Hỏi xíu thôi!

Phi Nhân Tự
Bất Nhân Tư
Tức vô Tự
Diệc vô Tâm

 

Cô ơi, cô giảng khó hiểu quá! Mà sao cô chuồn rồi!

 

Ban Tang nói hợp lý nè. Theo mình quan sát thấy một số trường hợp như sau:

1. VÔ-PHI-BẤT
- vô thường / phi thường / bất thường
- vô nghĩa / phi nghĩa / bất nghĩa
- vô nhân tính / phi nhân tính / bất nhân
- vô lý / phi lý / bất hợp lý
- vô pháp vô thiên / phi pháp / bất hợp pháp

2. VÔ-BẤT
- vô định / bất định
- vô luận / bất luận
- vô lương / bất lương
- vô lực / bất lực
- vô tài / bất tài
- vô tận / bất tận
- vô minh / bất minh
- vô ý / bất ý

3. VÔ-PHI
- vô lễ / phi lễ
- vô nguyên tắc / phi nguyên tắc (tổ chức, chính phủ)
- vô phép / phi phép
- vô tuyến / phi tuyến tính
- vô tang / phi tang

4. BẤT-PHI
- phi phàm / bất phàm
- phi bạo động / bất bạo động

5. Chỉ có 1 từ dùng được
PHI: phi trọng lượng, phi thực dân hóa, phi vô sản, phi quân sự...
BẤT: bất an, bất bình, bất cần, bất cẩn, bất cập, bất chấp, bất di bất dịch, bất dung, bất đồng, bất hảo, bất hiếu, bất hòa, bất hủ, bất tử...
VÔ: vô biên, vô bờ, vô bổ, vô can, vô chủ, vô chừng, vô số...

thấy đều gán nghĩa như trên được.
Cám ơn câu hỏi rất hay. Cám ơn câu trả lời. Mình học được một điều hay ho của tiếng Việt.

 

Vậy các bạn có liên tưởng gì về vô, bất, phi với các từ trong tiếng Anh no, not, non không?

 

Mình chỉ biết được xíu ngữ pháp:
no: adjective
not: adverb
none: pronoun

 

Hồi nãy mình đánh máy nhầm "non" thành 'none'. Có lẽ phải kê ra thêm một loạt tiếp đầu ngữ như un-, il-, ir-, v.v.
Vô danh vs no name
Bất hảo vs undesirable
Phi/ vô lý vs Unreasonable, Irrational, Illogical

Anh chị nào biết rõ, xin chỉ giáo.

 

Vô = Bất = Không
Phi = Trái ngược = Nghịch. Nghịch A = Không A

Đừng đem chữ Hán ra, vì chúng ta không phải người Hán và dùng chữ Hán.
Chỉ là vay mượn và vay mượn để sử dụng theo cách của mình, không phải sao chép hoàn toàn (100%).
Nhiều người hay mắc lỗi này, quen lấy gốc chữ Hán ra lý giải. Nhưng không phải lúc nào truy căn nguyên cũng là tốt. Chữ Hán bây giờ với chữ Hán ngày xưa đã khác biệt. Huống chi chúng ta vay mượn đương nhiên là có sai lệch, và theo năm dài tháng rộng sai lệch đó có thể càng lớn và càng xa cội nguồn của nó.

Kiến thức đó nên dùng trong việc dịch thuật văn tự thì tốt hơn là giải thích ý nghĩa tiếng Việt.

P/S: Ai hỏi tôi là ai thì tôi cũng không lôi tổ tiên con rồng cháu tiên ra mà giải thích.

 

Bạn nói vậy là sai.
Không tính những từ thuần Việt như Vô nghĩa là Vào thì các từ kia nó là Hán Việt, cùng nghĩa nhưng khác cách dùng, đó là ngữ pháp rồi. Ngữ pháp sai thì ý nghĩa sai.
VD: Bất với Phi nếu nghĩa là Không thì từ Hán thực ra nó chỉ là chữ 不, chỉ là do phiên âm Hán Việt.
Còn Bất với Vô cũng là Không nhưng Bất dùng với động từ, Vô (無) với danh từ. Áp dụng cho cả Hán lẫn Việt ngữ.
Còn Phi có nhiều nghĩa thì Hán tự sẽ khác, như Phi là Không thì nó chính là Bất (dùng với động từ), Phi là Trái Ngược, Không Phải (dùng với danh từ) thì là 非.
Cũng như Phi còn có nghĩa là Bay, như Phi Tặc ám chỉ mấy tên trộm trèo mái nhà (nó mà bay được thì là siu nhơn rồi).
Nếu bạn không truy về từ gốc Hán thì sẽ sai nghĩa và sai cách dùng.

Ví dụ về từ Vô và Bất nếu không xét về từ gốc và ngữ pháp thì sẽ hiểu sai, dịch sai:
Bất Tử và Vô Tử
- Bất đi với động từ Tử (chết) nên Bất Tử là không chết.
- Vô đi với danh từ Tử (con) nên Vô Tử là không có con.
Bất Tử và Phi Tử
- Bất Tử thì giống ở trên.
- Phi Tử không phải là không chết, Phi Tử thường hiểu là vợ của các hoàng tử (Phi là vợ vua, sau Hậu).
Bất Nghĩa và Vô Nghĩa
- Bất Nghĩa là không có nghĩa khí, không làm việc nghĩa.
- Vô Nghĩa là không có ý nghĩa.


Mình từng đố các bạn nghĩa của từ MINH trong U Minh. Nếu không truy về gốc Hán thì bảo đảm rất nhiều người nghĩ sai, dù từ U Minh người Việt rất quen thuộc.

 

Bạn đem tiếng Hán ra dịch nghĩa? Tiếng Hán rõ ràng (như bạn nói) chỉ có Vô và Phi. Trong khi chúng ta dùng Vô, Phi và Bất. Dựa vào tiếng Hán làm sao bạn giải thích được chữ Bất? Cái bạn đang dựa vào để giải thích chữ Bất là tiếng Việt, Hán-Việt, không phải tiếng Hán.

Thế bạn gặp cảnh truy về gốc Hán làm sai nghĩa và sai cách dùng chưa? May mắn cho bạn là đa số từ vẫn giữ nguyên ý nghĩa như gốc tiếng Hán, nhưng với những từ đã sai lệch, đã "biến chất" thì sao đây?

Từ U Minh không hiểu cũng bình thường. Từ Hán Việt đâu phải lúc nào cũng có đầy đủ lớp nghĩa của tiếng Hán. Chính vì sự sai lệch này tôi mới nói dựa vào tiếng Hán để dịch chưa chắc chính xác. Nếu người dùng biết tiếng Hán, bạn dịch OK, nếu người dùng chỉ biết tiếng Hán Việt thì có khả năng sai rồi. Ngay cả đúng là tiếng Hán còn hiểu sai nữa. Bạn không thấy trong phim cổ trang giới thiệu tên còn phải nói chữ đó nằm trong từ gì sao?

Hồi trước tôi cũng hiểu cá Thanh Long là con cá màu xanh. Thế bạn nói, giải thích theo tiếng Hán thì tôi có sai không?

Khi bạn muốn lý giải Hán tự thì bạn cần từ điển Hán. Còn Hán Việt thì có từ điển Hán Việt rồi, truy ra gốc Hán làm gì? Đọc sách Anh dịch sang Việt không hiểu thì kiếm từ điển tiếng Việt hay từ điển chuyên ngành, cần gì phải đọc bản gốc kiếm coi từ tiếng Anh đó là gì rồi dò từ điển tiếng Anh?

 

Nếu bạn không truy về gốc Hán thì làm sao biết nó dùng thế nào? Cái nào dùng kèm động từ, cái nào dùng kèm danh từ?
Đã là từ Hán Việt thì muốn biết chính xác nghĩa và cách dùng thì phải truy về từ gốc Hán. Cho dù trải qua nhiều thay đổi để phù hợp với tiếng Việt thì nó vẫn có cách dùng tùy theo nghĩa, đó là ngữ pháp.
Thế mới nói dùng từ Hán Việt phải cẩn thận, nếu không là dùng sai. Đừng nghĩ từ Hán Việt nó là một phần của tiếng Việt thì dùng bừa bãi.
Ngay như cả từ phiên âm tiếng Pháp sang Việt như Ba Lê, nếu không truy về từ gốc tiếng Pháp thì bạn hiểu nó thế nào? Là 3 trái lê à?

Mình đố bạn từ "TỰ VẪN" nghĩa chính xác của nó là gì? Bạn thử trả lời xem...

 

Không truy gốc Hán thì làm sao bạn biết từ Phi và Bất ở vài trường hợp nó là cùng 1 chữ, 1 nghĩa?

Nhưng như vậy bạn chỉ giải thích được con cá đó màu xanh, quá chung chung.
Thanh Long nói riêng là cá thuộc họ cá rồng, do thân hình dài uyển chuyển và vẩy nổi rõ đẹp như thân rồng. Họ cá này có nhiều màu nên người ta mới đặt tên theo màu, đó là danh từ riêng để chỉ từng màu của cá này như Thanh Long (xanh), Ngân Long (bạc), Kim Long (vàng), Hồng Long (đỏ phớt hồng), Huyết Long (đỏ máu), Bạch Tuyết Long (trắng bạch kim, khác màu bạc).

 

Vô: không, là không có nó, không có ở chỗ này và cũng không có chỗ khác, rỗng không
Phi: không, không phải nó nó là cái khác (tức là có đối tượng liên hợp được ám chỉ)
Bất: không, không rơi vào (trường hợp) nó, nhưng rơi vào cái khác
Phải vậy không nhỉ?

 

@khiconmtv:

Tôi có thể chỉ ra hàng loạt từ mà chữ "bất" không đi với động từ. Và thật ra, lúc chúng ta sử dụng cũng không ai nghĩ đến việc nó nối với một danh từ hay động từ cả. "Tự vẫn" tôi biết, nhưng không biết cũng không sao. Vì tôi ở VN. Biết nhiều có thể cản trở việc giao tiếp của bạn nên đừng cố sửa người khác, dù bạn đúng.

Tôi không tìm hiểu về cá rồng. Nhưng ý tôi nói là nó không phải màu xanh, chỉ xanh 1 ít thôi. Bạn nói từ Ba Lê tiếng Pháp phiên âm không truy không biết, nhưng từng từ tôi gõ đây đều là tiếng Việt nếu bạn không học qua, bạn cũng không thể biết nó có nghĩa gì cả. Nên bạn hỏi làm tôi cũng thẩn thờ.

Tôi thấy mọi người vẫn xem phim cổ trang TQ, nói chuyện dùng từ Hán Việt hàng ngày mà có truy gì đâu? Tôi thích bốc đúng thuốc trị bệnh. Muốn hiểu từ Hán Việt thì mở từ điển Hán Việt còn bạn thích truy Hán tự cũng tốt nhưng sẽ gặp phải sai sót. Vì Hán Việt là Hán Việt không phải Hán. Vậy thôi.

Không bàn nữa.

 

Bạn đã đọc câu hỏi của chủ thread không?
Người ta hỏi cách dùng như thế nào? Nếu không hiểu đúng, hiểu kỹ thì dùng làm sao? Hay dùng đại như người ta hay nói là "tiếng bồi"? Dùng đúng là phải hiểu đúng, dùng đúng ngữ cảnh, ngữ pháp.
Người ta không truy vì thông dụng. Nhưng khi đã có người quan tâm cách dùng như chủ thread thì đó chính là tìm hiểu, học hỏi. Đã có người muốn tìm hiểu, học hỏi mà mình không giải thích, phân tích thì nói ra làm gì?
Tìm hiểu ý nghĩa, cách dùng nó chính là học hỏi. Học hỏi thì không có điểm dừng. Ngay bản thân tôi vẫn luôn tìm hiểu chúng không ngừng mà còn thấy mình chưa là gì đấy.
Tôi trả lời trong đây chính là phân tích, giải thích sao cho cụ thể nhất (một cách có thể) để chủ thread hiểu. Nó là từ Hán Việt thì những gì liên quan tới nó tôi đều phân tích thì có gì sai? Còn bạn chỉ vào để bàn ra thì tốt nhất đừng tranh luận.