Kinh điển Thần khúc - Dante Alighieri

​

Năm 1882, trong chuyến giảng bài vòng quanh nước Mỹ, Oscar Wilde đã vô cùng ngạc nhiên khi nhìn thấy cuốn “Thần khúc” (The Divine Comedy) tại một trại phục hồi nhân phẩm ở Nebraska. "Chúa ơi! Ai có thể tưởng tượng được là lại tìm thấy Dante ở chốn này”, ông thốt lên.

Thu Hà -
Nhưng điều dễ hiểu là ở chỗ, thiên trường ca trung cổ về tội ác và sự cứu rỗi của Dante sẽ là nguồn sáng khai trí cho những con người đang trong cuộc hành trình hướng thiện. Gần đây, Jeffrey Archer, một tù nhân người Anh, đã viết 3 tập Nhật ký ngồi tù với lối kết cấu 3 phần hệt như Thần khúc của Dante: Địa Ngục, Luyện ngục (còn được dịch là Tĩnh ngục) và Thiên đường.

Thiên tài của Dante hầu như không được đánh giá xứng đáng tại các quốc gia sử dụng tiếng Anh. Lỗi này một phần do các dịch giả ở thời đại Victoria. Các giáo sĩ, công chức và những nhân vật đáng trọng khác ở thời này đã dịch những áng thơ trong suốt như pha lê của Dante thành thứ văn chương sáo ngữ mộ đạo hoặc những giáo lý đạo đức khô khan. Ngay cả Longfellow, tác giả của bản dịch được coi là ưu việt nhất, xuất bản trong khoảng 1865-1867, khi chuyển ngữ trường ca này của nhà thơ cũng phải cắt bỏ rất nhiều đoạn hoặc dò dẫm theo kiểu “word by word” (dịch từng chữ).

Trong Thần khúc, Dante đã khắc hoạ một cách chính xác những cảnh trừng phạt đầy sống động và ghê rợn: những tên buôn thần bán thánh bị đốt chân trong lửa; những kẻ cầm quyền ngang ngược bị nhúng trong đầm phân; kẻ hung ác bị luộc chín trong dòng sông sôi máu nóng, người tâm địa xấu xa bị nhấn chìm trong băng… Hơn 700 năm qua, Dante không có đối thủ trong những trang viết đề cập đến nỗi kinh hoàng nơi chín tầng địa ngục ở một thế giới khác.

Dante Alighieri sinh năm 1265 trong một gia đình thuộc dòng dõi quý tộc lâu đời tại Florence. Mẹ ông, bà Bella degli Abati, mất sớm khi nhà thơ chỉ mới 7 tuổi (1272). Cha ông lấy vợ hai nhưng cũng qua đời không lâu sau đó. Ông may mắn được Brunetto Latini nuôi nấng và đỡ đầu. Latini là một nhà chính trị, một học giả uyên bác. Ông đã dạy cho nhà thơ nhiều kiến thức phong phú về văn học La Mã và những kiến thức khoa học đương thời.

Năm 12 tuổi, Dante được hứa hôn với Gemma Donati. Nhưng trước đó, trái tim của nhà thơ tương lai đã phải lòng một cô bé khác tên là Beatrice. Lúc đó nàng mới 9 tuổi. Nhiều năm về sau, Dante gặp lại Beatrice. Ông đã làm rất nhiều bài thơ tặng nàng nhưng tuyệt nhiên vợ ông, Gemma, không bao giờ được đề cập đến trong bất cứ một bài thơ nào của ông. Beatrice mãi mãi là nàng thơ của Dante.

Cuộc hôn nhân với Gemma Donati kéo dài được 2 năm (1285-1287). Simone dei Bardi trở thành người vợ thứ hai của ông nhưng vẫn không thay thế được vị trí của Beatrice trong lòng nhà thơ. Beatrice lấy chồng và qua đời tháng 6/1290, lúc mới 24 tuổi. Dante trốn chạy nỗi buồn bằng cách lao đầu vào nghiên cứu triết học, thần học, thiên văn học và bắt đầu viết những bài thơ ghi lại hồi ức với Beatrice.

Vào cuối những năm 1290, Dante bị cuốn hút vào các hoạt động chính trị. Ông tham gia đội quan bảo vệ quyền tự trị của xứ Florence trước sức ép của chính quyền La Mã nhưng thất bại. Năm 1302, Dante bị buộc tội liên quan đến những vụ bê bối mua quan bán tước. Ông bị tuyên bố tử hình bằng cách thiêu sống. Nhà thơ trốn thoát và sau đó phải đi đày biệt xứ, vĩnh viễn để lại vợ con ở quê hương.

Từ 1302, Dante không bao giờ trở lại Florence. Ông sống lang bạt kỳ hồ qua nhiều thành phố trên nước Italy. Vào đêm 13 rạng ngày 14/9/1321, nhà thơ qua đời. Thi thể của ông được chuyển đến một nhà thờ tại San Francisco. Sau khi nhà thơ mất, giáo hoàng John XXII còn ra lệnh thiêu hủy tác phẩm De Monarchia của ông. Những trước tác còn lại của Dante được các giáo sĩ tại Francisco cất giấu. Năm 1519, Giáo hoàng Leo X quyết định giao cho Michelangelo chuyển số tư liệu này về Florence và được lưu giữ lại cho đến ngày nay.

Dante viết Thần khúc trong những ngày tháng lưu vong. Cuộc đời trôi nổi và số phận bi kịch của nhà thơ đã khiến ông sáng tác nên những câu thơ vừa giàu giá trị triết học, tôn giáo vừa thể hiện rõ thế giới tinh thân phong phú của con người. Ông là một trong những người khép lại thời kỳ trung cổ và mở ra cánh cửa của thời đại Phục Hưng.

GS NGUYỄN VĂN HOÀN VÀ 30 NĂM DỊCH 'THẦN KHÚC'

'Liều' dịch 'Thần khúc' vì quá đam mê ngôn ngữ và văn học Italy; miệt mài nghiền ngẫm suốt 30 năm vì đối diện với một tác phẩm quá khó, GS Nguyễn Văn Hoàn cuối cùng cũng đã mang đến cho độc giả VN bản dịch tiếng Việt đầy đủ đầu tiên kiệt tác của Dante Alighieri.

Thần khúc bản tiếng Việt của GS Hoàn vừa được Đại sứ quán Italy ở VN giới thiệu chiều 16/11/2009 tại Hà Nội. Đại sứ Italy Andrea Perugini phát biểu: “Thật là vui mừng và biết ơn đón nhận bản dịch của Giáo sư Nguyễn Văn Hoàn. Ông đã thực hiện việc dịch hoàn chỉnh sang tiếng Việt lần đầu tiên một trong những kiệt tác văn học của mọi thời đại”.

Là một trong những tác phẩm văn học vĩ đại nhất của nhân loại, Thần khúc của Dante gồm 100 khúc, 14.226 câu thơ được chia làm 3 phần: Địa ngục, Tĩnh thổ và Thiên đường. Địa ngục, chia làm 9 khu, là những cuộc gặp gỡ của nhà thơ (đóng vai nhân vật chính trong tác phẩm) với đủ loại tội nhân, từ tham nhũng, dâm ô, trụy lạc đến những kẻ tư thông, bội phản... Tùy tội nặng nhẹ khác nhau, tất cả đều phải chịu những cực hình ghê sợ.

Phần 2 - Tĩnh thổ - diễn ra tại một ngọn núi ở tận cực Nam của trái đất, là nơi có 7 tầng, tượng trưng cho bảy trọng tội theo quan niệm của Cơ đốc giáo. Tĩnh thổ là nơi các tội nhân suy tư sám hối. Còn phần 3 - Thiên đường, gồm 9 tầng - là sự tưởng tượng của Dante về những người được Thượng đế lựa chọn.

Ra đời cách đây 7 thế kỷ, Thần khúc được đánh giá là một tác phẩm tổng hợp những kiến thức triết học - nghệ thuật của văn hóa trung cổ, đồng thời là điểm kết nối với thời đại Phục hưng, bắt đầu từ chính Italy.

Chia sẻ về quá trình dịch Thần khúc của mình, GS Nguyễn Văn Hoàn cho biết, ông sang Italy từ năm 1978, khi chưa hề biết một chữ tiếng Italy. Nhưng những thư viện sách khổng lồ, những trường đại học danh tiếng, những giờ học thách thức đã cuốn hút ông. Ông quyết định dịch Thần khúc của Dante với mong ước giúp độc giả Việt Nam tiếp xúc với một trong những tác phẩm quan trọng nhất trong lịch sử văn học nhân loại, dù theo như lời ông nói, đây là một thử thách "dường như vượt quá khả năng của tôi". "Trước khi có bản dịch của tôi, người Việt Nam đã biết đến bản dịch 30 khúc đầu tiên của GS Lê Trí Viễn và nhà thơ Khương Hữu Dụng. Nhưng họ dịch từ tiếng Pháp. Tôi nghĩ, nếu dịch được từ nguyên bản, bao giờ cũng tốt hơn. Vì vậy, tôi bắt tay vào công việc này, dù biết làm như thế là rất liều, rất to gan".

Lý giải cho "sự liều" của mình, GS cho biết: "Ở trường đại học, điểm thi tiếng Italy của tôi rất cao. Khả năng ngôn ngữ của tôi không tồi. Nhưng so với thứ ngôn ngữ Dante sử dụng trong Thần khúc thì những gì tôi biết là chưa đủ. Đó là chưa kể, tác phẩm được viết theo trí tưởng tượng của nhà thơ về những nơi chưa ai từng đặt chân đến như Địa ngục và Thiên đường, nên không phải ai cũng hiểu hết được những điều tác giả định nói".

Dịch giả cuốn sách cho biết, để vượt qua những khó khăn này, ông vừa dày công nghiên cứu ngôn ngữ và văn hóa Italy; vừa huy động vốn ngoại ngữ tiếng Pháp của mình; đồng thời đối chiếu cùng lúc với nhiều bản dịch các ngôn ngữ khác nhau của những người đi trước. "Sau khi dịch xong phần thứ nhất - Địa ngục - tôi tự hào cho rằng, thế là mình dễ dàng thừa thắng xông lên với hai phần còn lại. Nhưng không ngờ, càng dịch tôi càng thấy khó", ông kể.

Cứ như thế, kiệt tác nổi tiếng này đã ngốn hết của GS Hoàn 30 năm ròng rã. "Tất nhiên, trong 30 năm đó, tôi cũng còn nhiều công việc khác. Nếu dồn lại, chỉ chuyên tâm dịch Thần khúc, tôi áng chừng sẽ mất khoảng 5 năm", ông nói.

Đánh giá về tầm quan trọng của Thần khúc và sự ảnh hưởng của Dante đến văn học Italy, GS Nguyễn Văn Hoàn cho biết: "Dường như Dante là một nhân vật đã được thần thánh hóa ở Italy. Trong một cuộc khảo sát hơn 150 trường đại học ở châu Âu để tìm hiểu xem thế giới nghiên cứu gì nhiều nhất về Italy, câu trả lời là Dante. Trong thời gian tôi học ở Italy, mỗi khi có buổi đọc sách Thần khúc, công chúng tham dự rất đông. Điều này khiến tôi rất ngạc nhiên".

Tại buổi giới thiệu sách, Đại sứ Italy cũng chia sẻ, sắp tới Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết sẽ có chuyến thăm cấp nhà nước đầu tiên tới Italy sau 36 năm thiết lập quan hệ ngoại giao. Thần khúc bản tiếng Việt được chọn gửi đến Bộ Ngoại giao với hy vọng Chủ tịch nước sẽ sử dụng làm quà tặng cho Tổng thống Italy.

Những người thực hiện ebook: Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkVui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link

* Update 22/12/2014: thêm hình và sửa 1 số lỗi chính tả

____________
Các bản khác:
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link của @maidorim: sửa tên phiên âm thành nguyên bản tiếng Ý
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link của @Anan Két: tạo liên kết chú thích và gắn tranh minh họa

 

Hoàn Hảo! Cảm ơn nhóm làm sách. Sách quý, trình bày ebook thật công phu.

 

Theo dõi dự án từ lúc bắt đầu cho đến tận lúc ebook được đăng, cảm thấy rất vui.
Thật sự rất cảm ơn sự đóng góp của nhóm làm ebook rất nhiều.

 

Tri thức của nhân loại đã có thêm một Ebook quý rồi. Trân trọng cám ơn tất cả nhóm thực hiện ( Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkVui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link ) - Chúc các bạn Mạnh khỏe và Thành đạt

 

Chân thành cảm ơn nhóm thực hiện, đã kỳ công sưu tầm, biên tập và giới thiệu một tác phẩm quý..quả thật, đến tận bây giờ, mình vẫn rất muốn tìm hiểu về tác phẩm này nhưng không đủ khả năng.Xin cảm ơn một lần nữa.

 

Dự án hoành tráng quá, đọc giới thiệu không đã thấy công phu rồi, cảm ơn nhóm thực hiện nhé

 

Thanks nhóm edit nhiều! Mình hóng cuốn này lâu rùi. Gửi nhóm 1000 like nhé

 

Nhóm xuất sắc quá. Mọi người thực sự rất tuyệt!!!

 

Quyển này chủ yếu để nghiên cứu, chứ đọc bằng ebook khá bất tiện, vì còn phần chú giải ở phía sau nữa. Mình ngồi check lỗi chính tả phần chú giải mà ngán quá chừng, phục mấy bạn khác trong dự án ghê.

 

Quyển này cũng là niềm hứng khởi cho Dan Brown viết cuốn Hỏa Ngục ,cám ơn nhóm làm sách

 

^ Inferno của Dan Brown đưa nhiều chi tiết của Divine Comedy một cách gượng ép, đọc không tự nhiên.
Cảm ơn dịch giả và nhóm làm sách.

 

Hê hê, ebook update đổi font chữ được, may quá, nhìn cái font cũ đau cả mắt

 

Tuyệt vời! Cám ơn nhóm ))

 

Mình đọc sách in, nhưng cũng dùng ebook ở đây để tra chú giải cho tiện, cám ơn mọi người

 

Cho mình hỏi có Bạn nào có ebook tác phẩm này mà các tên riêng được giữ nguyên bản không ạ?

 

Mình nghĩ là không có vì chỉ có 1 bản dịch full duy nhất của bác Hoàn mà bác ấy lại phiên âm gần hết rồi.

 

Vừa rồi lêu bêu ngoài Vinh, tình cờ ghé vài chổ sách thanh lý, thế nào lại 'nghía' được bản Thần Khúc 'cổ 20 năm': Hình thức mới toanh, là một bản lỗi đóng bìa ngược, đáng tiếc là chỉ mỗi phầnI . NNhưng điều gây ngạc nhiên nhất chính là giá của em nó ...5K! Không mua mới là lạ ...

 

Các bạn chờ nhé! Tôi đang điều chỉnh lại (về hình thức và nội dung, sửa một số lỗi chính tả [dính từ, sai dấu, ...]) ebook này. Có thể sẽ thêm các liên kết đến các chú giải.

 

Cảm ơn các bạn thực hiện ebook này!
Tôi đã điều chỉnh tương đối như đã nói, nhưng chưa tạo được liên kết giữa các “khúc” với phần “chú giải” (vì phải kiểm tra đánh số lại các dòng).
Có chi không phải, mong các bạn bỏ qua.