LỤC BÁT TÌNH Lời tựa: Lục bát - những dòng chảy Lục bát. Dòng sông thơ mộng ấy có thể nói không một nhà thơ Việt Nam nào không ghé đến tắm mát, vẫy vùng.Đến thì nhiều, ở lại rất ít,ngày càng hiếm so với nhịp sống hối hả hiện nay. Nhắc đến lục bát người ta nhớ đến Kiều của Nguyễn Du - người đưa thể loại này đến đỉnh cao tuyệt hảo. Điều này dễ làm chùng tay các nhà thơ muốn dùng thể loại này để làm thơ. Lục bát có phải là thể thơ hoàn toàn Việt Nam không? Nhiều học giả, biên khảo tìm cách trả lời vấnđề này. Cụ Bửu Ký trong Quốc Văn Cụ Thể viết :"Theo cách gieo vần mà xét các lối văn vần, có thể phân biệt ngay lối nào nguyên của ta, lối nào của Trung Quốc mà ta bắt chứơc. Lối gieo vần của Trung Quốc bao giờ cũng để ở cuối cùng. Lối riêng của ta khác hẳn lối Trung Quốc, câu trên vần chữ ở cuối cùng, còn câu dưới thì vần không ở chữ cuối cùng". Theo Phạm Đình Toái, tác giả Đại Nam Quốc Sử Diễn Ca do ông Hoàng Xuân hãn dẫn thì chính người Tàu đã ngạc nhiên khi đọc Nhật Trình Bắc Sứ của Nguyễn Huy Ánh - Viết bằng Hán văn và bằng thể lục bát. Lục bát thấm vào máu, vào ca dao, vào lời ru câu hò tình tứ cúa nền Văn Học Việt Nam. Thế mà có người bạn làm thơ trẻ bảo: "Không thể cách tân lục bát,không thể làm mới gì thêm sau Nguyễn Du ". Tôi rẩt băn khoăn, nghi vấn, cố gắng đọc lại một số bài lục bát có trong tay, bài viết này xem như một ghi chép gợi ý cho việc lời đáp. Lật quyển "Thi Văn Bình Chú" của Ngô Tất Tố - NXB Tân Dân Hà Nội có chép bài "Sông lấp Nam Định" của Trần Tế Xương: Sông kia rầy đã nên đồng Chỗ làm nhà cửa, chỗ trồng ngô khoai Đêm nghe tiếng ếch bên tai Giật mình còn tưởng tiếng ai gọi đò Ông Ngô Tất Tố phê bình: "Hoài cổ đến như bài này có thể cho là kỳ diệu. Cả bài chỉ có hai câu mười bốn âm mà hàm súc biết bao nhiêu ý cảm khái, gói ghém hết một cuộc tang thương. Đọc những câu này mà không thấy một sự bồi hồi lai láng, tức là người không biết xem thơ". Tôi ở thành phố, nhiều khi bứt rứt nhớ cảnh tang thương ngẫu lục, lại nhớ đến bài "Sông lấp Nam Định " day dứt khôn nguôi. Nguyễn Bính, Bàng Bá Lân, Trần Trung Phương với những bài thơ mảnh tình gần gũi đẩy lục bát đến gần ca dao. Lúc này lục bát vẫn hiền từ, ngủ ngon giấc trong nhịp điệu bồng bế. Năm 1950 Vũ Hoàng Chương tạo thêm chút kiêu bạc cho lục bát: Ta còn để lại gì không Kìa non đá lở, nọ sông cát bồi Ra đi từ độ luân hồi U minh nẻo trước xa xôi dặm về Trông vời bến hoặc bờ mê Nghìn thu lửa chớp bốn bề một phương Ta van cát bụi bên đường Dù nhơ dù sạch đừng vương gót này Cho ta tròn một kiếp say Cao xanh liều với một tay níu trời Đêm nào ta trở về ngôi Hồn thơ sẽ hết luân hồi thế gian... Huy Cận tạo một dòng lục bát riêng, làm mới bằng ý tưởng, cảm xúc riêng bên cạnh Trần Huyền Trân, Hồ Dzếnh với một nhịp điệu rất lạ. Và Cung Trầm Tưởng tạo ra một bứt phá riêng: Chiều đông tuyết cũng âm u Bâng khuâng chiều tới tiếp thu trời buồn Nhớ ngày tàu cũng đi luôn Ga thôn trơ nỗi băng nguồn héo hon Phương xa nhịp sắt bon bon Tàu như dưới tỉnh, nước còn vọng âm Sân ga mái dột âm thầm Máu đi có nhớ hồi tâm đêm nào Mình tôi với tuyết non cao Với cồn phố tịnh buốt vào xương da Với mây trên nhợt ánh tà Với đèn xóm hạ cũng là tịch liêu Tôi về bước bước đăm chiêu Tâm tư khoác kín sợ chiều lạnh căm Phạm Thiên Thư, Trúc Thiên ...đưa hình ảnh, triết lý, chủ Phật đưa ra một hình ảnh khác: Rắng xưa có gã từ quan Lên non tìm động hoa vàng ngủ quên Một Hoài Khanh với một dòng tâm thơ buốt giá tâm linh: Qua sông là một dịp cầu Qua tôi là một nỗi sầu vô chung Con sông nào đã qua nguồn Thì con sông ấy sẽ buồn với tôi Có người lại đi tìm sự cách tân về hình thức. Du Tử Lê là một ví dụ : mai-tôi lìa bỏ - chốn này (1-3-2) em ngoan ghế cũ - lá đầy nhớ - quên (4-3-1) mai - tôi mối mọt - ưu phiền (1-3-2) Thương em phố chợ - tay biền biệt xa (4-4) Hay cắt lục bát ra thành nhiều đoạn: Vào soi nguyệt tìm rùa đọc trên mai nhỏ xanh tờ lục thư thả rùa lạ đứng ưu tư muốn qua hang động sống như nguyệt rùa (Phạm Thiên Thư) Nhịp cũ 2-2-2- và 2-2-2-2- quen thuộc bị phá vỡ . Có người tỏ ra thích thú về cách tân này, có người lớn tiếng bài bác cho là như thế sẽ đẩy lục bát vào tuyệt lộ . Nhiều người vẫn giữ nhịp cũ: Dạ thưa- phố Huế - bây giờ vẫn còn núi Ngự - bên bờ sông Hương (Bùi Giáng) hay: hỏi tên - rằng biển dâu xanh hỏi quê - rằng mộng ban đầu đã xa (Bùi Giáng) Paul Valery viết:"Thi sĩ là người bình thường, nhưng mỗi ngày, vào buổi chiều ông lại đem ngôn ngữ ra khủng bố". Dù các nhà thơ cố gắng khủng bố hay bồng bế nâng niu lục bát để cách tân, tạo gương mặt mới theo nhịp thời đại, lục bát vẫn là con ngựa bất kham, tất nhiều người từng vỗ trán, không ít thất bại về thể thơ 6-8 này . Môt lần ở Hà Nội,một người bạn đọc cho tôi bài thơ của Phạm Công Trứ về chùa Hương . Trên chùa sư cụ tụng kinh Chúng mình trẻ quá chúng mình tụng nhau Tôi nhớ đến Nguyễn Đức Sơn "Đời cha mạnh giỏi cũng nhờ rong chơi" từng viết bốn câu thơ hóm hỉnh: Sáng nay ra phố mua gương Về soi bản mặt dễ thương của mình Trần gian nhiều chỗ thúi ình Thiết tha ta đứng cười tình với ta Hoặc Trần Xuan Kiêm viết ít nhưng bài "Về thăm nhà ở B'lao" rất nhiều người còn nhớ: Đêm qua mưa lũ ta về đứng yên như tượng bên hè nhà xưa một hồn rũ rượi trong mưa nhớ ơi ngọc trắng ngày chưa cát lầm cỏ cây vườn cũ lạnh căm quỳ hôn còn thấy xa xăm dáng người Còn nhiều nữa, mời bạn uống một thứ rượu chua chát nhất - lục bát của Hoàng Trúc Ly: Khuya đi chưa biết về đâu Nghiêng tai còn mãi tiếng sầu vọng âm Đường xưa trải nhớ âm thầm Ngôi sao yểu mệnh căm căm cuối trời Từ em tiếng hát lên trời Tay xao dòng tóc tay mời âm thanh Sợi buồn chảy xuống lòng anh Lắng nghe da thịt tan tành xưa sau. Trần Hữu Dũng Hồ Quốc Nhạc tuyển chọn Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link xem thêm: Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link (vn13102004 post 03.2013)Nguồn: TVE (si_tet post 08.2010)
