Dân gian Lịch sử Đăng Khoa Lục Sưu Giảng - Trần Tiến - Nguyễn Đức Đạm <1000QSV1TVB #0071>

Tên sách : ĐĂNG-KHOA-LỤC SƯU-GIẢNG
Tác giả : TRẦN TIẾN
Dịch giả : NGUYỄN-ĐỨC ĐẠM
Nhà xuất bản : BỘ GIÁO-DỤC
Trung-tâm Học-Liệu
Năm xuất bản : 1968
------------------------
Nguồn sách : timsach.com.vn

Đánh máy : Patimiha, thao nguyen, minhf, chip_mars,
LiemNT, wonchou, mopie, minhnn.ictc, hhongxuan,
princess0917, ngoctinhpham, DKH6789

Kiểm tra chính tả : Quyên Phạm, nhani78
Biên tập chữ Hán – Nôm : Trần Tú Linh
Biên tập ebook : Thư Võ
Ngày hoàn thành : 30/05/2018

Ebook này được thực hiện theo dự án phi lợi nhuận
« Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link»
của diễn đàn TVE-4U.ORG

Cảm ơn tác giả TRẦN TIẾN, dịch giả NGUYỄN-ĐỨC ĐẠM và
Trung-tâm Học-Liệu BỘ GIÁO-DỤC đã chia sẻ với
bạn đọc những kiến thức quý giá.​

Ghi chú của nhóm làm ebook :
- Các phương ngữ trong sách gốc đều được sao y bản chính.
- Sách gốc thiếu trang 73,được thay bằng ký hiệu (…) và sẽ được bổ sung sau khi tìm được phiên bản sách đầy đủ. Mong bạn đọc thông cảm.

MỤC LỤC

MẤY LỜI NÓI ĐẦU
LỜI TỰA
MỤC LỤC
PHỤ-DẪN

ÔNG MẠC-HIỂN-TÍCH莫顯蹟公
ÔNG NGUYỄN-HIỀN阮賢公
ÔNG NGUYỄN-TRUNG-NGẠN阮忠彥公
ÔNG NGUYỄN-TRÃI阮薦公
TRẠNG-NGUYÊN TRẦN-VĂN-BẢO陳文寳公
ÔNG CHU-VĂN-TRINH朱文貞公
LƯƠNG-THẾ-VINH梁世榮公
ÔNG NGUYỄN-NHÂN-TIẾP阮仁浹公
ÔNG THÂN-NHÂN-TRUNG申仁忠公
ÔNG BÙI-XƯƠNG-TRẠCH裴昌澤公
NGUYỄN-GIẢN-LIÊM阮簡廉
DƯƠNG-BANG-BẢN楊邦本
ĐÀM-THẬN-HUY譚慎微
ĐỖ-LÝ-ÍCH杜履益
LÊ-ÍCH-MỘC微益沭
HỨA-TAM-TỈNH許三省
NGUYỄN-ĐỨC-LƯỢNG阮德亮
GIÁP-HẢI甲海
TRẦN-VĨNH-TUY陳永綏
NGUYỄN-SẦN阮侁
ÔNG NGUYỄN-DOÃN-KHÂM阮允欽
ĐỒNG-HÃNG同沅
PHẠM-GIA-MÔN范家門
NGÔ-TRÍ-TRI吳致智
ÔNG NGUYỄN-CÔNG-THỰC阮公實
ÔNG NGUYỄN-DUY-THỜI阮維時
ÔNG NGUYỄN ĐĂNG阮登
ÔNG NGUYỄN-TRẬT阮秩
ÔNG NGUYỄN-MINH-TRIẾT阮明哲
ÔNG HỒ-SỸ-DƯƠNG胡士陽
ÔNG NGUYỄN-CÔNG-BẬT阮功弼
NGUYỄN-QUỐC-TRỊNH – NGUYỄN-ĐÌNH-TRỤ阮囯楨–阮廷柱
PHONG THỔ LÀNG MỘ-TRẠCH VÀ ĐẤT VŨ-HỒN
ÔNG NINH-ĐẠT寧達公
ÔNG LÊ-HY黎僖公
ĐẶNG ĐÌNH TƯƠNG (HIỆU LÀ CHÚC ÔNG)鄧廷相
ÔNG VŨ THÀNH武綏公
ÔNG NGÔ TUẤN-DỊ吳俊異
ÔNG NGUYỄN-MẠI阮邁
ÔNG PHẠM-KHIÊM-ÍCH (HIỆU LÀ KÍNH-TRAI)晟劍盜
ÔNG DƯƠNG-NHẬT-CAO洋日高
ÔNG NGUYỄN-TRỌNG-THƯỜNG阮仲常
BÙI-SĨ-TRIÊN暹士裴
NGUYỄN TRÁC LUÂN阮卓輪
NGUYỄN-TÔN-PHONG阮宗峯
UÔNG-SĨ-ĐOAN汪士端
HÀ-TÔN-HUÂN何宗勳
TRẦN-VĂN-HOÁN陳文煥
TRẦN-PHỤ-DỰC 陳附翼
NGUYỄN-NGHIỄM阮儼
NGUYỄN-BÁ-LÂN阮伯璘
NHỮ-TRỌNG-ĐÀI汝仲台
TRỊNH-HUỆ鄭穗
VÕ-ĐÌNH-QUYỀN武廷權
PHẠM-CÔNG-BẢO范公寳
PHẠM-ĐÌNH-TRỌNG范廷重
PHAN-KÍNH潘敬
TRẦN-VĂN-TRỨ陳文著
NGUYỄN-HOÀN阮俒
VŨ-MIÊN武檰
LÊ QUÍ ĐÔN黎貴惇
NGUYỄN-XUÂN-HUYÊN阮春煊
ĐÔNG-BÌNH-CÔNG東平公
CHÂN QUÂN THẦN PHÚ真君臣賦
PHẠM-TIẾN范進
NGÔ TRẦN-THỰC吳陳植
NGUYỄN HUY-CẬN阮輝公
ÔNG NGÔ-THỜI-SĨ吳時仕
LÝ-TRẦN-QUÁN李陳慣
NGUYỄN-DUY-NGHI阮惟宜
NGUYỄN-BÁ-DƯƠNG阮伯揚
BÙI-HUY-BÍCH裴輝壁
NGUYỄN-ĐÌNH-GIẢN(Hiệu Chuyết-Trai)阮廷僴
NGÔ-DUY-VIÊN吳惟袁
NGUYỄN-HỒ-DĨNH阮胡穎
NHỮ-CÔNG-ĐIỀN汝公填
NGUYỄN-QUÝNH阮迴
GIÁC-TRAI覺齋
LƯU-TIỆP 劉捷
NGÔ-THỜI-NHIỆM 吳時任
NGUYỄN-THẾ-LỊCH 阮世瀝
NGUYỄN-VỆ 阮衛
NGUYỄN-THẾ-BÌNH 阮世評
PHẠM-NGUYỄN-DU 范阮攸
PHẠM-QUÝ-THÍCH 范貴適
HOÀNG-QUỐC-TRÂN 黃國珍
NGÔ-NHẬT-TIÊM 吳日暹
NGUYỄN-TÂN 阮濱
NGUYỄN-DU 阮瑜
NGÔ-NHO 吳儒
TRẦN-BÁ-LÃM 陳伯覽
TRẦN-DANH-ÁN 陳名案
BÙI-HUY-DU 裴煇攸
NGUYỄN-KHUÊ 阮圭
NGUYỄN-LÝ 阮理
ĐỖ-LỆNH-THIỆN 杜令善
NGUYỄN-KỲ 阮棋
ÔNG TIẾN-SĨ (Khuyết danh) 進士
THÁM-HOA Khuyết danh 探花
NGUYỄN-TỰ-CƯỜNG 阮自彊
TIẾN-SĨ (Khuyết danh) 進士
BẨY ĐỜI TIẾN-SĨ 七代進士
TIẾN-SĨ (Khuyết danh) 進士
TIẾN-SĨ (Khuyết danh) 進士
TIẾN-SĨ (Khuyết danh) 進士
TIẾN-SĨ TOẠI 進士遂
THIỀU-QUI-LINH 韶貴靈
LÊ-TUẤN-MẬU 黎俊茂
VÕ-DUỆ 武睿
NGÔ-HOÁN 吳煥
THÁM-HOA (Khuyết danh) 探花
QUAN-VÕ
TIẾN-SĨ(Khuyết danh) 進士
TIẾN-SĨ (Khuyết danh) 進士
DỊCH-ĐÌNH THỪA DƯƠNG-XA PHÚ 掖庭乘洋車賦

PHỤ LỤC

BÀI HÀNH TRÌNH CA
BÀI THƠ ĐÊM ĐI THUYỀN ĐẬU BÊN BỜ Ở SÔNG
MỘT NGƯỜI CON GÁI ĐI ĐƯỜNG TRƯỢT CHÂN TỰ VỊNH
THƠ HỒ-XUÂN-HƯƠNG VIẾNG ÔNG PHỦ VĨNH-TƯỜNG
QUAN THƯỢNG-THƯ NHÀ LÊ CÓ ĐỀ VÀO TƯỜNG ĐỀN THỜ ÔNG PHẠM-ĐÌNH-TRỌNG MỘT BÀI THƠ
CA TRÙ (HÁT NÓI)​

 

EBOOK

 

MẤY LỜI NÓI ĐẦU

Tập « Đăng-Khoa-Lục-Sưu-Giảng » này do một vị Thượng-Thư triều Lê là Trần-Tiến biên soạn nói về căn bản của sự đỗ đạt, và thuật lại, để dẫn chứng, những mẫu chuyện vắn, nhấn-mạnh về phần đạo-đức, những chuyện đã thấy rõ trong mùa thi cử của thời xưa.

Ngoài một vài điểm khuyết-nghi bởi sự truyền khẩu, không có minh văn, cuốn « Đăng-Khoa-Lục-Sưu-Giảng » là một cuốn sách có tính cách triết-lý do người xưa đã dựa theo ĐẠO, ĐỨC mà viết ra để răn đời.

Chẳng những cuốn sách đó, đã có công dụng đặc biệt là trừng thanh, khuyến thiện (khuyên răn những ai chớ cậy có tài mà làm những điều trái với lương-tâm) phải nên gắng sức luyện chí, luôn luôn trông vào Đức và Hạnh, lại còn là một phương-trâm xử-thế dành riêng cho các anh, chị, em học-sinh trong hiện-đại.

Thực vậy ; vì gần đây trong giới nam, nữ học-sinh ; có một số anh, chị, em đã có một ngộ-nhận trong sự thi rớt ; mà oán than, toan làm uổng phí cả một thời xuân, nên cuốn sách này được đem phiên dịch và đưa lên khung ấn-loát, tưởng không phải là vô ích vậy.

Còn nói về phương-diện văn-chương thì : « Nhân tài như bách hoa » đủ các màu sắc. Sự ưa thích từng màu, là do ý riêng của mỗi người. Trong địa-hạt tư tưởng, thường thấy có chỗ dị đồng. Cuốn truyện Thúy-Kiều của Nguyễn-Du, cuốn Le Cid của Corneille, có người cho là hay, có người cho là dở, là lẽ rất thường.

Lòng thị hiếu của người tuy có khác, nhưng bất luận ở Thời-đại nào, ở xã-hội nào, cuốn sách này vẫn có một giá-trị đặc-biệt đối với Quý-vị Độc-giả muốn thưởng thức cái tinh-hoa của Hán-học và khảo cứu cách xử-thế theo tinh thần Đạo đức và Luân-lý của các bậc Hiền-triết thời xưa.

Vả chăng, những sự trừng thanh, khuyến thiện, duy trì đạo lý, đương được khuyến khích, thì cuốn sách này, có thể ví như ngọn đèn soi sáng, chỉ đường dẫn lối, giúp cho những ai muốn hướng về điều THIỆN.

Đó là mục đích duy nhất của cuốn sách này vậy.

Saigon, ngày trùng cửu năm Nhâm-Dần.
(Tháng 10 năm 1962)
Dịch-giả Đạm-Nguyên

 

LỜI TỰA
TẬP ĐĂNG-KHOA-LỤC-SƯU-GIẢNG 登科錄搜講

Tên Sách là « SƯU-GIẢNG » [1] thủ nghĩa gì ? Có nghĩa là : « sự việc tuy ở trong vòng kín đáo, tế-vi, nhưng chính là căn bản của sự thi đỗ », (Đăng Khoa), nên không thể không sưu tầm đến nguồn gốc được. Việc kể ra đây, là để khuyên răn người tương lai, nên không thể không giảng giải ra được.

Tôi nghĩ : Phú quý là điều người ta ham muốn nhất, mà trong vòng phú quý thì khoa danh là trọng hơn cả. Lòng mong muốn của người ta là khoa danh. Trong khoa danh thì nối đời là khó, cho nên người đời mong muốn, tức là việc quý báu của trời đất. Họa và phúc không biết cửa nào mà tìm, mà Trời đất có dành riêng cho ai đâu ?

Thiên hạ biết bao người, (những người theo về nghề thi cử cũng không ít), có người thi đỗ, có người đỗ rồi ra làm quan giỏi giang, có người sự nghiệp tầm thường, có người được trọn đời vinh hiển, có người lại không được lệnh chung (bất đắc kỳ tử) có người thọ, có ngườiyểu[2] ; có nhà đỗ đạt chỉ một hai đời, có nhà đỗ đạt liên tiếp đến ngoại hai mươi đời ; có người đỗ sớm từ 17, 18 tuổi ; Người được hoàn toàn, người bị thiếu thốn, không đều nhau, đó có phải là tự nhiên mà sinh ra thế đâu ?

Theo luật thừa trừ của Tạo-Hóa thì hoặc cho hưởng phúc, hay không cho, đó tất phải có thế nào mới nên nỗi thế ? Có 2 thuyết sau đây :

Cùng là loài cây, mà cây có gốc sâu, thì lá mới tốt, cùng là cái chuông, mà chuông có sức lớn thì tiếng mới vang. Vật đều thế cả, huống chi là người.

Kinh Dịch có câu :積善之家必有餘慶 « Tích thiện chi gia tất hữu dư khương ». (Nghĩa là nhà nào tích lũy được nhiều thiện, ắt là có phúc để lại về sau). Vua Tống Nhân-Tôn cũng nói : « Phàm người bề tôi nào đã có khoa danh, hưởng phúc lộc, tất nhiên cha mẹ đã tích đức ». (Câu này xuất xứ ở Uyên-Giám). Hãy coi việc Thám-Hoa giáng sinh, (trong truyện Công-Dư-Tiệp-Ký) và coi các điều chép ở Đan-quế-Tịch Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link, thì sẽ thấy sự cảm-ứng giữa trời và người, không phải là ngoa-truyền.

Thế cho nên, nhà nào đời trước có nhiều âm-đức thì sau con cháu tất được hiển vinh. Đường khoa-danh, toàn hay không toàn, bền lâu hay ngắn ngủi, cũng đều tùy theo âm-đức dầy hay mỏng…

Vậy thì bảo nguồn gốc khoa cử là ở Thế-Trạch Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link, là một thuyết.

Khoa danh rất trọng, nên phải căn cứ vào phúc-ấm của đời trước. Nhưng cũng phải người có hạnh nghĩa có thể đáng được khoa danh ấy thì Hoàng-Thiên mới giao phó cho.

Kinh thi có câu :瑟彼玉鑽黄流在中愷悌君子福綠降« Sắt bĩ ngọc toàn, hoàng lưu lại trung, khởi dễ quân-tử, phúc lộc du giáng » Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link. Chén ngọc mịn màng trong đựng rượu vàng, (rượu quí) cũng ví như người quân-tử có đức trung hậu, phần được hưởng phúc lộc của trời dành cho Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link. Rượu vàng là thứ rượu quí, pha uất kim ; chén ngọc là vật quí, để đựng rượu quí Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link. Là ý nói : lộc chỉ cho người có đức, mà phúc thì không đến kẻ gian tà. Hãy xem câu chuyện truyền-lô (Xướng danh) của Tiến-Sĩ họ Lưu (Trong truyện Công-Dư Tiệp-Ký), và xem trong Đan-Quế-Tịch đã chép, thì thấy giữa trời và người có cảm-ứng, không sai.

Bởi thế trước lúc thi, trên Thiên-Đình đã cân nhắc đức-trạch đời trước của từng nhà, và hạnh-kiểm của từng người, rồi mới tùy theo phúc-trạch dày hay mỏng, mà cho đỗ-đạt hay không, gián hoặc cũng có những người hạnh kiểm khuy-khuyết (xút kém) mà cũng được đỗ đạt, đó tất nhiên là nhờ ở đức-trạch của tiền-nhân người ta rất dày ; ngoài ra còn phải giữ gìn hạnh kiểm cho chính đính, rồi mới có thể nói đến đỗ đạt được. Vậy hạnh-kiểm của chính bản-thân cần phải có là một thuyết nữa.

Thế thì nên phải lo sợ, không liên lụy đến âm-đức, mới có thể dành cho con cháu về sau được.

Ai chả mong thân mình được hiển vinh. Theo thuyết đức-hạnh, thì mình tất phải lo lắng sợ làm dơ bẩn hạnh kiểm, mới có thể tính đến việc vin bẻ cành Đan-Quế trên cung-trăng.

Ta suy xét kỹ thì thấy khoa danh phải đâu chuyện dễ. Nhân thế mới đem những điều đã được mắt thấy tai nghe ; rồi đem Đăng-Khoa-Lục ra mà tìm tòi, giảng giải, chưa được một phần trăm, nhưng cũng tùy biết được thế nào thì ghi chép thế, và phụ thêm ý kiến của mình, ngõ hầu làm cho di tích của các bậc tiền-bối không bị mai một ; và cho lũ con cháu có chỗ khảo xét ; để khỏi phải dạy bằng miệng đó thôi, đâu dám nói đến chuyện dạy người.

Theo sách Công-Dư Tiệp-Ký : sách này do Ông TRẦN-TIẾN, Thượng-Thư đời Lê-Hiến-Tôn, làm ra.

LÊ HIẾN-TÔN TRIỀU
Thượng-Thư Trần-Tiến Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link biên-soạn

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Sưu-giảng là tìm tòi, tra xét và đem giải nghĩa.

[2] Thọ khảo là sống lâu ; yểu vong là chết non.

[3] Đan-Quế : Chỗ Thần Tiên ở.

[4] Thế-Trạch : Ân đức đời đời lưu lại.

[5] Du-giáng : ở câu phúc lộc du-giáng nghĩa là phúc Lộc trời dành cho mãi mãi.

[6] Tổn-thương : Làm hao thiệt, thương hại đến việc gì.

[7] Câu thơ chữ Hán trong bài tựa trên, trích trong Thiên Đại-Nhã Kinh Thi.

[8]Trần-Tiến là vị Thượng-thư triều vua Lê-Hiến-Tôn và là người tỉnh Hải-Dương (Bắc Phần).

 

Phần Hán Nôm của quyển này trước đây có sự tham gia đánh máy biên tập và hiệu khảo của Hai bạn là @keodau và @suongdem. Sao không thấy có ghi danh ở đây?

 

File word có Hán Nôm trước đây đã xoá, ebook này được biên tập Hán Nôm lại từ đầu để khỏi kiện cáo lôi thôi.

 

Dự là nay mai sẽ có nhiều người vào chỉ trích nói ra nói vô ăn theo, tiện thể để
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link đây mượn gió kéo buồm PR luôn.