Nhờ Các Vị Tiền Bối Chỉ Bảo Cách Làm Ebook

Chào các bạn,

Mình định chuyển hẳn dự án cho người khác làm, nhưng với tình hình hiện tại thì không có chút hy vọng nào cả. Vì vậy mình quyết định sẽ cố gắng dành thời gian để hoàn thành những dự án của mình. Thời gian sẽ kéo dài hơn. Nhưng về lâu về dài thì mình cũng sẽ hoàn thành. Cố gắng được chút nào hay chút ấy.

Mình rất muốn nhờ các vị tiền bối có nhiều kinh nghiệm hơn ở trong forum mình chỉ cho mình một số những thắc mắc sau:

1. Làm sao để có thể làm chú thích mà ở trong Kindle, chú thích đó được hiện lên trên một ô riêng, ngay ở trang đang đọc, mà không phải chuyển hoàn toàn sang trang khác? (Như trong cuốn: "Cuộc chiến khuy cúc" mà forum mình làm)

2. Làm sao để tạo được một trang riêng biệt, thay đổi cỡ chữ, thì nó vẫn nằm ở một trang riêng biệt? (Như trong bộ kinh điển của Phương Nam mà forum mình làm)

Rất mong nhận được sự chỉ giáo của các tiền bối để mình có thể hoàn thành dự án được thuận lợi và hài lòng nhất!

Làm xong, mình sẽ chuyển cho người làm sách trong diễn đàn mình để biên soạn một lần nữa, và làm tài sản chung của diễn đàn.

 

Chào bạn maidorim,

Mình rất dốt vi tính, nên cách làm ebook của mình rất ư là "thủ công". Mong có bạn khác có cách thức hay hơn hướng dẫn cho mình và mọi người học hỏi.

Mình thường dùng ABBYY FineReader/Acrobat + Word + Calibre để làm ebook (chuyển từ file scanned/pdf -> word -> htm -> mobi. Cách mình xử lý mấy điểm bạn mà hỏi (ngoài các điểm khác) như sau:

1) Khi đã có file word, mình tiến hành làm endnotes (nếu cần). Tuy trang web sau có hướng dẫn cách tạo endnotes ở cuối mỗi Chương nhưng mình không theo, vì với làm cách đó endnotes cũng chỉ hiển thị đúng với Word mà thôi (ở cuối Chapter), còn khi chuyển đổi ra mobi thì endnotes lại vẫn chạy xuống cuối sách: Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link

2) Sau khi đã hoàn tất mọi thứ với file word (vd. mục lục, endnotes, font/size chữ, hình ảnh, v.v.), mình save as file word thành file htm (chú ý: mình hay save as thành web page, filter chứ không save as thành web page vì thấy web page, filter ít bị lỗi hơn web page, đặc biệt là khi file word có chứa nhiều hình ảnh).

3) Dùng Word mở lại file htm vừa save as. Tìm đến cuối file, CUT các endnotes (nằm ở cuối file) thuộc 1 chương đem PASTE vào cuối chương đó. Ví dụ sách có 2 Chương, mỗi chương có 3 endnotes, thì CUT 2 lần, lần đầu CUT 3 endnotes của Chương 1 để PASTE vào cuối Chương 1, rồi CUT 3 endnotes của Chương 2 để dán vào cuối Chương 2. Làm thế này thì đúng là rất thủ công, nhưng mình chưa tìm ra cách nào khác ngoài cách tạo hyperlinks (còn mất công nhiều hơn nữa!)

4) Dùng Calibre convert file htm ở 3) trên thành mobi hay epub hay pdf, v.v.

5) Bìa (cover) thì mình luôn làm theo kích thước chuẩn là 500x750 pixels (tỷ lệ 2:3) (nếu kích thước bìa của các sách không chuẩn, để lên "kệ" sẽ thấy các sách so le với nhau, cao thấp không đều) [Bật mí một chút: mình khoái nhất công đoạn này; có khi compile sách chỉ mất vài giờ hay 1 ngày mà làm bìa mấy cả mấy ngày thử nghiệm cho đến khi có cái bìa vừa ý!].

6) Khi dùng Calibre tạo file mobi ebook tiếng Việt, mình vào (a) Table of Contents của Calibre để chọn TOC (1, 2, 3, v.v.) và set Number of links to add to Table of Contents cho lớn hơn tổng số lượng các headings sẽ xuất hiện trong TOC (nếu không TOC sẽ thiếu nội dung); sau đó vào (b) Mobi Output của Calibre đánh chữ "MỤC LỤC" đè lên chữ "CONTENTS" (nếu không tên bảng mục lục sẽ là "TABLE OF CONTENTS", điều hơi "dị" trong 1 ebook tiếng Việt!)

7) Về việc 1 trang hay 1 đoạn hiển thị font/size/color chữ khác với các trang khác thì mình thấy cứ set theo ý muốn trong Word, khi file được convert ra mobi nội dung sẽ có hình thức y như đã set trong Word.

Mình đính kèm theo đây 1 file htm mẫu (ở 3) trên) và file mobi "thành phẩm", bạn xem có đúng với ý định của bạn không.

 

Bạn @maidorim ơi! Vui lòng đính kèm file ebook (hoặc dẫn link đến topic) mà bạn thấy ưng ý. Trong Thư viện có nhiều người giỏi về lĩnh vực này: @quocsan, @hanhdb, @tamchec, @1953snake ... mọi người sẽ cho góp ý bạn.

P.S Kinh nghiệm của bác @1953snake rất hay.

 

Maidorin đọc kỹ topic mình và tamchec đã hướng dẫn rất kỹ ở đây.
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Theo mình thì không nên dùng Word để làm ebook. Dùng Sigil tiện cho việc soát chính tả và chế bản, phân chương hơn. Khi cần chỉnh sửa, cập nhật ebook cũng rất đơn giản. Chứ Word thì mình chịu, chả dùng làm ebook bao giờ . Nếu dùng Sigil mình đảm bảo quá trình số hóa, biên tập nhanh gấp 2-3 lần.
Toàn bộ ebook mình làm bằng Sigil để tạo epub, sau đó dùng Calibre chuyển đổi, thêm metadata (thông tin ebook) sang mobi hoặc đính dạng khác.
1. Cái chú thích nó hiện lên là popup note, Tamchec đã viết ở topic.
2. Câu hỏi này mình không hiểu lắm, trang đó là file html riêng thì định dạng như bình thường thôi.

 

Tôi thì cứ làm toàn bộ trong word: định dạng toàn bộ file, làm chú thích, heading 1, heading2... rồi dùng lệnh Find and Reaplace để tô màu, căn trái (giữa), tô đậm, cỡ chữ, font chữ của heading... Nếu cần thì dùng lệnh đó tô màu chú thích luôn cho đỡ nhàm (chú thích màu đỏ, tim...) Rồi dán vào sigil, xuất Mục lục, split thành các chương (Ctrl+Enter). Rồi làm metadata, add cover đến đây xong file epub. Cuối cùng dùng Calibre tạo file mobi (hồi mới làm có tham khảo topic của @hanhdb và @tamchec). Xin hỏi các bạn như thế thì có ổn không?

 

Cảm ơn bác @1953snake , đúng như những gì mình muốn làm được rồi. Cảm ơn bác rất nhiều. Ước gì nút thích đó mình có thể bấm thật nhiều lần

@hanhdb cảm ơn bác. Như những gì bác @1953snake hướng dẫn thì mình đã làm được rồi. Có vấn đề gì mình sẽ tham khảo bài viết bác chia sẻ và có thể lại làm phiền bác nữa
@hanhdb mình rất thích những sách bác làm, mà bác làm cách nào mà năng suất vậy? Mình rất ngưỡng mộ bác . Có thể chỉ cho mọi người bí quyết được không?

@4DHN mình có gắn ở bên dưới đó bạn. Nhưng chắc không cần nữa rồi. Dù sao cũng cảm ơn bạn.

Tặng các bạn video này để giải trí, mình đã xem, lộn cổ xuống giường và một cây quạt đã gãy

 

Word chỉ là bước chuẩn bị để làm ebook thôi, hồi xưa thì tôi convert sang prc từ file word. Bây giờ copy tất cả sang sigil rồi làm tiếp. Sửa trong word tiện ở chỗ có thể dùng lệnh Find and Replace, định dạng các kiểu cũng thế. Sigil thì không mạnh ở điểm náy.

 

Find and replace của Sigil cực mạnh , bác bảo Tamchec chỉ cho nhé. Định dạng trang trí thì mình không thích lắm. Nguyên tắc của mình là "simple is the best", chỉ cần heading, in đậm in nghiêng.
Kinh nghiệm thì nó lẻ tẻ, nhất thời không nhớ hết. Chủ yếu là kỹ năng và công nghệ. Quy trình bao gồm mấy bước căn bản:
- Scan hoặc nếu có nguồn scan rồi thì bỏ qua.
- Sử lý file ảnh scan bằng Scan Tailor.
- Nhận dạng bằng ABBy Fine Reader: nếu nhỏ quá thì tăng dpi của file ảnh lên (trong fine reader ), xử lý vùng văn bản, ảnh trong Abby và xuất ra epub. Cái này bạn Movo có phần hướng dẫn ở khu vực hướng dẫn của diễn đàn.
- Soát lỗi bằng tính năng Spell check của Sigil: chọn từ lỗi có mật độ nhiều sửa trước. Cái này dùng nhiều sẽ có kinh nghiệm các từ hay bị lỗi, sửa bằng cụm từ. Ví dụ mình có sẵn khoảng 200-300 từ lỗi. Nó giống như cô Tấm nhặt thóc ấy. Qua công đoạn này sẽ sử lý xong lỗi chính tả, lỗi ở đây là kiểu gõ sai. Còn lỗi đúng chính tả nhưng lệch nghĩa với sách thì phải đọc sau.
- Soát 50 trang đầu theo thứ tự từ trang 1: tiếp tục nhặt thóc theo cụm từ. Đến đây thì ebook đã sạch 99%.
- Công đoạn soát cuối mình chuyển cho người khác soát hoặc túc tắc đọc trên điện thoại khi có thời gian rảnh, bôi vàng lỗi bằng của Moon + reader. Cuối tuần sẽ sửa một loạt.
- Trường hợp cuốn sách có nội dung hay mà dịch giả dịch láo thì mình sẽ đối chiếu với bản tiếng Anh để sửa. Hoặc có hình minh họa mà bản tiếng Việt không có mình sẽ thêm vào.
- Làm mục lục, in đậm in nghiêng, chèn ảnh minh họa, thiết kế bìa bằng Photoshop (nếu có thì thôi), thêm thông tin ebook và chuyển đổi sang định dạng khác bằng calibre.
Đây là quy trình đầy đủ từ scan đến xuất ra ebook. Còn nếu có nguồn văn bản rồi thì đơn giản hơn chỉ cần soát lỗi, chế bản ebook thôi. Việc số hóa với mình không đơn thuần là sở thích đọc sách, chia sẻ với bạn bè hay phục vụ công việc, thậm chí đôi khi bỏ tiền thuê người đánh máy. Mình thực hiện nó suốt 4 năm rồi (mối tuần khoảng 2-3 tiếng) và sẽ còn làm nữa . Ngoài ra cần kể đến sự giúp đỡ của các bạn trên TVE: Tacmchec, Bún, bác Sadec, bác 4DHN, bác tducchau, teacher.anh, laithanhtuan, thanhhaitq, bjmax, deepandjohny (TVE cũ)...

 

Chào các bạn!
Thực ra, nếu các bạn biết qua cấu trúc file HTML thì làm ebook không khó.
Nhưng chi tiết về HTML thì nhiều quá, chỉ xin nói sơ qua vài điều liên quan khi làm ebook.
Về cơ bản thì một file HTML gồm nhiều tag (có lẽ gọi là “thẻ”), có tag đóng và có tag mở, như <h1>…</h1>. Khi ta biết phần cấu trúc cơ bản của file HTML thì ta có thể chủ động với nội dung mình muốn trình bày.
Các phần mềm tạo ra file HTML thường có rất nhiều thông tin thừa, nhất là Microsoft Word: Quá nhiều style, font, span rồi smart tag, v.v. Vì vậy ebook tạo ra sẽ lớn hơn cần thiết. Ngoài ra, các phần mềm tạo các anchor (neo, có nó khi bấm các link mới nhảy đến đúng chỗ) trong file HTML cũng ít khi tối ưu. Các anchor này các bạn sẽ dùng để đánh dấu các nơi như tập nnn, hồi nnn, chương nnn, và cả các footnote, endnote (của Word) để khi muốn thì có thể chuyển đến.
Một khi các bạn biết dọn các tag thì file HTML sẽ gọn hơn rất nhiều.
Trên đây tôi nói sơ qua về file HTML, trước khi build ebook.
Cũng từ cách xử lý trên file HTML mà các bạn hoàn toàn có thể làm cho Word “xem” file HTML như file DOC và các liên kết (chứa các ghi chú) “tự” chuyển thành các footnote/ endnote tương ứng. Tôi vừa làm cách này để soạn lại ebook “Đại cương văn học sử Trung Quốc” có trên 800 ghi chú! Xin nói sơ qua về cách làm ebook đó (đã đăng lên diễn đàn):

• Từ file PRC của bác @Goldfish, tôi dùng một chương trình để “rã” nó thành file HTML và các file liên quan (OPF, JPG, v.v). Từ đây tôi dọn hết các tag thừa thì có thể tạo lại ebook PRC gọn hơn. Trong lúc sửa trên file HTML, có vấn đề sau:
  • Thêm hay xóa chú thích: Tôi viết một module Python nhỏ hỗ trợ dồn (khi xóa bớt chú thích) hay đôn (khi thêm chú thích vào thì phải có vị trí trống) các chú thích, và đánh số lại. Với cách bán tự động này tôi hoàn toàn có thể điều chỉnh thêm/ bớt chú thích trực tiếp trên file HTML rồi tạo ebook dạng PRC mà không cần chuyển về file DOC để sửa.
• Nhưng sau đó lại cần có thêm ebook dạng PDF. Tới đây thì bắt buộc chuyển file HTML về dạng DOC. Cách chuyển từ dạng HTML thành dạng DOC không khó, nhưng phải xử lý thêm để các liên kết (chứa các ghi chú) thành các footnote/ endnote tương ứng.
  • Cách chuyển các liên kết (chứa các ghi chú) chuyển thành các footnote/ endnote: Nếu bạn nào biết về định dạng file HTML thì có thể thử: Soạn trên Word khoảng 2-3 footnote rồi lưu (Save) thành HTML (nhớ chọn chế độ “Web page, filtered” để dễ nhìn). Quan sát kỹ phần kết xuất của file HTML, các bạn sẽ biết footnote khi lưu thành file HTML có dạng ra sao. Từ đó suy ra, nếu các liên kết (chứa các ghi chú) được tổ chức theo dạng ấy thì Word sẽ xem như footnote.

Trên đây chỉ là vài ý kiến cá nhân. Các bạn nên dùng phần mềm hỗ trợ tạo ebook thì tiện hơn.

 

Nhân tiện bổ sung thêm vài thông tin về 2 dạng ebook:

• Dạng PRC: Khi build ebook dạng này, không kể phần bảo mật thì ta có 3 lựa chọn nén nội dung là không nén, nén kiểu Palm và nén tối đa (Huffman). Kiểu nén Huffman cho ra ebook gọn nhất nhưng thời gian để build sẽ lâu nhất (do thuật toán nén Huffman).
• Dạng EPUB: Dạng file này thực chất là dạng file ZIP (bất kỳ file có đuôi gì, nếu 2 ký tự đầu của nó là “PK” thì thường nó là file ZIP, như: .DOCX, .XLSX, v.v.). Các bạn có thể đổi đuôi file thành “.ZIP” để xem. Tôi chưa tạo ebook dạng EPUB bao giờ, nhưng đoán là thời gian build nó sẽ nhanh hơn so với dạng PRC. Khi giải nén nội dung file EPUB (đổi đuôi file thành “.ZIP” rồi giải nén), sẽ được nhiều thư mục và file bên trong; trong đó có file “.OPF”, nên ta có thể tạo tiếp dạng ebook PRC (bằng Mobipocket Creator hoặc chạy từ command prompt với mobigen.exe). ☺

 

Mình chỉ dùng có Sigil, vừa tiện trong thao tác mà giao diện cũng đơn giản, dễ nhìn. Chắc vì biết có cái đó thôi nên thấy vậy

 

Cách tạo chú thích dạng nảy tại chỗ (popup) rất dễ. Mình khuyên dùng Calibre để làm các động tác này với file sách nguồn là EPUB. Sau khi hoàn thành thì chuyển đổi sang định dạng AZW3. Sự khác biệt giữa AZW3 với MOBI và PRC đã được bàn tới nhiều ở các bài khác, xin miễn nói thêm ở đây.

Trở lại với chú thích ở epub, mẫu chuẩn của nó như sau

Chèn code này ở nơi đánh chú thích trong đoạn văn. Trong mẫu là đánh số 1, các chú thích khác phía sau trong cùng file lần lượt đánh 2, 3 hoặc gì đó, miễn là không trùng nhau.

Mã:

<a epub:type="noteref" href="#n1">1</a>

Chèn code này ở nơi định viết nội dung chú thích, trường hợp này nên đặt ở cuối cùng của file (gọi là dạng footnote. Dạng endnote tương tự thôi, nhưng sẽ bàn sau nhé)

Mã:

<aside epub:type="footnote" id="n1">
<p>Đây là nội dung cho chú thích số 1, sẽ nảy bung lên màn hình ấy. Cẩn thận vỡ màn.</p>
</aside>

Giải thích thêm: Trong phần đánh số phía trên, ta thấy có ghi một cái là "#n1" và ở dưới có cái là "n1". Các cụ cứ thay số 1 bằng các số tương ứng nhé ví dụ #n2 và ở dưới là n2.

-----------------

Cái kém của code này là nó không cho "nhảy ngược lại". Ví dụ một số chương trình không hỗ trợ nảy tại chỗ, thì khi bấm vào số 1, nó sẽ nhảy tới chú thích và.....không về được. Thế nên mình điều chỉnh lại một tí thôi để các cụ tiện sử dụng. Dán lần lượt theo như trên, nhưng code sau

Mã:

<a href="#n1" id="nl1" epub:type="noteref" class="notelink">[1]</a>

và

Mã:

<aside id="n1" epub:type="footnote">
    <p class="note"><a href="#nl1">[1]</a>  Đây là nội dung cho chú thích số 1, sẽ nảy bung lên màn hình ấy. Cẩn thận vỡ màn..</p>
</aside>

 

Đối với file epub, các trương trình sau hiện footnote nảy tại chỗ: moon reader trên android, ibook trên ios. Sau khi dùng Calibre chuyển sang AWZ3, vứt vào kindle paperwhite 2 thì nó cũng bung lên.

 

Và để các cụ đỡ cảm thấy căng thẳng, tôi có thể nói rằng việc điền "code" kia có thể làm "tự động" được. Dĩ nhiên phần gõ chữ thì các cụ vẫn phải làm rồi nhé. Ví dụ, ở đoạn văn bình thường các cụ cứ gõ......bình thường như thế này, không cần điền link gì cả.

Con gà mơ[1] đuổi con gà trống.....
Con mèo nó trèo cây cau[2]

Và ở cuối trang, phần chú thích thì làm theo đúng chuẩn (chuẩn các cụ tự đưa ra thôi), ví dụ

Chú thích:
1. Gà mơ là con gà nằm mơ, ngủ mơ
2. Cây cau là cây gì ai mà biết

Có thể làm như vậy cho TẤT CẢ các file html/xhmtl thuộc epub. Sau đó có thể dùng chức năng tìm kiếm và thay thế cao cấp Regex (Regular Expression) để chèn code vào.

Ví dụ, để biến tất cả các [1], [2].... [n] thành dạng code như trên thì các cụ điền cái sau vào ô Find

Mã:

\[(\d+)\]

Điền cái sau vào ô Replace

Mã:

<a href="#n\1" id="nl\1" epub:type="noteref" class="notelink">[\1]</a>

Rồi bấm Replace All


Để biến tất cả các phần "1. Chú thích; 2. Chú thích...." thành dạng code như trên thì hơi phức tạp hơn một chút, phụ thuộc vào phần code của cái chú thích, nhưng giả sử các bạn làm ở dạng đơn giản và code trông như thế này

Mã:

<p class="note>1. Chú thích cho 1</p>

Thì
Điền cái này vào phần Find

Mã:

<p class="note>(\d+)\. (.*?)</p>

Sau đó điền cái này vào phần Replace

Mã:

<aside id="n\1" epubU0003Atype="footnote">
    <p class="note"><a href="#nl\1">[\1]</a> \2.</p>
</aside>

Thế là tất cả sẽ ngon lành thôi

 

Để làm được như bạn @NQK nói, các bạn cần biết qua về cấu trúc file HTML. Vì các phần mềm kết xuất ra HTML không phải luôn để một đoạn (paragraph) trên cùng một dòng, tức là phần văn bản giữa các tag <p> và </p> thường nằm trên nhiều dòng. Lúc đó nếu không dồn các dòng thì khi tìm và thay thế với Regular Expression (biểu thức chính quy) có thể không thành công.

 

Sau khi tìm hiểu thì mình biết là Calibre hỗ trợ chuyển đổi văn bản text sử dụng Markdown hoặc Textile. Nếu mấy bạn không muốn mò mẫm trong đống tag HTML thì nên dùng 1 trong 2 ngôn ngữ markup này. Lợi ích là: chỉ cần notepad, không cần dùng word; chỉ cần chuyên tâm vào phần text mà không phải loay hoay với việc canh chỉnh format. Dĩ nhiên có hạn chế là không được trực quan như Word hay HTML: bạn không thể thấy ngay kết quả mình viết mà phải nhờ một công cụ biên dịch để chuyển file text đó sang HTML (ở đây dùng Calibre). Tuy nhiên về điểm này thì có thể cài thêm một vài công cụ hỗ trợ kiểu "live preview". Còn Markdown hay Textile thì riêng mình đề nghị Textile đối với ai quan tâm nhiều đến việc format, trang trí văn bản, hoặc các tính năng nâng cao hơn. Còn đối với những ai chỉ cần các tính năng như in nghiêng, in đậm, đề mục, tham chiếu thì Markdown hay Textile cũng đều được.

Để hiểu về cách dùng Textile và Markdown các bạn vào đây:
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link

Lưu ý: dù làm bằng HTML từ đầu, hay dùng Markdown/ Texile rồi biên dịch ra HTML, thì các bạn cũng phải dính líu tới CSS nếu muốn có một văn bản đẹp.

 

Chỗ này dễ hiểu nhất.

 

- File mobi thì chú thích dạng popup, azw3 chú thích dạng footnote. (Dùng Calibre convert docx sang các định dạng đó).
- Nội dung sang trang mới khi ở Word dùng Lênh Ctrl+Enter, nhiều người chơi Enter liên tục để sang trang, nhưng đổi cỡ chữ là mất tác dụng. Ngay cả ở epub, muốn sang trang cũng dùng Ctrl+Enter.

PS Cũ quá rồi nên phủi bụi chút.

 

Em giờ làm word thành thạo rồi mà.