Đang dịch Suy ngẫm – Marcus Aurelius

​

I. Quyển 1


1. Ông ta Verus

Tính cách và kiểm soát bản thân

Cách cư xử tốt và tự chủ trước cơn giận

2. Cha ta (theo ký ức của riêng ta và danh tiếng của ông)

Chính trực – khí chất nam nhân

Khiêm tốn và mạnh mẽ

3. Mẹ ta

Lòng tôn kính các vị thần, hào phóng, không thể nào làm điều xấu thậm chí không thể hình dung làm sao có thể làm điều xấu (không chỉ không có những hành động xấu, mà ngay từ việc không có cả những ý nghĩ xấu). Cách sống đơn giản của bà, khác xa thói quen xa xỉ của người giàu có.

4. Ông cố của ta

Tránh các trường công. Có các giáo viên giỏi ở nhà, chấp nhận phí tổn miễn là chúng xứng đáng; và đã tự học. Và để biết rằng trong những việc như vậy, một người nên chi tiêu cách tự do.

5. Thầy giáo đầu tiên của ta

Không ủng hộ bên nào trong cuộc đua ngựa, hay đấu thủ nào trong các đấu sĩ (hành động tương tự trước các phe phái hay những cuộc tranh giành). Kiên nhẫn chịu đựng những bất tiện, không đòi hỏi nhiều thứ. Chỉ dẫn ta làm những việc của ta, nhắc ta chú ý đến công việc của mình, không can thiệp vào công việc của người khác, và không có thời gian nghe lời vu khống nói xấu ai.

6. Diognetus

Không bận tâm cho những chuyện nhỏ nhặt vô ích. Không công nhận hay bị hấp dẫn với những gì được nói bởi những người làm phép lạ, trò ảo thuật, những người thực hành về bùa chú và việc xua đuổi ma quỷ. Không giữ chim cắt để chọi chim hay bói toán, hoặc những thứ như thế. Không nao núng khi lâm trận, cũng không để mình bị cuốn vào những cơn cuồng khát máu. Nghe những sự thật không được mong đợi, chấp nhận tự do ngôn luận. Thực hành triết học và học cách lắng nghe, trước tiên nghiên cứu với Baccheius, rồi với Tandasis và Marcianus. Viết những đối thoại từ thời thơ ấu. Chọn lối sống kỷ luật của các triết gia Hy Lạp – yêu chiếc giường ván cứng và áo choàng không tay, và tất cả các thói quen khác trong khuôn phép sống kiểu Hy Lạp.

7. Rusticus

Nhận thấy ta cần cải thiện và rèn tính cách bằng kỷ luật và làm việc. Không để ta bị lạc lối sa đà vào thuật hùng biện. Không viết luận văn về các vấn đề trừu tượng, phỏng đoán hoặc những lý thuyết trống rỗng, không thể hiện mình là người thực hành nhiều kỷ luật, hay dạy đời người khác, hoặc thực hiện những hành động nhân từ để phô trương, hay nỗ lực bày ra cuộc sống giản đơn của mình, hay thể hiện mình như là người chỉ sống vì người khác. Tránh xa lối văn hùng hồn hay thi vị, hoa mỹ.

Không diện áo choàng dài khi đi dạo quanh nhà và coi thường bất kỳ sự phô trương nào như vậy. Viết những lá thư đơn giản (như lá thư ông gửi mẹ ta từ Sinuessa). Cư xử theo lối hòa giải khi có người làm chúng ta tức giận hay xúc phạm ta thể hiện ý định trở lại với ta. Đọc rất cẩn thận, không thỏa mãn với sự hiểu biết hời hợt về một cuốn sách. Và không vội vàng đồng ý trước những ý kiến của những người miệng lưỡi, biện luận.

Và ta cũng biết ơn vì ông đã giới thiệu cho ta những bài giảng của Epictetus – cho ta mượn bản ghi chép của ông.

8. Apollonius

Ý chí tự do và sự chú tâm không thay đổi mục đích. Không chú ý, dù thoáng qua, đến bất cứ điều gì trừ lý trí. Và cũng kiên định như thế trong mọi hoàn cảnh – nỗi đau đớn như khi mất một đứa con, và trong cơn bệnh kéo dài. Qua tấm gương của ông thấy rõ rằng một người đàn ông có thể tỏ ra vừa mạnh mẽ vừa nhẹ nhàng.

Sự kiên nhẫn của ông trong dạy học, không bao giờ nóng vội, và đây chắc chắn là thế mạnh lớn nhất của ông về kinh nghiệm chuyên môn và kỹ năng giảng dạy. Ông như một thầy giáo khiêm nhường nhất. Ta học được cách nhận tình cảm quý mến hay những ơn huệ quý giá của bạn bè mà mình không đánh mất lòng tự trọng hay tỏ ra vô cảm khi ta từ chối.

9. Sextus

Lòng tốt. Là hình mẫu của ta về một tính khí ôn hòa, và gia đình anh là hình mẫu về ngôi nhà được quản lý với một mục đích kiên định là sống phù hợp theo như ý nguyện của tự nhiên.

Thể hiện sự cảm thông với những người bạn. Khoan dung với những người thiếu hiểu biết, và những người đưa ra ý kiến mà không cân nhắc.

Khả năng hòa hợp của anh với mọi người: có được tình bạn của anh là lời ngợi khen cao nhất, và là danh dự cho những người xung quanh anh.

Bằng sự thấu hiểu và óc phán đoán, đã cho ta thấy ta cần phải nghiên cứu và phân tích những quy tắc mà ta cần tuân theo trong cuộc sống.

Không thể hiện sự giận dữ hay các cảm xúc khác. Một tâm trí yên bình không mang theo những cảm xúc mạnh mẽ, nhưng đồng thời lại ngập tràn tình thương yêu.

Ngợi khen người khác nhưng không phải với giọng điệu khoa trương, thể hiện khả năng của mình nhưng không tự phụ.

10.Alexander – nhà ngữ pháp

Alexander nhà ngữ pháp đã cho ta ví dụ về sự tiết chế trong việc vạch lá tìm sâu, điều độ trong cách sửa lỗi tránh gây nặng nề cho người khác, không trách móc hay chỉ trích thẳng những người dùng cách diễn đạt thiếu văn minh, sai ngữ pháp hay nghe lạ lùng, nhưng khéo léo giới thiệu những cách viết lẽ ra nên được sử dụng, đưa ra câu hỏi hoặc thảo luận chung về nội dung, bản chất vấn đề (chứ không phải cách diễn đạt). Hay dưới bất kỳ dạng gợi ý phù hợp và kín đáo nào khác để góp ý tích cực cho chủ đề đó.

11.Fronto

Tôi học cách quan sát để nhận thấy những ác tâm, xảo quyệt, tính đố kỵ, hai mặt và đạo đức giả của một tên bạo chúa và học được sự thật rằng hầu hết những kẻ được biết đến như “quý tộc” lại là những kẻ tàn nhẫn, nghèo nàn tình thương của một người cha.

12.Alexander – người theo thuyết Plato

Không thường xuyên cần thiết phải nói (hay viết) với mọi người rằng “ta rất bận” hay không rảnh rỗi, trừ khi thực sự là vậy. Tương tự, không lấy cớ của những việc khẩn cấp để bào chữa cho mình khỏi những nhiệm vụ trong các mối quan hệ khác nhau của chúng ta.

13.Catulus

Đừng coi thường lời chê trách của một người bạn ngay cả một lời chê trách bất công – mà hãy cố gắng làm dịu anh ta và khôi phục tình bạn.

Từ trong thâm tâm mong ước những điều tốt đẹp nhất cho các thầy giáo, như Domitius và Athenodotus đã làm; và tình yêu thương chân thật với con cái.

14.Veserus

Tình yêu gia đình, sự thật, và lẽ công bằng. Chính qua anh mà ta gặp Thrasea, Helvidius, Cato, Dion và Brutus, và nhận thức về một xã hội với luật pháp công bằng, được điều tiết bằng sự bình đẳng về địa vị, và về tự do ngôn luận, những nhà cai trị tôn trọng tự do của các thần dân của mình hơn tất cả những thứ khác.

Và cũng từ anh, sự điềm tĩnh, vững vàng và kiên định trong thực hành triết học.

Giúp đỡ người khác và sẵn sàng chia sẻ, nâng niu những hy vọng tốt đẹp, như một người lạc quan; không bao giờ nghi ngờ sự quí mến mà bạn dành cho mình. Và khi có người làm anh bất bình phản đối, họ luôn luôn biết rõ về điều đó. Và các bạn anh không bao giờ phải đoán thái độ của anh về bất cứ vấn đề gì; chúng luôn rõ ràng.

15.Maximus

Tự kiểm soát bản thân và chống lại những gì khiến ta thay đổi.

Lạc quan vui vẻ trong nghịch cảnh – đặc biệt là bệnh tật.

Một tính cách hài hòa. Nhẹ nhàng pha trộn cùng cứng rắn và nghiêm nghị.

Thực hiện nghĩa vụ của mình, một cách trọn vẹn.

Những người khác tin chắc rằng những gì ông nói là những điều ông nghĩ, và những việc ông làm đều không có chút gì chủ đích xấu.

Ta chưa bao giờ thấy ông bị bất ngờ hay e sợ điều gì. Không hấp tấp cũng không do dự, hay hoang mang, lúng túng. Không bao giờ cười để che giấu sự bực tức. Ông không từ bỏ mục đích, và không cho phép để bị đánh bại.

Khoan dung. Hào phóng. Trung thực.

Có cảm giác ông không ngừng cải thiện và học hỏi, luôn vững bước trên con đường của mình, chứ không phải bị bắt ép phải đi trên đó.

Ta cũng quan sát thấy rằng không một ai nghĩ Maximus đang cư xử với thái độ bề trên hay ghét bỏ họ, hoặc có ý tưởng rằng họ tốt đẹp hơn Maximus.

Khiếu hài hước rất thú vị của ông.

16.Cha nuôi của ta

Ôn hòa. Một khi đã suy nghĩ tường tận để đi đến quyết định, cương quyết không lay chuyển. Không màng đến những vinh quang phù phiếm. Yêu lao động và làm việc chăm chỉ. Bền bỉ.

Lắng nghe ý kiến từ tất cả những ai có thể đóng góp cho lợi ích chung cộng đồng.

Hành động công minh với mọi người dân, phân chia phần xứng đáng với công trạng mỗi người.

Kiến thức rút ra từ thực tiễn giúp ông biết khi nào nên cương quyết, khi nào nên nhân từ.

Kiềm chế việc theo đuổi dục tình nếu chỉ để thỏa mãn ham muốn khoái lạc.

Ông tìm kiếm câu hỏi trong các cuộc thảo luận. Một người với một mục đích duy nhất là cẩn trọng tìm hiểu thấu đáo vấn đề, không bao giờ hài lòng với những ấn tượng đầu tiên, và không bao giờ kết thúc một buổi thảo luận quá sớm.

Trung tín và công bằng với bạn bè.

Luôn dựa vào chính mình. Và luôn vui vẻ.

Và những kế hoạch của ông (được sắp đặt rất sớm từ trước), sự nhìn xa trông rộng, sự chú ý sát sao của ông đến những chuyện thậm chí nhỏ nhất và không phóng đại chúng.

Ông hạn chế mọi sự tung hô – và mọi mưu đồ nịnh bợ ông.

Sự tận tụy không ngơi nghỉ của ông với những nhu cầu của đế quốc. Cương vị quản lý tốt kho báu quốc gia. Sẵn lòng nhận trách nhiệm, hay chê trách – hoặc cả hai, về việc cai trị đế chế.

Thái độ của ông với thần linh: không mê tín. Thái độ của ông với mọi người: không bao giờ dùng quà cáp mua chuộc, hay dùng những lời phỉnh nịnh để chiều lòng dân chúng. Luôn tỉnh táo, vững vàng, giữ vững danh dự của mình, không một suy nghĩ hay hành động thấp kém nào; không bị ám ảnh say mê những thứ mới lạ, hoặc làm theo những xu hướng nhất thời.

Cách ông xử lý những của cải vật chất mà hoàn cảnh giàu sang cung cấp dồi dào cho ông: ông dùng mà không kiêu ngạo, cũng không dè dặt. Nếu có sẵn, ông tận hưởng chúng. Nếu không có, ông không màng tới chúng và cũng không thấy thiếu thốn gì.

Không ai có thể gọi ông là kẻ ngụy biện, hay một tâm hồn chỉ bận tâm những thứ vặt vãnh hoặc một nhà thông thái rởm. Trái lại, họ thấy ông đúng như bản chất con người ông: một người đàn ông đã được tôi luyện qua thử thách cuộc sống, được giáo dục hoàn hảo, không bị sự nịnh bợ lung lạc, có đủ phẩm chất để kiểm soát công việc bản thân lẫn cai trị người dân.

Ông kính trọng và tôn vinh những người thực hành triết học – hay ít nhất, những người chân thành với triết lý. Ông không chê bai những kẻ chỉ giả vờ là triết gia, hay là để cho họ lừa phỉnh dẫn đi lệch đường. Ông không bao giờ nói xấu người khác, hay nghe những lời nói xấu ai.

Ông cảm thấy thoải mái khi trò chuyện cùng người khác, làm cho họ thấy thoải mái khi gần mình, và không làm điệu bộ gì để khiến người khác khó chịu.

Ông quan tâm đến sức khỏe một cách thích hợp. Ông không giống như một người quá yêu sự sống hay quan tâm quá mức đến thể chất, nhưng cũng không bỏ qua dấu hiệu nào. Kết quả là ông hầu như không bao giờ phải cần đến thầy thuốc, hay bất kỳ viên thuốc nào.

Đặc biệt là điều này: ông luôn sẵn lòng nhường bước không chút ghen tỵ trước những người có khả năng chuyên môn – trong môn diễn thuyết, luật học, tâm lý học, bất kể thứ gì – để giúp họ một cách hăng hái, sao cho mỗi người trong số họ có thể hoàn thiện được tiềm năng của mình.

Ông tôn trọng truyền thống tổ tiên mà không cần tự ca ngợi mình vì đã bảo vệ những giá trị truyền thống của chúng ta.

Ông có thể bị một cơn đau nửa đầu nhưng sau đó trở lại ngay với việc ông đang làm, đầy sức lực trong công việc.

Ông có rất ít bí mật – thật ra, là những bí mật của đế quốc, và không phải ông giữ tất cả những bí mật ấy.

Ông thể hiện sự thận trọng và tiết kiệm trong cách ông điều hành, các buổi biểu diễn công cộng, những dự án xây dựng, việc phân phối của cải, vì ông nhìn vào những việc cần làm vì lợi ích công cộng, chứ không nhìn vào cái uy tín có được khi làm chúng.

Ông không tắm vào những giờ giấc bất thường, không chiều ý bản thân vào các công trình xây dựng riêng xa hoa phù phiếm, không lo lắng kén chọn chuyện ăn uống, vải vóc, hoặc màu sắc kiểu dáng trang phục, hay vẻ đẹp của những nô lệ ông sở hữu.

Áo toga của ông đến từ Lorium - nông trại ven biển của ông, và hầu hết quần áo ông mặc là từ Lanuvium.

Chúng ta biết ông đã đối xử thế nào với nhân viên thu phí ở Tasculum, người cầu xin ông ân xá; và đó là cách mà ông luôn hành xử.

Ông không bao giờ tỏ ra vội vàng, mất kiểm soát, hay nóng nảy bạo lực, như câu nói: “Không bao giờ đổ mồ hôi”. Mọi việc đến một cách hợp lý, được xem xét thích đáng, theo một cách thức bình thản và trật tự tuyệt đối, nhưng đồng thời cũng phải quả quyết và làm đến cùng, theo những phương thức thích hợp nhất.

Những gì được ghi chép về Socrates cũng có thể được áp dụng cho ông, rằng ông có thể vừa tiết chế vừa hưởng thụ những thứ mà nhiều người vì quá yếu đuối không đủ sức kháng cự, không để đi quá giới hạn. Nhưng đủ mạnh mẽ, kiên trì, tự kiểm soát: phẩm chất của một người có tâm hồn cao thượng, một linh hồn hoàn hảo và không thể bị đánh bại, như cách ông thể hiện khi đối mặt với căn bệnh cướp đi sinh mạng mình vậy.

17.Các vị thần (nhờ các Ngài)

Để ta có những ông bà tuyệt vời, một người mẹ, người cha tuyệt vời, một người chị tốt, một người thầy giáo tốt, những hầu cận tốt, những họ hàng tốt, các bạn bè tốt – hầu như không có ngoại lệ và ta không bao giờ mất tự chủ bản thân hay làm tổn thương với bất kì ai trong số họ, mặc dù sự nóng giận trong ta đã có thể dễ dàng khiến ta làm thế. Nhưng nhờ có các thần, ta không bao giờ bị rơi vào hoàn cảnh ấy, và như thế vượt qua được thử thách.

Ta có một người – với tư cách là một hoàng đế và một người cha, giữ cho ta khỏi kiêu căng ngạo mạn và làm cho ta nhận ra rằng ngay cả trong triều đình, anh vẫn có thể sống không cần đến cận vệ, các trang phục lộng lẫy, đèn đuốc, tượng vàng - hay tất cả sự tráng lệ xa hoa ấy. Và rằng tất cả nằm trong tay ta việc lựa chọn cách sống của một con người kín đáo, bình dị nhưng không vì vậy mà trở nên hẹp hòi trong suy nghĩ hay chểnh mảng hành động khi liên quan đến những việc cần làm vì lợi ích chung trên cương vị một nhà cai trị, khi mà sức mạnh và uy quyền là tất yếu.

Rằng ta có một người anh. Một người anh mà tính cách đòi hỏi ta phải luôn cải thiện chính bản thân. Một người anh có tình cảm mến thương chân thành đã khiến cuộc sống của ta trọn vẹn hơn.

Rằng con cái của ta sinh ra không bị khuyết tật về trí tuệ hay cơ thể.

Rằng ta không có nhiều tài năng hơn trong thuật hùng biện và thi ca, hay các lĩnh vực nghệ thuật như vậy. Nếu hồi đó mà ta cảm thấy ta có nhiều tiến triển trong những lĩnh vực đó, thì có lẽ ta đã không thể từ bỏ những thứ đó.

Rằng ta đã sớm đề bạt những người hội kiến với ta về chức tước mà họ mong muốn, chứ không trì hoãn vì nghĩ họ còn trẻ nên ta sẽ làm điều đó sau.

Rằng ta đã được quen biết Apploninus, và Rusticus, và Maximus.

Các vị thần đã làm tất cả những gì các ngài có thể làm được – thông qua quyền năng của các ngài, sự giúp đỡ của các ngài, cảm hứng của các ngài để đảm bảo ta có thể sống thuận theo những đòi hỏi của tự nhiên, về bản chất của lối sống này. Và nếu ta thất bại, thì không ai khác có lỗi ngoài ta. Bởi vì đã không chú tâm đến những điều các vị thần đã nói với ta, các vị thần đã dạy ta, trong thực tế, từng bước một chỉ dẫn dìu dắt ta.

Rằng cơ thể ta đã chịu đựng được đến giờ, đặc biệt sau những biến động trong cuộc đời mà ta đã sống.

Ta chưa bao giờ đặt một ngón tay lên Benedicta hoặc lên Theodotus. Và ngay cả sau này, khi bị dục vọng lấn át, ta vẫn vượt qua được chúng.

Mặc dù thường xuyên oán giận với Rusticus, ta chưa bao giờ làm một việc gì mà sau đó phải hối tiếc.

Mặc dù mẹ ta mất sớm khi còn trẻ, ít nhất những năm tháng cuối đời bà luôn ở cạnh bên ta.

Bất cứ khi nào ta thấy cần giúp đỡ một người nào đang thiếu tiền, hoặc túng bấn thoát khỏi cảnh cơ cực, không khi nào người của ta nói rằng ta không còn đủ tiền để làm việc đó. Và bản thân ta không bao giờ đặt mình vào vị trí đó – phải nhận lấy một cái gì từ một người khác.

Ta có người vợ hợp ý ta: hiền dịu, yêu thương, khiêm nhường, mẫu mực.

Các con ta có những giáo viên tốt giáo dục.

Rằng ta đã nhận được sự trợ giúp của thần linh trong những giấc mơ. Các phép trị bệnh các ngài ban cho ta, chẳng hạn khi ta ho ra máu, hoặc có những cơn choáng.

Khi quan tâm đến triết học ta không bị rơi vào tay những nhà ngụy biện, vì ta đã không lãng phí thời gian vào việc phân tích các tác giả hay tam đoạn luận; cũng không bị hấp dẫn vào việc tìm hiểu thiên đường và quan sát các hiện tượng thiên văn, bởi tất cả những việc kể trên chúng ta cần đến sự giúp đỡ của vận mệnh và các vị thần linh.

 

II. Quyển 2

1. Khi ngươi thức dậy vào buổi sáng, ngươi tự nhủ

Những người ta tiếp xúc hôm nay chắc sẽ là những người phiền phức, vô ơn, tham lam, kiêu căng, không trung thực, ghen ghét và cáu kỉnh. Họ như thế bởi vì họ không thể phân biệt chân thật thiện hay ác. Nhưng ta đã thấy vẻ đẹp của sự thật, sự xấu xa của cái ác, và nhận ra rằng người làm điều xấu có một bản chất liên quan đến ta – không cùng dòng máu sinh ra nhưng cùng tâm trí, có chung nguồn gốc sáng tạo từ Đấng Tạo Hóa, và cùng nhận ơn huệ từ các Ngài. Và như thế không ai trong số họ có thể làm tổn thương ta. Không ai có thể lôi kéo ta vào điều xấu của họ. Ta cũng không thể giận dữ người anh em ta, hay ghét anh ta. Vận mệnh khiến chúng ta được sinh ra cùng thế giới để làm việc với nhau như tay, chân, với mắt, như hai hàm răng, trên và dưới. Con người cản trở nhau là trái lại tự nhiên. Cảm thấy giận dữ một ai đó, quay lưng lại anh ta, là chống lại tự nhiên.

2. Những gì tạo nên con người ta? Là xác thịt, một linh hồn, và nguyên tắc chi phối hành động. Bỏ qua những cuốn sách, đừng để lạc hướng và chậm trễ giây phút nào, ngươi không được phép. Trái lại, như thể ngay lúc này ngươi đang hấp hối, khinh thường xác thịt của ngươi. Một đống hỗn độn nào máu, những mẩu xương, một búi nhằng nhịt dây thần kinh, tĩnh mạch, động mạch. Xét xem linh hồn là cái gì: không khí, liên tục thay đổi và không bao giờ là cùng thứ không khí ấy, nhưng mỗi khoảnh khắc lặp lại thở ra rồi hít vào. Cuối cùng, nguyên tắc chi phối hành động của ngươi theo cách này: Ngươi đã già. Không cho phép tâm trí làm nô lệ, để không bị kéo lên như con dối bởi những thúc đẩy ích kỷ, không bất mãn than phiền hiện tại, hay sợ hãi tương lai.

3. Bất cứ điều gì Đấng Tạo Hóa sáng tạo đều tràn ngập suy tính khôn ngoan. Ngay cả số phận may rủi cũng không tách lìa khỏi tự nhiên, khỏi mối liên kết, hòa cuộn vào những sự vật do Đấng Tạo Hóa tạo thành. Đây là khởi nguồn và nguyên nhân của tất cả. Bởi vậy có nhu cầu cần thiết của toàn thế giới, cái thế giới mà ngươi là một phần. Bất kỳ cái gì mà toàn bộ tự nhiên làm, bất kỳ cái gì dùng để duy trì nó, thì đều tốt cho mọi bộ phận của tự nhiên. Trật tự tự nhiên được duy trì bằng thay đổi – trong những phần tử và trong những sự vật mà chúng hợp thành. Điều này là đủ cho ngươi, và là sự thật không thể thay đổi.

4. Hãy nhớ ngươi đã bỏ qua bao lâu, những gì Đấng Tạo Hóa dành cho ngươi, và ngươi chưa sử dụng đến chúng. Đến lúc hiểu về vũ trụ ngươi là một phần, Đấng sáng tạo muôn vật và ngươi sinh ra từ đâu; rằng thời gian trao cho ngươi có hạn và rất ngắn, nếu ngươi không dùng để hành động chúng sẽ biến mất không bao giờ trở lại.

5. Mỗi khoảnh khắc, suy nghĩ nghiêm túc, là một người – làm những việc trong tay ngươi cách chu toàn, phẩm giá cao quý, lòng tốt, tự do và công bằng. Tránh tất cả các mối quan tâm khác. Đúng, ngươi có thể, khi ngươi làm mọi việc như thể đó là việc cuối cùng phải làm trong đời, giải phóng chúng khỏi mọi đam mê, không để những cảm xúc của ngươi lấn áp những gì lý trí ngươi cân nhắc. Trong sạch, cao thượng. Ngươi có thấy số việc ngươi phải làm để sống một cuộc sống mãn nguyện và cao quý ít ỏi như thế nào như là những điều trên? Khi ngươi xem xét cẩn trọng từ chúng, các vị thần không đòi hỏi gì thêm.

6. Trách chính mình, linh hồn ngươi. Ngươi không còn thời gian để tìm kiếm vinh dự cho ngươi. Ngươi chỉ có một cuộc đời. Cuộc đời của ngươi đã dần hoàn thành, tôn kính bản thân ngươi, không tìm kiếm hạnh phúc của ngươi trong linh hồn những người khác.

7. Những việc bên ngoài làm ngươi mất tập trung? Tìm kiếm thời gian học một thứ gì đó tốt, thoát khỏi cơn lốc cuốn ngươi đi. Nhưng ngươi phải cảnh giác để không bị cuốn theo thứ khác. Những con người cần mẫn lao động cả đời nhưng không có mục đích nào để hướng mọi tư tưởng hay động lực của mình vào đó đã đánh mất một cuộc đời, mặc dù có làm việc chăm chỉ ra sao.

8. Hiếm thấy một người không hạnh phúc khi anh ta không bận tâm đến những gì diễn ra trong suy nghĩ của người khác. Nhưng nếu ngươi không chú tâm nắm bắt được những gợn sóng diễn ra trong tâm trí ngươi, làm sao ngươi tránh khỏi bất hạnh?

9. Liên tục ghi nhớ các câu hỏi:

Bản chất của tự nhiên?

Bản chất của ngươi?

Ngươi liên hệ với thế giới như thế nào?

Vị trí của ngươi trong thế giới này?

Rằng ngươi là một bộ phận của tự nhiên và không ai có thể ngăn cản ngươi nói và làm hài hòa với tự nhiên mà ngươi là một phần.

10.So sánh các hành vi xấu (các cách phạm tội). Theophrastus nói rằng kẻ phạm tội do ý muốn thì tồi tệ hơn kẻ phạm tội do giận dữ: đó là một triết lý đúng. Kẻ giận dữ thường là nạn nhân của một sự sai lầm, dường như quay lưng lại với lý trí do đau đớn hay kích động. Nhưng kẻ do dục vọng thúc đẩy, tự mình lao đầu vào sai trái, bị khoái lạc sai khiến, dường như buông thả, thiếu phẩm giá trong tội lỗi của họ.

11.Ngươi có thể từ bỏ cuộc sống ngay bây giờ. Hãy để suy nghĩ đó điều chỉnh và quyết định điều mà ngươi làm, nói và nghĩ. Nhưng từ bỏ cuộc sống trần thế, nếu thần linh tồn tại, không phải là điều đáng sợ, vì các thần chắc chắn không đẩy ngươi vào nơi của cái ác; Ngược lại, nếu thần linh không tồn tại, hoặc nếu thần linh không quan tâm đến những thứ của con người, thì ngươi sao lại phải khao khát sống trong một thế giới trống vắng thần linh, trống rỗng của sự quan phòng, như thế nơi đây có ý nghĩa gì đối với ngươi?

Nhưng sự thật là thần linh tồn tại, Ngài là Đấng Sáng Tạo và quan phòng vũ trụ. Sự gian ác, những thứ như vậy Ngài đã đặt trong sức mạnh của một người, để anh ta có thể tránh chúng nếu anh ta muốn: và nếu có điều gì ngoài điều đó thực sự ác độc và xấu xa, Ngài cũng đã lường trước điều đó, rằng điều đó hoàn toàn nên nằm trong sức mạnh của một người để không rơi vào đấy.

Bây giờ khi điều đó không làm cho nhân cách con người tồi tệ hơn, thì làm sao nó có thể làm hại cho cuộc sống của ngươi? Tự nhiên không bỏ qua những nguy hiểm như thế mà không nhận ra chúng, hay vì có thấy nhưng không đủ quyền năng để ngăn chặn và khắc phục được chúng. Tự nhiên cũng không bao giờ vì thiếu khả năng hay quyền năng mà sai lầm để cho điều tốt lẫn điều xấu xảy ra bừa bãi cho người tốt cũng như kẻ xấu. Sự thật là, sự chết và sự sống, thành công hay thất bại, đau đớn hay khoái lạc, của cải và đói nghèo, tất cả những cái này được phân phát công bằng cho người tốt cũng như kẻ xấu, đó là bởi chúng không cao quí cũng không ô nhục – và do đó không tốt cũng không xấu.

12.Mọi vật biến mất nhanh chóng như thế nào – bên trong vũ trụ chính là bản thân của các cơ thể, nhưng qua thời gian là sự tưởng nhớ về chúng. Bản chất của tất cả những sự vật ta cảm giác là gì, và đặc biệt lànhững thứ quyến rũ chúng ta nhất bởi sự hấp dẫn bằng mồi câu khoái cảm, hoặc khiến chúng ta sợ hãi về nỗi đau, hoặc niềm kiêu hãnh ca tụng ta bằng tiếng vang vọng lớn; Làm thế nào mà những vật thể phù phiếm, rẻ mạt, đáng khinh, dễ hư mất và hoàn toàn tầm thường, lại có thể chiếm hết trí tuệ và lý trí của chúng ta? — tất cả nơi đây là một phần của khoa học về tâm trí cần quan sát. Để quan sát xem đó là ai mà ý kiến và tiếng nói của họ mang lại danh tiếng hay ô nhục; cái chết là gì, và thực tế là, nếu một người tự nhìn vào nó, và bằng sức mạnh tư duy trừu tượng sẽ phân giải nó thành các bộ phận – tất cả những thứ hiện ra với trí tưởng tượng trong đó, thì anh ta sẽ coi nó không là gì khác, hơn một hoạt động của tự nhiên; và nếu ai sợ hãi trước một sự vận hành của thiên nhiên, thì người đó là một đứa trẻ. Tuy nhiên, điều này, không chỉ là một hoạt động của tự nhiên, mà nó còn là một thứ có lợi cho các mục đích của tự nhiên. Cũng để quan sát làm thế nào con người tiếp xúc với Thần Linh? Bởi phần nào của con người anh ta? Và phần này của con người sau đó được định đoạt biến đổi như thế nào?

13.Không gì thảm hại hơn những người cứ chạy vòng quanh “đào bới vào những gì nằm bên dưới” và điều tra thăm dò sâu vào linh hồn của những người xung quanh họ, mà không bao giờ nhận ra rằng tất cả những gì ngươi cần làm là chăm chú vào cái sức mạnh bên trong ngươi, và tôn thờ nó một cách chân thành. Tôn thờ nó là giữ cho nó trong sạch trước mọi đam mê, tránh khỏi mọi sự thiếu thận trọng, hoặc trở nên vô mục đích hay bất mãn với tự nhiên, với thần thánh và với con người. Cái gì có tính thần thánh thì xứng đáng để chúng ta tôn kính vì nó là tốt. Cái gì có tính con người thì xứng đáng để chúng ta thương yêu vì nó giống với chúng ta. Và đôi khi cả thương hại nữa, vì nó không có khả năng phân biệt tốt xấu - một chứng mù màu khủng khiếp khác nào không thể phân biệt được màu đen với màu trắng.

14.Ngươi sống thêm 3.000 năm, hay gấp 10 lần, hãy nhớ: giây phút hiện tại của ngươi là thứ duy nhất trong cuộc sống một con người có thể đánh mất. Thứ dài nhất cũng bằng thứ ngắn nhất. Hiện tại là bình đẳng cho tất cả, và do đó những gì bị mất là như nhau, là một khoảnh khắc ngắn ngủi. Vì ngươi không thể mất quá khứ hay tương lai, làm sao ngươi có thể mất cái mà ngươi không có?

Hãy nhớ:

i. Mọi vật luôn là chính nó, mãi lặp lại, cho dù ngươi thấy một vật lặp lại 100 năm hay 200 năm, hay một khoảng thời gian vô tận cũng thế;

ii. Người sống lâu nhất và người chết trẻ cùng mất một thứ như nhau. Tất cả những gì họ có thể từ bỏ là hiện tại, vì đó là cái duy nhất họ có, và họ không thể mất cái gì họ không có.

15.Tất cả mọi thứ là một ý kiến – là lăng kính qua đó ngươi nhìn thế giới.

16.Linh hồn con người tự nó thoái hóa.

i. Trước hết, khi nó trở nên cáu kỉnh bực bội với những gì xảy ra là một cách tách rời khỏi Tự nhiên, vốn bao gồm thiên nhiên và mọi thứ khác.

ii. Khi nó quay lưng lại người khác, hay bắt đầu làm chống lại anh ta với ý định mưu hại anh ta.

iii. Khi nó bị khoái cảm hay nỗi đau chế ngự.

iv. Khi nó đeo mặt nạ đạo đức và nói hoặc làm cái gì giả tạo, lừa dối.

v. Khi nó để cho hành động của nó chịu sự thúc đẩy vô mục đích, tùy ý và rời rạc. Ngay cả những việc nhỏ nhất cũng nên hướng vào một mục đích. Mục đích của người có lý trí thực thi theo quy tắc và luật lệ của những thành phố và nhà nước cổ xưa nhất.

17.Đời sống con người

Năm tháng: chớp mắt. Bản chất: sự thay đổi. Nhận thức: mờ tối. Tình trạng thể chất: suy tàn. Linh hồn: một vòng xoáy. Số phận: bí ẩn. Danh tiếng: không đảm bảo. Thân thể và các bộ phận của nó là một dòng chảy, linh hồn là một giấc mơ và màn sương, cuộc đời là chiến trận và xa nhà, danh tiếng kéo dài là sự lãng quên.

Vậy lấy gì để dẫn đường chúng ta?

Triết học.

Điều đó có nghĩa sức mạnh nằm trong việc giữ cho nội tâm yên bình vượt lên trên những nỗi đau và niềm vui, không làm điều gì giả dối hay lừa gạt; không phụ thuộc vào người khác làm gì hay không làm gì. Chờ đợi cái chết với một tâm trí vui vẻ, vì nó không khác gì hơn là sự hòa tan các thành phần mà mọi sinh vật đều bị gộp lại. Chấp nhận những gì đang diễn ra, những gì sẽ đến, đến từ cùng một nơi từ đó ngươi được sinh ra. Đó là công việc của tự nhiên.

 

III. Quyển 3

1. Ngươi phải xem xét, mỗi ngày trôi qua cuộc sống sẽ cạn dần đi và phần đời còn lại cho chúng ta càng ít mãi, nhưng còn điều này nữa: nếu ngươi sống lâu hơn, liệu ngươi có đảm bảo trí tuệ của ngươi vẫn theo kịp hiểu biết thế giới không – kịp với suy tư vươn tới mục đích thấu hiểu những thứ thuộc thần linh và con người.

Nếu trí óc của chúng ta bắt đầu đi lang thang vô định, thì chúng ta vẫn thở, vẫn ăn, vẫn tưởng tượng ra mọi thứ, và vẫn cảm thấy sự thôi thúc v.v. Nhưng để đạt được những kết quả tốt nhất từ những cố gắng của bản thân chúng ta, để chiêm nghiệm, đánh giá chính xác nghĩa vụ và bổn phận của chúng ta là gì, phân tích những gì chúng ta nghe thấy và nhìn thấy, quyết định đã đến lúc nên dừng lại hay chưa – tất cả những điều cần đến một trí óc lành mạnh để thực hiện, một trí tuệ được đào tạo kỹ càng.

Bởi vậy ngươi cần gấp gáp lên.

Không chỉ cái chết đến gần hơn mỗi ngày, mà còn vì sự hiểu biết và trí tuệ của chúng ta – việc nắm bắt thế giới – thường rời bỏ chúng ta trước khi ta chết.

2. Quan sát một lần nữa tất cả những gì tự nhiên tạo ra, bất cứ điều gì xảy ra trong đó, cũng có vẻ đẹp và sự hấp dẫn của chúng. Cách những ổ bánh mỳ nứt ra ở bề mặt, những vết nứt và vỡ trái với mục đích người làm bánh, vẫn thú vị một cách đặc biệt, chúng làm ta ngon miệng hơn mà không hiểu vì sao.

Quả ôliu rụng xuống khi đã chín, bắt đầu thối rữa, thêm cho chúng một hương vị đặc biệt.

Thân cây lúa mì cong rạp xuống dưới sức nặng của chính chúng. Trán đầy nếp nhăn của con sư tử. Đám bọt trên mép con lợn rừng.

Và những thứ khác. Nếu ngươi nhìn chúng trong sự đơn độc sẽ không có gì là đẹp. Nhưng khi chúng là một phần bên trong sự sáng tạo của tự nhiên, chúng tô điểm cho tự nhiên và thu hút chúng ta. Và bất cứ ai có một sự đồng cảm với thiên nhiên đều thấy nó làm cho ta vui thích. Người đó sẽ thấy hàm của một con vật đẹp như tranh vẽ hoặc một bức tượng. Họ sẽ lặng lẽ nhìn, vào vẻ đẹp của tuổi tác và sự thu hút của người trẻ. Nhưng không phải ai cũng tìm thấy những bí ẩn này; nhưng chỉ cho ngươi, người đã thực sự quen thuộc với thiên nhiên và các tác phẩm được tạo ra.

3. Hippocrates chữa cho nhiều người bệnh, nhưng đã ngã bệnh, và chết. Những người Lưỡng Hà báo trước cái chết của nhiều người, nhưng khi đến giờ của mình, họ cũng chết. Alexander, Pompey, Caesar – đánh bại nhiều thành phố, chiến thắng hàng ngàn kỵ binh trong một trận chiến, đến lượt họ, cũng phải lìa bỏ cuộc đời.

Bạn lên tàu, bạn căng buồm khởi hành và đi hết hành trình của mình. Đã đến giờ cập bến. Nếu là tới một cuộc sống khác, không đâu là không có thần linh, cả ở bờ bên kia cũng vậy. Nếu là tới hư vô, bạn sẽ được giải thoát khỏi đau khổ hay niềm vui, không chịu sự cầm tù của thể xác. Thứ ẩn trong thân xác hoàn toàn vượt trội hơn thân xác.

Một là trí tuệ và thần thánh. Còn lại là bùn và máu.

4. Đừng dành phần còn lại của đời ngươi để sống trong suy nghĩ về người khác, trừ khi, chúng liên quan đến lợi ích người dân. Bởi nó sẽ làm ngươi sao nhãng những việc có ích. Ngươi sẽ quá bận rộn với chuyện này chuyện kia, người ta nói điều này điều khác, họ nghĩ gì, họ đang suy tính làm gì, và các chi tiết khác. Tất cả chúng khiến ngươi mất tập trung vào các nguyên tắc định hướng hành động. Ngươi cần tránh một số ý nghĩ trong chuỗi suy tư của ngươi: mọi ý nghĩ vô trật tự, mọi ý nghĩ không mục đích, và nhất là mọi ý nghĩ xấu hay độc ác. Thói quen cần được thiết lập và duy trì, hãy thanh tẩy các ý nghĩ bên trong ngươi, để khi có ai hỏi “Ngài đang nghĩ gì vậy”, ngươi đã sẵn sàng trả lời ngay và đúng rằng “Đây là những gì ta nghĩ”. Và từ câu trả lời của ngươi, ngay lập tức phải rõ ràng rằng những ý nghĩ của ngươi là ngay thẳng và thận trọng, đúng mực, những ý nghĩ của một người cao thượng, người không thích thú nhục dục, và không chìm đắm trong thú vui, người từ chối tranh cãi, nghi ngờ hay đố kỵ, hoặc bất kỳ điều gì khác, mà ngươi sẽ cảm thấy xấu hổ khi ngươi nói rằng ngươi đã nghĩ về điều đó. Một người như thế, một sứ giả của thần linh, chạm tới những gì sâu kín bên trong, những gì khiến con người không bị ô uế bởi khoái lạc, không dính dáng đến thói kiêu căng ngạo mạn, không bị ảnh hưởng bởi niềm vui, không bị tổn thương bởi nỗi đau nào, không bị xúc phạm bởi bất cứ sự xúc phạm nào, ngay thẳng trước mọi tội lỗi, một chiến binh trong cuộc chiến cao quí cũng khốc liệt nhất – cuộc đấu tranh trong đó con người chinh phục mọi đam mê; một người đã đào sâu vào công lý bên trong tâm hồn, chấp nhận bất kỳ điều gì xảy đến – và được trao cho anh ta – như một phần của anh ta

5. Hành động cách nào

Không hành động miễn cưỡng, không bỏ qua lợi ích cộng đồng, đánh giá thận trọng, tập trung hoàn toàn.

Không tô điểm suy nghĩ của ngươi giống với những đồ trang trí.

Không nói thừa lời, không hành động vô ích, tỉnh táo với lời nói và hành vi của ngươi.

Hãy để tinh thần ngươi như là một người đàn ông mạnh mẽ, người trưởng thành theo thời gian, người cống hiến cho quốc gia, một hoàng đế, một đức vua cai trị. Đảm nhận cương vị của mình như một người trị vì và kiên nhẫn chờ đợi tiếng gọi ra khỏi cuộc đời.

Hài hòa vui vẻ. Không đòi hỏi sự giúp đỡ từ bên ngoài hay cần đến sự yên bình từ người khác mang lại.

Đứng hiên ngang, ngay thẳng.

6. Bất kì cái gì ngáng trở ngươi đạt đến sự thiện - như một con người có lý tính và một công dân - thì đều là sai trái. Bất cứ cái gì: sự tung hô của đám đông, địa vị cao cả, của cải giàu có hay sự đam mê lạc thú. Tất cả những cái đó đều có vẻ như tương đồng với nó - trong chốc lát. Thế rồi bỗng nhiên chúng khống chế chúng ta, và quét chúng ta đi.

Vậy hãy lựa chọn cho thẳng thắn, dứt khoát một lần, và gắn với nó. Hãy chọn cái gì tốt nhất.

Như một con người có lí trí? Thì hãy theo đến cùng. Hay như một loài vật? Hãy nói thế và giữ vững lập trường mà không giả dối.

7. Không bao giờ coi một sự vật là có ích cho ngươi nếu nó khiến ngươi làm sai sự thật, tự đánh mất danh dự, hoặc khiến ngươi sinh ra căm thù, ghét bỏ, nghi ngờ, ác tâm, đạo đức giả, ham muốn những thứ cần che đậy. Nếu ngươi để trí tuệ, tinh thần dẫn lối ngươi, và lòng tôn kính của ngươi đối với quyền năng này, thấy chúng là một đặc quyền của ngươi, thì ngươi có thể thoát khỏi bi kịch, khỏi nghiến răng giận dữ và kêu gào. Ngươi sẽ không thấy phải sống cô đơn, cũng không thấy phải sống với số đông người. Trên hết, ngươi sẽ thoát khỏi nỗi sợ hãi cái chết và những thèm muốn. Và chừng nào mà thân thể ngươi ẩn chứa linh hồn cư ngụ bên trong, thì chúng khiến ngươi không một thoáng lo âu. Nếu đến lúc ngươi phải đi, thì hãy sẵn lòng ra đi, như ngươi phải thực hiện một việc gì đó cần được làm với ân sủng và danh dự. Và trong suốt cuộc đời ngươi, hãy tập trung vào điều này: để cho tâm trí ngươi trong một trạng thái đúng đắn - trạng thái của tâm trí thuần khiết, có lí trí, của một công dân trong cộng đồng.

8. Tâm trí của một con người được làm cho ngay thẳng, thanh khiết: không ô uế, không sai lệch, không thương tổn.

Và không để cuộc đời bị cái chết cắt ngang, như khi một diễn viên dừng diễn trong khi vở kịch chưa kết thúc.

Không quỵ lụy cũng không hống hách. Không khúm núm cũng không khinh thị. Không bào chữa cũng không lẩn tránh.

9. Coi trọng năng lực kiểm soát suy nghĩ của ngươi. Đó là tất cả những gì bảo vệ trí óc ngươi khỏi những nhận định sai lầm, ngộ nhận, sai với bản chất của anh và của tất cả những con người có lí trí. Nó làm cho ngươi có thể ngừng phán đoán vội vàng, thương yêu những người khác, và phục tùng thần thánh.

10.Bỏ qua những thứ còn lại, giữ lại điều này: thứ duy nhất ngươi có là hiện tại, một khoảnh khắc ngắn ngủi ngay lúc này. Quá khứ đã qua, tương lai vô định. Thời gian chúng ta có quá nhỏ nhoi, nhỏ như góc Trái Đất nơi ta sống. Danh tiếng, thứ duy nhất còn sót lại, được truyền miệng bởi những người cao niên nghèo khổ, những người sẽ sớm chết trong chốc lát, không biết chính mình, chứ chưa nói đến những người đã chết trước đó rất lâu.

11.Thêm vào những điểm trên: luôn luôn xác định sự vật chúng ta đang quan sát là cái gì, để lần tìm ra nét đại cương của nó, nhờ đó chúng ta có thể biết nó thật sự là cái gì: thực chất của nó. Tước đi lớp vỏ bề ngoài. Để nguyên, không làm nó thay đổi. Và gọi đúng tên của nó - bản thân sự vật và các hợp phần của nó, là cái mà cuối cùng nó sẽ quay trở về. Không gì ích lợi cho việc phát triển tâm trí bằng khả năng phân tích logic, có lý trí và chính xác mọi sự xảy đến với chúng ta. Xem xét chúng theo cách làm chúng ta hiểu được chúng đáp ứng nhu cầu gì, và trong vũ trụ thế nào. Cùng giá trị của chúng đối với toàn thể vũ trụ này, và với con người nói riêng, như một công dân của thành thị cao nhất, mà các thành thị khác như là những hộ gia đình.

Vậy chúng là gì, thứ lúc này buộc tôi phải đang chú tâm? Chúng tạo thành bởi những cái gì? Chúng được tạo ra để tồn tại bao lâu? Và phẩm chất nào tôi phải gán cho nó? Tĩnh lặng, can đảm, lịch thiệp, trung thực, thẳng thắn, đáng tin cậy, độc lập, giản đơn, hài lòng hay gì nữa?

Như vậy trong mỗi trường hợp ngươi sẽ nói “Thứ ấy là nhờ ở Thượng Đế”. Hay “Thứ ấy là do sự run rủi của số phận, là trùng hợp ngẫu nhiên hay may rủi”. Hay “Thứ ấy là từ một người, cùng chủng tộc, cùng dòng dõi, cùng xã hội, nhưng người đó không biết tự nhiên đòi hỏi ở mình điều gì. Nhưng ta biết. Bởi vậy ta sẽ đối xử với anh ta như quy luật chi phối chúng ta - quy luật tự nhiên - đòi hỏi. Với tương giao của nhân từ và công lý. Còn đối với những thứ ít hay vô giá trị? Ta sẽ cố gắng xác định giá trị từng thứ, và đối xử với chúng như chúng xứng đáng được thế”.

12.Nếu ngươi quyết định một lựa chọn nào ở hiện tại, luôn dựa trên nguyên tắc công bằng, lẽ phải, và lý trí cân nhắc cẩn trọng, kiên định, tâm trí nhẹ nhàng, lòng nhân ái, và sẽ không pha trộn một lý do nào khác, nhưng sẽ suy nghĩ chỉ một điều duy nhất là giữ tinh thần ngươi không ô uế, giữ gìn phần thuần khiết trong ngươi như thể là cuộc đời ngươi sẽ phải trả lại bây giờ hay bất cứ lúc nào. Nếu ngươi kiên nhẫn thực hiện, không hy vọng, trốn tránh hay sợ hãi bất cứ điều gì, trong tất cả mọi thứ rằng ngươi sẽ hoặc làm điều đúng, hoặc nói sự thật, bản thân hài lòng với chân lý tối thượng của đấng quân vương, ngươi sẽ sống hạnh phúc. Không ai ngăn cản được.

13.Các thầy thuốc luôn sẵn dao mổ, các dụng cụ của họ trong tay để đáp ứng nhu cầu điều trị khi khẩn cấp. Hãy giữ triết lí của ngươi cũng sẵn sàng như thế - để hiểu tính chất thần linh và con người. Trong bất cứ chuyện gì ngươi làm, dù là nhỏ nhất, hãy nhớ sợi chỉ xâu chuỗi chúng lại. Không có gì con người làm trên trần gian làm tốt mà không cần các vị thần, lòng biết ơn thần linh và cầu nguyện các Ngài trợ giúp.

14.Đừng lại lang thang vô định. Đừng đọc lại Những luận văn ngắn, những văn bản của ngươi, Hi Lạp hay La Mã cổ đại, hay những cuốn ghi chép ngươi dành cho tuổi già. Chạy nước rút đi. Viết ra những quyết định của ngươi, gạt những mong muốn hão huyền qua một bên, và nếu ngươi quan tâm đến cuộc sống của chính mình, hãy cứu lấy khi ngươi còn có thể.

15.Người ta không biết [toàn bộ] ý nghĩa bao gồm trong các động từ ăn cắp, gieo, say xỉn, mua, nghỉ; nhìn chúng không phải bằng mắt, hãy thấy bằng một cách khác để từ đó người ta nhận ra nó.

16.Sự thật trong những gì ngươi nói ra, công lý trong những việc ngươi thực hiện.

Thể xác. Linh hồn. Trí tuệ.

Cảm giác: thể xác.

Thèm muốn: linh hồn

Lí lẽ: trí tuệ

Trải nghiệm cảm giác: những gia súc cũng làm thế. Để cho dục vọng kiểm soát ngươi: ngay cả những con thú hoang, những con người tính dục, những bạo chúa (từ Phalaris đến Nero…) cũng làm thế. Để cho trí tuệ ngươi dẫn lối ngươi trong những gì tưởng như tốt đẹp nhất: ngay cả những kẻ phủ nhận thần linh cũng làm thế. Ngay cả những kẻ phản quốc. Ngay cả những kẻ làm mọi thứ hổ thẹn đằng sau những cánh cửa đóng kín.

Nếu tất cả những thứ còn lại là đồng tiền tầm thường, thì thứ gì dành riêng cho người đức hạnh?

Dang tay chào đón những gì số phận gửi đến, bằng lòng với những gì xảy ra, với mỗi sợi chỉ được se cho ngươi tạo nên số phận ngươi. Đừng làm ô uế thần tính bên trong ngươi, bằng một mớ những suy nghĩ lan man. Thay vào đó, nuôi dưỡng chúng bằng lòng chân thật, bằng cách thầm lặng tuân theo Tạo Hóa. Không nói điều gì không thành thực, không làm điều gì không công bằng. Ngay cả nếu người khác không nhìn nhận thì không vì thế mà bực bội: chúng không cản trở ngươi đi theo con đường: dẫn ngươi đến kết thúc cuộc đời. Con đường cần phải đi bằng một tâm trí trong sạch, thanh thản, chấp nhận và hợp nhất với điều phải đến.

 

IV. Quyển 4

1. Ngọn lửa của ngươi đã được thắp lên. Một ngọn lửa nhỏ sẽ bị nhiều thứ dập tắt, còn ngọn lửa của ngươi sẽ bao trùm và đốt cháy tất cả, và ngọn lửa của ngươi càng trở nên mãnh liệt.

2. Không hành động ngẫu nhiên, hành động luôn theo một nguyên tắc dẫn đường.

3. Người ta tìm nơi trú ẩn xa xôi, nhà ở nông thôn, ra bãi biển, lên vùng núi. Đây là điều ngươi cần biết: Ngươi luôn có thể yên bình và hài hòa bất kỳ lúc nào ngươi muốn. Bằng cách tìm kiếm ngay bên trong ngươi.

Ngươi không thể tìm đến nơi nào yên bình – hài hòa – hơn tâm trí ngươi. Nhớ lại trong khoảnh khắc: yên tĩnh tuyệt đối. Sự yên tĩnh không khác gì hơn sự sắp đặt tốt đẹp của tâm trí.

Liên tục thực hiện, theo cách ấy. Làm mới bản thân. Thực hành các nguyên tắc ngắn gọn và đơn giản. Một chuyến viếng thăm chớp nhoáng với chúng đủ để làm sạch hoàn toàn tâm hồn, và quay trở lại để tiếp tục cuộc hành trình, cuộc chạy đua với thời gian.

Điều gì làm ngươi không hài lòng. Người ta đối xử bất công với ngươi sao? Hãy suy xét:

Rằng con người được tạo ra để sống cùng nhau

Rằng làm điều đúng đôi khi cần kiên nhẫn

Rằng hỗ trợ nhau là một phần của lẽ phải

Và số người thù địch, ganh ghét, phẫn nộ, và tranh giành nằm trong bụi đất, bị chôn vùi, và không còn gì ngoài tro tàn.

Hãy nhớ đến những châm ngôn đã được dạy về nỗi đau và niềm vui.

Hay danh tiếng làm phiền ngươi? Nhưng hãy xem, tất cả chúng ta đều nhanh chóng rơi vào quên lãng. Vực thẳm và thời gian vô hạn sẽ nuốt chửng tất cả. Sự trống rỗng của những tràng vỗ tay. Những kẻ ca tụng chúng ta, họ mới dễ thay đổi làm sao. Và tất cả diễn ra trong vùng đất rất nhỏ, một điểm trong không gian vô tận, phần lớn lại không có ai sống. Sẽ có bao nhiêu người xứng đáng mà ngươi muốn được nhận lời khen của họ, và họ là ai? Giữ vững sự tự do của ngươi: nhìn nhận mọi thứ như một người đàn ông, mạnh mẽ và danh dự.

Và trong số những lời huấn dụ, dừng lại thường xuyên nhất hai điều:

+ Mọi thứ không chạm đến linh hồn ngươi. Chúng đứng bất động, bên ngoài. Những xáo trộn đến từ bên trong, từ đánh giá của ngươi.

++ Mọi vật ngươi đang nhìn thấy không bao lâu sẽ biến đổi đi, và không còn tồn tại. Nghĩ xem ngươi đã thấy bao nhiêu sự thay đổi.

Vũ trụ là sự biến đổi. Cuộc sống là quan điểm.

4. Nếu tư duy là chung cho tất cả chúng ta có thể chia sẻ với nhau, lý lẽ cũng thế. Đó là cái làm cho chúng ta thành những sinh vật có lý trí.

Nếu thế lý trí, cái quy định chúng ta phải làm gì, không nên làm gì, cũng phổ quát.

Và như thế, chúng ta chia sẻ những luật chung.

Và như thế, chúng ta cùng là những công dân, là thành viên của một chính thể chung.

Và từ đó – từ quốc gia mà chúng ta chia sẻ - xuất hiện tư duy và lý lẽ pháp luật.

Đất tạo nên ta bắt nguồn từ đất, nước từ một số nguyên tố khác, không khí và lửa từ nguồn riêng, không có gì sinh ra từ hư không và trở về với hư không.

Vậy tư duy cũng phải sinh ra từ một nguồn nào khác.

5. Chết, giống như sinh ra, là một bí ẩn của tự nhiên, một sự phân rã và kết hợp các thành phần.

6. Đó là định mệnh, những hành động như vậy đến từ những người như vậy. Điều này tự nhiên và cần thiết. Và ghi nhớ, rằng trong một thời gian ngắn ngủi cả hai sẽ chết, ngay cả tên ngươi cũng sớm bị lãng quên.

7. Lấy đi ý kiến của ngươi, sau đó lấy lại lời phàn nàn “Ta đã bị tổn hại”.

8. Bỏ đi quan điểm, không cảm thấy bị tổn hại, sự tổn hại bị lấy đi.

9. Chúng chỉ có thể hủy hoại cuộc đời ngươi, nếu chúng hủy hoại được nhân cách ngươi. Nếu không thì chúng không thể làm hại ngươi, cả bên trong linh hồn lẫn thân xác bên ngoài.

Bản chất của điều đó là hữu ích, cho toàn thể, là quy luật vận hành không gián đoạn của vũ trụ từ xa xưa đến bây giờ. Tự nhiên, trong sự cân bằng, thực hiện công việc đó.

10.Mọi việc xảy ra đều thích hợp, ngươi quan sát kỹ sẽ thấy. Không chỉ là sự thích hợp chung, nhưng thực sự thích hợp. Như thể ai đó cân nó bằng cái cân.

11.Không đánh giá anh ta xúc phạm ngươi. Với ngươi, hãy thấy chúng trong thực tế của anh ta.

12.Một người luôn cần sẵn sàng với hai quy tắc này:

i. Làm những gì phải làm bởi lý trí, cân nhắc cẩn trọng, tâm trí luôn tâm niệm sẽ chỉ làm điều đúng, và chỉ nói sự thật;

ii. Sau đấy, hãy thay đổi ý kiến của ngươi, nếu có bất kỳ ai sửa chữa nhận định của ngươi. Và sự thay đổi quan điểm này chỉ được tiến hành từ một sự thuyết phục nhất định, khi điều đó là điều đúng, chính đáng, có lợi ích chung cho cộng đồng xã hội, mà không phải vì chúng dễ chịu hoặc mang lại danh tiếng hay được tung hô.

13.Ngươi có lý trí? - Có. - Tại sao ngươi không sử dụng nó? Nếu chúng hoàn thành chức năng của chúng, ngươi còn muốn thêm gì nữa?

14.Ngươi được sinh ra là một phần của Toàn thể. Ngươi sẽ biến mất trong bản thể Đấng đã tạo ra ngươi, hay đúng hơn là ngươi sẽ trở lại, sau một sự biến đổi. Nguyên lý vận hành của Tự nhiên – là sự thay đổi.

15.Nhiều hạt nhang trên cùng một bàn thờ. Hạt đầu tiên rơi vào lửa, lát sau đến lượt một hạt khác rơi vào. Trước hay sau, đó không phải là sự khác biệt.

16.Có thể trong mười ngày họ sẽ coi ngươi như một vị thần, như một con thú hoang, hay như một con khỉ? Trở lại với trường phái tư tưởng của ngươi, đừng bận tâm với những quan điểm của người khác.

17.Đừng sống như thể ngươi phải sống hàng ngàn năm. Cái chết đã phủ bóng lên ngươi. Trong khi còn sống và còn có thể - trở thành một người đức hạnh.

18.Không để ý người khác nghĩ gì, làm gì, ngươi sẽ tránh khỏi nhiều rắc rối và được an toàn. Đi đường ngay thẳng, không chệch hướng. Nghĩ đến việc ngươi phải làm, những việc đúng.

19.Những người tìm kiếm danh tiếng sau khi chết quên rằng những người nhớ họ chẳng bao lâu cũng chết. Và đến lượt những người sau đó nữa. Cho đến khi trí nhớ của họ, chuyển từ người này sang người khác, như những ngọn nến, chảy dần xuống và vụt tắt.

Nhưng giả sử những người nhớ ngươi là bất tử và trí nhớ của họ về ngươi không chết. Thế thì có ích gì cho ngươi? Và đây không chỉ nói đến khi ngươi đã chết, nhưng ngay cả khi ngươi còn sống. Ca ngợi có ích gì, trừ khi ngươi ham muốn những lời tung hô sáo rỗng.

20.Mọi sự vật đẹp đẽ, chúng đẹp bên trong bản thân chúng. Khen ngợi đến từ bên ngoài. Vì vậy, bất kì đối tượng nào, bởi ca ngợi, vẫn giữ nguyên như cũ, không tốt hơn hay xấu đi.

Những thứ thật sự đẹp có cần thêm gì khác? Cũng như những gì là công bằng, sự thật, lòng tốt, khiêm nhường, không cần thêm gì. Bằng cách khen ngợi, chúng có tốt hơn không? Hay là bị hủy hoại bởi sự khinh bỉ? Một viên ngọc có xấu đi, nếu không ai chiêm ngưỡng nó? Và vàng, và ngà voi, những đàn lia, những con dao, những đóa hoa, những bụi cây?

21.Nếu những linh hồn của chúng ta tồn tại đời đời, thì không gian lấy đâu ra chỗ cho chúng - tất cả chúng - từ khởi thủy của thời gian đến giờ? Làm sao đất có thể đủ chỗ cho tất cả các xác người được chôn vào nó từ khởi thủy xa xôi của thời gian? Chúng nấn ná ở lại trong đất một thời gian nào đó, rồi biến đổi và phân hủy, nhường chỗ cho những xác chết khác. Vậy thì các linh hồn cư ngụ trong không gian cũng thế. Chúng nấn ná một chút, rồi biến đổi và khuếch tán, và giả sử bản chất chúng rực cháy thành ngọn lửa, sẽ bị hấp thụ vào Khởi nguồn từ đó vạn vật nảy sinh, và bằng cách đó nhường chỗ cho những linh hồn mới đến trú ngụ.

Và đây là câu trả lời mà một người có thể đưa ra cho giả thuyết linh hồn tiếp tục tồn tại.

Nhưng, chúng ta không nên chỉ nghĩ về những đống xác người được chôn xuống đất. Còn có những xác bị ăn, hằng ngày, bởi chúng ta và bởi thú vật. Có bao nhiêu cái xác đã bị nuốt chửng như thế, bị chôn vào những xác sống và nuôi xác sống ấy, thế mà vẫn còn chỗ cho tất cả - biến thành thịt thành máu, hoá thành không khí và lửa.

Sự thật về chuyện này được xác định như thế nào?

Thông qua phân tích: vật chất, và nguyên nhân hệ quả.

22.Không để bị cuốn theo vòng xoáy. Làm những gì là đúng, hành động công bằng.

23.Hỡi thế giới, tất cả những gì hòa hợp với ngươi, cũng hòa hợp với ta. Không có gì thuận lợi cho ngươi là quá sớm hay quá muộn với ta, chúng luôn tới đúng thời điểm.

Tất cả những gì các mùa của ngươi mang lại đều là trái ngọt, hỡi thiên nhiên. Mọi thứ đến từ ngươi, mọi thứ ở trong ngươi, mọi thứ trở lại với ngươi.

Nhà thơ nói: “Hỡi thành phố yêu dấu, thành phố thân yêu của Cecrops!” Còn ta, ta không cảm thấy nên nói rằng: “Hỡi thành phố yêu dấu, thành phố thân yêu của thần Zeus?”

24.Nếu ngươi muốn tâm hồn được tĩnh lặng, hãy hành động ít đi, chính xác hơn. Đúng hơn: làm những gì quan trọng, những gì tự nhiên và xã hội đòi hỏi, và theo cách thích hợp. Điều này mang lại kết quả: làm ít đi, nhưng tốt hơn.

Ngăn cản không chỉ các hành động, nhưng ngay cả các ý nghĩ không cần thiết. Từ đó, tránh được những hành động vô ích sau này. Ngươi sẽ có thêm thời gian, tâm hồn ngươi sẽ tìm thấy sự tĩnh lặng.

[Bản dịch khác: Nếu ngươi muốn tìm tĩnh lặng, hành động ít đi. Chỉ làm những gì thiết yếu, những gì thiết yếu cho tự nhiên và cộng đồng, và theo cách cần thiết. Điều này mang lại sự thỏa mãn đồng thời: làm ít đi, nhưng tốt hơn. Bởi vì phần lớn những gì chúng ta nói và làm là không thiết yếu. Nếu ngươi có thể hạn chế nó, ngươi sẽ có nhiều thời gian hơn, và nhiều tĩnh lặng hơn. Ở mỗi khoảnh khắc, hãy tự hỏi “điều này có cần thiết không?”. Nhưng chúng ta cũng cần hạn chế cả những giả định không cần thiết. Hạn chế những hành động không cần thiết sẽ theo sau.]

25.Và sau đó ngươi sẽ thấy cuộc sống của một người tốt lành giống với một người hài lòng với những gì mà thiên nhiên giao phó cho anh ta, và thỏa mãn với việc bản thân anh ta công bằng và nhân từ.

26.Hãy trở nên đơn giản. Họ làm sai? Đó là việc sai đối với chính người đó. Có chuyện gì xảy ra với ngươi? Tốt; Mọi thứ xảy đến đều tự nhiên, ngay từ thuở sơ khai ban đầu đã đan kết lại thành hoa văn.

Nói một cách ngắn gọn, cuộc đời ngươi thật ngắn ngủi: hãy tận dụng mỗi khoảnh khắc hiện tại thông qua công lý và lý trí.

27.Hoặc là thế giới có trật tự, hoặc nếu không thì là một nơi hỗn độn, rối loạn, tuy nhiên, sự thật là, vẫn có trật tự trong đó. Trong bản thân ngươi, một trật tự nào đó có thể được tạo thành và là sự rối loạn trong tổng thể? Thấy trong những sự vật rất khác nhau, rất phân tán, đan xen thống nhất với nhau!

28.Một người da đen, một phụ nữ, một con người bướng bỉnh, thiên hạ, trẻ con, súc sinh, ngu ngốc, giả mạo, hề, lừa đảo, bạo chúa.

29.Một kẻ xa lạ không biết thế giới gồm những gì. Và nó vận hành như thế nào. Như một người lạ lẫm với những thứ diễn ra trong đó. Họ như kẻ tị nạn, kẻ thoái thác nghĩa vụ của mình cho người khác. Họ mù, nhắm đôi mắt của sự hiểu biết; họ nghèo nàn, là người đòi hỏi người khác, không có nhu cầu sống bằng sức lực của chính họ. Họ là người chống đối, một người đơn độc tự tách mình khỏi bản thể chung của Tự nhiên bằng việc bất mãn với những chuyện xảy ra, họ không biết rằng chính bởi bản chất đã tạo ra chuyện này – cũng đã tạo ra chính con người họ. Họ là kẻ làm loạn, phá vỡ linh hồn chính mình ra khỏi những linh hồn khác trong một tổng thể thống nhất hài hòa.

30.Một triết gia không có quần áo và không có sách. “Ta không có bánh mỳ ăn”, ông nói khi đứng đó gần như trần trụi, “nhưng ta trung thành với các nguyên tắc của ta”. “Và dù không có gì để đọc, ta vẫn trung thành trong công việc của mình.”

31.Yêu trường phái ngươi biết, và để chúng giúp ngươi. Sẵn lòng tin cậy giao phó mọi thứ cho thần linh, và cứ thế bước đi trên đường đời - không làm chủ ai và không làm nô lệ cho ai.

32.Thời đại Vespasian chẳng hạn: mọi người làm đúng những việc như nhau: cưới xin, sinh con đẻ cái, ốm đau, chết, gây chiến tranh, yến tiệc, buôn bán, làm nông, nịnh nọt, khoác lác, nghi kị, âm mưu, mong người khác chết, than phiền về cuộc sống của mình, yêu đương, thu xếp tiền bạc, mưu cầu địa vị và quyền lực…

Hoặc thời đại Trajan. Cũng đúng những việc như thế. Và cuộc sống cũng thế: trôi qua đi mất.

Nghiên cứu lịch sử của những thời đại khác: và xem bao nhiêu người khác, đã để lại tất cả, chết và phân hủy thành những phần nhỏ đã tạo nên thân xác họ.

Nhưng hầu như tất cả, thoáng qua danh sách những người mà bản thân ngươi quen biết. Những người làm việc vô ích, không làm những việc phải làm; những việc mà họ gắn bó, mà họ cảm thấy thỏa mãn.

Một điểm trọng tâm cần ghi nhớ: giá trị của sự chú tâm thay đổi tỉ lệ với đối tượng của nó. Đừng dành cho những chuyện nhỏ nhặt nhiều thời gian hơn chúng đáng có.

33.Nhiều từ ngữ đã có thời được dùng phổ biến nay trở nên cổ lỗ. Và tên của những người nổi tiếng đã chết cũng thế: Camillus, Caeso, Volesus, Dentatus… Scipio và Cato … Augustus … Hadrian và Antoninus, và …

34.Mọi thứ phai nhạt nhanh chóng, chẳng bao lâu sẽ bị bóng tối và sự lãng quên bao phủ, kể cả với những người anh hùng. Những người còn lại “không ai biết đến, không ai hỏi đến”: [bị lãng quên ngay] một phút sau khi chết. Danh tiếng “vĩnh cửu” là gì? Là Sự trống rỗng.

Hiểu biết đúng, hành động công bằng, nói sự thật. Chấp nhận bất cứ điều gì xảy ra như một lý lẽ tự nhiên.

Mọi thứ sẽ dần phai nhạt và nhanh chóng trở thành huyền thoại.

35.Tất cả mọi thứ đều là phù du, trong kí ức người kể và người đang được kể về.

36.Luôn luôn ý thức rằng mọi thứ sinh ra từ sự thay đổi. Hãy biết rằng không có gì mà tự nhiên yêu thích hơn là thay đổi những gì đang tồn tại và tạo thêm những thứ khác như vậy. Tất cả những gì đang tồn tại đều là hạt giống của những gì sinh ra từ nó. Đừng nghĩ những mầm mống chỉ sinh ra trẻ con và cây cối, nghĩ sâu hơn!

37.Ngươi sắp chết, và ngươi vẫn chưa suy nghĩ đơn giản, cũng không bình tĩnh, không khỏi phiền não, cũng không biết chắc chắn rằng không có gì bên ngoài có thể làm hại ngươi, cũng không khoan dung nhân từ đối với mọi người, và ngươi còn chưa tìm kiếm sự khôn ngoan và thực thi công lý.

38.Xem xét cẩn thận những nguyên tắc dẫn đường những người khôn ngoan. Thứ gì họ tìm kiếm, thứ gì họ tránh.

39.Không một điều gì xảy ra trong tâm trí của người khác có thể làm hại ngươi. Những biến đổi và xoay vần trong thế giới xung quanh ngươi cũng thế. - Thế thì thứ gây hại nằm ở đâu? - Trong cặp mắt ngươi nhìn chúng. Đừng phán xét nữa và mọi việc sẽ tốt. Hãy khép cặp mắt xét đoán, ngay cả khi thân thể ngươi bị đâm, bị đốt cháy, chịu mưng mủ hôi thối, hay ung nhọt tàn phá. Hoặc một cách diễn đạt khác, ngươi cần nhận thức rằng: tất cả mọi điều xảy ra cho mọi người - người tốt hay kẻ xấu - cũng đều không tốt và không xấu.

40.Liên tục coi vũ trụ là một sinh vật sống – một bản chất, một linh hồn.

Mọi thứ đều đan xen với nhau, liên kết tất cả lại với nhau, và không có gì không liên hệ đến những điều khác. Mọi thứ đều phối hợp, và đóng góp cho trật tự của cùng một thế giới. Trong sự thống nhất, thế giới chứa đựng tất cả. Tạo Hóa ở khắp mọi nơi, trong mọi vật, nên mọi vật đều có một lý trí và một sự thật.

41.Ngươi hãy nghĩ đến một linh hồn nhỏ bé cõng lấy một xác chết, như Epictetus thường nói.

42.Không có gì xấu khi mọi thứ trải qua sự thay đổi, và cũng không có gì là tốt được sinh ra sau khi thay đổi.

43.Thời gian là một dòng sông, một dòng chảy mãnh liệt của các sự kiện, chảy lướt qua và cuốn đi qua ta, rồi một dòng khác chảy đến và chảy đi.

44.Mọi việc xảy ra đều đơn giản và phù hợp như hoa hồng trong mùa xuân, như trái chín trong mùa hạ.

Ốm đau, chết, phỉ báng, âm mưu… những thứ làm cho những người ngu ngơ vui thích hay giận dữ.

45.Những thứ theo sau phù hợp với những thứ đi trước. Không giống như bản danh mục trật tự được sắp đặt vào một cách ngẫu nhiên, mà được kết nối một cách phù hợp. Như những gì đang tồn tại đều trật tự và hài hòa, những gì mới xuất hiện cũng tuân theo trật tự như vậy. Không phải sự nối tiếp đơn thuần, nhưng phù hợp một cách tuyệt vời.

46.Hãy luôn nhớ quy tắc này của Heraclitus: “Khi đất chết, chúng biến thành nước; nước: thành không khí; không khí: thành lửa, và quay trở lại ban đầu. Hãy nghĩ đến anh ta, người quên mất con đường này dẫn đến đâu, hay người đàn ông mâu thuẫn với lý do chi phối vũ trụ là sự hợp nhất, bất chấp rằng các mối quan hệ đã, đang và sẽ liên tục gắn kết họ; rằng những điều họ gặp phải hàng ngày dường như xa lạ với họ. Hãy nghĩ rằng chúng ta không nên hành động hay nói như thể chúng ta đang ngủ, bởi vì trong giấc ngủ chúng ta dường như cũng đang hành động và nói không ý thức; cũng không như các nhà giáo dục tự giam mình nói rằng: tóm lại, đó là truyền thống; và rằng chúng ta không nên, giống như những đứa trẻ học hỏi từ cha mẹ chúng, chỉ đơn giản là hành động và nói như chúng ta đã được dạy.

47.Nếu Đấng Tạo Hóa chỉ cho ta biết, ý định của Người là ta sẽ chết vào ngày mai, hay chắc chắn vào một ngày sau ngày mai. Trừ khi ta hèn nhát, ta sẽ không băn khoăn nó là ngày nào, thứ ba hay thứ hai – có gì khác nhau đây. Hôm nay, ngày mai, hay nhiều năm sau nữa, sự khác biệt sẽ là rất nhỏ.

48.Hãy liên tục nghĩ xem có bao nhiêu thầy thuốc đã chết sau khi thường xuyên cau mày vì người bệnh; và có bao nhiêu nhà chiêm tinh sau khi tiên đoán hết sức ảo tưởng về cái chết của người khác; và bao nhiêu triết gia sau những cuộc diễn thuyết bất tận về cái chết hay sự bất tử; bao nhiêu anh hùng sau khi giết hàng ngàn người; và bao nhiêu bạo chúa đã sử dụng quyền lực của họ trên cuộc sống của con người với sự xấc xược táo tợn khủng khiếp, như thể họ bất tử; và có bao nhiêu thành phố đã hoàn toàn chết, có thể kể, Helice và Pompeii, Herculaneum, và vô số những thành trì khác.

Và tất cả những người mà bản thân ngươi biết, người này tiếp theo người khác. Người này liệm người kia để mai táng, rồi đến lượt ngươi được chôn cất, rồi đến cái người chôn ngươi - và tất cả trong một khoảng thời gian ngắn như nhau.

Nói gọn, hãy ghi nhớ: cuộc đời con người ngắn ngủi và tầm thường. Hôm qua một giọt chất dịch của người đàn ông, ngày mai chất dịch trở thành xác ướp, tro tàn.

Bước qua một khoảnh khắc ngắn ngủi của vũ trụ hài hòa với thiên nhiên, và kết thúc công việc trong sự hài lòng. Giống như trái oliu rơi xuống khi chín, tự nhiên ban phước lành cho hoa trái của nó, biết ơn cái cây đã giúp nó trưởng thành.

49.Như những vách đá liên tục bị những con sóng đập vào. Nó vẫn vững vàng trước sóng gió gào thét xung quanh.

Bất hạnh khi điều này xảy ra với ta. Không, là may mắn vì điều này đã xảy ra, bởi mặc dù nó xảy đến với ta, ta vẫn tự chủ trong hiện tại cùng lòng can đảm và sức mạnh, không bị thực tại đè nặng cũng không chút nào lo sợ tương lai. Cùng điều này bất kỳ ai cũng sẽ kinh sợ, nhưng không nhiều người sẽ nhận lấy nó mà không than phiền hay đầu hàng như ta.

Vậy tại sao người này thì coi là bất hạnh mà người khác lại coi là may mắn? Có gì là bất hạnh khi chúng không tác động được đến bản chất con người? Hay là ngươi nghĩ một thứ gì đó không trái với ý chí của tự nhiên – có thể biến đổi bản thân ngươi sao? Điều đã xảy ra có ngăn cản ngươi hành động một cách công bằng, độ lượng, tự chủ, khôn ngoan, cẩn trọng, khiêm nhường, và tất cả những phẩm chất khác mà bản tính con người làm cho ngươi hoàn thiện không?

Hãy ghi nhớ tín điều này, về bất cứ điều gì có thể làm ngươi khó chịu: Bản thân sự việc không có gì là rủi ro hay bất hạnh; nhưng chịu đựng và vượt lên trên nó là niềm hạnh phúc và may mắn tuyệt vời.

50.Đây là một thí dụ phàm tục, nhưng vẫn là một sự trợ giúp hữu ích chống lại nỗi sợ hãi cái chết, để thông qua việc điểm lại những người đã kiên trì bám trụ với cuộc sống. Họ thu được gì hơn những người chết sớm? Chắc chắn cuối cùng họ nằm trong lăng mộ của họ ở đâu đó, dưới ba thước đất – Cadicianus, Fabius, Julianus, Lepidus, như bất kì ai khác giống họ. Họ chôn cất những người cùng thời, và đến lượt họ bị chôn.

Đời chúng ta ngắn ngủi như thế đấy, từ khi sinh ra đến khi chết đi. Và phải sống cho hết quãng đời trong những hoàn cảnh này, giữa những con người này, trong cái thân xác yếu ớt này? Khoảng thời gian phải vượt qua một cách vất vả, không có gì hào hứng.

Nhìn vào sự bao la của thời gian, chiều dài cuộc đời ngươi, trước ngươi, và sau ngươi. Nhìn phía sau ngươi, không thể dò được vực thẳm của thời gian, và trước mặt ngươi, là sự bất tận. Giữa vô cùng này, có gì khác biệt giữa ba ngày hay ba thế hệ.

51.Chọn đi con đường tắt: con đường tự nhiên đã vạch ra: nói và làm theo nguyên tắc phù hợp. Làm thế, chúng sẽ giải thoát và cảnh báo ngươi trước nhiều mối nguy hiểm, hay những thứ giả tạo phô trương.

 

Ủa hình như cuốn này có sách giấy rồi thì phải.

 

Bản dịch sách giấy chất lượng không như ý mình, mình lại rất coi trọng cuốn sách này; vì vậy mình chọn những đoạn hay dịch lại.

 

V. Quyển 5

1. Sáng sớm, khi ngươi gặp khó khăn trong việc ra khỏi giường, hãy tự nhủ với chính mình: ta phải làm việc như một người thủ lãnh, như mục đích mà ta đã được sinh ra và đưa vào thế giới, chứ không phải để ở dưới chăn cho ấm.

- Nhưng ở đây nó tốt hơn.

Ngươi đã được sinh ra để cảm thấy dễ chịu? Thay cho công việc và trải nghiệm cuộc sống? Ngươi không thấy thực vật, chim chóc, những con kiến, nhện và ong làm nhiệm vụ cá nhân của chúng, đưa thế giới vào trật tự cân bằng, theo cách tốt nhất chúng có thể làm. Và ngươi không sẵn sàng làm những công việc của một con người? Tại sao ngươi không háo hức và nhanh chóng thực thi những nhiệm vụ của ngươi phù hợp với thiên nhiên!

- Nhưng đôi khi chúng ta phải ngủ.

Đồng ý. Nhưng tự nhiên thiết lập giới hạn như nó đã làm trong ăn uống. Và ngươi đã vượt quá giới hạn. Ngươi đã có đủ và còn nhiều hơn thế. Ngươi chưa đủ tôn trọng tự nhiên ngươi là một phần trong đó, bởi nếu tôn trọng ngươi đã có thể bỏ ăn bỏ ngủ cho công việc của ngươi. Bỏ bê công việc là ngươi không yêu chính mình một cách nghiêm túc, bởi đó là công việc tự nhiên của ngươi. Những người thực sự yêu thích công việc của họ sẽ ăn mặc đơn giản khi làm việc, không biết đến ăn uống nghỉ ngơi, nhiệt tình chăm chỉ làm việc. Phải chăng ngươi không tha thiết bản chất của ngươi bằng người thợ khắc với bức tượng của anh ta, vũ công với điệu múa, người khốn khổ với tiền của họ. Khi họ làm việc chăm chỉ, họ quên ăn quên ngủ chứ không rời bỏ việc họ làm.

2. Thật dễ dàng làm sao để đẩy lùi và xóa sạch mọi ấn tượng phiền não hoặc sao nhãng, và ngay lập tức ở bên trong sự tĩnh lặng tuyệt đối.

3. Nếu một lời nói hay hành động là thích hợp và phải lẽ thì chúng phù hợp với ngươi. Đừng bối rối vì những bình luận của người khác. Nếu nói hay làm nó là đúng đắn, thì ngươi hãy nói và làm.

4. Tôi bước đi theo thiết kế của Tự nhiên, cho đến khi tôi ngã xuống và nghỉ ngơi sau khi trút hơi thở cuối cùng trong bầu không khí mà tôi hít thở hàng ngày này; trên mặt đất nơi cha tôi đã gieo hạt giống sự sống của tôi, và mẹ tôi là dòng máu, và dòng sữa của tôi. Mảnh đất này nuôi dưỡng, ban phát đồ ăn và thức uống cho tôi mỗi ngày trong suốt bao nhiêu năm, nơi mang theo những bước chân tôi. Và trong số đó có nhiều thứ tôi không ngừng lạm dụng quá mức.

5. Có những điều mà ngươi không thể nói, “Tôi không được tạo ra cho thứ này.” Những đức tính hoàn toàn phụ thuộc vào ngươi: chân thành, nghiêm túc, sức chịu đựng, hài lòng với phần của ngươi, tiết kiệm, nhân từ, tự do trong tâm hồn khỏi những điều vặt vãnh, giản dị, thận trọng, rộng lượng. Ngươi không thấy ngươi có thể thể hiện được bao nhiêu phẩm chất ấy ngay lúc này, không có khả năng tự nhiên trời sinh hoặc lý lẽ nào có thể bào chữa cho sự thiếu hụt chúng? Và ngươi hài lòng với sự kém cỏi của ngươi sao? Vì vậy, ngươi có bắt buộc, với lý do là ngươi kém thiên phú, để lẩm bẩm, keo kiệt, xu nịnh, đổ lỗi thân xác, tìm cách làm vừa ý con người, phù phiếm, mang một tâm hồn luôn lo lắng không yên? Không, nhờ các vị thần!

Có thể từ lâu ngươi đã dính lấy những lỗi này. Ngươi sẽ không có lý do gì để bào chữa ngoại trừ đầu óc chậm chạp u mê và thiếu trí tuệ nơi mình; Tuy nhiên, thay vì đắm chìm và chồng chất nơi ngươi khuyết điểm này, ngươi hãy tập giảm bớt nó.

6. Có những người làm ơn cho ai luôn luôn tìm những cơ hội để nhắc nhở. Một số người thì không, nhưng vẫn luôn ý thức về chúng - coi đấy như một món nợ. Và có người không hề làm thế.Họ như cây nho cho quả nhưng chẳng bao giờ cần nhận lại.

Như một con ong làm ra mật ngọt của mình không vì phần thưởng, tiếng vỗ tay hay lời ngợi khen, mà tiếp diễn những hành động như vậy nữa; ngay như cây nho sinh ra hoa trái đặc biệt của riêng nó trong mùa, lại sẵn sàng cho một thời điểm khác. Chúng chẳng ồn ào về việc đó. Vì thế, ngươi phải là một trong số chúng, người mà mọi thứ họ làm, gần như không làm cùng bất kỳ một suy nghĩ nào thêm về cái họ đang làm. Bấy giờ ngươi sẽ không lo lắng bởi sao nhãng bổn phận xã hội của mình.

7. Lời cầu nguyện của người Athens:

Thần Zeus, xin cho mưa xuống,

Mưa xuống

Trên mặt đất và những cánh đồng của người Athens.

Hoặc không cầu nguyện, hoặc đơn giản cao thượng như thế.

8. Chúng ta thường nói: “Thầy thuốc Aesculapius kê đơn cho một người đàn ông hãy tập thể dục bằng cách cưỡi ngựa, tắm nước lạnh, hoặc không mang giày”; tương tự, chúng ta có thể nói: “Tự nhiên đã ra lệnh cho anh ta ốm đau, tàn tật, mù hoặc què hay một số đau khổ khác.” Trong cụm từ trước “kê đơn” hầu như có nghĩa là “ra lệnh, giúp cho anh ta hồi phục sức khỏe”; bên dưới [Tự nhiên ra lệnh] cũng đúng như thế, những gì xảy ra cho ta đều đã được ra lệnh, để thúc đẩy số phận của chúng ta. Vì vậy, chúng ta nói những thứ 'xảy ra phù hợp với chúng ta' như những người thợ nói về các khối vuông ‘phù hợp’ với các bức tường hoặc kim tự tháp, liên kết với nhau trong một cấu trúc hài hòa xác định.

Vì trong tổng thể vạn vật, có một sự kết nối hòa hợp. Giống như thế giới thành một chỉnh thể duy nhất bao gồm nhiều cơ thể, trật tự của Tự nhiên được hình thành từ một nguyên nhân kết nối bao gồm tất cả các mục đích. Ngay cả những người dân thuần túy nhất cũng có trong đầu họ những gì ta đang nói, vì họ sử dụng cụm từ như 'chúng đã được trao cho anh ta'. Và như thế hãy chấp nhận chúng - như chúng ta chấp nhận những gì thầy thuốc kê đơn cho chúng ta. Chúng không phải lúc nào cũng dễ chịu, nhưng chúng ta chấp nhận chúng - bởi vì chúng ta muốn khỏi bệnh. Hãy nhìn sự vận hành những kế hoạch của tự nhiên dưới ánh sáng này – như cách anh nhìn sức khỏe của chính anh - và chấp nhận những gì xảy ra (ngay cả khi dường như khó chấp nhận). Chấp nhận nó vì những gì nó dẫn đến: tình trạng tốt của thế giới, và ý chí của Thượng Đế, người không làm cho điều này xảy ra với bất kì ai - trừ khi nó mang đến lợi ích cho toàn thế giới Ngài sáng tạo.

Bởi vậy có hai lí do ta nên hồ hởi chào đón mọi điều xảy tới. Một là nó xảy ra cho anh: nó được kê đơn cho anh, được trao ban cho anh, nó thuộc về anh. Sợi tơ đã được xe lâu rồi, bởi nguyên nhân xa xưa nhất.

Lí do khác là điều gì xảy ra cho một cá nhân là nguyên nhân đem đến những điều tốt đẹp cho thế giới, nguyên nhân của phúc lành, của sự hoàn hảo, thậm chí của chính sự tồn tại của nó. Bởi vì tính toàn thể sẽ bị tổn hại nếu anh cắt bỏ một cái gì - bất cứ cái gì - khỏi tính liên tục và liền lạc của nó. Không chỉ những bộ phận của nó, mà cả những mục đích của nó. Và đó là những gì anh đang làm khi anh không hài lòng, theo cách nào đó, anh đang chém đứt và phá hủy chúng.

9. Đừng chán ghét, tuyệt vọng hay nản lòng vì chưa thành trong việc làm mọi thứ theo đúng nguyên tắc. Nhưng hãy đứng thẳng dậy sau khi thất bại, hài lòng việc hành xử như một người thủ lĩnh - dù chưa hoàn hảo – và hết sức vì con đường mà ngươi bước vào.

Đừng nghĩ về triết học như thầy giáo của ngươi, nhưng hành động như những người bị đau mắt bôi một chút bọt biển và trứng.

10.Ghi nhớ hai lý lẽ sau:

i. Không gì trái tự nhiên có thể xảy ra cho ta.

ii. Ta không hành động trái ý muốn của Thượng Đế và những nguyên tắc chi phối hành động. Không ai có thể buộc ta làm vậy.

11.Về việc bây giờ ta đang sử dụng linh hồn của chính mình ra sao? Trong mọi trường hợp, ta phải tự hỏi mình câu hỏi này, hỏi và hỏi, Bây giờ ta có gì trong tâm trí của ta được gọi là nguyên tắc chỉ đạo? Và bây giờ ta có linh hồn của ai, —đó là của một đứa trẻ, hoặc của một thanh niên, hoặc của một người phụ nữ yếu ớt, hoặc của bạo chúa, hoặc của một con vật nuôi, hoặc của một con thú hoang, hay con mồi của nó?

12.Những điều sau đây sẽ cho ngươi thấy giá trị của thứ mà hầu hết con người coi là tài sản. Nếu ngươi lấy một số điểm nhất định nào đó làm hòn đá thử vàng cho những đức tính tốt: chẳng hạn như thận trọng, tiết độ, công bằng, dũng cảm, sau khi đã xem xét chúng như vậy, ngươi sẽ không thể nói tiếp được lời của một nhà thơ: "Bạn sở hữu rất nhiều tài sản…” bởi vì từ đó sẽ không phù hợp chút nào. Nhưng nếu người ta nghĩ đến vật chất danh vọng có vẻ như là tài sản lớn nhất, người ta sẽ lắng nghe những lời này của nhà thơ và người ta thấy chấp nhận chúng là rất phù hợp. Vì vậy, hãy tự hỏi bản thân xem có cần thiết phải coi trọng những thứ đồ vật như tài sản không, chẳng hạn khi nghĩ về chúng người ta có thể nói về chủ nhân của chúng: “Anh ta giàu đến mức không còn một góc để đi cầu.”

13.Tôi được tạo thành từ thể xác và linh hồn; chúng sẽ không biến mất vào hư vô, cũng không phải tạo ra từ hư vô. Mỗi phần của tôi [do đó sẽ luôn có vị trí đã được chỉ định của nó] sẽ được thay đổi thành một phần của vũ trụ; đến lượt, chúng sẽ thay đổi thành một phần khác nữa, và cứ thế, liên tục không ngừng. Bởi một sự biến đổi tương tự như thế mà chính bản thân tôi được sinh ra, và cả cho cha mẹ là những người sinh ra tôi, v.v., quay trở lại lần nữa đến vô cùng vô tận.

[Không có gì ngăn cản việc phát biểu như vậy, ngay cả khi người ta quan niệm vũ trụ được diễn tiến theo những chu kì sẽ được lặp đi lặp lại.]

14.Lý trí và nghệ thuật lập luận là những sức mạnh tự nó đầy đủ cho những hành động liên quan đến chúng. Chúng xuất phát từ chính những nguyên tắc khởi đầu của chúng, tiến đến những mục tiêu định trước. Chúng ta gọi những hành động như thế là “hành động thẳng”, để chỉ ra rằng chúng tuân theo đường thẳng.

15.Không có gì thuộc về con người ngoại trừ những gì xác định chúng ta như những con người. Không thể đòi hỏi điều gì khác. Chúng không phù hợp với bản chất con người, mà cũng không phải bản chất con người không hoàn thiện nếu thiếu chúng; từ đó luận ra rằng chúng không phải mục tiêu của chúng ta, hay không phải những gì giúp chúng ta đạt mục tiêu ấy - điều thiện. Nếu có cái gì trong số đó phù hợp với chúng ta, thì việc coi khinh nó, hoặc chống lại nó là sai trái. Cũng là sai trái việc chúng ta ngưỡng mộ những con người tỏ ra xa lạ với chúng. Nếu bản thân sự vật [như tài sản] là tốt, thì việc từ bỏ chúng khó có thể coi là tốt. Nhưng trong thực tế chúng ta càng cởi bỏ những sự vật như thế (và những sự vật tương tự) thậm chí vô tình để mất chúng - chúng ta càng trở thành người tốt hơn.

16.Những suy nghĩ bình thường của bạn, đó chính là tâm trí của bạn. tâm hồn chúng ta hoàn toàn được thấm nhuần, nhuốm màu bởi những suy nghĩ nhạy cảm của chúng ta. Vì vậy, hãy liên tục đắm mình trong những ý tưởng như sau:

i. Nơi chúng ta có thể sống, chúng ta có thể sống tốt; chúng ta có thể sống tại cung điện, do đó chúng ta có thể sống tốt tại cung điện.

ii. Và một lần nữa, hãy xem xét rằng mỗi thứ đã được sáng tạo vì mục đích gì, vì điều này nó đã được tạo ra, và hướng tới, nó được mang đi; và kết thúc của nó là ở chỗ mà nó được mang theo; và cuối cùng ở đâu thì cũng có cái lợi và cái tốt của mỗi thứ. Bây giờ điều tốt cho người lý tính là xã hội; vì chúng ta được tạo ra cho mối liên kết xã hội đã được giải thích ở trên, nhờ đó ta được sinh ra, không phải điều mới mẻ.

17.Theo đuổi điều không thể là đạt tới sự điên rồ; tuy nhiên, người thiếu khôn ngoan không thể không hành động như vậy.

18.Không có gì xảy ra với bất cứ ai mà thiên nhiên đã không làm cho nó có thể chịu đựng được. Cũng điều đó xảy ra cho những người khác, hoặc vì anh ta không thấy rằng chúng vô hại, hoặc vì anh ta thể hiện một tinh thần tuyệt vời, sự vĩ đại của tâm hồn, anh ta vững vàng và không hề hấn gì. Thật đáng tiếc khi sự ngu dốt và tự phụ thực sự lấn át hơn sự khôn ngoan.

19.Mọi vật không bám dính vào linh hồn. Chúng không có lối đi để thâm nhập vào nó, không thể làm di chuyển hay điều khiển nó. Linh hồn chỉ có thể tự di chuyển và tự điều khiển mình mà thôi. Linh hồn đưa mọi sự đến trước nó, phán đoán và hiểu chúng, khi nó thấy thích hợp.Như vậy linh hồn tự tạo ra những thứ hiện diện cho nó.

20.Về một mặt nào đó, loài người là thứ gần gũi nhất đối với ta, cho đến nay ta phải làm điều tốt với con người và chịu đựng họ. Nhưng cho đến nay khi một số người tự làm họ trở ngại cho những hành vi đúng mực của ta, thì người đấy đối với ta trở thành một trong những thứ thờ ơ, chẳng kém gì nắng gió hay dã thú. Bây giờ đúng là những điều này có thể cản trở hành động của ta, nhưng chúng không phải là trở ngại đối với ý định và sự sắp đặt của ta, vốn có sức mạnh thay đổi và thích nghi: vì tâm trí chuyển đổi và thay thế mọi cản trở hoạt động của nó thành một trợ giúp; và do đó, điều là trở ngại được tạo ra trở thành một hành động thúc đẩy hành động nhanh lên; như thế, chướng ngại vật trên đường trở thành chính con đường - giúp chúng ta đi trên con đường này.

21.Tôn vinh điều tốt nhất trong vũ trụ, và đây là thứ tận dụng và chỉ đạo tất cả mọi thứ. [Mọi việc đều có thời của chúng, mỗi việc lại có lúc của nó, do vũ trụ cai quản và điều khiển.]

Và theo cách tương tự, cũng tôn kính điều tốt nhất đối với bản thân ngươi: cái bộ phận chia sẻ bản chất của nó với quyền năng vĩ đại ấy. Mọi thứ - trong anh - đều được dùng trong sự nghiệp của nó, và cuộc đời anh được dẫn lối bởi điều này.

22.Những gì không gây hại cho thành phố cũng không gây hại cho công dân. Ngay khi ngươi có ý niệm về việc bị thiệt hại, hãy sử dụng quy tắc này: nếu điều đó và điều đó nữa không gây hại cho thành phố, thì nó cũng không gây hại cho ta; nếu trái lại, thành trì bị thiệt hại vì điều đó, ta không được giận kẻ đã gây ra nó, giận dữ không phải câu trả lời, mà chỉ cho kẻ đó biết lỗi của mình.

23.Nghĩ xem mọi vật trôi qua và biến mất nhanh như thế nào – những gì mới lúc này đây, đã qua đi. Cuộc sống trôi qua chúng ta như một dòng chảy, sự thay đổi liên tục là qui luật của mọi hoạt động, các nguyên nhân có hàng ngàn khuôn mặt khác nhau. Không thứ gì ổn định, ngay cả thứ đang ở đây lúc này. Vực thẳm vô tận của quá khứ và tương lai nuốt chửng mọi thứ. Vậy chỉ những kẻ ngốc mới phẫn nộ, hay đau khổ. Chúng kéo dài bao lâu, và nhỏ bé đến thế nào.

24.Hãy ghi nhớ

Tự nhiên: ngươi là một phần nhỏ trong đó.

Vật chất: phần của ngươi trong đó nhỏ bé làm sao

Thời gian: phần của ngươi ngắn ngủi và qua nhanh thế nào

Số phận: ngươi là một phần trong đó. Phần nào đang chờ đợi ngươi.

25.Người khác làm ta tổn thương ư? Đó là vấn đề của họ. Tính cách và hành động của họ có đặc tính riêng, hoạt động theo cách riêng. Điều gì được trao cho ta là do tự nhiên sắp đặt. Điều gì ta làm là do bản chất của riêng ta.

26.Hãy để khôn ngoan dẫn dắt và cai quản linh hồn ngươi không bị xáo trộn bởi những chuyển động trong xác thịt, dù là khoái cảm hay đau đớn; và để nó không hợp nhất với họ, nhưng hãy để nó tự giới hạn và hạn chế những ảnh hưởng đó đến các bộ phận của họ. Nhưng khi những ảnh hưởng này nổi lên trong tâm trí nhờ sự giao cảm khác tự nhiên tồn tại trong một cơ thể tất cả là một, thì bạn không được cố gắng chống lại cảm giác, vì nó là lẽ tự nhiên: nhưng đừng để phần thống trị của chính nó thêm vào. đến cảm giác ý kiến rằng nó tốt hoặc xấu.

Không bị trộn lẫn vào, mà rào ngăn riêng nó ra khỏi những cảm giác, giữ chúng ở nguyên chỗ của chúng. Đừng cố cưỡng lại những cảm giác khi chúng tìm cách len vào suy nghĩ của anh, thông qua mối quan hệ đồng tình giữa trí tuệ và thể xác. Cảm giác là tự nhiên. Nhưng đừng để trí óc bắt đầu dùng lí lẽ mà bảo nó “tốt” hay “xấu”.

27.“Sống cùng các vị thần”. Làm thế để bày tỏ với các ngài là ngươi chấp nhận những gì các ngài ban cho và làm những gì Tự nhiên đòi hỏi; tâm trí vốn là một mảnh của Thượng Đế mà người ban cho chúng ta để dẫn dắt và chỉ lối cho chúng ta. Đó là trí tuệ của chúng ta, Đạo của chúng ta.

28.Đừng bực bội với mùi hôi và hơi thở khó chịu của người khác. Có ích lợi gì đâu. Miệng của họ, nách của họ sinh ra mùi hôi ấy: điều cần thiết là sự phát ra mùi khó chịu như vậy phải xuất phát từ những thứ như vậy - Nhưng họ có một tâm trí. Họ có hình dung được không? Họ có nhận ra vấn đề của họ không? Vậy thì anh cũng có tâm trí của anh. Vậy hãy dùng lí lẽ của anh để thức tỉnh họ xem. Chỉ cho họ thấy. Làm cho họ nhận ra. Nếu họ nghe, thì anh đã giải quyết được vấn đề. Mà không phải giận dữ.

29.Như ngươi dự định sống khi ngươi ra ngoài, vì vậy ngươi có quyền sống ở đây. Nhưng nếu loài người không cho phép ngươi, thì hãy ra khỏi cuộc đời, như ngươi không bị tổn hại gì. “Căn nhà ám khói, ta bỏ nó đi.” Tại sao ngươi nghĩ rằng đây là rắc rối hay khó khăn? Nhưng chừng nào không có gì thuộc loại khiến tôi ra đi, thì tôi vẫn ở lại, tự do, và sẽ không có người nào cản trở tôi làm những gì tôi chọn; và tôi chọn làm những gì phù hợp theo bản chất của sinh vật có lý trí và xã hội.

30.Qui luật của tự nhiên là sự cân bằng. Nó tạo ra những thứ thấp vì những thứ cao hơn, làm cho những thứ cao hơn hòa hợp với nhau. Hãy xem sự phụ thuộc lẫn nhau như thế nào, kết nối như thế nào, nó giao cho mỗi vật những gì xứng đáng với nó và đưa lên cùng hàng những vật tốt nhất.

31.Cho đến nay, ngươi đã cư xử như thế nào đối với các vị thần, cha mẹ, anh em, con cái, thầy cô, với những người đã chăm sóc thời thơ ấu của ngươi, với bạn bè của ngươi, bà con, với nô lệ của ngươi? Hãy xem xét xem cho đến nay ngươi có cư xử với tất cả theo cách mà điều này có thể được nói về ngươi hay không, -

“Chưa bao giờ làm bất kì điều gì sai trái với một người trong hành động hoặc lời nói.”

32.Tại sao bao nhiêu linh hồn – thiếu hiểu biết, chưa được rèn luyện - quấy rầy những linh hồn hiểu biết và khôn ngoan? Và đấy là gì? Người biết đầu biết cuối, thấm nhuần Đạo (logos) là cái xuyên qua mọi sự và ấn định cho mỗi vật một nơi chốn, ban cho mỗi vật một khoảng thời gian tồn tại (tuổi thọ), trong toàn bộ thời gian chung.

[Nó là biết nguồn gốc và sự kết thúc của sự vật và lý do xuyên suốt toàn bộ vật chất và trong toàn bộ thời gian, thứ chi phối thế giới và xác định các giai đoạn lịch sử của nó.]

33.Khoảnh khắc ngắn nữa, ngươi sẽ chẳng là gì ngoài bụi, một bộ xương, một cái tên, mà nó cũng chỉ là một âm thanh, một tiếng vọng. Mọi thứ ta tìm kiếm trong cuộc đời này là trống rỗng, tầm thường và nhạt nhẽo. Những con bọ cắn nhau. Những đứa trẻ cãi nhau, cười rồi khóc. Niềm tin, danh dự, công bằng, sự thật – thoát khỏi mặt đất và chỉ có thể tìm thấy trên trời. Tại sao ngươi còn ở đây? Những cảm giác của chúng ta dễ dàng thay đổi và chuyển biến, cảm giác của chúng ta mờ nhạt và dễ dàng sai lầm, danh tiếng trong thế giới này là điều trống rỗng.

Tôn kính các vị thần và xin họ ban phước lành, đối xử với con người như họ xứng đáng, khoan dung với lỗi lầm của người khác và nghiêm khắc với bản thân. Hãy nhớ: không có gì thuộc về ngươi ngoài máu thịt của thân thể ngươi, ngoài ra không có gì khác thuộc sự kiểm soát của ngươi.

34.Ngươi có thể sống một đời sống không lo lắng khi suy nghĩ và hành động có hệ thống.

Hai đặc tính chung giữa các vị thần và con người lý trí

i. Không để người khác kiềm chế ngươi.

ii. Làm những điều tốt, nghĩ và làm điều đúng, hạn chế đưa dục vọng vào đó.

35.Nếu: điều xấu này không phải do tôi làm và kết quả của nó cũng không do tôi và cộng đồng không bị nguy hiểm vì nó. Vậy tại sao tôi phải phiền lòng vì nó? Mối nguy hại cho cộng đồng nằm ở đâu?

36.Khi ngươi cất tiếng gọi trên sông Rostra, ngươi đã quên rồi, chàng trai, những thứ này là gì? —Vâng; nhưng chúng là những đối tượng được con người quan tâm đến nhiều — liệu ngươi có bị biến thành kẻ ngốc vì những điều này không?

Ta đã từng là người may mắn nhưng rồi một lúc nào đó vận may bỏ ta đi.

Nhưng vận may thật sự là cái ngươi làm cho mình. Vận may: Tính cách tốt, ý định tốt, hành động tốt.

 

VI. Quyển 6

1. Bản chất của vũ trụ là thực thi và vâng lời. Và các luật điều khiển nó không có lý do gì làm điều ác. Không có động cơ nào để làm sai. Không làm hại bất cứ thứ gì và không có gì bị nó làm hại. Đây là khởi nguồn của mọi sự bắt đầu và kết thúc.

2. Chỉ cần ngươi làm đúng, những việc còn lại không phải vấn đề quan trọng với ngươi.

Lạnh hay nóng

Mệt mỏi hay thoải mái

Bị khinh bỉ hay được tôn vinh

Đang hấp hối… hay bận rộn với những công chuyện khác.

Bởi vì chết cũng là một việc được giao phó cho chúng ta trong cuộc sống. Và đây nữa: “Làm việc cần làm, những việc ngươi được tự nhiên trao phó”.

3. Nhìn sâu vào bên trong. Không để bản chất hay giá trị thực sự của bất cứ cái gì vuột khỏi tầm nhìn của ngươi.

4. Chẳng bao lâu nữa mọi vật đang tồn tại rồi sẽ thay đổi, sẽ bay đi như làn khói hay phân rã ra thành nhiều mảnh.

5. Lý trí dẫn lối tâm hồn con người và biết chúng là gì, chúng làm gì và chúng hành động như thế nào.

6. Cách tốt nhất để đáp lại kẻ thù là đừng làm sai giống họ.

Tha thứ cho họ đi, nếu ngươi mạnh mẽ; bằng không, ngươi đã cho họ quá nhiều quyền uy đối với tâm trí ngươi, liệu họ có xứng đáng?

7. Vui thích việc ngươi làm và nghỉ ngơi trong đó, chuyển từ một hành động có ích cho xã hội sang một hành động khác có ích cho xã hội, và nghĩ đến Đức Chúa Trời.

8. Nguyên tắc chỉ đạo trong mỗi chúng ta là ý thức, suy nghĩ và hành động, tự biến chúng thành thực tại của ngươi, và rằng tất cả những sự kiện xảy ra với ngươi đều xuất hiện với ngươi như ngươi muốn.

9. Phù hợp với bản chất của vũ trụ, mọi việc đều được hoàn thành; vạn vật là do tự nhiên mang đến, chứ không phải do cái gì ở ngoài nó, hay ở trong nó, hay tách rời nó.

10.i. Lộn xộn. Đối lập. Phân tán.

Hay:

ii. Thống nhất. Trật tự. Có chủ định.

Nếu giả thiết i đúng

i. Tại sao ta muốn sống trong hỗn loạn mất trật tự? Tại sao ta bận tâm mọi chuyện ngoạt trừ “cuối cùng rồi cát bụi trở về cát bụi?”. Tại sao ta cảm thấy lo âu? Chắc chắn là dù làm gì, đầu óc ta đang bị phân tán.

Nếu giả thiết ii đúng

ii. Tôn kính. Thanh thản. Vững vàng tin vào quyền lực của Đấng Sáng Tạo.

11.Khi ngươi bị hoàn cảnh thúc ép làm rối loạn tâm tưởng theo cách nào đó, hãy nhanh chóng trở về với chính mình, và đừng tiếp tục lạc nhịp hay chịu đựng khủng hoảng lâu hơn; ngươi sẽ có nhiều thêm năng lực làm chủ sự hòa hợp bằng cách liên tục lặp lại nó.

12.Nếu ngươi có cả mẹ nuôi và mẹ ruột, ngươi sẽ tôn kính mẹ nuôi đầu tiên, nhưng ngươi sẽ tiếp tục quay trở về với mẹ ruột.

Đây là những gì triều đình và triết học dành cho ngươi; quay lại cái sau thường xuyên và trong vòng tay êm ái của nó; thông qua triết lý để làm cho triều đình - và ngươi - trở nên có thể chịu đựng được.

13.Giống như trước mắt ngươi là thịt cá và các món ăn khác. Ngươi nhận ra ấn tượng rằng đây là xác một con cá, xác một con chim, xác một con lợn. Và rượu vang quí này là một thứ nước ép từ nho. Hay những chiếc váy màu tía này là len lông cừu nhuộm bằng sò huyết. Hay những khoái cảm tình dục, là một thứ kích thích các cơ, theo sau là một sự bài tiết chất lỏng và co thắt. Mọi nhận thức cũng thế: hiểu sự vật, quan sát thật kỹ chúng sao cho chúng ta thấy được chính xác chúng là gì. Và đó là điều mà ta cần làm trong mọi thời gian, trong suốt cuộc đời ta, khi sự vật đòi hỏi ở chúng ta lòng tin và sự chú tâm – để chúng trần trụi, nhìn vào sự vô dụng của chúng, bóc hết những lớp vỏ bọc xung quanh làm chúng được đề cao.

14.Hầu hết những sự vật những con người bình thường ấn tượng đều thuộc loại chung chung nhất, gắn với nhau bằng quan hệ vật lí giản đơn (như gỗ hoặc đá) hoặc những sự vật tăng trưởng tự nhiên (như cá, nho, ôliu). Những người nhạy cảm hơn một chút, có xu hướng hứng thú với những loài vật có trí tuệ phát triển hơn, với một linh hồn sống động, có cấu trúc xã hội riêng (như bầy cừu, đàn bò, kiến, ong, mối…). Những người hiểu biết hơn thì ngưỡng mộ những ai được dẫn dắt bởi một tư duy có lí trí, không phải tư duy phổ biến, mà là một tư duy logic và các kỹ năng chuyên ngành. Nhưng những ai coi trọng khôn ngoan, thông thái, thứ trí tuệ mà tất cả chúng ta – là những con người và những công dân, đều có - thì không quan tâm đến những thứ khác. Họ tập trung vào trạng thái tinh thần của chính họ, để tránh tất cả những gì ích kỉ và phi logic, họ hành động phù hợp với tất cả, như cách họ đã được tạo ra vì mục đích này.

15.Một số vật đang lao vào tồn tại, một số khác đang ra khỏi đó. Một số trong những gì từng hiện hữu đã ra đi. Dòng chảy thời gian bất tận liên tục biến đổi và làm lại thế giới, đổi mới vô cùng vô tận. Chúng ta thấy chúng ta trong một dòng sông. Bị cuốn trôi theo dòng sông mà không thể dừng lại ở đó, phải chăng ai trong chúng ta cũng dính mắc vào một trong những thứ chạy ngang dọc theo bờ? Chúng ta nên coi vật nào trong những vật bao quanh chúng ta là có giá trị, khi không cái nào trong chúng có được chỗ đứng vững chắc?

Nhìn vào những thứ bên ngoài: giống như ngươi yêu một trong những con chim sẻ bay qua, thoáng thấy và chúng đã biến mất khỏi tầm mắt.

Và bản thân cuộc sống này: như hít thở không khí. Chúng ta tống ra cái hơi thở mà chúng ta đã hít vào lúc sinh (mới hôm qua, hay hôm kia), thở nó ra giống như không khí chúng ta thở ra trong từng khoảnh khắc.

16.Có gì trong chúng ta để chúng ta tự hào? Không phải là ra mồ hôi (Cây cối cũng làm thế).

Hoặc thở (Dã thú cũng thở).

Hay sửng sốt vì những ý nghĩ thoáng qua.

Hoặc co giật như những con rối dưới những xung động, bị lôi kéo bởi ham muốn của chính ngươi.

Hoặc tụ tập di chuyển trong bầy đàn.

Hoặc nạp vào dạ dày xong rồi lại thải ra.

Vậy cái gì đáng tự hào?

Hay tiếng vỗ tay của cử tọa? Không, không hơn tiếng tặc lưỡi của họ. Sự khen ngợi của công chúng đạt đến đỉnh cao nhất chỉ như là những tiếng tặc lưỡi của họ, chúng chỉ là những tiếng ồn – từ phần lớn những người lạ lẫm.

Vậy chúng ta quẳng đi sự thừa nhận của những người khác. Vậy còn lại những gì cho chúng ta tự hào?

Tôi nghĩ nó là điều này: làm hay không làm cái việc mà chúng ta được sinh ra để làm. Đó là mục đích của mọi sự nghiên cứu, mọi nghề chế tác nghệ thuật, hay các cuộc buôn bán, là cái mà mỗi chúng ta nhằm tới, rằng cái mà chúng tạo ra phải làm những gì nó đã được tạo ra để làm: người trồng nho chăm nom nho, một người chăn đàn ngựa, người huấn luyện chó - đó là cái họ nhằm tới, sự kết thúc mà họ tìm kiếm. Và dạy dỗ, và giáo dục - còn cái gì khác mà họ đang cố gắng thực hiện? Và khi điều này là tốt, ngươi sẽ không tìm kiếm điều gì khác.

Vậy đó là mục tiêu để chúng ta tự hào. Giữ vững lấy nó, thì ngươi sẽ không còn bị lôi cuốn vào mục đích nào khác nữa.

Nhưng nếu như ngươi coi trọng cả những điều khác thì sao? Thì ngươi sẽ không còn được tự do, không còn độc lập, điềm tĩnh ung dung nữa. Vì ngươi sẽ luôn luôn ganh tị và ghen tuông, sợ rằng người ta sẽ đến lấy nó đi khỏi ngươi. Ngươi sẽ âm mưu chống lại những người có những thứ mà ngươi tự hào. Những con người cần đến những thứ ấy nhất định sẽ cảm thấy rối loạn, và nhất định sẽ phải đem những thất vọng của họ cầu khẩn lên thần linh. Trong khi nếu tôn trọng trí tuệ của chính ngươi - tự hào vì nó - thì ngươi sẽ mãn nguyện với bản thân mình, sẽ hòa hợp với cộng đồng và hòa hợp với cả thần linh nữa - tha thiết quý trọng những phận sự mà các Ngài giao cho ngươi, và đã ra lệnh cho ngươi làm.

17.Các vật di chuyển lên xuống, theo mọi hướng. Chuyển động của đức hạnh thì khác và không giống như thế. Đó là một điều gì đấy thần thánh, chúng đi những bước vững vàng trên một con đường khó nhận ra, và luôn luôn tiến lên phía trước để đạt được mục đích của chính chúng.

18.Cách nhìn nhận của con người. Không ngưỡng mộ những người cùng thời, những người mà họ sống chung. Nhưng mong được ngưỡng mộ bởi hậu thế, những người họ chưa biết và không bao giờ biết.

19.Một điều gì đó khó khăn với ngươi. Đừng tin rằng điều đó là không thể. Nhưng, nếu ngươi thấy điều này nằm trong khả năng của con người, và là một phần của công việc đúng đắn cần thực hiện, kết luận rằng ngươi làm được và phù hợp khả năng của ngươi.

20.Trên đấu trường, đấu thủ của chúng ta có thể móc mắt chúng ta bằng móng tay, húc chúng ta bằng đầu, để lại trên người chúng ta những vết thương, nhưng chúng ta không kết tội họ vì điều đó hay từ lúc đấy coi họ là kẻ thù. Chúng ta chỉ cảnh giác và giữ khoảng cách với họ. Không phải vì căm ghét hay nghi ngờ họ. Chỉ là giữ một sự cẩn trọng có khoảng cách.

Chúng ta làm việc đó cả trong những công việc khác. Chúng ta cần tha thứ cho những tổn thương đấu thủ của chúng ta làm. Cảnh giác và giữ khoảng cách. Không thù hận hay ngờ vực.

21.Nếu ai đó có thể chỉ ra ta nói sai hoặc làm sai, hay đã nhìn nhận đánh giá không đúng vấn đề, trong suy nghĩ và hành động, ta vui lòng và lập tức thay đổi. Ta theo đuổi sự thật, mà sự thật không làm hại bất kỳ ai. Cái làm hại chúng ta là sự cố chấp lừa dối chính mình, và sự thiếu hiểu biết.

22.Ta làm nhiệm vụ của ta: những việc khác không làm phiền đến ta; vì chúng là những thứ vô hồn, không có sự sống, hoặc những thứ không có lý do, hoặc những thứ lan man đi lạc và không biết con đường đi đích thực.

23.Đối với những con vật không có lý trí, và nói chung là tất cả mọi sự vật và đồ vật, hãy sử dụng chúng với sự cao quý, tinh thần tự do và hào phóng. Nhưng đối với con người, khi họ có lý trí, hãy hành xử trên tinh thần xã hội. Và trong mọi trường hợp, hãy khẩn cầu các thần, và đừng bối rối về khoảng thời gian mà ngươi phải làm điều này; một vài giờ đồng hồ là đủ.

24.Alexander Đại đế và người quản con la của ông chết, theo cùng một cách. Họ cùng bị cuốn vào nguyên lý vận hành và biến đổi của vũ trụ, thân thể cùng bị tan ra thành những thành phần nhỏ.

25.Hãy xem xét có bao nhiêu điều trong cùng một khoảng thời gian không thể phân chia được diễn ra trong mỗi chúng ta, — những thứ liên quan đến thể xác và những điều liên quan đến linh hồn: và vì vậy, ngươi sẽ không thắc mắc liệu có nhiều thứ hơn nữa, hay đúng hơn là tất cả những thứ tồn tại trong nơi mà chúng ta gọi là vũ trụ, bên trong sự thống nhất phổ quát, và tồn tại trong nó cùng một lúc.

26.Nếu ai đó hỏi ngươi viết tên ngươi như thế nào, ngươi sẽ phát âm cẩn thận từng chữ cái chứ? Nếu người ấy mất bình tĩnh, ngươi có nổi giận theo không? Hay lần lượt phát âm từng chữ cái riêng lẻ?

Ghi nhớ rằng các nhiệm vụ của ngươi cũng vỡ ra thành từng mảnh riêng rẽ như vậy. Tập trung vào những mảnh ghép ấy và hoàn thành công việc một cách có phương pháp, mà không bị khích động hay lấy giận giữ đáp lại.

27.Cấm đoán con người muốn những thứ họ coi là tốt cho họ thì thật tàn nhẫn. Nhưng theo một cách nào đó, ngươi không cho phép họ làm điều này, hay ngươi bực bội vì họ làm sai. Vì họ chắc chắn đang háo hức hướng tới những gì họ cho rằng chúng tốt cho họ và mang lại lợi ích cho họ. — Nhưng thực tế không phải như vậy. — Hãy nó cho họ biết, chứng minh cho họ thấy, thay vì tức giận.

28.Cái chết. Kết thúc của mọi nhận thức bằng cảm giác của các giác quan, hay của việc bị các xúc cảm của ta giật dây như con rối, của mọi hoạt động tinh thần, của tình trạng nô lệ đối với thân xác chúng ta.

29.Thật đáng xấu hổ rằng, trong cuộc đời này khi cơ thể ngươi không từ chối chức vụ của nó, thì linh hồn ngươi là người đầu tiên từ bỏ nó.

30.Tôn kính các vị thần. Giúp đỡ những cuộc đời. Cuộc sống ngắn ngủi. Phần thưởng duy nhất cho ta ở đời này là một tâm trí thuần khiết, và những hành động công bằng.

Như môn đệ của Antonius. Sự kiên định vững vàng của ông trong mọi hoàn cảnh. Sự tôn kính các vị thần. Thái độ bình tĩnh của ông. Tính hòa nhã của ông. Sự khiêm cung của ông. Sự khao khát hiểu biết mọi việc. Làm thế nào ông không bao giờ bỏ qua sự vật hay điều gì trước khi ông tin chắc rằng đã xem xét nó kỹ lưỡng, đã hiểu thấu nó. Cái cách ông chịu đựng những lời chỉ trích bất công, không đáp trả. Cái cách ông không bao giờ vội vàng hay chậm trễ. Độ tin cậy của ông khi nhìn nhận tính cách, những hành động. Không ưa nói xấu, không hèn nhát, không ghen ghét, không khoe khoang trống rỗng. Bằng lòng với những cái cơ bản: chỗ ở, giường ngủ, quần áo, thức ăn, người hầu. Ông làm việc cần mẫn ra sao, khả năng ông làm việc từ sáng sớm đến tối. Ông luôn là người bạn trung tín và đáng tin cậy. Sự bao dung của ông đối với những người công khai chất vấn quan điểm của ông. Niềm vui của ông khi nhìn thấy suy nghĩ của ông được cải thiện. Lòng mộ đạo không có chút dấu vết mê tín của ông.

Sao cho khi thời của ngươi đến, ngươi học theo những điều này.

31.Quay trở lại với các giác quan tỉnh táo của ngươi và gọi bản thân trở lại; và khi ngươi đánh thức bản thân khỏi giấc ngủ và nhận ra rằng chúng chỉ là những giấc mơ gây rắc rối cho ngươi, bây giờ trong những giờ tỉnh thức của ngươi, hãy nhìn những điều này [những điều về ngươi] như chính ngươi đã nhìn vào [những giấc mơ] đó.

32.Tôi bao gồm một cơ thể và một linh hồn. Bây giờ đối với cơ thể nhỏ bé này, tất cả mọi thứ xảy ra đều thờ ơ, không có ý nghĩa, vì nó không thể nhận thức được sự khác biệt. Không gì có ý nghĩa đối với trí óc tôi ngoại trừ những hành động của chính nó. Những gì nằm trong tầm kiểm soát của nó. Và chỉ những gì ngay lúc này mới quan trọng. Những hành động trong quá khứ và tương lai cũng vô nghĩa.

33.Sự đau đớn mà bàn tay hoặc bàn chân phải chịu đựng không trái với bản chất của nó, miễn là bàn chân hoàn thành nhiệm vụ của nó như một bàn chân, và bàn tay hoàn thành việc của nó như một bàn tay. Tương tự như vậy, nỗi đau mà con người phải chịu đựng với tư cách là một người không trái với bản chất của họ miễn là chúng hoàn thành chức năng của một con người. Tuy nhiên, nếu chúng không trái ngược với bản chất của họ, chúng cũng không phải là điều xấu đối với họ.

34.Những lạc thú nào mà bọn trộm cướp, ăn chơi trác táng, kẻ giết người, bạo chúa hưởng, thử suy nghĩ?

35.Ngươi không thấy làm thế nào những người thợ thủ công lành nghề hòa hợp với bản thân ở một mức độ nhất định hơn hẳn những người không thạo nghề — và họ bám vào các nguyên tắc nghệ thuật của họ, và không bao giờ rời bỏ chúng? Không có gì lạ nếu nhà điêu khắc và thầy thuốc sẽ tôn trọng các nguyên tắc nghề nghiệp của họ hơn là ngươi đối với lý trí của chính mình, vốn là điều thuộc về bản chất của ngươi đối với các vị thần.

36.Châu Á và Châu Âu, một góc nhỏ của vũ trụ. Mỗi đại dương, chỉ là một giọt. Núi An-pơ, một cục đất. Khoảnh khắc hiện tại là điểm nhỏ nhất trong cõi vĩnh hằng. Tất cả chỉ như hạt cát, thay đổi, biến mất. Đó là quy luật tự nhiên đã tạo dựng nên tất cả. Vì vậy, ngay cả hàm sư tử, chất độc chết người, bụi gai hay đầm lầy chứa nước đều tạo thành từ một nguyên nhân đẹp đẽ.

37.Nhìn thấy hiện tại – là đã thấy tất cả mọi thứ, và những gì đã xảy ra từ muôn thuở, và những gì sẽ xảy ra cho đến vô tận; vạn vật đều có chung nguồn gốc và cùng hình thức.

38.Luôn tự nhắc ngươi về cách mọi thứ được kết nối với nhau, liên kết tất cả lại với nhau, mối tương quan giữa chúng. Và không có gì không quan hệ đến những điều khác. Mọi thứ đều phối hợp, và đóng góp cho trật tự của cùng một thế giới. Trong sự thống nhất, thế giới chứa đựng tất cả. Tạo Hóa có ở khắp mọi nơi, trong mọi vật, nên mọi vật đều có một lý trí, một sự thật. Tất cả từ cùng một nguồn gốc, có cùng một kết thúc.

39.Với những thứ không thuộc quyền kiểm soát của ngươi, ngươi phân biệt chúng là “tốt” hoặc “xấu”. Và như vậy khi cái “xấu” xảy ra, cái “tốt” không xảy ra, ngươi chê trách các vị thần, cảm thấy căm ghét những người liên quan – hay những người ngươi cho rằng có trách nhiệm. Phần lớn những điều bất công của chúng ta bắt nguồn từ việc tự tạo sự khác biệt giữa những điều này. Nếu chúng ta phán xét “tốt” và “xấu” trong những điều nằm trong khả năng hay hành động của chúng ta, chúng ta sẽ không có lý do buộc tội các vị thần, và không đối xử với người khác như kẻ thù.

40.Mọi khí cụ, dụng cụ, bình đựng, nếu chúng làm công việc như nó đã được chế tạo ra để làm, thì chúng có ích, dù những người tạo ra chúng ở cách xa ngàn dặm.

Nhưng với những sự vật xảy ra một cách tự nhiên, được tự nhiên tổ chức lại cùng nhau, thì sức mạnh tạo ra chúng có mặt trong bản thân chúng và vẫn luôn ở đó. Đây là lí do tại sao chúng ta cần có lòng tôn kính đặc biệt thứ sức mạnh ấy, với nhận thức cùng suy nghĩ rằng nếu ngươi sống và hành động phù hợp theo ý chí của tự nhiên, thì mọi thứ trong ngươi đã được xếp đặt một cách tài tình. Cũng như mọi vật trong thế giới này.

41.Với những cái mà ngươi không kiểm soát được, nếu ngươi gọi chúng là “xấu” hoặc “tốt”. Và như vậy tất nhiên khi cái “xấu” xảy ra hay cái “tốt” không xảy ra, ngươi trách Đức Chúa Trời và cảm thấy căm ghét những người có trách nhiệm - hoặc những người mà ngươi cho là có trách nhiệm. Phần lớn những hành vi tồi của chúng ta bắt nguồn từ cố gắng áp dụng những tiêu chí này. Nếu chúng ta hạn định “tốt” và “xấu” trong hành động của chính chúng ta, thì chúng ta sẽ không oán trách trời, và không đối xử với người khác như kẻ thù.

[Bất kể điều gì không thuộc quyền năng của ngươi, ngươi cho là tốt cho ngươi hay là điều ác, thì điều cần thiết là, nếu điều tồi tệ đó xảy đến với ngươi, hoặc ngươi để lỡ mất điều tốt như vậy, ngươi sẽ trách cứ, đổ lỗi cho các vị thần, và cũng căm ghét loài người, những người là nguyên nhân của bất hạnh hoặc bỏ mất chúng, hoặc những người bị ngươi nghi ngờ có khả năng là nguyên nhân gây ra chúng; và thực sự chúng ta làm nhiều điều bất công bởi vì chúng ta tạo ra sự khác biệt giữa những thứ này (bởi vì chúng ta mong muốn có được chúng). Nhưng nếu chúng ta chỉ đánh giá những điều trong tầm kiểm soát của chúng ta là tốt hay xấu, thì không có lý do gì để tìm lỗi với các thần hoặc có thái độ thù địch với con người.]

42.Tất cả chúng ta đều đang nỗ lực hoàn thành trong cùng một việc. Một số người có ý thức, hiểu điều đó. Một số không biết (Tôi nghĩ rằng đây là điều Heraclitus muốn nói khi ông nói rằng “những người đang ngủ cũng đang cần mẫn làm việc”, tức là cả họ cũng cộng tác trong những gì đang diễn ra, tham gia vào những gì cần được thực hiện trong vũ trụ). Một số người trong chúng ta làm việc theo cách này, một số theo cách khác. Và hơn thế, những người đổ lỗi cho tiến trình của mọi thứ, những người than phiền muốn cản trở hay phá hủy, thì họ cũng trợ giúp như bất kì ai khác. Đúng, thế giới cũng cần đến họ.

Vậy ngươi hãy quyết định ai sẽ là người ngươi chọn để cùng làm việc, bên mà ngươi chọn hợp tác. Những người khôn ngoan thông thái biết tìm kiếm người bạn tốt, họ sẽ chào đón người giống với họ. Sức mạnh chi phối mọi sự sẽ tác động đến ngươi bất chấp ý muốn của ngươi - sẽ tính toán trả công cho ngươi và sắp xếp ngươi vào công việc.

43.Mặt trời có làm công việc của mưa? Hay Asclepius (vị thần của y học) có làm công việc của Demeter (nữ thần của nông nghiệp, thiên nhiên, mùa màng và sự sung túc)? Và còn mỗi vì sao, khác nhau, có làm chung một công việc không? Chúng có những vai trò khác nhau mặc dù đều đóng góp vào cùng một mục đích.

44.Nếu các vị thần đã có quyết định về ta và những gì xảy ra cho ta thì đó là những quyết định tốt (Khó tưởng tượng có vị thần nào ra những quyết định xấu). Bởi lí do gì mà các Ngài tốn sức lực để làm điều có hại cho ta? Nó có lợi gì cho các Ngài, hay cho thế giới, là mối bận tâm chủ yếu của các Ngài?

Và nếu các thần chưa có quyết định gì cho ta như một bản thể, thì chắc chắn đã có những quyết định về ích lợi chung. Và bất kì điều gì tạo ra từ đó là điều mà ta phải vui vẻ đón nhận và hài lòng.

Và nếu các thần không có quyết định về bất cứ điều gì, thì thậm chí nghĩ thế cũng là sự báng bổ (vì nếu như thế thì hãy dừng tất cả lại: hi sinh, cầu nguyện, thề thốt hoặc làm tất cả những việc khác mà chúng ta làm, vì niềm tin rằng trong toàn bộ thời gian các vị thần luôn ở ngay đây bên cạnh chúng ta) - nếu các vị thần không có quyết định gì về đời sống của chúng ta… thì được, ta vẫn có thể quyết định, vẫn có thể xét xem cái gì có ích lợi cho ta thì làm. Và điều có lợi cho một người bất kì là làm cái gì mà bản chất của người ấy đòi hỏi. Và bản chất của ta là lý trí. Lý trí làm điều đúng và tinh thần công dân.

Thành bang của ta là La Mã. Như Antonius. Thế còn như một con người? Bên trong thế giới. Bởi vậy đối với ta, “tốt” chỉ có thể có nghĩa là tốt cho cả hai cộng đồng, cho thành bang và cho nhân loại.

45.Bất kì cái gì xảy ra với ngươi đều cần thiết cho vũ trụ. Điều đó có thể đã đủ. Nhưng nếu ngươi quan sát cẩn thận hơn, ngươi sẽ nhận thấy có điều khác nữa. Bất kì cái gì xảy ra cho một cá nhân cũng hữu ích cho những người khác.

46.Việc thường xuyên nhìn thấy những đồ vật giống nhau, sự lặp lại của những trò chơi giống nhau trong rạp xiếc và ở những nơi kiểu này khiến cảnh tượng trở nên mệt mỏi; Đời sống cũng thế, một người trải qua cùng một sự đồng nhất trong suốt cuộc đời; từ đầu đến cuối, cùng những sự vật sự việc ấy, nó luôn luôn giống nhau và luôn luôn có cùng một điểm xuất phát. Vậy điều này sẽ kéo dài bao lâu?

47.Luôn giữ cái này ở trong đầu: tất cả mọi loại người đều phải chết: mọi nghề nghiệp, mọi chủng tộc. Theo dòng tư tưởng này về tận cùng những Philistion, Phoebus, và Origanion. Bây giờ mở rộng nó cho các thứ khác.

Rồi chúng ta cũng phải nhường bước và đi đến đó, nơi tất cả đã đến … hùng biện và nhà thông thái… như Heraclitus, Pythagoras, Socrates…

… những anh hùng thời xưa, những chiến binh, những vị vua hay bạo chúa tiếp bước họ…

… Eudoxus, Hipparchus, Archimedes…

… thông minh, quảng đại, tự tin, xảo quyệt, ích kỉ…

… và ngay cả Menippus và hội nhóm của ông ta, những người nhạo báng cả những công cuộc ngắn ngủi và phù du của con người.

Tất cả từ lâu đã nằm dưới đất.

Điều ấy có làm hại gì cho họ. Có gì khủng khiếp xảy ra với họ? Và cho cả những người khác nữa - những người thậm chí không ai biết đến tên tuổi của họ.

Chỉ có một điều duy nhất đáng giá: đó là sống một cuộc sống trung thực và đúng đắn. Và kiên nhẫn với những ai không sống được như thế.

48.Khi ngươi cần được cổ vũ, hãy nghĩ đến những đức tính mà những người xung quanh ngươi có: nghị lực của người này, tính khiêm tốn của người kia, sự độ lượng của người khác v.v. Không gì khích lệ hơn những đức tính được thể hiện ở những người xung quanh chúng ta, khi thực tế chúng tưới mát lên chúng ta như mưa rào.

49.Chắc chắn ngươi không bất mãn vì ngươi chỉ nặng ngần ấy cân chứ không phải ba trăm? Vì vậy, sao lại bất bình vì ngươi chỉ có thể sống bấy nhiêu năm chứ không thêm nữa? Khi ngươi hài lòng với giới hạn trọng lượng áp đặt lên thân thể ngươi, thì ngươi cũng nên hài lòng với số những tháng ngày của mình.

50.Hãy hết sức thuyết phục người khác. Nhưng hành động thậm chí trái ý muốn của họ, khi công lý yêu cầu. Rằng nếu ai đó ngăn chặn hành động của ngươi bằng quyền lực, hãy cố gắng làm tốt mọi việc và tránh bị tác động. Trở ngại lớn là cơ hội thực hành những đức tính khác. Những nỗ lực của chúng ta tùy thuộc hoàn cảnh, và đừng làm điều gì không thể.

Tiếp theo, điều ngươi muốn làm? Nhẫn nại và tiếp tục cố gắng tìm giải pháp. Ngươi sẽ thành công. Những việc ngươi bắt tay vào làm sẽ được hoàn thành.

51.Tham vọng hay danh tiếng, nghĩa là đã buộc hạnh phúc của ngươi vào những gì người khác nói hoặc làm. Đam mê khoái lạc là buộc chúng vào những cảm xúc xảy ra với ngươi. Lý trí là buộc chúng vào chính hành động của ngươi.

52.Chúng ta có quyền chủ động lựa chọn không nghĩ ngợi hay không có ý kiến về một chuyện gì, và không để chúng xáo trộn tâm hồn của chúng ta; vì bản thân sự vật không có sức mạnh tự nhiên để hình thành các phán đoán cũng như định hướng các quyết định của chúng ta.

53.Bản thân hãy chú ý lắng nghe một cách cẩn thận những gì người khác nói, và càng nhiều càng tốt. Cố gắng đi vào trong tâm trí của họ, biết họ thực sự nghĩ gì.

54.Cái gì không có lợi cho cả đàn, thì không hữu ích cho từng con ong mật.

55.Nếu thủy thủ đoàn chống lại thuyền trưởng, hay bệnh nhân phản đối bác sĩ, thì họ sẽ thừa nhận thẩm quyền của ai? Làm cách nào giữ cho hành khách được an toàn và bệnh nhân khỏe mạnh?

56.Tất cả những người ấy đã đến thế gian này với ta, và đã rời xa nó.

57.Người sốt vàng da nếm mật ong thấy đắng. Người mắc bệnh dại sợ nước phát khiếp. Với trí óc trẻ thơ thì cái đẹp là một quả bóng. Tại sao điều ấy lại làm ngươi bối rối và tức giận?

58.Không ai có thể ngăn cản ngươi sống như lề luật hoặc các nguyên tắc của ngươi đòi hỏi. Không gì xảy ra với ngươi trái với ý định của tự nhiên.

59.Những người mà họ muốn lấy lòng. Những kết quả, và những việc mà họ làm trong quá trình đó. Thời gian xóa nhòa tất cả một cách chóng vánh.

 

VII. Quyển 7

1. Điều xấu. Đó là điều ngươi thường thấy.

Dù xảy ra bất cứ chuyện gì, hãy nhớ điều này: nó chỉ là chuyện cũ, từ đầu này đến đầu kia thế giới. Nó đầy rẫy trong những sách lịch sử, cổ đại và hiện đại, trong các thành phố. Cả những ngôi nhà nữa. Chẳng có gì mới mẻ, chỉ là sự lặp đi lặp lại.

Quen thuộc. Ngắn ngủi.

2. Các tín điều vẫn còn tồn tại: làm thế nào các tín điều của chúng ta có thể bị diệt vong, trừ khi những ấn tượng [suy nghĩ] tương ứng với chúng bị dập tắt? Nhưng ta có quyền liên tục thắp lại, hồi sinh những suy nghĩ này như những hòn than cháy rực. Ta có thể kiểm soát suy nghĩ của ta về bất cứ điều gì mà ta phải có. Bởi ta có thể, tại sao tôi lại bị rối trí? Những thứ bên ngoài tâm trí ta không liên quan chút nào đến tâm trí ta, không có ý nghĩa gì với nó, trừ khi chính ta đã tạo cho chúng ý nghĩa. — Hãy để đây là trạng thái ảnh hưởng đến ngươi, thấm nhuần trong ngươi bài học này, và ngươi sẽ đứng vững vàng nhất. Để phục hồi cuộc sống của ngươi là trong quyền lực của ngươi. Hãy nhìn mọi sự một lần nữa như ngươi đã từng nhìn chúng trước đây; trong điều này bao gồm sự phục hồi cuộc sống của ngươi. Và cuộc sống sẽ trở lại.

3. Sự vô bổ của những đám rước, những khúc ca nhạc kịch, những đàn lớn và đàn nhỏ nối thành hàng, những cuộc chiến đơn lẻ. Một mẩu xương ném cho con chó cảnh, một nhúm thức ăn cho bể cá vàng. Những con kiến cần mẫn khốn khó, những con chuột nhắt hốt hoảng chạy biến, những con rối bị giật dây. Khi tất cả những thứ ấy vây quanh chúng ta, chúng ta phải biết chấp nhận với thái độ nhân từ mà không khinh thường. Nhưng hãy nhớ rằng giá trị con người chúng ta được đo bằng thứ mà vì nó chúng ta cống hiến nghị lực, cùng thời gian của mình.

4. Nếu đó là bài phát biểu, xem xét từng từ. Nếu đó là một hành động, xem xét ý định. Trường hợp sau, ngay lập tức nhìn vào điểm cuối cùng của mục đích, và trong trường hợp trước, quan điểm gì đang được biểu thị.

5. Sự hiểu biết của ta đủ để làm công việc này hay không? Nếu đủ, ta sử dụng nó cho công việc, như công cụ tự nhiên cung cấp. Nhưng nếu không đủ, ta dừng lại và nhường chỗ cho anh ta, người có thể làm công việc này tốt hơn – chỉ trừ khi đây là nhiệm vụ của chính bản thân ta, và ta phải làm việc này một cách cá nhân.

Hoặc ta cố hết sức mình làm việc đó tốt nhất cùng với sự hỗ trợ của người khác, dưới các nguyên tắc chi phối ta, để làm những việc lợi ích chung đòi hỏi. Bởi vì bất kì việc gì ta làm – một mình hay với người khác – đều chỉ nhằm một mục đích duy nhất: phù hợp với lợi ích chung.

6. Nhiều người danh tiếng được nhớ rồi bị lãng quên, và những người tung hô họ đã ra đi lâu rồi.

7. Không xấu hổ khi cần được giúp đỡ, nhiệm vụ của ngươi là làm công việc của mình. Giống như một người lính đánh chiếm thành, ngươi có một sứ mệnh phải hoàn thành. Và nếu ngươi bị thương ở chân không leo lên được tường thành một mình, những đồng đội sẽ giúp đỡ ngươi.

8. Đừng lo lắng về tương lai; ngươi sẽ đến đó, khi cần thiết; mang theo cùng lý do này mà ngươi sử dụng cho hiện tại.

9. Mọi thứ đan xen với nhau, trong mối liên kết thiêng liêng, không thứ gì tách rời khỏi những thứ khác.

Chúng được tập hợp một cách hài hòa, cùng với nhau chúng hợp thành vũ trụ.

Một vũ trụ được tạo thành bởi mọi vật.

Một Đấng Tạo Hóa hiện diện trong tất cả.

Một luật chung mà mọi sinh vật có lý trí chia sẻ.

Một sự thật, cho tất cả sinh vật tham gia vào, với cùng một nguyên nhân.

10.Mọi vật chất sớm tan biến vào trong tự nhiên, những gì hiện hữu sẽ được phục hồi trong nguyên lý phổ quát ban đầu, mọi dấu vết cùng ký ức về chúng sẽ nhanh chóng bị thời gian xóa mờ.

11.Đối với một thực thể có lý trí, một hành động trái tự nhiên là một hành động xung đột với lý trí.

12.Thẳng, chứ không phải được nắn cho thẳng.

13.Cũng giống như các bộ phận trong cơ thể hợp nhất thành một cơ thể và liên kết cùng nhau, với những sinh vật có lý trí tồn tại riêng biệt, chúng đã được tác tạo để cùng hợp tác.

Và nhận thức về điều này sẽ rõ ràng hơn đối với ngươi nếu ngươi thường xuyên tự nói với bản thân rằng tôi là một “chi” (melos) trong một hệ thống cơ thể lớn hơn – một cơ thể sinh vật có lý trí. Nhưng nếu ngươi nói rằng ngươi là một “bộ phận” (meros) – chỉ khác một ký tự, thì ngươi chưa thực sự yêu thương con người từ trái tim mình; hỗ trợ con người chưa phải là phần thưởng của chính hành động đó. Ngươi vẫn chưa làm điều đó như một điều đúng đắn, và chưa làm điều tốt cho chính mình.

14.Điều gì đến từ bên ngoài sẽ xảy ra với những thứ mà tâm trí tôi có thể hứng chịu. Những ai cảm thấy đau khổ sẽ phàn nàn nếu họ muốn; nhưng tôi, nếu tôi không tự nhận định rằng tai nạn này là một điều ác gây tổn hại cho tôi, tôi sẽ không bị ảnh hưởng. Bây giờ, tôi lựa chọn không tự phân loại chúng.

15.Bất cứ ai làm gì, nói gì, nhiệm vụ của tôi là một người đàn ông tốt. Giống như vàng, ngọc lục bảo, áo tía, liên tục lặp lại lời tự nhủ: “Bất kể ai làm gì, nói gì, ta phải là ngọc lục bảo, và giữ gìn màu sắc của ta.”

16.Tâm trí kiểm soát được những phiền não. Nó không sợ những cảm xúc tác động. Nếu những sự vật khác có thể khiến nó sợ hãi hoặc làm tổn thương nó, thì cứ việc để chúng làm thế; tâm trí sẽ không bị rơi vào con đường ấy nhờ nhận thức của chính nó.

Cầu mong cho cơ thể tự chăm sóc, không phải chịu đựng bất cứ điều gì. Nếu cơ thể cảm thấy khó chịu, để nó lên tiếng, và để cho nó tránh sự khó chịu ấy nếu có thể. Nhưng linh hồn là cái cảm nhận sợ hãi hoặc đau đớn, và nhận thức được chúng ngay từ đầu, có tất cả quyền năng để hình thành ý kiến về những điều này, sẽ không phải chịu đựng điều gì cả. Bởi vì nó sẽ không bao giờ kết luận [hay chịu thừa nhận] rằng nó đã sợ hãi hoặc đau đớn.

Tâm trí tự bản thân nó không có nhu cầu, trừ khi chính nó tạo ra. Không bị nhiễu loạn, trừ những nhiễu loạn do chính nó gây ra. Không bị cản trở, trừ cản trở từ bên trong do chính nó tạo ra. Không có trở ngại, trừ những trở ngại từ bên trong do chính nó làm ra.

17.Hạnh phúc là tâm trí an vui hoặc tính cách tốt đẹp của con người có được nhờ các nguyên tắc chỉ đạo tốt.

18.Ngươi sợ hãi thay đổi? Nhưng có cái gì có thể tồn tại mà không thay đổi? Còn có gì quen thuộc với Tự nhiên hơn thế? Ngươi có thể tắm nước nóng mà để nguyên củi không? Có thể ăn thức ăn chưa qua chế biến không? Có sự sống nào mà trong nó không có gì biến đổi hay không? Sự thay đổi ảnh hưởng như nhau lên ngươi và mọi thứ xung quanh ngươi, sự thay đổi này cần thiết, và là luật của tự nhiên.

19.Đời người trôi nhanh như dòng sông chảy xiết. Tất cả chúng ta, sinh ra từ tự nhiên và hòa hợp với tự nhiên, như những cánh tay và cẳng chân của chúng ta hòa hợp với nhau.

20.Nỗi sợ duy nhất của tôi là là nỗi sợ hãi khi phải làm những gì trái với bản tính con người –việc làm sai, cách làm sai, thời điểm sai.

21.Chẳng bao lâu ngươi sẽ quên hết mọi thứ; rất sớm, mọi thứ về ngươi bị lãng quên.

22.Điều đúng đắn của con người là yêu thương ngay cả những người xúc phạm đến chúng ta. Ngươi có thể làm thế nếu ngươi đơn giản nhận ra những người này đến từ gia đình ngươi, họ hàng ngươi, và họ làm sai thông qua sự thiếu hiểu biết và không tự ý thức; và rằng cả hai rồi sẽ chết, và trên hết, rằng ngươi không bị tổn thương vì họ, vì những nguyên tắc hướng dẫn tâm hồn ngươi vẫn được giữ nguyên không thay đổi.

23.Tự nhiên lấy vật chất làm thành con ngựa. Giống như nhà điêu khắc dùng sáp. Và sau đó làm cho tan chảy ra, rồi lấy chất liệu ấy làm một cái cây. Rồi làm một con người. Rồi làm một cái gì khác nữa. Mỗi cái tồn tại một thời gian ngắn ngủi. Hợp lại với nhau, hay tách lìa nhau, đều từ cùng một bản chất.

24.Giận dữ trên nét mặt là trái tự nhiên, vẻ đẹp biến mất, không hồi sinh được nữa. Ngươi phải hiểu sự giận dữ chống lại lý trí, nếu ngươi đánh mất cả cảm giác về lỗi lầm của ngươi, ngươi còn lý do gì để sống.

25.Tự nhiên chi phối tất cả sẽ sớm thay đổi mọi thứ thứ ngươi nắm giữ, và sử dụng chúng làm vật liệu tạo ra những thứ khác, hết lần này đến lần khác, để vũ trụ trở nên tươi mới.

26.Khi ai đó cư xử tệ với ngươi, hãy tự hỏi bản thân ngay lập tức quan điểm thiện hay ác nào của anh ta đã thúc đẩy cho hành động này của anh ấy. Sự cân nhắc này sẽ khiến ngươi cảm thấy thông cảm với anh ấy; ngươi sẽ không ngạc nhiên hay tức giận. Hoặc, thực sự, ngươi có cùng quan điểm với anh ta hoặc một ý niệm tương tự về điều thiện hay ác, hay gần với nó: vì vậy ngươi phải tha thứ cho anh ta. Hoặc, ngược lại, ngươi không còn phán xét điều thiện và điều ác như anh ta nữa: ngươi sẽ dễ dàng tỏ ra nhân từ đối với sự mù quáng của anh ta. Điều này có quá khó khăn với ngươi?

27.Không nghĩ nhiều về những thứ ngươi không có. Những gì ngươi có, chọn ra những thứ quý giá nhất, nghĩ xem ngươi sẽ khao khát tìm kiếm chúng như thế nào nếu không có chúng. Nhưng hãy cẩn thận. Đừng thỏa mãn đến mức đánh giá chúng quá mức: ngươi sẽ đau khổ khi mất chúng.

28.Tập trung vào bản thân! Bản chất của các nguyên tắc hợp lý dẫn dắt suy nghĩ và hành động của chúng ta, rằng nó hài lòng với chính mình khi nó đã làm những gì là chính đáng, phù hợp với công lý và bổn phận, từ đó đảm bảo sự bình yên, thanh thản.

29.Làm sạch trí tưởng tượng,

Dừng việc bị giật dây,

Sống khoảnh khắc hiện tại,

Hiểu điều đang xảy ra, cho ngươi, cho người khác.

Phân tích những thứ đang tồn tại,

Chia nhỏ tất cả: vật chất, nguyên nhân,

Thấy trước những giờ phút cuối cùng của ngươi.

Những sai lầm do người khác,

Cứ để chúng đấy với những người mắc chúng.

30.Hướng suy nghĩ của chúng ta một cách mạnh mẽ vào nó; tinh thần của chúng ta phải thâm nhập vào sự vật và nguyên nhân của chúng.

31.Tất cả đều là tương đối.

Tất cả mọi thứ, tuân theo trật tự của tự nhiên.

32.[Về cái chết]: Nếu thế giới là những phần tử: phân rã. Nếu thế giới là một tổng thể đơn nhất: diệt vong, hoặc biến đổi.

33.[Về nỗi đau]: Nỗi đau không thể chịu đựng được sẽ mang theo chúng ta; nhưng vì nỗi đau tồn tại trong một thời gian dài vì thế chúng là có thể chịu đựng được; và tâm trí duy trì sự tĩnh lặng của nó bằng cách tự tách biệt khỏi bất cứ thứ gì, lí trí cùng các nguyên tắc dẫn lối được giữ gìn nguyên vẹn. Còn các bộ phận bị nỗi đau hành hạ, bị tổn hại bởi nỗi đau, nếu có thể, để chúng lên tiếng, chúng sẽ phải nói điều gì?

34.[Về danh vọng]: hãy nhìn vào tâm trí – của những người tìm kiếm danh vọng, quan sát xem anh ta là người như thế nào, và những thứ anh ta trốn tránh, sợ hãi; và những thứ anh ta theo đuổi, khát khao. Và hãy coi đó như những bãi cát chồng chất lên nhau che giấu những bãi cát cũ; vì vậy trong cuộc sống, những sự kiện xảy ra trước sẽ sớm bị che lấp bởi những sự kiện xảy ra sau.

[Những lớp cát, lớp nọ chồng chất lên lớp kia, lớp trước chẳng bao lâu bị lớp sau che lấp.]

35.“Nếu tâm hồn ông ấy tràn đầy sự cao quý, thấu hiểu mọi thời, mọi cuộc sống, ngươi có nghĩ rằng đời sống con người là tuyệt vời với ông ấy không?”

“Đó là điều không thể.”

“Hay cái chết là vô cùng đáng sợ”

“Không.”

36.Tư tưởng của Antisthenes: “Vai trò của nhà vua là làm điều tốt trong khi họ nói xấu ngài”.

37.Ô nhục: khi khuôn mặt tuân theo suy nghĩ, tự điều chỉnh hình dạng và đúc, nặn theo ý muốn, trong khi bản thân không thể tự sắp xếp và điều chỉnh suy nghĩ và hành vi của chính mình.

38.“Và tại sao chúng ta lại cảm thấy giận dữ đối với thế giới?

Làm như chúng quan tâm lắm hay sao!”

39.“Hãy trao tặng niềm vui cho các vị Thần bất tử và cho chúng ta”.

40.“Thu hoạch cuộc đời như thu hoạch hoa màu

Cứ lần lượt lớn lên rồi bị cắt đi.”

41.“Nếu tôi và hai con tôi không thể lay động các vị thần, có lý do của các ngài”.

42.“Điều tốt lành và sự công bình ở với tôi”.

43.Đừng than vãn với ai. Cũng đừng mang cảm xúc kích động.

44.Ta có thể trả lời với lý do chính đáng, người phản đối ta: “Bạn có lỗi nếu bạn tin rằng một con người, người đáng quý trọng, phải xem xét lo lắng nguy cơ sống hay chết, thay vì chỉ tìm kiếm trong tất cả các bước của anh ta những gì anh ta làm là đúng hay sai, và là hành động của một người tốt hay một người xấu.”

Sống tốt nhất trong khoảng thời gian ngắn ngủi được ban tặng.

45.“Đúng vậy, người dân Athen, thật ra, tôi cho rằng mọi người đều phải đối mặt với hiểm nguy tại vị trí mà anh ta đã quyết định đứng vào, hay chỉ huy đã chỉ định cho anh ta, và được cho là tốt nhất. Theo ý kiến tôi, tôi nghĩ rằng đó là nơi mà anh ta nên đứng đối diện với kẻ thù, mà không lo sợ bị giết và không nghĩ đến bất kì việc gì khác ngoài việc hoàn thành bổn phận của mình.”

46."Nhưng hãy cẩn thận, bạn quý mến của tôi, lòng dũng cảm và đức hạnh là một điều hoàn toàn khác, không phải là để bảo toàn mạng sống cho người khác và cho chính mình: một con người thực sự xứng đáng trên danh nghĩa phải gạt bỏ mọi lo lắng trong suốt thời gian tồn tại, không bám chặt lấy cuộc sống mà để nó cho các thần linh, tin vào câu châm ngôn này của người phụ nữ, “không ai thoát được số mệnh”, và hướng chú tâm vào việc sống thế nào cho tốt nhất cuộc sống mà anh ta đang có trước mắt, và sử dụng thời gian của chính mình theo cách tốt nhất có thể.”

47.Nhìn hành trình của các vì sao và tưởng tượng ngươi cùng quay với chúng. Liên tục xem xét sự thay đổi, chuyển hóa lẫn nhau giữa các yếu tố. Cân nhắc trật tự này sẽ thanh lọc chúng ta khỏi những phiền não của cuộc sống.

48.Nếu ngươi muốn tranh luận về người khác, ngươi phải từ trên cao nhìn xuống mặt đất. Những đàn súc vật, những đoàn quân, những trang trại, hôn nhân, ly hôn, sinh ra, cái chết, những phòng xét xử ồn ào, những hoang mạc, những ngày hội, những ngày tang tóc tất cả hòa trộn với nhau, sự kết hợp hài hòa của những cái trái ngược.

49.Nhìn vào quá khứ, triều đại này kế tiếp triều đại kia, và từ đó, thấy trước tương lai: cũng như vậy. Không có lối thoát khỏi nhịp điệu của các sự kiện. Nó giống nhau trong tất cả mọi thứ.

Đó là lí do vì sao quan sát cuộc sống trong bốn mươi năm cũng tốt như một nghìn năm. Ngươi có thấy cái gì thật sự mới không? Còn gì mới mẻ nữa để xem. Không còn gì mới mẻ dưới ánh mặt trời.

50.Những gì từ Đất sinh ra lại trở về Đất.

Những gì sinh ra từ không gian, trở về với bầu trời.

51.Làn gió thiên đường thổi xuống,

Chúng ta chấp nhận, không phàn nàn.

52.Một chiến binh khỏe hơn. Nhưng không hẳn là một công dân tốt hơn, một người tốt hơn, cống hiến cho lợi ích chung, khiêm tốn hơn, gan dạ và kỷ luật hơn khi đối mặt tình huống nguy nan, một người quảng đại hơn tha thứ cho lỗi lầm của người khác.

53.Khi chúng ta có thể hoàn thành một hành động phù hợp với lý trí và nguyên nhân phổ quát Thần linh chia sẻ và ra lệnh cho con người, ở nơi đó mọi vật đều đúng trật tự, và chúng ta không có gì phải sợ hãi: bởi vì chúng ta không phải sợ bất kỳ thiệt hại nào, ngay khi chúng ta có thể tìm thấy lợi ích trong việc hướng năng lượng của mình đi đúng hướng.

54.Ở bất cứ đâu, bất cứ khi nào, ba điều chỉ phụ thuộc vào ngươi:

i. Chấp nhận điều xảy ra một cách hân hoan và khiêm nhường, trong sự vâng phục các vị thần, định mệnh này đã được tạo ra cho ngươi.

ii. Hành động công bình đối với những người bây giờ ngươi đang sống cùng.

iii. Đến với điều này một cách thận trọng như trong một trận chiến, cùng suy nghĩ hiện tại rằng ngươi phải kiểm tra để loại bỏ bất cứ sai lầm nào, để cho những thứ sai trái không thể cuốn ngươi đi.

55.Đừng để tâm đến tâm trí của người khác. Mọi sinh vật phải làm những việc nó sinh ra để làm. Trong khía cạnh này cũng như trong khía cạnh khác, những vật thấp hơn tồn tại vì những vật cao hơn, và những vật cao hơn tồn tại vì nhau.

Và, quan trọng nhất, chúng ta được sinh ra để làm việc cùng người khác. Đó là lý do, trong tổ chức của con người, nhiệm vụ trên hết là làm việc vì lợi ích cộng đồng.

56.Hãy nghĩ mình đã chết, và đã hoàn thành phần cuộc sống của mình cho đến thời điểm hiện tại; và sống cách đúng đắn thuận theo tự nhiên phần đời được phép còn sót lại.

57.Yêu những gì xảy ra cho ngươi, và được quay bằng sợi dây định mệnh của ngươi. Không có điều gì hài hòa hơn.

58.Trong những điều xảy ra, hình dung trước mắt ngươi những người đã trải nghiệm điều ấy trước ngươi, và họ cảm thấy choáng váng, giận dữ, phẫn nộ vì nó. Bây giờ họ ở đâu cả rồi? Không đâu cả. Ngươi có muốn giống thế không? Hay tránh ra khỏi những cuộc công kích gây rối trí này.

59.Đào sâu vào bên trong, là suối nguồn của lòng tốt, có thể tuôn chảy mãi khi ngươi tìm kiếm.

60.Giữ cho cơ thể ổn định không rối loạn, dù trong hành động hay tâm trí. Sự suy ngẫm thể hiện ở một mức độ nhất định trên khuôn mặt, bằng cách đóng dấu ấn của trí tuệ và bình thản, ngươi cần yêu cầu toàn bộ cơ thể ổn định như nhau. Và chúng cần đến một cách tự nhiên không gượng ép.

61.Nghệ thuật sống gần với đấu vật hơn điệu múa, vì phải luôn luôn sẵn sàng, và vững vàng để đương đầu với bất cứ tai nạn không đoán trước.

62.Thường xuyên quan sát xem ai là người mà ngươi tìm kiếm sự đồng tình, và họ có những nguyên tắc cai trị nào. Vì vậy, ngươi sẽ không đổ lỗi cho những người không cưỡng được việc làm điều sai trái, cũng không cần lý lẽ từ họ. Khi đó ngươi đã thấy được nguồn gốc của cả hai: những lý lẽ biện minh của họ lẫn những hành động của họ.

63.Mọi linh hồn, trái với ý muốn, vô tình rời xa chân lý

Sự thật, công bằng, ý chí tự do, lòng nhân từ, và tất cả những phẩm chất tương tự

Điều quan trọng là ngươi hãy luôn nghĩ đến chúng. Chúng sẽ giúp ngươi kiên nhẫn và khoan dung hơn với người khác.

64.Khi ngươi thấy đau đớn, trong phần lớn trường hợp, những gì Epicurus nói là hữu ích: Nỗi đau này không phải là không thể chịu đựng được, càng không phải là vĩnh cửu, nếu ngươi nhớ đến những giới hạn bao trùm nó và không phóng đại nó bằng trí tưởng tượng hay ý kiến của ngươi.

Và luôn nhớ rằng: cơn đau thường đến dưới dạng ngụy trang, như khó ngủ, sốt, chán ghét vì ăn mất ngon. Và khi nào ngươi bị những thứ ấy làm phiền, hãy tự nhắc mình: “Ta đang thất bại và nhượng bộ trước nỗi đau.”

65.Hãy cẩn thận để đừng đối xử với bản tính vô nhân đạo như chúng đối xử với con người.

66.Làm sao chúng ta biết rằng Telaugès không tốt hơn Socrates về mặt đạo đức? Nhìn thực tế thôi là chưa đủ; Socrates đã có một cái chết vinh quang hơn, rằng ông đã khéo léo hơn trong việc thảo luận với các nhà ngụy biện, can đảm kiên cường hơn trong việc chịu đựng cái lạnh trong đêm băng giá, và khi người ta ra lệnh cho ông bắt người Salami vào tù, ông từ chối không thi hành, và hiên ngang bước đi trên đường phố, ngẩng cao đầu. Đó là trên tất cả những gì chúng ta có thể nhận thấy, nhưng hãy cẩn thận, những điều này là không đủ. Nhưng điều cần được kiểm tra là Socrates có linh hồn thuộc loại nào? Liệu ông biết cách hài lòng với việc sống công bình với con người, vâng phục đối với các vị thần, không phẫn nộ trước sự xấu xa của một vài người làm, không biến mình thành nô lệ cho sự ngu dốt của bất kỳ ai; nếu ông không chấp nhận những sự kiện mà vũ trụ dành riêng cho ông và không thấy rằng chúng được tạo ra là dành cho ông ấy, hoặc nếu ông không vâng phục ý chí thần linh mà coi sự kiện này như một gánh nặng không thể chịu đựng được; hoặc nếu tâm trí ông để xác thịt khốn khổ ảnh hưởng.

67.Tự nhiên không đan cài mọi vật với nhau một cách chặt chẽ đến mức ngươi không thể vạch ra những ranh giới, không trộn lẫn “trí tuệ” với “cơ quan trong cơ thể” - hãy nắm lấy quyền kiểm soát chính bản thân. Hoàn toàn có thể làm một người có phẩm tính thần linh mà không ai nhìn nhận. Hãy nhớ lấy điều đó. Và điều này nữa: thực sự cần rất ít cho một cuộc sống hạnh phúc. Và bởi vì ngươi đã tuyệt vọng để trở thành một triết gia biện chứng và thông thạo khoa học tự nhiên, thì đừng vì lý do này mà từ bỏ hi vọng đạt được tự do, khiêm nhường, phụng sự cộng đồng, vâng phục Thượng Đế.

68.Đó là sức mạnh của ngươi để sống tự do thoát khỏi mọi sự chi phối, giữ gìn sự bình yên sâu thẳm nhất trong trái tim ngươi. Ngay cả khi toàn bộ loài người theo đuổi ngươi bằng những tiếng la ó vô ích của họ, và rằng những con thú hung dữ xé rách tay chân ngươi, là khối thịt bao bọc bên ngoài linh hồn ngươi. Làm sao những thứ đó có thể buộc ngươi thôi không giữ cho tâm trí yên tĩnh – đánh giá một cách xác đáng những gì xung quanh ngươi – và sẵn sàng tận dụng bất kì điều gì xảy ra, và nói: “Đây là con người thật của ta, bất kể bên ngoài trong mắt mọi người như thế nào.” Nói trong bất kỳ hoàn cảnh: “Ta đã đi tìm ngươi.” Bởi vì đối với ta hiện tại chính là cơ hội thực thi đức hạnh của lý trí – đức hạnh công dân. Cả con người và thần linh đều cử xử với bất kì điều gì xảy ra như chúng hoàn toàn tự nhiên. Vì vậy, mọi sự kiện, dù nó xảy ra theo cách nào, đều kết nối ta với Chúa hoặc con người, với tư cách là một thành viên của gia đình; và sự kiện này không gây bất ngờ hay trở ngại, vì nó đã được biết trước, và tạo điều kiện thuận lợi cho công việc chung.

69.Sự hoàn hảo của tính cách: sống mỗi ngày như là ngày cuối cùng, không kích động, hoặc uể oải, hay giả dối.

70.Các vị thần sống vĩnh cửu, họ không tỏ ra bực bội khi phải chịu đựng con người và những hành vi sai lạc của con người suốt muôn đời. Không những thế, các vị thần thậm chí ban cho họ nhiều ân huệ bằng cả ngàn cách thức. Nhưng ngươi, bên bờ vực cái chết, ngươi lại từ chối chấp nhận điều xảy đến, dù cho chính ngươi cũng nằm trong số họ.

71.Thật dễ chịu khi không phải nghĩ đến việc sửa chữa những thói xấu của chính mình, trong khi ngươi có thể dễ dàng làm vậy; nhưng lại giả bộ sửa chữa những lỗi lầm của người khác, điều này là không thể.

72.Khi trí tuệ hiểu được trong chúng ta các quy luật của lý trí và bản chất phổ quát, đánh giá rằng một điều là không phù hợp, cũng như không hữu ích cho lợi ích chung, thì chúng có quyền từ chối nó vì nó không xứng đáng cho bản thân.

73.Ngươi đã hiến tặng, đã giúp đỡ, người khác đã nhận lấy, tại sao ngươi tìm kiếm điều thứ ba, như kẻ ngốc vẫn làm – như đòi hỏi danh tiếng và sự đền đáp từ họ.

74.Không ai mệt mỏi khi nhận lấy những gì hữu ích.

Những thứ hữu ích cho người khác là hành động tự nhiên.

Đừng mệt mỏi khi nhận những gì hữu ích bằng cách làm điều đó cho người khác.

75.Bản chất phổ quát sáng tạo ra thế giới, và bây giờ, hoặc mọi thứ xảy ra là hệ quả trong tiến trình xa xôi từ nguyên nhân ban đầu của nó; hoặc không có trật tự trong vũ trụ, ngay cả ở bên trong những sinh vật siêu việt, rằng mọi thứ là ngẫu nhiên và không có nguyên tắc chỉ đạo. Hãy nhớ sự thật này; nó sẽ khiến ngươi kiên nhẫn, thanh thản hơn trong nhiều việc.

 

VIII. Quyển 8

1. Một cân nhắc tốt để khuyến khích sự khiêm nhuờng, đánh lạc hướng ngươi tránh khỏi những vinh quang vô nghĩa, là: ngươi không thể tự tâng bốc rằng ngươi đã sống cuộc đời ngươi như một triết gia thực thụ, kể cả từ tuổi trẻ. Nhiều người khác đã biết, và bản thân ngươi có thể thấy ngươi còn cách rất xa con đường triết học. Ngươi đã rơi vào tình trạng rối loạn rồi, đến mức không dễ gì có danh tiếng của một nhà triết học. Và thực tế cuộc sống hiện có của ngươi cũng phản đối chúng.

Như vậy ngươi thực sự hiểu ngọn nguồn của mọi thứ, biết mọi vật có giá trị ở chỗ nào. Đừng lo lắng việc ngươi trông như thế nào, hãy quên đi người ta nghĩ gì về ngươi. Hãy thỏa mãn rằng ngươi sẽ sống hết phần còn lại của cuộc đời ngươi, dù ngắn thế nào, theo những khát vọng của bản chất con người anh, và không có mối bận tâm nào khác.Thật vậy, kinh nghiệm đã cho ngươi thấy rằng ngươi đã phạm sai lầm mà không bao giờ tìm thấy hạnh phúc; ngươi đã lang thang khắp nơi, cuối cùng, ngươi đã không gặp chúng trong biện luận, cũng không là giàu có, không là vinh quang, cũng không phải lạc thú, không đâu cả. Vậy ngươi sẽ thấy chúng ở đâu?

- Chỉ bằng cách làm những gì bản chất của con người yêu cầu.

- Phải làm thế nào để con người thực hiện được mong muốn của bản chất mình?

- Bằng những nguyên tắc bất di bất dịch, những nguyên tắc chi phối những suy nghĩ và hành động của ngươi.

- Và những nguyên tắc này áp dụng như thế nào?

- Những nguyên tắc liên quan đến thiện và ác; không có điều gì là tốt cho con người ngoại trừ những gì làm cho con người trở nên công bằng, ôn hòa, chính trực, thận trọng, can đảm và ý chí tự do; Và rằng không có gì xấu trừ khi chúng dẫn đến những điều trái lại.

2. Với mỗi hành động, hỏi: “Ta đang làm gì? Nó tác động thế nào đến ta? Ta có suy nghĩ lại không? Ta rồi sẽ chết và mọi thứ sẽ biến mất. Bởi vậy đây là câu hỏi duy nhất, có phải đây là hành động của một con người có trách nhiệm, là một phần của xã hội, làm việc vì lợi ích chung, phục tùng những mệnh lệnh của Đấng Tạo Hóa hay không?

3. Alexander và Caesar và Pompey. So sánh với Diogenes, Heraclitus, Socrates? Những triết gia này đã xem xét kỹ lưỡng mọi thứ; họ đào sâu các yếu tố tạo nên chúng; họ có đáp án cho câu hỏi Cái Gì, Tại Sao, và Như Thế nào. Và các nguyên tắc chi phối những linh hồn vĩ đại này không thay đổi (hoàn toàn giống nhau). Còn những người khác? Không có gì ngoài lo âu và tình trạng nô lệ.

4. Ngươi có thể chết vì giận giữ, nhưng con người vẫn tiếp tục làm thế.

5. Đầu tiên, đừng tự làm phiền mình, mọi thứ xảy ra phù hợp với bản chất tự nhiên, tự nhiên kiểm soát tất cả. Và chẳng bao lâu ngươi sẽ không là ai cả; sẽ không ở đâu cả. (Như Salomon, Alexander, Marcus)

Bước thứ hai: tập trung vào việc ngươi phải làm. Dán mắt vào đó. Tự nhắc ngươi rằng nhiệm vụ của ngươi là làm một người tốt, tự nhiên đòi hỏi gì ở con người. Rồi thực hiện, không do dự. Và nói sự thật như ngươi thấy. Với lòng tốt, sự khiêm nhường, tinh thần cao thượng.

6. Công việc của tự nhiên: chuyển đổi mọi thứ liên tục, biến đổi chúng, nhấc chúng lên và đưa chúng đến nơi này nơi khác. Tất cả là sự thay đổi. Nhưng đừng lo: ở đây không có gì mới cả. Mọi thứ đều quen thuộc. Trong sự cân bằng tự nhiên, mọi thứ vẫn được bảo toàn.

7. Bản chất thuộc bất kì loại nào cũng đều hài lòng khi đi đúng hướng. Lý trí sáng suốt không chấp nhận sự giả dối và mơ hồ trong nhận thức, lấy những hành động cao thượng làm mục tiêu duy nhất, hướng hành động đến phục vụ lợi ích chung, hạn chế những ham muốn nó kiểm soát, tha thiết với những gì mà bản chất chung đòi hỏi ở nó – bản chất mà nó tham gia vào, như bản chất của chiếc lá tham gia vào bản chất của cây. Có điều bản chất lá có chung đặc điểm là không có lý trí và chịu các trở ngại. Trong khi bản chất chung của con người là không có trở ngại, và hợp lý, và công bằng bởi vì nó giao cho mỗi vật và mọi vật một phần với tỉ lệ tương ứng về thời gian, công cụ, mục đích, hành động, cơ hội như nhau. Xem xét gần hơn, không phải xem chúng có tương đồng từng điểm, mà trong một tập hợp các phần, cân nhắc so sánh cái này với cái kia.

8. Ngươi không đọc được; nhưng điều luôn luôn có thể đối với ngươi là từ chối sự kiêu ngạo xấc xược từ trái tim ngươi; ngươi luôn có thể củng cố vững vàng bản thân để chống lại những thú vui và nỗi buồn; ngươi có thể đặt mình lên trên vinh quang vô nghĩa; ngươi có thể không cảm thấy giận dữ khi gặp những người thiếu hiểu biết và khó chịu đựng, thậm chí còn có thể chăm sóc cho họ; và ngươi luôn luôn có thể tiếp tục làm những việc tốt cho chính ngươi.

9. Đừng bao giờ đưa ra bất kỳ lời lẽ phàn nàn nào được nghe bởi bất kỳ ai, không chống lại cuộc sống mà người ta quy định tại triều đình (Người ta có thể dễ dàng hiểu được những rắc rối và mệt mỏi mà cuộc sống tại triều đình, trống rỗng và quá bận rộn cùng nhau, hẳn đã gây ra một tâm hồn như Marcus Aurelius. Nhưng anh ấy đã hoàn thành nhiệm vụ của mình và hiếm khi phàn nàn về điều đó), cũng không chống lại cuộc sống của chính ngươi – Người đàn ông khôn ngoan không bao giờ phải phàn nàn về cuộc sống cá nhân của mình, bởi vì anh ta luôn thay đổi nó bằng cách cải thiện nó.

10.Hối tiếc là việc ngươi khó chịu với chính ngươi vì đã từ chối những điều có lợi cho ngươi. Nhưng nếu nó là điều có lợi cho ngươi thì nó phải là điều tốt – điều mà một người đàn ông tốt quan tâm đến. Nhưng không có người đàn ông tốt cảm thấy hối tiếc vì đã từ chối khoái lạc. Vậy khoái lạc không phải điều tốt, hay không có lợi cho ngươi.

11.Vật thể mà tôi có trước mắt này (Marc-Aurèle khuyến nghị luôn nhận ra mọi thứ với sự chú ý cao nhất), tự nó là gì và đâu là bên trong những điều kiện thích nghi của nó? Bản chất của nó là gì, và chất liệu của nó là gì? Nguyên nhân tồn tại của nó là gì? Nó ở đây trong bao lâu? Và bản thân tạo hóa, đang tái tạo ra thứ gì trên thế giới?

12.Khi ngươi thấy khó ra khỏi giường vào buổi sáng, hãy nhớ rằng tính cách đặc trưng của ngươi, điều xác định ngươi là một con người – là làm việc với người khác, thực hiện những hành vi xã hội vì mục đích chung. Giấc ngủ, những loài vật cũng biết phải ngủ như thế nào.

13.Không ngừng ghi nhớ và nói với chính mình, khi có bất kỳ nhận thức nhạy cảm nào, hãy luôn phải cẩn thận, nếu ngươi làm được, để phân biệt bản chất của đối tượng, ấn tượng mà chúng tạo ra đối với ngươi và lý lẽ mà ngươi rút ra từ chúng. (mà lý luận là thứ luôn thuộc về chúng ta)

14.Với bất kỳ ai ngươi đang thảo luận, ngay lập tức tự hỏi bản thân: "Nguyên tắc nào người này có về thiện và ác? Vì, tùy theo việc cô ấy có những nguyên tắc như vậy hay như vậy về khoái cảm hay nỗi đau và về những gì làm phát sinh chúng, về vinh quang và sự ô nhục, về cái chết và sự sống, họ có những tư tưởng và quan niệm như thế. “Tôi sẽ không ngạc nhiên, đặc biệt tôi sẽ không bị sốc, rằng cô ấy hành động như vậy và theo cách như vậy; và tôi sẽ tự nhủ rằng cô ấy chỉ đang làm những gì cô ấy phải làm”.

15.Hãy nhớ: sẽ thật đáng xấu hổ và sai lầm khi nghĩ rằng cây vả sinh ra quả sung, đừng ngạc nhiên thế giới tạo ra những gì. Một bác sĩ giỏi không ngạc nhiên khi bệnh nhân của ông ta lên cơn sốt, người lái tàu không ngạc nhiên khi gió thổi thốc vào người anh ta.

16.Hãy nhớ rằng việc thay đổi suy nghĩ, sửa đổi hành vi, biết cách chấp nhận những lời chỉ trích chính đáng, công bằng – từ một người thẳng thắn với ngươi sẽ không làm mất đi bất cứ sự tự do nào của ngươi; vì hành động mới mà ngươi làm luôn được điều chỉnh bởi ý chí của ngươi, theo sự nhận định của ngươi, phù hợp với lý trí và hiểu biết của ngươi.

17.Nếu nó nằm trong tầm kiểm soát của người, tại sao ngươi làm nó? Nếu nó nằm dưới sự kiểm soát của người khác, đổ lỗi cho ai? Các nguyên tử? Các vị thần? Cách nào cũng thiếu khôn ngoan.

Đừng trách ai, kể cả chính mình. Uốn nắn họ đi, nếu ngươi có thể. Còn nếu không, hãy sửa chữa những kết quả sai lầm. Và ngay cả việc ấy ngươi cũng không làm được. Vậy trách người khác có thể đưa ngươi đến đâu?

Không thực hiện điều gì không có mục đích.

18.Những gì chết không biến mất. Nó còn lại ở đây trên thế giới này, biến đổi, tan rã, như những bộ phận của thế giới, bao gồm chính ngươi trong đó. Chúng lần lượt bị biến đổi –hết lần này đến lần khác- mà không phàn nàn về điều đó.

19.Mọi vật đều có mục đích, từ những con ngựa đến những cây nho. Tại sao ngươi ngạc nhiên vì điều đó? Ngay cả thần mặt trời cũng sẽ nói với ngươi “Ta có một mục đích”, các vị thần khác cũng thế. Mọi thứ đã được chuẩn bị từ trước với một kết quả nhất định. Tại sao ngươi sinh ra? Để tìm lạc thú chăng? Hãy có câu trả lời của ngươi.

20.Tự nhiên không bao giờ làm bất cứ điều gì vô ích.

21.Tất cả rồi sẽ chết. Kẻ khen và người được khen. Kẻ nhớ và người được nhớ đến. Tuy nhiên, ở chính nơi này, không phải ai cũng hòa hợp với nhau, và thậm chí hòa hợp với chính họ.

Trái đất chỉ là một điểm trong vũ trụ.

22.Hãy chú ý đến vấn đề trước mắt bạn, cho dù đó là một ý kiến hay một hành động hay một lời nói.

Bạn chỉ cần quan tâm điều này: Tôilựa chọn để bắt đầu trở nên tốt hơn trong hôm nay, không phải ngày mai.

[Hãy tập trung sự chú ý của ngươi vào đối tượng hiện chiếm giữ ngươi, vào sự phán định mà bạn truyền đạt nó, vào hành động là kết quả của sự phán định này, và vào những từ giúp ngươi diễn đạt nó.

Ngươi đúng khi quan tâm rất nhiều đến tất cả những điều này; bởi vì đó là ngày hôm nay ngươi muốn trở thành một người đàn ông tốt hơn, không phải là từ ngày mai.]

23.Tôi có nên làm điều gì đó không, tôi cố gắng làm điều đó bằng cách soi chiếu chúng với sự gắn bó mật thiết trong xã hội loài người, làm điều thiện là hành động tốt đẹp cho con người và tâm hồn. Có tai nạn xảy ra với tôi không, tôi chấp nhận nó – bằng cách liên hệ nó với các vị Thần, và với cội nguồn của vạn vật, từ đó dòng chảy, bằng cách liên kết, tất cả các sự kiện của vũ trụ.

24.Giống như chậu nước tắm: dầu, mồ hôi, bùn ghét, nước ngả màu xám xịt, tất cả đều đáng ghê tởm.

Toàn bộ đời sống, toàn bộ cái thế giới hữu hình.

Bản dịch khác:

Bạn tắm đại diện cho bạn điều gì? Dầu, mồ hôi, bùn ghét, nước nhầy nhụa ngả màu xám xịt, tất cả những thứ kinh tởm.

Chà, đây là cuộc sống trong tất cả các phần của nó [Bức tranh này không công bằng, và cuộc sống vẫn còn hơn một đống rác. Marc-Aurèle đang phải nhượng bộ vào thời điểm này. Trong một loạt các đoạn văn khác, anh ấy đã tận hưởng cuộc sống tốt hơn nhiều, nhận ra tất cả sự vĩ đại của nó, khi nó áp dụng cho điều tốt, mà chúng ta được tạo ra]; đây là những gì mọi đối tượng là, bất kể nó là gì [Có những sự khác biệt cần được thực hiện, và Marcus Aurelius đã đưa ra chúng hàng nghìn lần, trái ngược với những gì anh ta đang nói ở đây].

25.Verus, bỏ lại Lucilla phía sau, rồi Lucilla. Faustina, bỏ lại Antoninus. Rồi Antoninus.

Như vậy, với tất cả bọn họ.

Họ đi đâu cả: những con người sáng chói, những người sáng suốt, những niềm kiêu hãnh.

Một số không được ai nhớ đến, một số đi vào huyền thoại, và ngay cả huyền thoại cũng sẽ tan biến.

Bởi vậy hãy nhớ: những thành phần tạo nên ngươi cũng sẽ tan tác. Điều đó là cần thiết, với ngươi và họ.

26.Niềm vui cho con người nằm trong những hành động của con người.

Hành động của con người: nhân từ với chính mình, lòng tốt với người khác, coi thường giác quan. Suy ngẫm về tự nhiên, bản chất tự nhiên, và những gì xảy ra phù hợp với qui luật tự nhiên.

27.Ba mối quan hệ giữa ngươi và các thứ khác

Với cơ thể bao bọc ngươi

Với Tạo Hóa, lý do Ngài tạo ra ngươi

Với những con người sống xung quanh ngươi

28.Hoặc nỗi đau có hại cho thân xác, và do đó, đó là tùy thuộc vào thân xác để nói như vậy; hoặc nó là ác cho linh hồn. Nhưng linh hồn luôn có thể duy trì sự bình tĩnh hoàn hảo và sự thanh thản tuyệt đối, bằng cách không thừa nhận rằng nỗi đau là xấu xa và chọn không chịu sự tác động. Điều này là do sự phán xét, cảm xúc, ham muốn và ác cảm luôn ở sâu bên trong chúng ta; và không có cái ác nào đủ mạnh để chạm đến được.

29.Xóa đi những nhận thức sai, thường xuyên tự nhủ với chính mình: Ta có nó bên trong để giữ tâm hồn ta tránh khỏi cái ác, ham muốn và mọi sự xáo trộn. Nhìn mọi thứ luôn luôn như vậy, sử dụng chúng theo các giá trị tương ứng của chúng. Đây là sức mạnh tự nhiên ban tặng cho ngươi.

30.Nói với Viện Nguyên lão bằng giọng thích đáng, đừng hống hách. Chọn những từ thích hợp.

Nói chuyện, hoặc ở Viện Nguyên Lão, hoặc với một người dù có thể là ai, với sự nhẹ nhàng và giọng điệu ôn hòa; có những từ ngữ hoàn toàn lành mạnh và được cân nhắc.

31.Hãy xem triều đình của Augustus: vợ ông, con gái ông, hậu duệ của ông, con cháu ông, em gái ông, Agrippa, cha mẹ ông, họ hàng, bạn bè của ông, Areus, Maecenas, các thầy thuốc, các thầy tế lễ của ông… cả triều đình này đã chết.

Hãy chuyển đến những người khác, nếu ngươi muốn, và đừng giới hạn bản thân khi xem xét sự kết thúc của một cá nhân duy nhất; hãy nhìn vào phần cuối của tất cả các thành viên của một gia đình, chẳng hạn gia đình Pompey.

Sau đó, hãy nhớ dòng chữ này mà người ta đã đọc trên rất nhiều ngôi mộ: “Đây là thành viên cuối cùng của dòng tộc.” Hãy nhớ rằng tổ tiên của họ đã phải vật lộn để đảm bảo một người thừa kế sau họ. Nhưng nó là một tất yếu, tất yếu cuối cùng sẽ đến; và đây là cái chết của cả chủng tộc.

32.Tự bản thân ngươi phải định hướng con đường ngươi đi. Hành động này kế tiếp hành động khác. Và hãy mãn nguyện nếu mỗi hành động đạt được ý định của nó, trong mức độ tốt nhất có thể. Không ai có thể ngăn cản ngươi – nhưng có những trở ngại bên ngoài?

Không có trở ngại với công bằng chính trực, khiêm nhường, lòng tốt

Nhưng có thể có trở ngại với những hành động cụ thể hơn?

Nhưng nếu ngươi chấp nhận và hành động với những phương tiện ngươi có, thì phương án thay thế sẽ hiện ra, một mảnh khác của những gì ngươi đang cố tập hợp. Hành động này nối tiếp hành động khác.

33.Nhận [sự giàu có, danh tiếng] mà không kiêu ngạo, và sẵn sàng để cho đi.

34.Ngươi đã trông thấy những bàn tay bàn chân bị chặt đứt, những cái đầu lìa khỏi cổ, sống ở chỗ nào đó xa với thân thể nơi chúng thuộc về? Đó chính là điều chúng ta làm - hay cố gắng làm - với chính chúng ta, khi chúng ta từ chối sợi dây liên kết những gì xảy ra với chúng ta, hay khi chúng ta tự tách biệt chính mình. Hoặc chúng ta làm một việc gì cá nhân.

Ngươi đã tự dứt ra khỏi tính thống nhất - trạng thái tự nhiên của ngươi, một trong những trạng thái ngươi sinh ra để chia sẻ. Nay ngươi tự dứt mình ra khỏi nó.

Nhưng ở đây ngươi có một đặc ân: ngươi có thể hàn gắn trở lại. Một đặc quyền Thượng Đế đã không ban cho một bộ phận khác của một toàn thể khác - bị tách rời, cắt lìa ra, và chắp nối lại. Nhưng hãy nhìn xem cách ngài chọn chúng ta. Ngài không để cho chúng ta đứt gãy, nhưng nếu chúng ta lỡ bị đứt gãy, ngài cho phép chúng ta chữa lành trở lại, chúng ta tự chắp vá lại, và trở lại vị trí cũ của chúng ta: bộ phận của một toàn thể.

35.Bất kỳ bản thể có lý trí nào cũng có hầu hết tất cả các khía cạnh có tính chất phổ quát của các bản thể lý tính. Nhưng một đặc ân đặc biệt giao cho chúng ta: đó là, cũng như bản chất của vũ trụ biết cách sắp đặt và phục tùng số mệnh chung, nhận lấy tất cả những trở ngại, chống đối và phản kháng quanh nó; vì vậy cũng chính bản thân ngươi, là tạo vật có lý tính phổ quát - luôn có thể, trong trở ngại mà ngươi gặp phải, tìm thấy nguyên liệu cho hoạt động của bản thân mình, và thậm chí biến trở ngại này thành phương tiện để hoàn thành kế hoạch đầu tiên của ngươi.

36.Đừng làm phiền chính mình, bằng cách nghĩ về toàn bộ cuộc đời ngươi. Đừng cố tưởng tượng ra tất cả những rắc rối khác nhau có khả năng xảy đến. Nhìn vào hoàn cảnh này, và hỏi: “Tại sao cái này không thể chịu đựng được? Tại sao ta không thể chịu được nó?”. Ngươi sẽ bối rối không tìm ra câu trả lời. Khi đó hãy tự nhắc nhở ngươi: quá khứ và tương lai không có quyền hành gì với ngươi cả. Chỉ có hiện tại, và là cái hiện tại được thu nhỏ nhất. Đánh dấu những giới hạn của nó. Và nếu tâm trí ngươi vẫn cố than phiền rằng không thể chịu đựng được nó, ngươi hãy thấy hổ thẹn.

37.Hiện nay Panthée hay Pergamon có còn ngồi giữ mộ Verus không? Và Chéréas hay Diotima với Hadrian? Thật nực cười, tất nhiên là không. Nếu họ đã ngồi ở đó, liệu hoàng đế của họ có nhận thấy điều đó không? Và nếu hoàng đế để ý, các ngài có thích không? Và nếu các ngài thích nó, liệu những người đang khóc than có bất tử không? Không phải số phận đã sắp đặt trước rằng họ sẽ lần lượt trở thành một bà già, một ông già, rồi chết?

38.Nếu ngươi có con mắt tốt, nhìn cho rõ, đánh giá mọi thứ một cách khôn ngoan nhất có thể.

39.Theo suy xét của tôi, trong tổ chức của giống loài có lý trí, tôi không thấy đức tính nào đối nghịch với công lý; nhưng tôi thấy một đức tính trái ngược với ham mê lạc thú, và đó là sự tiết độ.

40.Nếu bạn loại bỏ trí tưởng tượng của ngươi về điều mà dường như làm cho ngươi đau đớn, ngươi sẽ tự động đứng ở bên trong sự an toàn tuyệt đối.

- Bản thân thứ này là gì?

- Lý do.

- Nhưng tôi không phải là lý do.

- Hãy như vậy. Hãy để lý do tự nó không gây rắc rối cho chính nó. Nhưng nếu bất kỳ bộ phận nào khác của ngươi bị đau đớn, hãy để bộ phận đó tự lên tiếng.

41.Đối với những động vật sống, “có hại” là những gì cản trở hoạt động của giác quan của chúng, hoặc cản trở bất cứ việc gì theo xu hướng hành động của chúng. Tương tự, cũng có những trở ngại là có hại đối với cây cối. Cũng giống như vậy đối với các tạo vật có lí trí, tất cả những gì cản trở hoạt động của tâm trí đều là có hại cho bản chất hợp lý phổ quát.

Hãy áp dụng quan sát này cho bản thân ngươi.

Đau đớn hay khoái lạc có ảnh hưởng đến ngươi không? Hãy để cho các giác quan làm việc với xúc cảm được tạo ra từ chúng. Có cản trở gì cho xu hướng hành động của ngươi không? Nhưng nếu ngươi đã hình thành xu hướng này mà không giả định những giới hạn cần thiết trong nó, thì điều ác là do lý trí của ngươi. Rằng nếu số phận của ngươi là số phận chung của tất cả mọi người, ngươi không có quyền nói rằng ngươi đã bị hại, hoặc gặp phải một trở ngại. Không một ai trong thế giới, nếu không phải là bản thân ngươi, ngăn cản những hành động thích hợp với tâm trí của ngươi; lửa không, sắt không, bạo chúa không, tàn nhẫn không, không gì cả. Không có gì có thể chạm vào nó.

“Linh hồn, là một địa hạt tĩnh lặng hoàn toàn."

42.Không phù hợp khi ta làm tổn hại chính mình. Ta đã bao giờ khiến một ai khác tổn hại nếu ta tránh được?

43.Những điều khác nhau làm hài lòng những người khác nhau. Với ta là sức khỏe thể chất tốt, giữ cho tâm hồn trong sạch. Trong việc không quay lưng với con người và những gì xảy ra cho con người. Trong việc chấp nhận những điều xảy đến. Trong việc đối xử xứng đáng với mọi thứ như điều chúng đáng được nhận.

44.Dành tặng bản thân ngươi một món quà: khoảnh khắc hiện tại. Những người ham để lại danh tiếng sau khi chết không nhớ rằng các thế hệ đến sau cũng như thế hệ họ trông thấy bây giờ, mà họ cảm thấy khó có thể chịu đựng. Và rồi họ cũng sẽ chết. Vậy ích gì nếu những con người này nói thứ này hay nghĩ thứ nọ về ngươi?

45.Nâng tôi lên và quăng xuống bất cứ nơi nào bạn muốn. Nơi đó, cũng như mọi nơi khác, linh hồn tôi cũng sẽ bình thản – hài hòa và mãn nguyện - chừng nào tôi tồn tại và những hành động của tôi hòa hợp với những nguyên tắc sống của tôi.

46.Không có gì có thể xảy ra [Đó là sự tin tưởng tuyệt đối vào lòng tốt và sự công bình của Đức Chúa Trời; mọi thứ đều được Người điều chỉnh với một sự quan phòng không thể nhầm lẫn cũng như không bao giờ bất thành. Vẫn còn đó, đó là sự thật, ý chí tự do của con người; nhưng nó là cho con người để sử dụng tốt chúng] cho bất kỳ người nào không phải là dành cho con người; không có gì xảy ra với một con bò cái mà không được tạo ra cho con bò cái; đối với cây nho, mà không phải được tạo ra cho cây nho, và thậm chí với một hòn đá, lại không phải là đặc biệt được tạo ra đối với đá. Vì vậy, nếu mỗi tạo vật không bao giờ trải qua bất cứ điều gì bất thường và phi tự nhiên, tại sao sau đó lại có thể nhận lấy mọi thứ tồi tệ như vậy được? Phàn nàn là việc vô nghĩa. Bản chất chung và phổ quát không để cho bạn gánh nặng không thể chịu nổi.

47.Nếu ngươi đau đớn vì bất kì điều gì bên ngoài? Đó không phải điều đang làm phiền ngươi, nhưng là sự đánh giá của ngươi về chúng. Ngươi có sức mạnh xóa sạch chúng ngay bây giờ.

Bản dịch khác:

Nếu nỗi đau mà ngươi trải qua đến từ nguyên nhân bên ngoài, thì đó không phải là đối tượng bên ngoài mà ngươi cần đổ lỗi, đó là sự phán xét của ngươi về chúng; bởi vì nó hoàn toàn chỉ phụ thuộc vào ngươi để xóa đi sự phán xét mà ngươi hình thành.

Ngược lại, nếu nguyên nhân gây ra nỗi đau là do tính cách cá nhân của ngươi, thì ai là người ngăn cản ngươi điều chỉnh suy nghĩ của chính mình? Theo ý kiến của ngươi, nếu ngay cả khi ngươi đang đau buồn vì không thể làm điều gì, thì tại sao ngươi không hành động thay vì đau buồn?

- Nhưng chướng ngại vật có sức mạnh hơn tôi không thể vượt qua.

- Vậy thì đừng lo lắng về điều đó, miễn là nguyên nhân phản đối hành động của ngươi không phụ thuộc vào ngươi.

- Nhưng tôi thà mất mạng còn hơn không được làm theo ý mình.

- Vì vậy, hãy bước ra khỏi cuộc sống với một trái tim bình tĩnh, như một người đã làm tất cả những gì mình muốn cũng sẽ chết. Và, vào thời khắc tối cao này, hãy vẫn biết cách nhẹ nhàng đối với những trở ngại mà ngươi gặp phải.

48.Tâm trí bất khả chiến bại khi được chi phối bởi các nguyên tắc chính xác, khi nó tìm thấy sự hài lòng từ bên trong, khi đó không gì có thể làm nó bị thương.

Tâm hồn không dục vọng là một pháo đài. Không có nơi nào vững chắc hơn. Một khi cư ngụ ở đấy chúng ta sẽ được bảo đảm an toàn mãi mãi, được bảo vệ trước mọi cuộc tấn công. Không thấy điều này là thiếu khôn ngoan.

49.Không nói gì nhiều hơn ngoài những tuyên bố. Chẳng hạn, ai đó nói xấu ngươi. Họ nói xấu, nhưng nó chẳng hại gì đến ngươi cả. Con ngươi ốm, là điều ngươi thấy. Còn nói “Nó có thể chết vì bệnh ấy” thì không! Hãy gắn với những ấn tượng đầu tiên, đừng suy luận gì cả. Và sẽ không có gì xảy ra với ngươi.

Hay ngươi định suy luận, từ một tri thức về tất cả những gì có thể xảy ra trên thế giới.

50.Quả dưa leo này đắng. Bỏ nó đi.

Trên đường có bụi gai. Tránh sang một bên.

Đó là tất cả những gì ngươi cần biết. Không thêm gì nữa. Đừng bao giờ đòi hỏi phải biết “Tại sao những chuyện ấy lại xảy ra?”, tất cả những người khôn ngoan sẽ cười ngươi. Như người thợ mộc cười nếu ngươi choáng khi nhìn thấy mạt cưa trong xưởng ông ta, hoặc như người thợ giày với những mẩu da thừa.

Tất nhiên, họ có chỗ để vứt những thứ ấy, còn tự nhiên không có cửa để quét chúng ra. Nhưng điều kì diệu trong hạn chế ấy, tự nhiên bao bọc mọi vật, rách, vỡ, cũ kĩ hay vô dụng vào trong nó rồi biến chúng thành những thứ khác. Bởi vậy nó không cần vật liệu từ bên ngoài, hoặc cần nơi xử lý thứ dư thừa. Tất cả những thứ nó cần: không gian, chất liệu, công sức nó đều dựa vào chính mình.

51.Mạnh mẽ trong hành động. Chính xác trong lời nói. Rõ ràng trong tư duy. Những kẻ giết ngươi. Chặt ngươi bằng dao, trút lên ngươi những lời nguyền rủa. Điều này có liên quan gì đến việc ngươi giữ tâm hồn trong sạch, thận trọng, ôn hòa, công bằng.

Một người đứng bên dòng suối nước trong và ngọt, trách móc nó. Trong khi nước vẫn chảy. Hắn có thể đổ bùn, hay phân vào suối, và dòng nước cuốn đi tất cả, trở nên sạch sẽ, giữa nguyên cho dòng suối không bị dơ bẩn.

Có, không phải một thùng, mà là một dòng suối vĩnh cửa bên trong ngươi.

Bằng cách nào? Chiến đấu để giành lấy tự do. Từng giây từng phút. Thông qua kiên trì, trung thực, khiêm nhường.

52.Khi chúng ta không biết thế giới là gì, chúng ta không biết mình đang ở đâu.

Khi chúng ta không biết tại sao tự nhiên tạo ra chúng ta, chúng ta không biết chúng ta là gì, vì chúng ta không biết thế giới là gì.

Sau đó, ngươi nghĩ về họ. Ngươi sợ hãi những lời nói xấu bất công hay tìm kiếm lời tung hô của họ, từ những người không biết họ ở đâu, và họ là ai.

53.Người tìm kiếm lời khen ngợi từ một con người, cứ ba lần mỗi giờ, lại buông lời nguyền rủa chính bản thân họ? Ngươi muốn được tán dương từ một con người cứ 15 phút họ lại đấu đá nhau sao?

54.Không chỉ hòa nhập vào không khí xung quanh ta, thông qua hơi thở, mà vào cái lí trí nó bao trùm mọi vật, thông qua tư tưởng. Lí trí có mặt khắp nơi, đúng như nó được tán phát rộng rãi trong những người chấp nhận nó như không khí đối với người thở.

Bản dịch khác:

Không phải chỉ hòa nhập bản thân vào bầu không khí bao quanh chúng ta, thông qua hơi thở, nhưng để kết hợp hơn nữa bằng tư tưởng dẫn dắt bởi lý trí – với nguyên lý tự nhiên bao trùm vạn vật; vì nguyên lý tự nhiên được khuếch tán trong toàn thể vũ trụ, và chúng được truyền cho người muốn chinh phục chúng không kém gì lực tác động của không khí được truyền cho muôn loài, được tạo ra để muôn loài hít thở.

55.Sự tồn tại của cái ác không làm hại vũ trụ. Và một hành động xấu của cá nhân không làm hại người khác. Chỉ có một người bị hại vì nó.

Người cảm thấy bị hại có quyền lực để không thấy bị hại ngay khi anh ta quyết định.

56.Ý chí tự do của người khác độc lập với ý chí tự do của ta, như hơi thở hay thân thể của người ấy độc lập với hơi thở hay thân thể của ta. Chúng ta được tạo ra đặc biệt vì lợi ích chung, nhưng ý chí cai trị của chúng ta thống trị địa hạt riêng của nó. Nếu không sự xấu xa của hàng xóm có thể gây hại cho ta. Đó không phải ý định của Thượng Đế - để cho hạnh phúc của ta nằm trong quyền lực người khác.

57.Mặt trời dường như trải khắp mọi nơi, và trên thực tế, nó trải khắp mọi nơi, nhưng không phải vô hướng.

Tia sáng là gì, bạn có thể xác định bằng cách nhìn vào ánh sáng mặt trời đi qua một khe hở hẹp trong phòng tối; nó di chuyển theo một đường thẳng, chiếu rọi vào bất kì vật chắn nào trên đường đi của nó chắn khoảng không gian phía sau; ở đó nó dừng lại, không trượt, không rơi, không tan biến. Sự lan truyền tư tưởng cũng giống thế, không đập vào những chướng ngại một cách giận dữ, hung bạo, cũng không rơi xuống trước chúng, nhưng giữ vững vàng vị trí của chính mình, và chiếu rọi những vật tiếp nhận nó. Thứ gì không phản chiếu ánh sáng sẽ tạo ra bóng tối của chính chúng.

58.Người sợ chết sợ mất ý thức hoàn toàn hoặc thay đổi ý thức. Bây giờ nếu bạn không còn sở hữu ý thức, bạn sẽ không còn nhận thức được bất kỳ điều ác nào; ngược lại, nếu bạn sở hữu một ý thức bị thay đổi, sự tồn tại của chúng ta thay đổi cùng với nó, bạn sẽ là một sinh thể được biến đổi và sẽ không ngừng tiếp tục sống.

59.Con người được tạo ra là để dành cho nhau. Vì vậy, hãy khai sáng cho họ, hoặc ít nhất là biết cách hỗ trợ họ.

60.Một mũi tên có một chuyển động, và trí tuệ có một chuyển động khác. Ngay cả lúc tạm nghỉ, hay lúc cân nhắc các kết luận, trí tuệ cũng tiến lên phía trước, đi thẳng hướng tới mục tiêu.

Bước vào cánh cửa trí tuệ của người khác, và để người khác bước vào cánh cửa tri thức của ngươi.

 

IX. Quyển 9

1. Bất công là một hành vi tội lỗi. Tự nhiên – Tạo Hóa – đã hoạch định những tạo vật có lý trí tồn tại vì nhau: hỗ trợ lẫn nhau - chứ không làm hại – như chúng đáng được. Vậy coi thường ý chí của Tạo Hóa là sự bất kính đối với các vị thần cổ xưa nhất. Và nói dối cũng là sự bất kính đối với Tạo Hóa. Bởi Tự nhiên chi phối vũ trụ là tự nhiên cho tất cả chúng ta. Bản chất tự nhiên là bản chất của sự vật; và những thứ có liên quan đến tất cả những thứ tồn tại. Và hơn nữa, bản chất Tự nhiên này có tên là Sự Thật – nguồn gốc của mọi vật có thật. Nói dối có chủ ý là sự bất kính, vô cớ khi anh ta hành động bất công bằng cách lừa gạt. Nói dối vô tình cũng vậy, anh ta đi ngược lại bản chất Tự nhiên, phá vỡ tính hài hòa của Tự nhiên. Anh ta xung đột với cách mà thế giới được cấu trúc. Khi một kẻ nói dối, ngay cả ngược với ý trí, là anh ta đang đi trệch hướng về phía đối lập với sự thật. Tự nhiên cung cấp cho anh ta công cụ để phân biệt thật và giả. Nhưng anh ta bỏ qua, phớt lờ chúng, và nay không thể phân biệt được nữa.

Và theo đuổi khoái lạc như điều tốt, tránh khổ đau như điều xấu – cũng là sự bất kính. Người theo đuổi khoái lạc sẽ không tránh khỏi bất công, sẽ thường xuyên chê trách và đổ lỗi cho Tạo Hóa – phàn nàn rằng tự nhiên không đối xử với người tốt kẻ xấu như họ đáng được thế, mà thường để kẻ xấu hưởng sung sướng và những gì tạo ra khoái lạc, và người tốt chịu khổ và những gì tạo ra đau khổ. Mặt khác, khi chúng ta sợ nỗi đau, chúng ta phải sợ nhiều sự kiện khác thế giới thường xuyên phải thấy – thứ nhất định phải xảy ra, điều này cũng là bất kính. Và người theo đuổi niềm vui sẽ không e ngại làm điều bất công – đây rõ ràng là bất kính. Tự nhiên công bằng với tất cả, bởi nếu tự nhiên ưu tiên thứ này hơn thứ khác, đã không tạo ra cả hai. Và nếu chúng ta muốn hòa hợp với Tự nhiên, giống như Tự nhiên, hãy tỏ ra công bằng như Tự nhiên. Thiên vị sướng vui hơn đau khổ, sống hơn chết, danh tiếng hơn vô danh, rõ ràng là sự bất kính, trái với ý định của Tự nhiên.

Và khi ta nói rằng tự nhiên công bằng với niềm vui và nỗi đau, ta muốn nói rằng chúng xảy ra một cách tự nhiên, tại những thời điểm khác nhau, với những thứ đang có và những thứ sẽ có, qua một nguyên nhân khởi đầu cùng ý định xa xưa của Tạo Hóa – theo ý định này từ điểm ban đầu Đấng Tạo Hóa sáng tạo ra thế giới chúng ta biết, bằng cách đặt ra những nguyên tắc về những gì sẽ xuất hiện và quyết định các sức mạnh sinh sôi: tồn tại và thay đổi, và các giai đoạn kế tiếp nhau của chúng.

2. Đặc ân thật sự là rời bỏ cuộc sống mà không gặp phải dối trá, bất lương, đạo đức giả, sa đọa hay kiêu ngạo. Nhưng phải lấy tay chèo khi không có cột buồm, để khi thời điểm đến, rời khỏi thế giới này với sự chán ghét sâu sắc đối với những thói xấu này. Hay ngươi quyết định nằm xuống với cái ác? Kinh nghiệm đã chẳng từng dạy ngươi rằng phải tránh nó như tránh bệnh dịch đó sao? Bởi sự hư hỏng của tâm hồn, thứ bị hủy hoại bởi sự tàn nhẫn, là một bệnh dịch gây tử vong gấp trăm lần so với bệnh dịch lây nhiễm và phá hủy không khí ngươi hít thở. Vì một là bệnh dịch của sinh vật trong chừng mực chúng là những loài đơn giản, còn loại kia là bệnh dịch của con người trong chừng mực họ là loài người.

3. Đừng khinh thường cái chết, hãy hài lòng với nó. Vì chính nó, cũng là một trong những điều cần thiết của tự nhiên. Giống như tuổi trẻ và tuổi già. Giống như lớn lên và trưởng thành. Để có răng, râu và tóc bạc. Như tình dục, mang thai và sinh nở. Giống như tất cả những thay đổi khác về thể chất ở mỗi giai đoạn cuộc đời, cái chết của chúng ta cũng không khác.

Vậy đây là cách người khôn ngoan chờ đợi cái chết: không vội vã, không phẫn nộ, không khinh bỉ, chỉ đơn giản chờ đợi nó như một trong những công việc cần thiết của tự nhiên dành cho chúng ta. Và ngươi đang chờ đợi ngày mà vợ ngươi sẽ sinh đứa con cô ấy mang trong bụng, đó là cách ngươi nên chờ đợi thời điểm linh hồn ngươi được giải phóng.

Điều níu kéo khiến chúng ta muốn ở lại đây: cơ hội sống với những người có chung cái nhìn với chúng ta. Còn bây giờ: nhìn xem nó mệt mỏi như thế nào: những người bất hòa và thường xuyên tạo ra rắc rối khi cùng nhau chung sống. Vì vậy ngươi sẽ nói rằng: “Hãy nhanh lên, trước khi ta bắt đầu quên bản thân ta, giống như họ.”

4. Làm điều có hại tức là làm hại chính ngươi. Làm một việc bất công là bất công với chính ngươi – ngươi đang tự làm điều xấu với chính bản thân ngươi.

5. Đánh giá một cách khách quan, ngay bây giờ, ngay lúc này.

Hành động vị tha, ngay bây giờ, ngay lúc này.

Xóa sạch trí tưởng tượng, biến dục vọng thành đá, dập tắt mọi khao khát, ngay bây giờ, ngay lúc này

Sẵn sàng chấp nhận, ngay bây giờ, ngay lúc này.

Đó là tất cả những gì ngươi cần.

6. Sẵn lòng chấp nhận, ngay lúc này, tất cả những sự kiện bên ngoài.

Đó là tất cả những gì anh cần.

Bản dịch khác:

Ý kiến hiện tại của bạn dựa trên sự hiểu biết và hành vi hiện tại của bạn, chỉ hướng đến phụng sự con người, và tâm trí trong hiện tại bằng lòng với mọi thứ xảy ra - vậy là đủ.

7. Xóa sạch trí tưởng tượng của ngươi. Kiểm tra các xung động. Dập tắt mọi khao khát. Để tâm trí ngươi tập trung nắm vững nguyên tắc chỉ đạo suy nghĩ của ngươi.

8. Là một và cùng một sức mạnh siêu nhiên mang lại sự sống cho những sinh vật đơn giản, là một và cùng một nguồn sức mạnh phân chia giữa các sinh vật có lý trí; giống như chỉ có một và cùng một Trái đất cho tất cả mọi sự vật trên Trái đất, cũng như chỉ có một và cùng một nguồn ánh sáng khiến chúng ta nhìn thấy tất cả những gì có thể nhìn thấy được, hay như chỉ một và cùng một bầu không khí mà tất cả muôn loài đều hít thở.

9. Mọi vật được kéo về phía những vật giống chúng, nếu những vật như thế có tồn tại. Mọi vật thể trên mặt đất đều hướng về phía trái đất một cách tự phát; bất kỳ hạt chất lỏng nào cũng đều có xu hướng chảy theo dòng nước.

Chính nhờ một quy luật tương tự, những vật chung bản chất trí tuệ thường có xu hướng mãnh liệt đi tìm những gì giống chúng, hoặc hơn chúng. Bởi vì ưu thế của chúng bao gồm sự sẵn sàng hòa nhập với những vật tương đồng với chúng.

Ngay cả trong những vật không có lý trí, chúng ta tìm thấy những đám, những bầy, chúng làm tổ, chúng nuôi dưỡng chim non và yêu thương không khác chúng ta bao nhiêu. Bởi vì chúng có linh tính, và ta có thể thấy ở chúng bản năng kết nối đã ở dạng phát triển vượt trội – không phải như những vật khác: cây cối, đá, cây trồng Nó còn phát triển hơn trong những tạo vật có lý trí, với những nhà nước, những bạn bè, những gia đình, những liên minh các hòa ước, hiệp ước của chúng ta. Và trong những tạo vật phát triển cao hơn nữa, có một loại liên kết giữa các vật thể riêng rẽ, loại mà chúng ta thấy ở các vì sao. Một trình độ phát triển cao hơn thậm chí có thể tạo ra sự tương đồng giữa các vật hoàn toàn khác biệt.

10.Con người sinh hoa kết trái, giống như Đấng Sáng Thế sáng tạo thế gian; mỗi tạo vật đều đơm hoa kết trái trong mùa của nó. Chúng ta thường giới hạn chỉ nói về nho, về cây trồng. Không chỉ có thế. Hoa trái của đức khôn ngoan nuôi dưỡng cả chúng ta và chính nó. Và từ đó sinh ra những thứ khác cùng loại với đức khôn ngoan.

11.Dạy họ trở nên tốt hơn.

Nếu ngươi có thể.

Còn nếu thất bại, hãy nhớ: Chính vì mục đích này lòng nhân từ và kiên nhẫn đã được trao cho ngươi. Các vị thần cũng kiên nhẫn với họ, và thậm chí còn giúp họ những việc cụ thể: sức khỏe, tiền bạc, danh tiếng.

Đó là lòng tốt của các vị thần.

Và của ngươi nữa, nếu ngươi muốn. Có gì ngăn cản ngươi trở nên giống các vị thần trong linh hồn ngươi?

12.Làm việc không ngừng nghỉ, không phải với niềm tin rằng đó là một điều bất hạnh cho bạn khi làm việc; cũng không phải với mong muốn một người nào sẽ cảm thông bạn hoặc một người đó sẽ ngưỡng mộ bạn, nhưng được hỗ trợ bởi ý chí duy nhất này để luôn hành động hoặc chấm dứt hoạt động của bạn, vì lợi ích của thành phố mà bạn tham gia. (công việc phải được coi, thậm chí không phải là nhu cầu thiết yếu của con người, mà là danh dự và phẩm giá. Nói một cách chính xác, chỉ có con người mới làm việc, và đó là một đặc ân vinh quang mà anh ta không chia sẻ với bất kỳ sinh vật nào khác. Anh ta có thể điều chỉnh hành động của mình khi anh ta thấy chúng phù hợp)

13.Hôm nay ta thoát khỏi lo âu. Hay đúng hơn, ta đã gạt bỏ chúng sang một bên, bởi vì chúng ở trong những ý tưởng của ta, trong nhận thức của chúng ta – chúng không ở bên ngoài, mà nằm trong tâm trí.

14.Tất cả mọi thứ trở nên quen thuộc thông qua kinh nghiệm của họ; thời gian mà họ tồn tại chỉ là một ngày; vấn đề của họ chỉ là mây khói. Vào giờ khắc này, mọi thứ đều hoàn toàn giống như vốn có – như khi những người chúng ta chôn cất còn sống.

15.Mọi thứ ở bên ngoài đối với chúng ta và vẫn ở ngay ngưỡng cửa của chúng ta. Chúng đơn độc, chúng không tiết lộ bất cứ điều gì về những gì chúng đang có. Điều gì có thể cho ta biết bất cứ thứ gì về chúng? Đức khôn ngoan.

16.Đối với một giống loài có lý trí sống trong xã hội, điều ác, hay như điều tốt, không bao gồm trong những thứ mà anh ta nghĩ, nhưng trong những gì anh ta làm. Nó giống như đức hạnh và điều tốt đẹp, đối với anh ta, không bao gồm nhiều hơn từ bên trong suy nghĩ, mà nằm bên trong hành động. (Điều cần thiết cho xã hội là những gì cá nhân làm; các nhà thần bí quá thường lạc lối, hy sinh công việc để tư duy. Đức tin mà không có việc làm thì hầu như không có gì; và nó thường có thể nguy hiểm hơn là hữu ích. Hay đơn giản, như một người cả đời chỉ đầy tràn những tư tưởng tốt đẹp, nhưng không động tay làm được bất cứ điều gì, họ nào có ích lợi chi.)

17.Một hòn đá được ném lên không trung. Khi bay lên nó không được gì, khi bay xuống nó không mất gì.

18.Hãy thâm nhập vào sâu bên trong con người họ, và bạn sẽ thấy bạn sợ những phán xét nào, và cách họ nhận định bản thân.

19.Mọi vật đều trong một dòng chảy. Cả ngươi, cũng sẽ biến đổi trong dòng chảy và biến mất, thế giới cũng vậy.

20.Sai lầm của người khác, để đấy với họ.

21.Khi chúng ta ngừng hành động, hay suy nghĩ: đó là một kiểu chết. Và nó không hại ta. Hãy nghĩ về cuộc đời ngươi: tuổi thơ ấu, niên thiếu, thanh niên, tuổi già. Mỗi biến chuyển là một kiểu chết. Có đáng sợ lắm không?

Nghĩ về việc sống với ông nội, với mẹ, với cha nuôi của ngươi. Xem họ đã biến chuyển đã chết, đã kết thúc bao nhiêu lần, và tự hỏi: Có đáng sợ lắm không?

Nghĩ về các giấc ngủ, có bao nhiêu sự kết thúc. Hỏi chính mình: Có đáng sợ lắm hay không?

Việc khép lại cuộc đời ngươi cũng thế: chỉ là sự biến chuyển và kết thúc của nó.

22.Hãy cân nhắc ngay nguyên tắc chỉ đạo của chính bạn, của vũ trụ và của con người này.

Của bạn, để biến nó thành một nguyên tắc thấm nhuần công lý;

của vũ trụ, để nhắc nhở bạn rằng mọi thứ bạn là một phần tử trong đó;

của con người này, để bạn biết anh ta hành động vì thiếu hiểu biết hay do toan tính; và bạn đồng thời nhận ra về mối quan hệ đồng loại gắn kết bạn.

23.Ngươi tham gia vào cộng đồng bằng sự tồn tại của ngươi. Và tham gia vào cuộc sống qua những hành động của ngươi – tất cả mọi hành động. Bất kì hành động nào không hướng tới lợi ích xã hội đều là quấy rối cuộc sống của ngươi và là trở ngại của cộng đồng, là nguồn gốc gây ra chia rẽ. Giống như một cá nhân trong tập thể - có óc bè phái, luôn luôn bước lạc nhịp với đa số.

24.Tiếng cãi vã của trẻ nhỏ và các trò chơi của chúng, và những linh hồn tội nghiệp mang xác chết; để câu chuyện về chuyến viếng thăm nơi ở của Thần chết trở nên sống động hơn.

25.Nhận định bản chất cốt yếu của chúng, cô lập chúng khỏi bất kỳ hình thái cụ thể nào, thứ gì khiến chúng ra như vậy, và xem xét chúng trong chính bản thân chúng. Theo cách tương tự, hãy cố gắng xác định khoảng thời gian bao lâu chúng tồn tại.

26.Ngươi đã phải chịu đựng rất nhiều trong cuộc sống của mình, bởi vì ngươi đã không thực hành những nguyên tắc để chúng có thể soi sáng dẫn lối cho ngươi. Đau khổ bất tận – bài học này là quá đủ cho ngươi.

27.Khi anh gặp phải sự nhục mạ, căm giận của một ai đó… hãy nhìn vào tâm hồn họ. Đi sâu vào bên trong họ. Nhìn xem họ thuộc kiểu người nào. Ngươi sẽ thấy ngươi không cần phải cố gắng căng thẳng để tác động lại họ đâu.

Nhưng ngươi nên mong cho họ tốt lên. Họ là người gần gũi của ngươi. Các vị thần phù hộ cho họ đúng như phù hộ cho ngươi - bằng những dấu hiệu, những giấc chiêm bao và mọi cách khác - để họ có những thứ họ cần.

28.Những chu kì của thế giới không bao giờ thay đổi – lên và xuống trong một vòng tròn vô tận, đời này qua đời khác. Hoặc trí tuệ phổ quát bắt đầu chuyển động cho từng đối tượng cụ thể, và nếu vậy, bạn phải đi theo chuyển động đó; hoặc nếu không nó đã bắt đầu chuyển động một lần và bất tận, và mỗi sự kiện là hệ quả của sự thúc đẩy duy nhất này: vậy tại sao bạn phải bận tâm? hoặc cuối cùng… Tóm lại, nếu các vị Thần tồn tại, mọi chuyện đều tốt đẹp; nếu đây chỉ là may mắn, hãy cố gắng đừng bỏ mặc mình cho may rủi. Không bao lâu nữa, trái đất sẽ bao phủ tất cả chúng ta; sau đó chúng sẽ tự biến đổi; rồi mọi thứ sẽ đổi thay mãi mãi; rồi lại đến vô cùng. Hãy xem những thủy triều này [những thay đổi và] và hành trình nhanh chóng của chúng; thì bạn sẽ coi thường tất cả những gì thuộc về phàm trần.

29.Nguyên nhân phổ quát giống như dòng nước lũ mùa đông: nó cuốn trôi mọi thứ. Nhưng tất cả những người bé nhỏ này, những người tất bật tham gia vào các vấn đề chính trị nhà nước, và như họ cho rằng, đang đóng vai nhà triết học thì vô dụng biết bao! Tất cả lan man. Vậy thì, ngươi: hãy làm những gì mà tự nhiên yêu cầu. Hãy tự hành động, nó nằm trong quyền năng của ngươi, và đừng nhìn về phía sau ngươi để xem có ai sẽ quan sát nó hay không hay lo lắng liệu rằng ngươi có được vẻ vang vì nó; cũng đừng trông đợi nước Cộng hòa của Plato: nhưng hãy bằng lòng nếu việc nhỏ nhất diễn ra tốt đẹp. Đơn giản và khiêm tốn là công việc của triết học. Đừng lầm lẫn bước vào con đường tự phụ và kiêu căng.

30.Từ trên cao nhìn xuống, về những cuộc tụ họp vô số này, những buổi lễ, cuộc hành trình này dưới các điều kiện bão táp và êm đềm, những sự đa dạng vô hạn này của vạn vật, cùng sinh ra, cùng tồn tại, cùng chết đi; Cũng hãy nghĩ một chút về cuộc sống này rằng có rất nhiều người khác đã từng sống cuộc đời như bạn, nghĩ về cuộc sống mà những người khác vẫn sẽ sống sau bạn; và hãy tính xem có bao nhiêu người thậm chí chưa bao giờ nghe nói tên bạn, bao nhiêu người sẽ quên nó trong chốc lát, bao nhiêu người có thể khen ngợi bạn hôm nay và gièm pha bạn vào ngày mai. Và bạn sẽ tự nhủ rằng trí nhớ của con người chắc chắn là rất ngắn ngủi, rằng vinh quang không đáng giá nhiều hơn, và không có gì trong tất cả những điều này đáng để chúng ta trân trọng.

Làm cách này, với những thứ khác.

31.Không bận tâm với những ảnh hưởng từ bên ngoài.

Và cam kết với lẽ công bằng trong những hành động của ngươi.

Điều đó có nghĩa là: suy nghĩ và hành động mang lại lợi ích chung cho cộng đồng.

Điều ngươi sinh ra để làm.

32.Anh có thể vứt bỏ phần lớn những thứ vô ích đang làm phiền đầu óc anh - những thứ chỉ tồn tại ở đấy hoàn toàn nằm trong ý kiến của ngươi - và dọn quang không gian cho bản thân ngươi

… bằng cách hiểu quy mô của vũ trụ

… bằng cách suy ngẫm sự vĩnh cửu trong vô hạn thời gian

… bằng cách nghĩ về tốc độ thay đổi nhanh chóng của vạn vật - của mỗi bộ phận,

nghĩ về khoảng thời gian hạn hẹp giữa sự ra đời và cái chết của chúng ta – chúng ngắn như thế nào, về khoảng thời gian vô hạn trước đó, khoảng thời gian cũng vô định sau này…

33.Và tất cả những gì ngươi đang thấy chẳng bao lâu sẽ biến mất, và những ai nhìn thấy chúng biến mất bản thân họ rồi cũng sẽ biến mất, và những người sống đến tuổi già thì rồi cũng không hơn những người chết trẻ.

Đầu óc họ thế nào. Họ làm việc với cái gì. Cái gì gợi lên tình yêu và sự ngưỡng mộ đối với họ.

34.Nguyên tắc chi phối dẫn lối họ là gì, họ đã theo đuổi mục đích gì, họ dành tình yêu và sự quý trọng vì những lý do gì! Hãy tự mình nhìn vào linh hồn của họ trong tình trạng trần trụi. Thật là lầm lẫn khi tưởng tượng rằng sự đổ lỗi của những người như vậy có thể gây hại cho chúng ta, hoặc rằng lời khen ngợi nồng nhiệt nhất của họ có thể có lợi cho chúng ta!

35.Thứ mất đi sự tồn tại không khác gì hơn một sự biến đổi. Vũ trụ - trong quy luật phổ quát này, mọi thứ trải qua một cách đẹp đẽ, rằng mọi thứ có từ đời đời tương tự những thứ đang có, và mọi thứ về sau sẽ tương tự những gì đã có. Còn ngươi, ngươi dám nói điều gì? (Một sự sống động khác thường đối với Marcus Aurelius, và điều này chứng tỏ trái tim anh đã xúc động đến mức nào trước thứ được gọi là cuộc nổi dậy của con người chống lại Chúa). Sao ngươi lại dám nói rằng mọi thứ đã và sẽ luôn sai, dám nói trong số rất nhiều vị thần, không có một vị thần nào có đủ quyền năng để sửa chữa nó, và dám nghĩ thế giới bị kết án trong một chuỗi đau khổ vô định?

36.Sự thối rữa của vật chất vốn là nền tảng của mọi thứ! Nước, bụi, xương, rác rưởi: hoặc một lần nữa, đá cẩm thạch; vàng và bạc, trầm tích; và quần áo, những sợi tóc; và thuốc nhuộm màu tím, máu; và mọi thứ khác cùng loại. Và hơi thở cũng là một thứ khác cùng loại, chuyển đổi từ cái này sang cái kia.

37.Phát ngán với cuộc sống khốn khổ thảm hại, tất cả những tiếng phàn nàn, và cả những trò hề này!

Có chuyện gì thế. Ngươi gặp rắc rối gì? Có gì là mới trong tất cả những cái ấy không? Cái gì làm ngươi thấy nổi điên lên?

Nguyên nhân? Nhìn vào đấy.

Hình thức? Nhìn vào kia.

Tất cả chỉ có thế, không có điều gì khác.

38.Nếu người này đã làm điều sai trái, thì lỗi lầm ở với chính người ấy; nhưng có lẽ cô ấy đã không phạm phải lỗi lầm được quy kết cho cô ấy?

39.Hoặc là mọi thứ phát sinh từ một nguồn trí tuệ và hình thành các sự kiện ảnh hưởng đến cách mọi thứ hoạt động như đối với một chỉnh thể duy nhất, và không thích hợp khi một bộ phận phàn nàn về những gì đang xảy ra với nó bởi đây là vì lợi ích của toàn thể; hoặc là chỉ có những nguyên tử, tụ lại và tán ra, mãi mãi, và không có gì khác.

Vậy sao sự chuyển động của chúng lại khiến ngươi lo sợ?

40.Hoặc là các vị thần có quyền lực, hoặc các ngài không có. Nếu không có, cầu nguyện làm gì? Nếu có, tại sao ngươi không cầu nguyện để khỏi sợ hãi, không ham muốn, không đau khổ. Nếu các vị thần có thể làm gì đó, chắc chắn các ngài làm được điều ấy cho chúng ta.

- Nhưng đó là những cái mà các thần để lại cho ta quyết định.

- Vậy làm những việc mà phần quyết định thuộc về ngươi – như một người tự do – chẳng tốt hơn bị kiểm soát một cách thụ động bởi những việc mà ngươi – như một nô lệ hay ăn mày – không được quyền quyết định sao? Và điều gì khiến ngươi nghĩ các vị thần không quan tâm đến những gì mà phần quyết định thuộc về ngươi?

Hãy bắt đầu cầu nguyện như thế, ngươi sẽ thấy.

Không phải “Làm sao ta có được nàng” – mà cách nào để không mong muốn có được nàng.

Không phải “Làm sao ta tống khứ được anh ta đi” – mà cách nào để không cố làm thế.

Không phải “Làm sao để các con ở lại với ta” – mà làm sao để ta không sợ hãi khi mất chúng.

Chuyển hướng những lời cầu nguyện của ngươi, và xem cái gì sẽ xảy ra.

41.Trong bệnh tật, hay trong bất kỳ hoàn cảnh nào khác:

Không rời bỏ triết học, cho dù chuyện gì xảy ra. Không nói chuyện tầm thường qua lại với những người không biết và không quen thuộc với tự nhiên là nguyên tắc của các trường triết học.

Tập trung hoàn toàn vào việc ngươi đang làm, vào những phương tiện để làm điều đó.

42.Khi ngươi bị xúc phạm từ một người thiếu tự trọng, hãy tự hỏi ngươi câu này: Liệu có thể có một thế giới trong đó không có sự thiếu tôn trọng không?”

- Không.

Vậy đừng đòi hỏi điều không thể. Trong thế giới phải có những người thiếu tự trọng. Và đây là người như thế.

Làm tương tự với kẻ xấu xa, đồi bại, lừa lọc, bất tín, hay bất kỳ khuyết điểm nào khác.

Ngươi nhớ rằng cả một nhóm người như thế nhất định phải tồn tại. Như thế ngươi sẽ độ lượng hơn với từng người trong số đó.

Có một điểm hữu ích ngươi cần để tâm: Tự nhiên cho chúng ta những phẩm chất nào để chống lại những khuyết điểm ấy? Lòng tốt của chúng ta giống như một thứ thuốc giải độc đối với sự xấu xa đê tiện. Và những phẩm chất khác để cân bằng với những sai hỏng khác.

Và khi những người khác đi lạc đường, ngươi luôn luôn có thể cố gắng đưa họ trở lại con đường ngay thẳng, bởi vì tất cả những kẻ đang làm những việc sai trái đang làm theo cách sai trái. Dù sao thì nó có thể làm ngươi tổn thương bằng cách nào? Ngươi sẽ thấy rằng không có người nào làm ngươi khó chịu có thể làm điều gì tổn hại đến trí tuệ của ngươi. Phải, những người xấu làm những việc xấu. Chuyện này có gì lạ lùng đến mức chưa bao giờ nghe thấy? Chẳng phải chính bản thân ngươi đáng trách – vì không dự đoán được họ làm theo cách đó – hay sao? Sự khôn ngoan cho ngươi phương tiện để nhìn ra điều ấy – rằng một người nào đó nhất định sẽ làm theo cách nào đó – nhưng ngươi không để ý, và bây giờ ngươi ngạc nhiên rằng họ đã làm như thế.

Bởi vậy khi ngươi gọi một người nào đó là “không đáng tin cậy”, “vô ơn bội bạc” hãy quay lời chê trách đấy về ngươi. Chính ngươi đã sai, khi cho rằng ai đó có những tính cách xứng đáng với sự tin cậy của ngươi. Hoặc bằng cách làm ơn rồi mong họ đáp trả, thay vì nhìn bản thân hành động tốt đẹp của ngươi dành cho họ đã là một phần thưởng cho ngươi. Ngươi làm theo đúng bản chất của ngươi đòi hỏi còn chưa đủ sao? Ngươi còn muốn một khoản thù lao cho nó nữa hay sao? Như thế mắt ngươi đòi được thưởng khi nhìn, hoặc chân ngươi muốn được thưởng khi đi. Đó là những việc chúng được sinh ra để làm. Bằng cách này, chúng thực hiện những chức năng của chúng. Trong khi đó con người sinh ra để giúp đỡ nhau. Và khi chúng ta giúp đỡ người khác, hoặc giúp họ thực hiện các công việc – là chúng ta đã làm những gì chúng ta được sinh ra để làm. Chúng ta thực hiện chức năng của chúng ta.

 

X. Quyển 10

(Một số câu khó dịch, vì vậy người dịch thay thế bằng một số câu châm ngôn khác mang hàm ý tương tự.)

1. Nói với linh hồn:

Ngươi sắp đạt đến lòng tốt? Sắp đạt đến sự đơn giản, hoàn hảo, và trong sạch – rõ ràng chân thực như thân thể bao bọc ngươi. Biết thế nào là tâm hồn cao thượng. Mãn nguyện và thôi ham muốn, người hay vật để hưởng thú vui. Hay là nhiều thời gian hơn để tận hưởng? Hay một vùng đất khác – một xứ sở ôn hòa hơn? Hay những người dễ kết thân hơn? Nhưng trái lại, vui với những gì hiện có, chấp nhận hiện tại – tất cả những gì trong hiện tại. Và tự nhắc nhở ngươi rằng mọi điều xảy ra là món quà của thần linh, rằng mọi chuyện đều tốt và sẽ mãi như thế, rằng dù các ngài quyết định bất cứ điều gì; và giữ gìn tâm hồn ngươi hoàn hảo – với lòng tốt, công bằng. Các ngài sáng tạo muôn vật, kết nối và ôm ấp chúng, thu thập những mảnh vụn rời rạc của chúng rồi tạo thêm những hình hài như chúng.

Khi nào ngươi sẽ có thể sống trong thành phố của các vị thần, người đàn ông không phàn nàn về người khác, và không lên án họ.

2. Chú tâm quan sát những nguyên tắc sống soi đường dẫn lối cho ngươi, như thể chỉ có chúng mới đem đến hạnh phúc cho ngươi; ngay khi này, hãy thực hiện nó một cách kiên định.

3. Trích từ Akhenaton – là một câu khác, nhưng mang ý nghĩa tương tự:

Nguồn gốc của nỗi buồn còn gì hơn là sự yếu đuối của tâm hồn? Cái gì cho nỗi buồn sức mạnh nếu không phải là mong muốn tìm lời giải thích? Hãy tranh đấu đi, và nỗi buồn biến mất khi ngươi tấn công.

4. Nếu họ mắc sai lầm, hãy nhẹ nhàng sửa chữa với lòng nhân từ, và chỉ cho họ thấy chỗ sai. Nếu ngươi không thành công, thì lỗi là phần ngươi, hoặc tốt hơn đừng tự trách mình.

5. Bất cứ điều gì xảy ra đã phải chờ đợi ngươi từ muôn đời. Sợi chỉ của số phận đã bện hai thứ này với nhau: sự tồn tại của ngươi và điều xảy ra với ngươi.

6. Dù cho tất cả là các nguyên tử, hay có một bản thể thống nhất, điều đó đối với tôi không quan trọng; một nguyên tắc đầu tiên luôn phải được xác lập là ngươi chỉ là một phần của toàn thể mà tự nhiên chi phối. Nguyên tắc thứ hai, tiếp theo từ đó, là ngươi có mối quan hệ ràng buộc nhất định với các bộ phận của thế giới này, những người cùng loài với ngươi. Nếu tôi nhớ những tiên đề này, ngươi sẽ không bao giờ nổi dậy, như một phần tử, chống lại số phận được giao phó cho ngươi. Thật vậy, tổng thể không bao giờ có thể làm bất cứ điều gì không có lợi cho nó.

Bằng cách nhắc nhở bản thân rằng cá nhân tôi là một phần của toàn thể này, tôi sẽ đón nhận với lòng biết ơn bất cứ điều gì có thể xảy ra với tôi; và vì tôi là một gia đình với đồng loại của tôi, tôi không làm bất cứ điều gì có thể gây tổn hại cho cộng đồng. Và tôi sẽ hướng mọi nỗ lực của mình vào lợi ích chung, và sẽ tự bảo vệ mình khỏi tất cả những gì có thể trái ngược với điều này.

Những nghĩa vụ khác nhau này nếu được hoàn thành tốt thì cuộc sống nhất thiết phải hạnh phúc, bởi tôi nhận biết rằng công dân thực sự có một cuộc sống hạnh phúc khi anh ta dành cuộc sống làm những việc có ích cho đồng bào của mình.

7. Trích từ Heraclitus – là một câu khác, nhưng mang ý nghĩa tương tự:

Không ai tắm hai lần trên cùng một dòng sông.

8. Danh hiệu dành cho ngươi: Ngay thẳng. Khiêm nhường. Nhân từ. Thận trọng. Can đảm. Hào phóng. Cao thượng.

Không đổi chúng lấy thứ khác, và nếu ngươi mất chúng, nhanh chóng tìm chúng trở lại.

Nhớ rằng “Thận trọng” nghĩa là hiểu biết mọi sự, từng sự vật riêng rẽ, thực chất nó là gì, vị trí của chúng trong thế giới, chúng tồn tại bao lâu, chúng bao gồm những gì, chúng thuộc về ai, cẩn thận từng chút.

Và “Khiêm nhường” nghĩa là chấp nhận những gì tự nhiên giao phó cho ngươi, sẵn lòng chấp nhận.

Và “Cao thượng” nghĩa là lý trí phải vượt lên trên những ham muốn của xác thịt, thô thiển hay tinh vi. Vượt lên trên danh tiếng, trên cái chết, và những thứ như vậy.

Nếu ngươi kiên trì giữ lấy những danh hiệu này, và ngươi xứng đáng với chúng, không lo lắng việc nhận được chúng từ miệng những người khác, ngươi sẽ trở thành một con người hoàn toàn khác, bước vào một cuộc sống khác. Còn tiếp tục giữ nguyên con người ngươi như đến hôm nay, cứ để bị đả kích và vấy bẩn bởi cuộc sống ngươi đang sống, là vô nghĩa và hi vọng hão huyền vào cuộc sống. Giống như những võ sĩ giác đấu với con thú: thân thể bị cào nát, người đầm đìa máu mà vẫn xin hoãn đến hôm sau để tiếp tục phơi mình ra trước móng vuốt và hàm răng đã xé toác chúng.

Vậy ngươi hãy căng buồm, với những danh hiệu này hướng dẫn ngươi. Và hãy lái theo một dòng ổn định, nếu có thể. Như một cuộc di cư đến những hòn đảo của phúc lành. Còn nếu ngươi cảm thấy mình lênh đênh vô định – như thể ngươi đang mất kiểm soát – hãy hi vọng vào điều tốt đẹp nhất, và ghé vào nơi nào ngươi có thể lấy lại sự kiểm soát, nơi mà ngươi trở thành chủ nhân của mình một lần nữa, và lấy lại sức mạnh của ngươi. Nếu không, rời bỏ hoàn toàn thế giới một cách dứt khoát, không phải trong giận giữ, mà một cách đơn giản, với toàn bộ sự tự do, trung thực, và khiêm nhường, với ghi nhận rằng dù sao ngươi đã làm tốt, ít nhất một điều, là rời bỏ nó.

Và khi ngươi giữ những danh hiệu này trong tâm trí, nó sẽ giúp ngươi rất nhiều để trở nên như các vị thần trong tâm trí ngươi. Điều các Ngài muốn không phải sự tung hô, mà muốn cho những vật có lý trí làm sao giống các ngài.

Cho loài người, làm những gì ngươi sinh ra để làm.

9. Chiến tranh, kinh ngạc, náo nhiệt, nô lệ, hàng ngày sẽ quét sạch những nguyên tắc thánh thiện của ngươi. Ngươi tưởng tượng có bao nhiêu điều mà ngươi không nghiên cứu bản chất, và bao nhiêu điều ngươi bỏ bê? Nhưng bổn phận của ngươi là phải xem xét và làm mọi việc như trên, để đồng thời hoàn thiện khả năng ứng phó với hoàn cảnh, khả năng chiêm nghiệm được hoàn thiện, và tự tin đến từ sự hiểu biết về từng điều được duy trì mà không cần biểu lộ ra ngoài, nhưng cũng không che giấu. Vì khi nào ngươi có được niềm vui tận hưởng sự đơn giản, niềm vui khám phá, và khi hiểu biết về mọi thứ, cả bản chất của nó, và vị trí của nó trong vũ trụ, khoảng thời gian mà thiên nhiên ban tặng cho nó, các yếu tố cấu tạo nên nó, và nó có thể thuộc về ai, và ai có thể cho nó và lấy nó đi?

10.Một con nhện tự hào khi bẫy được một con ruồi, một người đàn ông khi bẫy được một con báo hoa mai, một kẻ khác khi giăng lưới một con chim sẻ, một con lợn lòi khác, một con gấu, một tù nhân Sarmatian khác. Nếu bạn kiểm tra cảm xúc của họ, họ không phải là kẻ cướp sao? (Trong miệng của vị hoàng đế tiến hành cuộc chiến tranh man rợ, như bức di thư đẫm máu, đường nét còn chân thực và sống động. Thật không may, chiến tranh thường chỉ là một vụ cướp, đặc biệt là khi nó kéo dài. Ban đầu, nó có thể phục vụ lợi ích quốc gia nói chung; nhưng sau đó mục tiêu cao cả này đã thành hiện thực ngay trước mắt quân đội; lợi ích cá nhân đến tiếp quản; và sau đó nó là một loại cướp bóc có tổ chức. Sau một số chiến dịch, Alexander buộc phải đốt hành lý của những người lính của mình, có nghĩa là thành quả của những vụ trộm cướp của họ. Điều tồi tệ hơn là lòng dũng cảm suy giảm khi lòng tham được thỏa mãn và sự giàu có tăng lên.)

11.Cần phải nhận thức được, bằng một loại nghiên cứu có phương pháp, cách thức mà sự vật biến đổi thành dạng khác; không ngừng áp dụng câu hỏi này, và đặc biệt biến nó trở thành công việc mà ngươi liên tục suy tư, chiêm nghiệm. Không gì thích hợp hơn điều này để nâng cao tâm trí, cải thiện tinh thần; như một sinh vật thoát xác; và khi con người nghĩ rằng anh ta sẽ phải rời bỏ tất cả những điều đó trong chốc lát, bằng cách rời bỏ xã hội của những người bạn của mình, anh ta đã cống hiến hết bản thân và anh ta cống hiến hết sức mình cho công lý, trong những hành vi phụ thuộc vào anh ta; anh ta vâng phục, vì bất cứ điều gì có thể xảy ra với anh ta ở nơi khác sẽ đến, bước đến bản chất phổ quát của sự vật. Về những gì những người khác sẽ có thể nói hoặc nghĩ về anh ta, và nhiều hơn nữa, về những gì họ sẽ có thể làm chống lại anh ta, ý tưởng này thậm chí không đi vào tâm trí anh ta, hài lòng với hai điểm duy nhất này, đó là, để thực thi công lý trong tất cả những gì anh ta hiện đang làm, và luôn hài lòng với số phận hiện đang dành cho anh ta. Đây là cách chúng ta thoát khỏi mọi ưu tư, mọi lo lắng, và chúng ta không muốn gì trên thế gian này ngoài việc đi trên con đường ngay thẳng, bằng cách tuân giữ lề luật, tức là vâng lời Thiên Chúa, Đấng luôn luôn ngay thẳng.

12.Tại sao ngươi suy nghĩ nhiều khi ngươi đã thấy những gì ngươi cần phải làm. Ngươi đã thấy con đường, cẩn thận và đi theo nó. Một cách vui vẻ, không chuyển hướng. Nếu không thấy nó đủ rõ, đứng lại và tìm lời khuyên tốt nhất. Nếu có bất kì trở ngại nào khác xuất hiện, tiếp tục tiến lên thận trọng, tận dụng những gì ngươi có trong tay, bám chắc những gì là đúng, và bước đi vững vàng trên con đường.

13.Ngay khi thức dậy, tự hỏi: Có vấn đề gì khác biệt đối với bạn khi người khác trách móc bạn đã làm một việc mà bạn đã làm đúng và trung thực hay không? Chúng không hề quan trọng với bạn.

14.Tạo Hóa ban cho và Tạo Hóa lấy đi. Bất kì ai có lý trí và khiêm nhường sẽ nói với Tạo Hóa: “Xin hãy ban cho và lấy đi như Ngài muốn”, không phải để can đảm, mà vì vâng phục và biết ơn.

15.Những gì còn sót lại để anh sống là rất ít. Vì vậy, hãy sống như thể anh đang ở trên đỉnh núi cao; bởi vì không quan trọng là chúng ta ở đây hay chúng ta đang ở đó, vì chúng ta sống ở khắp mọi nơi trên thế giới cũng như ở trong một thành phố. Cầu mong con người cuối cùng có thể dễ dàng nhìn thấy và chiêm ngưỡng một người đàn ông thực sự, người sống theo quy luật tự nhiên, để họ hiểu điều đó là gì. Rằng nếu họ không thể chịu được việc nhìn thấy anh ta, hãy để họ tàn sát anh ta (Đó là số phận của Socrates, số phận Chúa Giê-su); vì, đối với anh ta, cái chết sẽ dễ chịu hơn một cuộc sống được dẫn dắt bởi những kẻ thô bỉ.

16.Không có thời giờ thảo luận một người tốt là như thế nào. Làm một người như vậy.

17.Không ngừng suy ngẫm về toàn bộ thời gian, không gian và toàn bộ vật chất; mỗi bộ phận, trong mối quan hệ với vật chất, chỉ là hạt của quả vả, và trong mối quan hệ với thời gian, chỉ là một khúc quanh.

18.Nhìn vào mọi thứ đang tồn tại và nhận thấy rằng chúng đã và đang trong quá trình tan biến, tạo thành bởi sự thay đổi hay một loại phân rã, phân tán, hoặc nói theo cách khác thì chúng được sinh ra để chết đi.

19.Trích từ Kinh Thánh – là một câu khác, nhưng mang ý nghĩa tương tự:

Tại sao còn dám kiêu căng, hỡi con người là đất cát gio bụi,

và khi sống, ruột đã thối tha?

Cơn bệnh kéo dài, thày thuốc nói chơi;

hôm qua làm vua, ngày mai sẽ chết.

Và khi con người đã chết,

nó chỉ là con vật và giòi bọ.

20.Những thứ tạo hóa ban cho chúng ta đều hữu ích cho chúng ta, vào thời điểm tạo hóa ban cho.

21.“Mặt đất yêu mưa, cỏ cây mong ánh sáng.”

Tự nhiên cũng vậy, làm bất cứ điều gì cần thiết. Vì vậy, tôi nói với thế giới: “Tôi yêu tất cả những gì bạn yêu thích."(Con người cần yêu thương số phận mà Chúa ban tặng.)

22.Những khả năng

i. Giữ lấy sự sống (chúng ta đã quá quen thuộc)

ii. Kết thúc nó (dù sao cũng là một lựa chọn)

iii. Chết (khi đã hoàn thành bổn phận)

Đây là những lựa chọn duy nhất. Lý do để lạc quan.

23.Mong bạn luôn luôn nhận thức được rằng thành phố mà bạn đang sống, không khác ở vùng quê. Cũng nên biết rằng mọi thứ hoàn toàn giống như ở trên đỉnh núi, trên bờ biển, trong một từ - bất cứ nơi nào bạn muốn. Bạn có thể thấy điều Plato nói trong đoạn văn này đúng đến mức nào: “Các vị vua cũng là những người chăn cừu; chịu trách nhiệm chăn thả và vắt sữa giống loài khó khăn hơn và nguy hiểm hơn…; họ vẫn đóng cửa trong những bức tường của họ giống như người chăn cừu trong nông trại của mình trên núi.”

24.Trích từ Socrates – là một câu khác, nhưng mang ý nghĩa tương tự:

Hãy nhận thức chính mình.

25.Người lính chạy trốn khỏi chiến trường là một kẻ đào ngũ; cai trị chúng ta là luật; do đó vi phạm luật pháp là bỏ trốn và đào ngũ. Cũng vì lý do đó, chúng ta đã sai và chúng ta phạm lề luật khi đau khổ, khi giận dữ, khi chúng ta sợ hãi về một trong những điều từ trong quá khứ, hiện tại hoặc tương lai, được quy định bởi Đấng thống trị vũ trụ; bởi Ngài là chính luật pháp, phân phát cho mỗi người những gì thuộc về mình. Vì vậy, sợ hãi, đau đớn, tức giận, là trở thành kẻ đào ngũ.

26.Người cha đưa hạt giống vào trong bụng người mẹ. Sau đó một sức mạnh nhận lấy nó và bắt đầu công việc, tạo ra một đứa con.

Điều này bắt đầu như vậy.

Một lần nữa, đứa trẻ nuốt thức ăn qua cổ họng. Rồi sau đó một sức mạnh nhận lấy nó và tạo ra những cảm giác, những ham muốn, cuộc sống hàng ngày và sức mạnh thể chất cùng rất nhiều thứ khác kèm theo. Quan sát những thứ được tạo ra theo cách ẩn giấu đó, nhìn những sự việc đó được tiếp diễn một cách lặng lẽ và thấy cái sức mạnh thúc đẩy chúng. Như chúng ta thấy: sức mạnh ấy đẩy và kéo chúng. Không thấy bằng mắt, nhưng rõ ràng.

27.Luôn luôn nhớ rằng tất cả cái này đã xảy ra từ trước. Và sẽ xảy ra nữa, cùng một kịch bản từ đầu đến cuối, diễn xuất giống hệt nhau. Tao ra chúng trong trí óc ngươi, và ngươi sẽ hiểu chúng từ kinh nghiệm và từ lịch sử: triều đình của Hadrian, của Antoninus. Các triều đình của Philip, Alexander. Tất cả giống nhau. Chỉ có diễn viên là khác.

28.Những người cảm thấy đau và oán hận: họ như con lợn bị giết để tế thần: giãy giụa và la hét.

Theo cùng một cách, một người đơn độc trên chiếc giường của hắn: khóc lặng lẽ và rên rỉ và những xiềng xích trói buộc hắn.

Mọi vật đều phải tuân thủ. Nhưng những vật có lý trí mới làm một cách tự nguyện như thế.

29.Dù đang làm gì, hãy dừng tay một phút và tự hỏi: phải chăng ta sợ chết vì sẽ không thể làm việc này nữa? Cái chết có phải là một điều khủng khiếp vì nó làm mất đi điều này?

30.Chúng ta đối mặt với hành vi xấu của người khác, quay đi và tự hỏi có khi nào mình cũng hành động như thế này? Khi ngươi thấy tiền như một điều tốt, hay một khoái lạc, hay một địa vị xã hội. Cơn giận dữ của ngươi sẽ hạ nhiệt ngay khi ngươi nhận ra rằng họ hành động do bị ép buộc bởi những thúc đẩy bên trong. Họ còn làm gì khác hơn được.

Hoặc tháo gỡ sự ép buộc ấy, nếu ngươi có thể.

31.Khi ngươi nhìn Satyron, thấy Socraticus, hay Eutyches, hay Hymen.

Với Xenophon, thấy Crito hay Severus.

Khi ngươi nhìn lại bản thân ngươi, thấy bất kì ai trong số họ.

Vậy hãy để điều này trong tâm trí ngươi: bây giờ tất cả họ đâu rồi?

Không đâu cả hay ở bất cứ đâu.

Bằng cách đó ngươi sẽ thấy đời người là thế nào. Làn khói. Hư vô. Đặc biệt khi ngươi nhớ lại rằng một khi sự vật thay đổi nó thôi tồn tại qua những năm tháng vô tận sắp đến. Vậy hãy hài lòng vượt qua. Tại sao ngươi không hài lòng để vượt qua cuộc đời ngắn ngủi một cách trật tự.

Vậy hãy kiên trì, cho đến khi ngươi đi hết con đường tự nhiên định sẵn cho ngươi. Một chiếc dạ dày khỏe tiêu hóa tất cả những gì nó nhận được. Như ngọn lửa rừng rực thiêu rụi tất cả những gì quăng vào nó, và biến thành ánh sáng và lửa.

32.Không ai có thể nói chân thật rằng bạn không phải là người tốt và ngay thật. Người nào tin vào điều ấy là điều ngu ngốc với chính bản thân. Tất cả phụ thuộc vào bạn. Thật vậy, ai có thể ngăn cản bạn trở nên tốt và ngay thật.

33.Khi bất kỳ điều ác nào xảy ra, điều ác này sẽ làm xấu đi tình trạng của con người bị ảnh hưởng; nhưng ở đây, ngược lại, phải nói rằng con người trở nên tốt hơn và đáng ca ngợi hơn, khi anh ta tận dụng tốt những gian nan thử thách mà anh ta phải trải qua.

34.Nếu ngươi đắm mình trong những nguyên lý của sự thật, thì lời nhắc ngắn gọn nhất, đơn giản nhất này đủ để xua đi mọi sợ hãi và đau đớn:


Những chiếc lá

gió ném chúng xuống đất

những thế hệ con người cũng thế

con cái ngươi, là những chiếc lá.

Những chiếc lá, tung hô ngươi một cách trung thành

chồng chất lên ngươi những lời ca ngợi

hoặc quay đi với những lời nguyền rủa, nhếch mép chế nhạo ngươi từ khoảng cách an toàn.

Danh tiếng vinh quang được những chiếc lá truyền tụng.

Nhưng thiên nhiên, mỗi năm, vào mùa xuân,

nảy lên những hạt mầm

và gió cuốn cuốn chúng đi

cây trổ mầm khác thay thế chúng.


Chẳng ai trong chúng ta có nhiều thời gian. Cuộc sống ngắn ngủi là chung cho tất cả mọi thứ, nhưng ngươi vẫn trốn tránh và chạy theo chúng, hành động như thể mọi vật là vĩnh cửu – cách ngươi sợ hãi và khao khát

Chẳng bao lâu, bóng tối bao phủ ngươi. Và những ai chôn cất ngươi sẽ đến lượt được người ta khóc tiễn đưa.

35.Một cặp mắt lành mạnh sẽ thấy những gì có thể thấy, và không nói, “Không! Chói mắt quá!”

Một thính giác và khứu giác lành mạnh sẽ nhận ra bất kì âm thanh mùi vị nào, một chiếc dạ dày lành mạnh sẽ có phản ứng như nhau đối với mọi loại thức ăn, giống như cối xay với mọi loại ngũ cốc mang đến. Cũng như vậy một trí tuệ lành mạnh được chuẩn bị cho mọi thứ. Một kẻ lúc nào cũng nói “Hãy để những đứa con thân yêu của ta sống” hay “Tất cả hãy ca ngợi những thứ ta làm” thì giống như đôi mắt chỉ chịu được những màu mờ nhạt, hay hàm răng chỉ ăn được bột nhão.

36.Việc ngươi sống một cuộc sống quyền quí ra sao không thành vấn đề. Còn nhiều người vây quanh giường vui mừng chờ đón tin buồn.

Thậm chí ngươi khôn ngoan và hành động tốt đẹp. Sẽ có người nghĩ “Thôi, thế là xong chuyện với ông ta. Dù ông ta không bao giờ nói gì, thì ta cứ thấy dường như lão đang lên án mình.” Và đấy là cho một người tốt. Ngươi có bao nhiêu tật xấu để rất nhiều người cảm thấy vui mừng khi rũ bỏ được ngươi?

Hãy nhớ rằng, khi thời ấy đến, ngươi sẽ sẵn lòng ra đi và tự nhủ: “Ta đang giã từ cuộc đời như thế này đây. Ngay cả những người quanh ta, những người mà ta đã mất nhiều thời gian để chiến đấu, để bảo vệ, để chăm sóc, cũng muốn ta ra đi, với hi vọng rằng nó sẽ khiến cuộc sống riêng của họ dễ dàng hơn. Sao ta có thể chịu ở lại đây lâu hơn được?”

Tuy nhiên, đừng nổi giận với họ. Hãy trung thành với con người thật của ngươi: công bằng, lòng tốt, cao thượng. Đừng làm như ngươi đang bị kéo ra khỏi cuộc sống. Mà từ giã họ theo cách của một người có cái chết yên bình. Chính Tạo Hóa đã nối ngươi với họ, đã thắt nút sợi dây. Và lúc này Tạo Hóa đang cởi ra cho ngươi.

Ta thoát ra khỏi những người xung quanh ta. Không phải bị lôi ra, trái với ý muốn, nhưng tự nguyện. Có những sự việc mà tự nhiên đòi hỏi. Và đây là một.

37.Học cách đặt câu hỏi về tất cả những hành động: “Tại sao họ làm việc đó?”. Bắt đầu từ hành động của chính ngươi.

38.Hãy nói với bản thân rằng nguyên tắc khiến ý chí của bạn hoạt động hoàn toàn nằm bên trong - ẩn giấu khỏi chúng ta. Nguyên tắc này là những gì làm cho bạn nảy sinh tư tưởng, làm bạn nói, là cuộc sống. Đừng bao giờ nhầm lẫn vào trong suy nghĩ của bạn với cái vỏ bọc chứa đựng nó, bởi chúng chỉ được sử dụng cho bạn giống như tất cả các dụng cụ khác, ví dụ như một cái rìu – của người thợ mộc; và sự khác biệt duy nhất đó là thiên nhiên đã ban tặng chúng cho chúng ta từ khi mới sinh ra. Nhưng những bộ phận này của cơ thể bạn, không còn công dụng nếu không có gì đẩy chúng chuyển động hoặc dừng chúng lại, và sẽ vô dụng như con thoi mà không có người kéo sợi, như cây bút không có tay viết, hoặc là roi mà không có người đánh xe nắm giữ.

 

XI. Quyển 11

1. Những đặc tính của linh hồn có lý trí:

Hiểu biết chính mình, nhìn thấy chính mình, và khả năng biến bản thân thành điều nó muốn.

Nó thu hoạch mùa màng của nó, không như cây trồng – thành quả do người khác thu lượm.

Nó vươn tới các mục tiêu định trước, dù cho giới hạn cuộc đời nó đặt ở đâu. Không giống như những vở múa, kịch, hay những gì tương tự thế, cuộc biểu diễn sẽ không hoàn thành nếu bị gãy ở giữa, nhưng tại bất cứ thời điểm nào – bất kể chỗ nào ngươi chọn – nó đã hoàn thành sứ mệnh của nó, làm xong công việc của nó, đầy đủ và hoàn chỉnh. Bởi vậy có thể nói: “Ta đã làm được việc mà ta đến đây để làm”.

Nó nghiên cứu thế giới và khoảng không gian xung quanh nó, và cái cách chúng kết hợp với nhau. Nó đào sâu vào cái vô tận của thời gian đến mức nắm vững và hiểu thấu những chu kì mà thế giới đi qua. Nó biết rằng những người đến sau chúng ta sẽ không thấy gì khác, rằng những người đến trước chúng ta sẽ không thấy gì nhiều hơn chúng ta thấy, và bất kì ai có bốn mươi năm đằng sau và có đôi mắt trên đầu sẽ thấy cả quá khứ lẫn tương lai – cả hai như nhau.

Và đây cũng là những đặc tính của linh hồn có lý trí:

Tình thương yêu cho những người xung quanh. Trung thực. Khiêm nhường.

2. Ngươi sẽ bớt thấy một bài hát hay, một điệu múa đẹp, khi ngươi phân tích giai điệu thành những nốt hợp thành riêng biệt, và khi ngươi nghe từng nốt, tự hỏi: “Điều này gây ấn tượng với ta không?”. Vì đánh giá của ngươi sẽ chính xác bằng thử nghiệm này.

Tương tự với múa: từng động tác riêng rẽ và cả vũ điệu.

Và với mọi thứ - ngoại trừ đức hạnh và những gì sinh ra từ nó. Nhìn vào từng bộ phận riêng rẽ để thấy được giá trị của chúng.

Áp dụng điều này cho toàn bộ cuộc sống.

3. Seneca: Tự nhiên sẽ đúng khi phàn nàn và nói: “Đây là gì? Ta sinh ra ngươi mà không có ham muốn, không sợ hãi, không mê tín và không có những rối loạn ngự trị trong ngươi. Hãy thoát ra khỏi cuộc sống mà ngươi bước vào. Có điều gì đáng xấu hổ hơn là sợ hãi khi một người sắp bước vào một nơi an toàn.”

4. Ta đã làm được những gì cho lợi ích chung của quốc gia? Ta đã nhận được gì trong đó? Luôn tập trung vào các câu hỏi này.

5. Công việc của ngươi là gì? Trở thành người đàn ông tốt.

6. Trước hết, những vở kịch. Nhắc nhở chúng ta điều gì có thể xảy ra, và rằng điều xảy ra sẽ không thể tránh khỏi. Và nếu có gì làm cho ngươi vui mừng trên sân khấu đó, thì nó không làm ngươi tức giận trên sân khấu lớn hơn này. Ngươi nhận ra rằng có những điều ngươi phải vượt qua, và ngay cả những người kêu gào “Ôi đỉnh Cithaeron!” cũng phải chịu đựng chúng. Và có những dòng tuyệt diệu. Như những dòng này:

“Nếu ta và hai con ta không thể làm cảm động các thần,

Thì hẳn các ngài có lý do.”

Hoặc

“Tại sao chúng ta lại nổi giận với thế giới?”

Và

“Thu hoạch cuộc đời như thu hoạch hoa màu và rất nhiều thứ khác.”

7. Bạn phải thấy rõ ràng rằng không có cách nào tốt hơn để trở thành một triết gia trong cuộc sống, hơn là thời điểm này.

8. Một cành bị cắt lìa khỏi cành bên cạnh đồng thời cũng bị cắt khỏi cả cây. Cũng vậy một người bị tách lìa khỏi một người khác là bị tách rời khỏi cả cộng đồng cùng lúc.

Cành cây bị cắt lìa bởi một người nào đó. Còn con người tự tách mình ra – thông qua thù hận, thông qua cự tuyệt, hắt hủi – mà không nhận ra rằng họ đang cắt lìa ra khỏi cả khối cộng đồng.

9. Khi bạn tiến lên con đường lẽ phải, người ta chặn đường bạn. Họ không thể ngăn cản bạn hành xử theo bổn phận của mình, làm những công việc tốt lành, nhưng cũng đừng để họ ngăn không cho bạn tỏ ra khoan dung với họ, ngay cả khi họ là những người cố gắng ngăn cản bạn hay những người gây ra bất kỳ sự chướng ngại nào cho bạn, theo cách này hay cách khác.

Bởi vì cả tức giận nữa, cũng là yếu đuối, làm bạn chệch hướng khỏi đường lối hành động của mình và nhường bước cho sự sợ hãi. Những người này, về bản chất là một người bà con và gần gũi với bạn.

10.Tự nhiên không khi nào kém hơn nghệ thuật, vì các nghề thủ công bắt chước những điều tự nhiên làm. Hơn nữa, tất cả các nghề thủ công tạo ra cái thấp hơn vì lợi ích của cái cao hơn, do đó Bản thể phổ quát cũng làm như vậy.

11.Chính là bị những thứ tầm phào ấy quấy rầy, và cố gắng tránh chúng, mà ngươi cứ ở mãi trong cái vòng lộn xộn ấy. Thế mà không phải chúng tìm đến ngươi, chính ngươi tìm đến chúng. Hãy thôi xét đoán chúng. Ngay lập tức chúng sẽ nằm im, và ngươi sẽ thoát ra khỏi cuộc đuổi bắt ấy.

12.Linh hồn là một khối cầu hoàn hảo: không giãn ra theo bất kỳ hướng nào cũng như không tự thu nhỏ lại; không vặn vẹo cũng không chùng xuống, nhưng tỏa ra ánh sáng ngọn lửa từ bên trong để nhìn thấy sự thật ở mọi nơi và trong chính mình.

13.Có người khinh thường ta.

Đó là việc của người ấy.

Vấn đề của ta là: khong nói hay làm điều gì đáng bị coi thường.

Có người ghét ta. Đó là vấn đề của họ.

Vấn đề của ta là: kiên nhẫn và vui vẻ với tất cả mọi người, kể cả họ. Sẵn sàng chỉ cho họ thấy sai lầm của họ. Không trách móc, hoặc tỏ ra thiếu kiềm chế, mà một cách thành thật và ngay thẳng. Ta sẽ giữ tâm hồn ta như thế, và không để các vị thần thấy được ta đang cảm thấy giận giữ hay oán ghét.

Chừng nào ngươi làm điều gì phù hợp với bản chất của ngươi, hài lòng và chấp nhận những gì tự nhiên ban tặng, chừng nào mà ngươi làm việc vì lợi ích của người khác, bằng bất kì phương tiện nào hay bằng mọi phương tiện ngươi có – thứ gì có thể hại ngươi?

14.Họ khinh thường nhau, nhưng họ lại tâng bốc nhau; họ muốn vượt lên trên nhau nhưng lại cúi đầu trước nhau.

15.Trích từ Kinh Thánh – một câu khác mang hàm ý tương tự

Lời nói đáng yêu tăng thêm bạn hữu,

lời nói thanh tao tăng thêm lịch thiệp.

Chớ gì có nhiều người sống hòa bình với con,

nhưng trong nghìn người, con chỉ nên chọn một người làm cố vấn.

Nếu con muốn tìm bạn, con hãy thử thách người ấy trước,

đừng vội tin ngay.

Vì người bạn nhất thời sẽ lìa bỏ con

trong lúc khốn khó.

Bạn mà đổi ra thù,

sẽ tỏ lộ mọi bất bình làm nhục con.

Bạn mà chỉ là bạn ăn bạn uống,

đến ngày gian truân sẽ chẳng còn là bạn nữa.

Lúc thịnh, người bạn ấy cũng như con,

nói năng tự nhiên với mọi người trong nhà con,

lúc suy, nói liền phản lại,

và bỏ rơi con.

Con hãy tránh xa địch thù,

và đề phòng đối với bạn thân.

Người bạn trung tín, là nơi trú ẩn vững vàng,

ai tìm được người bạn ấy là tìm được một kho báu.

Người bạn trung tín quí vô giá;

vàng bạc không sánh nổi với người bạn ấy.

Bạn trung tín là liều thuốc trường sinh,

ai kính sợ Chúa sẽ tìm thấy người bạn ấy.

Ai kính sợ Chúa cũng có tình bạn tốt,

vì người ấy thế nào, thì bạn người ấy cũng thế.

16.Sống một cuộc đời tốt lành.

Nhìn mỗi sự vật cả bộ phận lẫn tổng thể. Luôn nhớ rằng không gì có thể ra lệnh cho chúng ta nhận thức như thế nào. Chúng không áp đặt bản thân chúng lên chúng ta. Chúng lơ lửng bên trên chúng ta, bất động. Chính chúng ta tự tạo ra những xét đoán – rồi ghi chúng vào chúng ta. Thay vào đó, chúng ta có thể để giấy trắng, và nếu có một dấu vết lướt qua, lập tức tẩy nó đi.

Và chúng ta cũng nhớ rằng sự chú ý đó sẽ chỉ trong một thời gian ngắn, và sau đó cuộc sống sẽ kết thúc.

17.Đối với bất kỳ đối tượng nào, người ta luôn có thể hỏi: “Nguồn gốc của nó là gì? Nó được cấu thành từ những bộ phận nào? Nó sẽ thay đổi đối tượng nào khác? Và sau mỗi thay đổi, nó sẽ trở thành gì? Nó có phải chịu tổn hại gì để thay đổi theo hướng này không?”

18.[Nếu ai đó xúc phạm ta]

i. Quan hệ của ta và họ. Chúng ta đến thế giới này cùng nhau. Hoặc từ một góc nhìn khác, ta đến đây để làm người bảo vệ họ, như con bầy đàn cho bầy đàn.

ii. Giáo dục, tín ngưỡng và niềm tin xô đẩy họ thế nào. Họ nhận thức thế nào về những cái họ làm.

iii. Nếu họ làm đúng, ngươi không có quyền phàn nàn. Và nếu họ không đúng, thì họ làm thế là do không cố ý, thiếu hiểu biết, bị ngăn cách bởi sự thật.

iv. Bản thân ngươi đã phạm đủ thứ sai lầm. Ngươi giống với họ. Cho dù những sai lầm ngươi đã cố tránh, nhưng ngươi có khả năng để phạm phải. Cho dù sự do dự đã giữ ngươi tránh chúng, hoặc do sợ những gì người khác nói. Hay những lý do khác cũng tệ như vậy.

v. Ngươi không biết chắc rằng đó là một sai lầm. Rất nhiều việc hướng đến những mục đích khác. Ngươi phải biết thật nhiều trước khi có thể phán xét hành động của người khác bằng những hiểu biết thực sự.

vi. Khi ngươi mất bình tĩnh, hoặc cảm thấy tức giận: cuộc đời đi qua rất nhanh. Chẳng bao lâu tất cả chúng ta sẽ được đặt nằm cạnh nhau.

vii. Không phải những gì họ làm khiến ngươi thấy phiền, đó là vấn đề của trí óc họ, không phải của ngươi. Ngươi tự ôm lấy chúng. Ném bỏ chúng đi. Bỏ qua chúng và thôi nghĩ về chúng như thảm họa, cơn giận của ngươi sẽ tan biến, như mưa trên sa mạc.

viii. Tác hại mà tức giận và đau buồn gây ra lớn hơn biết bao những nguyên nhân của chúng.

ix. Giữ lấy lòng tốt của ngươi, miễn là nó chân thành – không phải đạo đức giả. Một kẻ thật xấu có thể làm gì ngươi khi ngươi luôn đối xử với họ bằng lòng tốt, và nhẹ nhàng sửa lỗi cho họ - khi ngươi có cơ hội – một cách vui vẻ, đúng lúc họ định làm hại ngươi. “Không, không, bạn ơi. Đó không phải là lý do chúng ta ở đây. Người bị hại không phải ta. Mà là anh”. Và cho họ thấy, nhẹ nhàng thôi, không chỉ tay, “Là như thế”. Những con ong không hành động như thế này, hay bất kì con vật nào khác có tính cộng đồng. Đừng làm một cách nhạo báng hay tầm thường, mà với lòng tốt, như trong lòng ngươi không có chút căm ghét nào. Không lên mặt giảng đạo hay gây ấn tượng với bên thứ ba, mà nói thẳng thắn. Coi như không có ai ở quanh.

Ghi nhớ chín điểm trên, như những món quà của Tạo Hóa, trở nên như vậy, trong phần còn lại của cuộc đời.

Cùng với việc không giận giữ, không chiều chuộng họ. Cả hai đều ích kỷ và làm hại ngươi. Khi ngươi bắt đầu mất tự chủ, hãy nhớ: một cơn thịnh nộ đến từ người không tự kiểm soát được chính bản thân họ. Lòng tốt và cử chỉ ôn hòa định hình một con người – một người đàn ông. Đó là người có sức mạnh, có danh dự và mạnh mẽ, không phải kẻ rên rỉ khi giận. Cách tiếp cận như thế sẽ đưa ngươi gần sự bình thản – và như thế, đến sức mạnh. Đau đớn trái với sức mạnh, và giận giữ cũng thế, đó là thứ ta phải đánh bại, và chiến thắng - không ai khác, mà là chiến thắng chính mình. Thêm một quan điểm, từ Appolo:

x. Người khờ dại mới mong kẻ xấu không làm tổn thương người khác. Đấy là yêu cầu điều không thể. Còn để chúng hành động như thế với những người khác – và mong trừ ngươi ra - là ngạo mạn, hành vi của một bạo chúa.

19.Bốn thói quen suy nghĩ cần cảnh giác, và xóa bỏ ngay khi chúng đến:

Tự nhắc chính mình:

i. Suy nghĩ này không cần thiết

ii. Suy nghĩ này tổn hại những người xung quanh

iii. Suy nghĩ này đi ngược lại các nguyên tắc ta có.

iv. Tự trách mình: phần thánh thiện hơn trong ta đã bị phần thấp kém hơn – xác thịt và sự dơ bẩn của nó – lấn áp và đánh bại.

20.Tinh thần của ngươi và hơi thở trong ngươi cần phải bốc lên cao nhờ bản chất của chúng. Nhưng chúng tuân theo sự an bài của thế giới và chấp nhận hòa trộn với thế gian. Và các nguyên tố của đất và nước trong ngươi cần bị kéo xuống thấp do bản chất của chúng. Nhưng buộc phải nổi lên và chiếm chỗ không phải của chúng. Vì vậy, bản thân các nguyên tố tuân theo quy luật chi phối vũ trụ; và, bất cứ nơi nào chúng được đặt bởi số mệnh, chúng vẫn ở đó bởi thế lực thống trị chúng, cho đến khi tín hiệu giải thể đưa chúng ra khỏi nơi mà chúng đang nắm giữ.

21.Vậy tại sao trí thông minh của ngươi lại là kẻ bất mãn duy nhất - kẻ duy nhất phàn nàn về vị trí của nó, nổi dậy chống lại chức vụ được giao phó cho ngươi? Duờng như không có cái gì ép buộc ngươi. Chỉ có cái gì phù hợp bản chất của ngươi mới áp đặt lên ngươi. Thế mà ngươi từ chối hoà nhập, và bắt đầu đi theo hướng ngược lại. Bởi vì bị lôi kéo về phía những điều sai trái, bất công, về phía giận dữ, sợ hãi và đau khổ, là nổi dậy chống lại tự nhiên, chệch đường khỏi bản chất. Những trí tuệ phàn nàn về bất cứ chuyện gì xảy ra là rời bỏ chức vụ của mình. Lòng sùng kính và tuân theo mệnh lệnh của thần linh là điều cần thiết cho sự hòa hợp của cộng đồng, hướng dẫn ta làm điều đúng đắn, và chúng thậm chí còn mạnh hơn cả công lý.

22.Nếu ngươi không có một mục tiêu duy nhất và kiên trì trước sau như một trong đời, ngươi không thể sống nhất quán trước sau như một.

Hướng toàn bộ nghị lực ngươi vào đó, hành động của ngươi sẽ nhất quán. Và ngươi sẽ tìm thấy chính mình trong đó.

23.Socrates thường gọi những niềm tin của dân chúng là “những con quái vật dưới gầm giường” – chỉ để dọa lũ trẻ.

24.Trong những lễ hội người Sparta dành riêng ghế ngồi của những vị khách dưới bóng rợp, còn họ ngồi bất cứ chỗ nào.

25.Socrates từ chối lời mời của Perdiccas, “để tránh chết một nghìn cái chết” – vì tránh nhận một đặc ân mà ông không thể nào trả nổi.

26.Lời khuyên này từ Epicurus: Liên tục nghĩ về một trong những con người thời xưa, đã sống một cuộc đời đức hạnh.

27.Những người theo phái Pythagoras khuyên chúng ta nhìn lên những ngôi sao trong lúc rạng đông. Để nhắc chúng ta rằng chúng đã hoàn thành nhiệm vụ trao cho chúng như thế nào – luôn luôn là cùng một nhiệm vụ, cùng một cách thức. Và trật tự của chúng, tính thuần khiết, vẻ đẹp – các vì sao không có gì che giấu.

28.Socrates quấn tấm khăn quanh người, khi Xanthippe lột áo của ông và đi ra ngoài. Các môn đồ bối rối và tránh ông khi thấy ông ăn mặc như thế, và những gì Socrates nói với họ. – Không phàn nàn, hài lòng với những thứ đang có.

29.Nắm vững nghệ thuật đọc và viết cần đến một bậc thầy. Sống còn yêu cầu cao hơn thế.

30.“Vì bản chất của ngươi là kẻ nô lệ, sự khôn ngoan không dành cho ngươi”.

31.“Và trái tim của tôi hoan hỉ”.

32.“Đức hạnh chúng sẽ nhạo báng, thoái mạ bằng những lời cay nghiệt.”

33.Kẻ ngu xuẩn chờ đợi những trái vả trong mùa đông.

34.Khi một người hôn con mình, Epictetus nói, anh ta nên thì thầm với chính mình, "Ngày mai có thể chúng sẽ chết." - Nhưng đó là những lời nói về điềm xấu. - "Không có lời nào là lời nói về điềm xấu, bằng cách nói về một sự việc tự nhiên sao?" Epictetus đáp, "Tự nhiên thể hiện bất kỳ công việc nào; hoặc nếu đúng như vậy, thì đó cũng là một lời nói điềm xấu khi nói về những bông lúa đang được gặt".

35.Những chùm nho. Xanh Đang chín và Khô héo.

Chuyển hóa không ngừng nghỉ.

Quá nhiều sự thay đổi, khiến chúng trở thành như bây giờ. Nhưng chúng không biến mất.

36.Không ai nói ý chí tự do của ta đã bị đánh cắp.

37.Chúng ta cần nắm được trạng thái hài lòng. Chúng ta cần tập trung chú ý vào những động cơ của chúng ta, bảo đảm chúng không quá đáng, sao cho chúng có lợi cho những người khác, sao cho chúng xứng đáng với chúng ta. Chúng ta cần gạt bỏ dục vọng và tránh xa những gì không thuộc quyền kiểm soát của chúng ta. (Hài lòng với chút ít là sự thông thái lớn nhất; người ta càng giàu càng nhiều lo lắng; nhưng một tâm hồn mãn nguyện là một kho báu ẩn mình, và rắc rối khó mà tìm thấy nó)

38.“Đây không phải cuộc tranh luận về bất cứ chuyện gì” ông nói, “mà là tranh luận ai sẽ đánh mất bản thân hay ai vẫn giữ được sự tỉnh táo”.

39.Socrates: “Anh muốn gì: những đầu óc có lý trí hay không có lý trí?”.

Có lý trí.

Của người đức hạnh hay kẻ bệnh hoạn?

Đức hạnh.

Vậy hãy tìm cách có được chúng.

Chúng tôi đã có rồi.

Vậy sao còn tranh cãi, bất hòa.

 

XII. Quyển 12

1. Mọi thứ ngươi cố gắng theo đuổi – thay cho đi trên những đường vòng quanh co – ngươi có thể đạt được ngay lúc này. Chỉ cần ngươi không tự cản trở những cố gắng của ngươi. Chỉ cần ngươi buông bỏ quá khứ, tin cậy giao phó tương lai cho Đấng Tạo Hóa, và hướng hiện tại vào tôn kính và công bình.

Tôn kính: vì ngươi nhận những gì được Đấng Tạo Hóa ban cho ngươi, tự nhiên đã tạo ra chúng cho ngươi và tạo ra ngươi cho chúng.

Công bình: để ngươi nói sự thật, tự do và thẳng thắn, và hành động một cách đúng đắn.

Và đừng để hành vi xấu của người khác cản trở ngươi, ý kiến hay lời nói; hoặc sự ngộ nhận của chính ngươi. Hay như cảm giác của xác thịt nghèo nàn tác động về ngươi, hãy để các bộ phận chịu ảnh hưởng chăm sóc cảm giác đấy; đối với phần bị động sẽ xem xét điều này. Và khi đến lúc ra đi, ngươi dẹp mọi thứ sang bên trừ trí tuệ của anh và phẩm giá bên trong…

Không còn là người khách lạ trên chính quê hương anh.

Không còn sửng sốt vì những sự kiện xảy ra hằng ngày, như thể chúng là những gì khác thường chưa từng nghe nói đến.

Không còn chịu sự định đoạt của cái này hay cái kia.

2. Thượng Đế thấy tất cả những linh hồn chúng ta thoát khỏi thể xác chứa chấp nó, tước sạch lớp vỏ của chúng, tẩy chúng sạch khỏi mọi bụi bặm.

Nếu anh cũng học được cách làm như thế, anh sẽ tránh được rất nhiều buồn khổ. Khi anh nhìn thông qua xác thịt bao bọc anh, anh có thấy bất an vì quần áo, nhà cửa, danh tiếng - những thứ sơn phết, những phô trương?

3. Ba thứ sáng tạo nên con người ngươi: một phần cơ thể, một phần hơi thở [sự sống], trí tuệ. Trong số này, hai trong số đó được ủy thác cho ngươi, chỉ với cái thứ ba là ngươi có một danh nghĩa rõ ràng.

Nếu ngươi - trí tuệ của ngươi - có thể thoát khỏi những gì người khác làm và nói, hoặc những gì ngươi đã làm và đã nói, hoặc những việc ngươi sợ sẽ xảy ra, những gì mà thân thể và hơi thở của ngươi bắt ngươi phải chịu, và những thứ mà những lốc xoáy hỗn độn từ bên ngoài quét vào, thì trí tuệ của ngươi thoát khỏi số phận, trở nên trong sáng, và sẽ sống với cam kết của chính nó - làm những việc đúng, chấp nhận những gì xảy ra, và nói sự thật.

Nếu ngươi có thể thoát khỏi những ấn tượng dính bám vào tâm trí anh, thoát khỏi quá khứ và tương lai, có thể làm cho bản thân anh thành “một địa hạt hân hoan trong sự tĩnh lặng hoàn toàn của mình”, như Empedocles nói, và tập trung sống cuộc sống đang có (có nghĩa là hiện tại) thì ngươi có thể dùng thời gian còn lại của ngươi trong sự thanh thản. Và với lòng tốt. Và sống hoà hợp với tinh thần bên trong ngươi.

4. Có một chuyện không ngừng làm ta ngạc nhiên: tất cả chúng ta đều yêu bản thân mình hơn người khác, nhưng quan tâm đến ý kiến người khác hơn ý kiến của bản thân họ.

Nếu một vị thần xuất hiện trước chúng ta - hay ngay cả một bậc thầy thông thái - cấm chúng ta che giấu những ý nghĩ của mình và buộc chúng ta khi tưởng tượng điều gì trong tâm trí lập tức phải nói to nó ra, chúng ta sẽ không thể chịu đựng được sự căng thẳng này dù chỉ trong một ngày. Thực đúng là chúng ta coi trọng ý kiến mà người khác có về chúng ta, hơn là ý kiến mà chúng ta có về chính mình!

5. Tại sao các vị thần, xếp đặt mọi thứ với sự khôn ngoan và lòng tốt, lại quên mất điểm này? Trong thực tế, những con người thánh thiện nhất, những sứ giả thực sự của các thần, những người mà lòng nhân từ và việc lành của họ đưa họ đến gần với các thần, những con người ấy, khi họ chết, sẽ thôi không tồn tại? Biến mất hoàn toàn.Chấp nhận nhận định này là vậy, hãy tin chắc rằng, nếu điều đó là cần thiết, các vị thần chắc chắn đã làm được điều đó; rằng, nếu sự sắp xếp này là công bằng, thì nó đã có thể xảy ra. Nếu đó là việc đáng để làm thì chắc các ngài đã làm. Bởi vậy từ sự kiện các ngài không làm - nếu đúng như thế - thì chúng ta có thể kết luận rằng điều ấy không phù hợp. Chắc chắn tự ngươi có thể thấy rằng hỏi một câu hỏi như thế là thách thức tính công bằng của các thần. Nếu đây là một sự thật hiển nhiên, thì cũng không kém phần rõ ràng rằng các ngài sẽ không vô lý và vô cớ, bỏ qua bất kỳ điểm nào trong trật tự của vũ trụ các ngài cai quản như thế.

6. Rèn luyện bản thân ngay cả trong những điều khó khăn nhất để tạo thành thói quen.

Bàn tay trái ít giá trị với hầu hết mọi việc, vì ít tập luyện. Nhưng nó cầm dây cương mạnh mẽ và tốt hơn bàn tay phải. Nhờ tập luyện và thành thạo.

7. Sự ngắn ngủi của cuộc sống.

Vực thẳm vô hạn của thời gian trước và sau.

Sự mong manh của mọi vật.

8. Hãy chiêm nghiệm những nguyên tắc hình thành [hình thức] của sự vật mà không bị che phủ bằng lớp vỏ bọc của chúng; mục đích của các hành động; xem xét nỗi đau là gì, khoái lạc là gì, và cái chết, và danh vọng; ai là nguyên nhân gây ra sự bất an cho chính ta; Không ai ngăn trở chúng ta; rằng mọi thứ đều là quan điểm, trong cách ta nhận thức sự vật.

9. Khi sử dụng các nguyên tắc mà chúng ta đã thiết lập để hướng dẫn bản thân, chúng ta phải giống một chiến binh được đào tạo trong mọi loại tranh đấu, hơn là một đấu sĩ – người chỉ biết một cách chiến đấu. Đấu sĩ một khi đánh mất thanh kiếm đang cầm thì chỉ có chết, trong khi người kia vẫn còn đôi tay, và những gì anh ta phải làm là nắm chặt lại.

10.Nhìn sự vật như chúng vốn có. Bản chất, nguyên nhân và mục đích.

11.Trích Kinh Thánh – một câu khác mang nghĩa tương tự:

Mưu sự tại nhân,

Thành sự tại thiên.

Mọi người cho cách ăn ở của mình là tốt,

Nhưng Thiên Chúa soi xét tâm can.

Con hãy phó thác mọi công việc cho Chúa,

Rồi các kế hoạch của con sẽ được thực hiện.

12.Đừng đổ lỗi cho các vị thần về những gì xảy ra theo trật tự của tự nhiên; các ngài không nhầm lẫn, dù có mục đích hay ngẫu nhiên. Chúng ta cũng đừng trách con người, vì thường là họ thiếu hiểu biết hoặc không cố ý. Do đó, không đổ lỗi cho bất cứ ai.

13.Nực cười, và thiếu kinh nghiệm đến kì lạ, để ngạc nhiên về bất kì việc gì xảy ra trong cuộc sống. Giống như khách du lịch ngạc nhiên về những phong tự ở vùng đất xa lạ.

14.Trật tự tự nhiên cực kì cần thiết và không thể tránh khỏi. Hoặc Thượng Đế tối cao. Hoặc hỗn độn - bừa bãi và không chủ đích.

Nếu nó là một sự cần thiết không thể nào tránh được, sao còn cưỡng lại nó?

Nếu đó là từ Thượng Đế, và nếu ngài chấp nhận thờ phụng, thì hãy tỏ ra xứng đáng với sự phù hộ của ngài.

Còn nếu nó là hỗn độn và không chủ đích, thì hãy biết ơn rằng trên biển cả của giận dữ này ngươi có một trí tuệ để hướng dẫn anh. Và nếu bão tố cuốn ngươi đi, hãy để nó cuốn đi xác thịt nghèo nàn, hơi thở mong manh, mọi thứ khác; nhưng để lại trí tuệ. Đó là cái không thể để cuốn đi, ít ra đây là thứ nó không thể thắng.

15.Ánh sáng của ngọn đèn tỏa sáng mà không mất đi vẻ huy hoàng cho đến khi nó bị dập tắt? Và lẽ phải ở trong ngươi, công lý và tiết độ có bị dập tắt [trước khi ngươi chết] không?

16.Mong kẻ ác không làm hại người khác giống như mong quả vả không tiết nước ngọt, trẻ sơ sinh không khóc, ngựa không hý – mong cho điều không tránh khỏi không xảy ra.

17.Nếu không đúng, không làm. Nếu không phải sự thật, không nói.

18.Bất cứ lúc nào, hãy nhìn vào bản thân những gì đang tạo ra ấn tượng trong trí tưởng tượng của bạn, nhìn vào thứ ở sau lớp vỏ ngoài, và mở ra nó bằng cách chia nó thành nguyên nhân, vấn đề, mối quan hệ và vào khoảng thời gian mà nó sẽ nhất định chấm dứt.

19.Cuối cùng hãy nhận thức rằng ngươi có trong mình một thứ gì đó tốt hơn và thần thánh hơn những thứ gây ra những ảnh hưởng và tác động khác nhau đến ngươi, kéo ngươi bằng dây và làm ngươi nhảy nhót như con dối. Điều gì hiện có trong tâm trí ta lúc này, - đó là sợ hãi, hay nghi ngờ, hay thèm khát, hay bất cứ điều gì tương tự.

20.Không làm bất kì điều gì

i. Không mục đích

ii. Với bất kì lý do nào khác, ngoài lợi ích cộng đồng.

21.Sẽ đến lúc ngươi không còn là ai, không còn ở đâu. Như tất cả mọi thứ ngươi đang trông thấy. Như tất cả mọi người hiện tại đang sống.

Mọi vật có số phận phải thay đổi, biến đổi. Để các vật mới được sinh ra.

Đây là cách ngươi nhận thức vấn đề. Thanh thản, tâm hồn tĩnh lặng.

22.Hãy coi rằng mọi thứ đều là ý kiến (quan điểm), và ý kiến nằm trong quyền năng của ngươi. Vì vậy, khi ngươi muốn, hãy loại bỏ chúng đi; ngươi sẽ thấy bình lặng, mọi thứ ổn định; một vịnh neo đậu an toàn cho con tàu của ngươi, tránh sóng gió.

23.Bất kỳ một hoạt động nào, bất kể nó có thể là gì, khi nó đã chấm dứt vào thời điểm thích hợp của nó, sẽ không có hại gì bởi nó đã chấm dứt; người gắn với nó cũng thế. Sự kế tiếp của những hoạt động mà ta gọi là “cuộc sống” cũng vậy. Nếu nó ngừng khi nó được cho là nên kết thúc, thì sự ngừng ấy không hại gì cả. Và một người đi đến kết thúc con đường sẽ không có gì phải phàn nàn. Thời gian và điểm dừng được sắp đặt bởi tự nhiên - bởi bản chất của chúng ta (chết vì tuổi già), hay toàn thể tự nhiên, những bộ phận của nó, di chuyển và biến đổi, liên tục làm mới thế giới, và giữ theo lịch trình của nó.

Và mọi thứ hữu ích cho vạn vật tự nhiên luôn tốt, đúng vị trí và đúng thời điểm. Vì vậy, việc chấm dứt sự sống đối với mọi người không phải cái xấu, vì điều đó cũng không đáng xấu hổ (Tại sao chúng ta phải hổ thẹn về một hành động không cố ý không làm tổn thuơng ai?), vì nó vừa độc lập với ý chí, vừa không chống lại lợi ích chung, nhưng nó là một việc tốt, do thế giới sắp đặt theo lịch trình, có lợi và hợp với cái phổ quát, đang thúc đẩy nó và được nó thúc đẩy. Đó là cách chúng ta trở nên giống thần thánh, theo con đường của Thượng Đế, và những mục tiêu của lí trí.

24.Ba nguyên tắc thiết yếu, ngươi phải sẵn sàng thực hiện:

i. Trong những việc ngươi làm, không làm điều gì trái hoặc ngược lại với những gì mà chính công lý sẽ hành động; nhưng đối với những gì từ bên ngoài có thể xảy ra cho ngươi, xem xét rằng chúng xảy ra ngẫu nhiên hay trong sự quan phòng. Và ngươi không thể than phiền đổ lỗi cho may rủi, hay kết tội Thượng Đế.

ii. Thứ hai, hãy xem xét mỗi sinh vật là gì từ khi gieo mầm cho đến khi nhận được linh hồn, và từ khi tiếp nhận linh hồn đến khi cho lại hạt giống. Các bộ phận đến từ đâu, trở về đâu, theo cách nào.

iii. Thứ ba, nếu ngươi đột nhiên được nâng lên trên mặt đất, và nhìn xuống những thứ của con người xung quanh ngươi, và quan sát sự đa dạng muôn màu muôn vẻ của chúng, trên bầu trời và xa hơn nữa, và đồng thời cũng nên nhìn thoáng qua về số lượng sinh vật sống xung quanh trong không gian, ngươi sẽ thấy vô nghĩa ra sao. Hãy xem xét rằng dù cho ngươi thấy chúng bao nhiêu lần đi chăng nữa, ngươi sẽ thấy những thứ giống nhau, sự giống nhau về hình thức, nó vẫn như cũ, vẫn những dạng ấy của cuộc sống, vẫn từng ấy thời gian cho những cuộc đời.

Những điều này có đáng tự hào không?

25.Ngộ nhận: ngươi lưu giữ chúng. Vứt bỏ những ngộ nhận, có ai cản trở ngươi bỏ nó đi?

26.Nổi giận về một chuyện gì đó có nghĩa ngươi đã quên rằng:

i. Mọi chuyện xảy ra là tự nhiên.

ii. Hành động sai trái của một người thuộc về họ, không phải ngươi.

iii. Và hơn nữa

Bất kì điều gì xảy ra đã luôn xảy ra, sẽ luôn xảy ra, đang xảy ra ngay lúc này, được hoàn thành ở khắp nơi. Hãy vui mừng vì điều này.

iv. Mối quan hệ họ hàng giữa con người và toàn thể loài người gần gũi như thế nào, vì nó là một cộng đồng, không phải huyết thống hay hạt giống, mà là tâm trí.

v. Rằng trí thông minh của mọi người đều là thần và là dòng chảy của Thần

vi. Rằng không có gì là của riêng một người, nhưng đứa con của anh ta, thân thể anh ta và chính linh hồn anh ta đến từ Thần linh

vii. Rằng tất cả mọi thứ là quan điểm.

viii. Và cuối cùng, hiện tại là tất cả những gì ta có thể sống. Hoặc để mất.

27.Hãy liên tục hồi tưởng lại những người đã giận dữ mãnh liệt đối với thứ gì đó, những người danh tiếng nhất, những người bất hạnh nhất, những người bị căm thù, hay bất kỳ hình thức nào. Và tự hỏi: Họ đang ở đâu? Khói và tro và một truyền thuyết, hoặc thậm chí không phải một truyền thuyết. Hãy nghĩ về tất cả những tấm gương thuộc loại này, cách Fabius Catellinus sống trong vùng quê, Lucius Lupus trong khu vườn của ông, và Stertinius ở Briae, và Tiberius ở Capreae, và Rufus ở Velia… và mọi thứ vô giá trị làm sao; và triết lý hơn biết bao nhiêu khi một người đàn ông trong những cơ hội được trao cho anh ta để thể hiện mình chính trực, ôn hòa, vâng lời các vị thần và làm điều này với tất cả sự đơn giản: lòng tự hào ẩn bên trong tính khiêm nhường.

28.Có người hỏi: “Ông đã bao giờ trông thấy các vị thần ông tôn thờ chưa? Làm sao ông biết chắc họ tồn tại?”

Trả lời:

i. Ta nhìn quanh ta

ii. Ta cũng chưa bao giờ thấy linh hồn ta. Nhưng ta quý trọng nó

Đó là cách ta biết các vị thần có tồn tại và ta tôn kính các ngài: cảm nhận được quyền năng của các ngài, hết lần này đến lần khác.

29.Nhìn sự vật như nó vốn có: bản chất, nguyên nhân và mục đích của nó.

Chỉ làm điều đúng, chỉ nói sự thật, thi hành công lý với tất cả tâm hồn và sức mạnh.

Cuộc sống còn có thể là gì khác ngoài việc sống trọn vẹn đời sống của nó: ban phát lòng tốt như những vòng xích, không có một kẽ hở nhỏ nhất.

30.Trích từ Kinh Thánh – một câu mang nghĩa tương tự:

Vật chất trong vũ trụ bổ túc lẫn cho nhau,

Cũng như trên chiếc đàn dây, các âm thanh thay đổi tiết điệu mà vẫn giữ nguyên âm độ.

Mọi sinh vật đều yêu mến giống nòi mình,

Và ai cũng yêu mến đồng loại.

Mọi xác thịt đều kết hợp với nhau theo dòng giống,

Con người gắn bó với con người.

Chó sói đánh bạn với chiên thế nào được?

Kẻ tội lỗi với người đạo đức cũng thế.

Sài lang với chó sói có hòa bình được không?

Giàu nghèo hòa bình với nhau sao được?

Lừa rừng trong sa mạc là mồi cho sư tử,

Người nghèo cũng là mồi của kẻ giàu.

Kẻ kiêu căng gớm tởm sự khiêm nhường,

Cũng thế, người giàu thường gớm tởm người nghèo.

31.Bạn ước muốn gì? Giữ mãi hơi thở? Còn cảm giác thì sao? Ham muốn? Lớn lên? Ngừng lại? Cất tiếng nói? Suy nghĩ? Điều gì trong số này đáng để bạn khao khát? Nhưng nếu bạn có thể không màng đến những cái đó, thì tiếp tục đi theo lẽ phải, và Đấng Tạo Dựng. Luyến tiếc những thứ kể trên - đau buồn vì cái chết đã tước đoạt chúng khỏi ta - là tự gây chướng ngại.

32.Một phần nhỏ bé của thời gian vô hạn, vực thẳm của thời gian mênh mang vô tận, được giao cho mỗi chúng ta. Trong khoảnh khắc được hấp thụ vào vĩnh hằng.

Một phần nhỏ của toàn bộ vật chất, một phần nhỏ linh hồn của vũ trụ.

Một phần nhỏ của toàn bộ mặt đất mà ngươi hiện đứng.

Sắp xếp tất cả những cái ấy trong đầu, và đừng coi cái gì quá quan trọng hay vĩ đại ngoài việc hành động theo như bản chất của ngươi đòi hỏi, và nhận những gì mà Đấng Tạo Hóa gửi cho anh.

33.Tham khảo câu 1, cuốn Cẩm nang - Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link

34.Đây là một lời động viên khích lệ sự khinh bỉ cái chết, rằng ngay cả những người có chuẩn mực đạo đức đánh giá niềm vui là điều tốt và đau đớn là xấu xa, tuy nhiên, họ vẫn khinh thường cái chết.

35.Nếu ngươi nhìn thế giới trong khoảng thời gian dài hay ngắn không thấy có gì khác nhau, cái chết sẽ không làm ngươi sợ hãi.

36.Ngươi đã sống như một công dân của một thành phố vĩ đại. Năm năm hay một trăm năm, có gì khác nhau? Luật pháp không làm ra sự khác biệt, và phù hợp cho tất cả.

Và ngươi bị đẩy đi xa khỏi nó, không phải bởi một tên bạo chúa hay một quan tòa bất lương, mà bởi chính tự nhiên, người đầu tiên mời ngươi đến, tại sao phải thấy nó kinh khủng thế?

Giống như ông chủ gánh hát rung chuông hạ màn và người diễn viên thốt lên:

“Ơ kìa, ta mới diễn đến màn ba”

Ngươi đã diễn chúng tốt, và trong cuộc sống, đôi khi, vở kịch hoàn thành chỉ với ba màn, và độ dài của nó do Tác Giả, người tạo ra ngươi quyết định. Bây giờ, Người ấy quyết định ngươi thôi diễn.

Với ngươi, hãy ra đi với trái tim thanh thản, bởi vì người Tác Giả nhân từ.

 

Cảm ơn bạn vì đã bỏ công dịch 1 tác phẩm lớn thế này.

 

Cám ơn nhận xét của các bạn, trong cuốn Suy ngẫm có nhắc đến cuốn Cẩm nang - Epictetus:
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link

 

Cám ơn bạn vì đã dịch tác phẩm tuyệt vời này. Bạn có bản ebook không cho mình xin với

 

bác ơi, bác dịch xong hết chưa ạ, khi nào hoàn thành, bác cho phép em đóng epub cho mọi người tiện đọc được không ạ ?

 

Mình đã dịch những đoạn mình ấn tượng nhất, vì thế mình dừng lại rồi. Bạn có thể bổ sung thêm, hoặc biên tập thành 1 bản Những tư tưởng từ hoàng đế Marcus Aurelius,... Thân!

 

Đọc bản gốc tiếng anh với bản bác Thái dịch mới thấy nhiều chỗ bác ấy bí như thế nào, đạo văn kinh khủng. Tất nhiên cũng thông cảm dịch triết học cổ này không dễ nhất lại là nhật ký tối nghĩa, ngay cả học giả dịch bản gốc sang tiếng anh cũng than khó. Nhưng mà đã xuất bản thì nên làm cho tử tế.