Sinh học Bảy nàng con gái của Eva - Bryan Sykes

Tên sách: Bảy nàng con gái của Eva (The Seven Daughters of Eve: The Science That Reveals Our Genetic Ancestry)
Tác giả: Bryan Sykes
Dịch giả: Trần Thị Mai Hiên - Ngô Minh Toàn
Nxb Trẻ

Tựa đề rất thơ này là tên của một cuốn sách khoa học phổ thông hết sức hấp dẫn về di truyền học. Tác giả của nó là một nhà bác học nổi tiếng kiêm… phóng viên truyền hình, vì thế chắc chắn ông rất biết cách viết sách như thể kể một câu chuyện, ly kỳ và cuốn hút.

Câu chuyện mở đầu bằng một sự kiện rất “giật gân”: Ngày 19/9/1991, hai nhà leo núi người Đức phát hiện dưới lớp băng của một ngọn núi thuộc rặng Alps một thi hài đàn ông đã đông cứng. Bên cạnh ông ta là một chiếc rìu kiểu cổ.

Một thời gian sau, giới khoa học khám phá ra rằng thi hài ấy không phải của một nhà leo núi nào mất tích cách đó vài năm hay vài chục năm, mà là của một người tiền sử, sống cách chúng ta hơn 5.000 năm.

Và còn giật gân hơn nữa là việc tìm ra hậu duệ của “Người Băng”, đó là một phụ nữ đang sống ở Dorset (miền nam nước Anh) ngày nay, cô Marie Mosely.

Sự ly kỳ chưa dừng lại ở đó.

Các sự kiện lần lượt được kể tiếp theo trong câu chuyện sẽ dẫn chúng ta tới một kết luận choáng váng:

“Gần như mọi người có nguồn gốc châu Âu, cho dù họ có sống ở đâu trên thế giới đi nữa, đều có thể truy theo dòng mẹ đến một trong số bảy người phụ nữ”, được coi như bảy bà “tổ mẫu” của Âu châu .

Dù vậy, vẫn phải thừa nhận rằng Bảy nàng con gái của Eva là cuốn sách đòi hỏi bạn phải tập trung khi đọc. Nói cách khác, bạn không thể vừa đọc sách vừa… nghe nhạc. Bởi lẽ, chủ đề trọng tâm của nó là di truyền học, một lĩnh vực khoa học chính xác.

“Trước mặt tôi, trong ánh sáng mờ ảo, tất cả những con người đã từng sống đang xếp thành hàng nối hàng… Tôi cầm trong tay đầu sợi chỉ kết nối tôi với mẫu tổ của tôi ở đầu kia, xa rất xa.

Tôi kéo sợi chỉ, thế là từng gương mặt người phụ nữ ở từng thế hệ cảm nhận cái giật đó và ngẩng lên nhìn tôi. Gương mặt của bà sáng lên giữa đám đông bởi một ngọn lửa kỳ lạ. Tổ tiên của tôi là đây… Rồi sợi chỉ ấy hóa thân thành chính sợi dây rốn…”. (wonbin88@TVE)

Link : Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link (Russie@TVE cung cấp)

 

Ngày xưa mình cũng tham gia dự án này. Cũng gõ 1 chương. Sau đó bác chủ dự án (không phải bác @quocsan nhé) lặn mất tăm và sách output cũng mất tích. May qúa giờ lại thấy.

 

Sách này đọc rất thích, lâu lắm rồi mới đọc một quyển như vậy, cảm ơn nano và team đã làm cuốn sách này.

 

Phải công nhận là bộ Khoa học và Khám phá của nhà xuất bản Trẻ toàn là những cuốn sách hay, và đây là một trong số những cuốn hay nhất của bộ sách này, đáng đọc. Tuy nhiên, người đọc cần xem lại kiến thức về di truyền học trong chương trình phổ thông, nhất là những kiến thức về ADN, không thì sẽ dễ thấy... mệt.


Nội dung sách là về toàn bộ công trình nghiên cứu của Brian Sykes: truy tìm nguồn gốc của loài người bằng ADN ti thể (mitochondrial DNA). Ti thể (mitochondria) là một thành phần có trong đa số tế bào động vật (trừ một số loại tế bào, ví dụ hồng cầu), có chức năng tạo năng lượng cho tế bào. Ti thể nằm trong tế bào chất nhưng có màng ngăn và chứa ADN của riêng nó. Theo giả thuyết được chấp nhận hiện tại, ti thể là một loại virus cổ đại sống cộng sinh với tế bào con người . Điều đặc biệt của ADN ti thể là chúng chỉ được truyền từ mẹ qua con, khác với ADN nhân tế bào vốn được truyền từ cả cha và mẹ cho con. Khi tinh trùng truyền chất liệu di truyền cho trứng, chúng chỉ truyền ADN nhân tế bào (nằm trong đầu tinh trùng) mà không truyền ADN ti thể (nằm trong đuôi tinh trùng), vì vậy, toàn bộ ADN ti thể trong cá thể con đều được thừa hưởng từ mẹ (trong trứng chứa ADN nhân tế bào và ADN ti thể của mẹ). Nói cách khác, nếu 2 người có ADN ti thể giống nhau thì có thể kết luận là họ có chung một mẫu tổ (hay còn gọi là "người mẹ chung"). Ngoài ra, nghiên cứu ADN ti thể cũng đơn giản hơn. ADN ti thể cũng chỉ có khoảng 16.500 nucleotide, ngắn hơn khá nhiều so với vài triệu nucleotide của ADN nhân tế bào, trong đó, một đoạn 500 nucleotide đóng vai trò "kích hoạt" (activator), không tham gia vào quá trình mã hóa acid amin, là đối tượng nghiên cứu chủ yếu của tác giả.

(*) Chỗ này mình chưa rõ tại sao virus này lại chứa ADN chứ không phải là ARN như các loại virus khác.

Thêm nữa, tác giả cũng xác định được tốc độ phát sinh đột biến trong ADN ti thể là khoảng 10.000 năm/1 đột biến. Vì thế, nếu 2 người có ADN ti thể chỉ có 1 nucleotide khác nhau thì có thể kết luận mẫu tổ chung của 2 người này nằm trong khoảng 10.000 năm trở lại đây, nếu có 2 nucleotide khác nhau thì mẫu tổ chung này nằm từ 10.000 đến 20.000 năm trước. Điều này giúp tác giả chẳng những xác định được 2 người có cùng mẫu tổ hay không mà còn xác định được thời điểm vị mẫu tổ này đã sống.

Thành tựu ban đầu của ông là xác định được nguồn gốc của người Polynesia là từ Châu Á, bác bỏ thuyết nguồn gốc từ Châu Mỹ. Sau đó là xác định được toàn bộ người Châu Âu hiện tại không bị lai tạp với người Neanderthal. Kế đến ông phải bảo vệ những cơ sở khoa học của ngành nghiên cứu ADN ti thể trước những phản biện của giới khoa học. Và cuối cùng ông xác định được toàn bộ người Châu Âu hiện tại đều có chung 7 vị mẫu tổ, mà ông sẽ đặt tên cho từng người và mô tả lại cuộc đời của họ (theo kiến thức và trí tưởng tượng của ông). Phần mô tả lại cuộc đời của các vị mẫu tổ này cũng khá thú vị, thể hiện được đặc điểm của khí hậu, địa chất, trình độ văn minh, tập tục của con người ở thời đại của từng vị mẫu tổ.

Đây là một cuốn sách hay vì cung cấp nhiều kiến thức mới (đối với mình), lập luận và kết cấu sách chặt chẽ. Trong đó, phần tác giả kể lại câu chuyện bảo vệ cơ sở khoa học của ngành ADN ti thể là đặc biệt hay và hiếm thấy (dường như giới học thuật hơi dè dặt trong việc kể lại những phản biện đối với nghiên cứu của mình). Theo mình thì thành tựu quan trọng nhất của tác giả trong cuốn sách này là:

(1) Chứng minh được giữa người Neanderthal và Homo Sapien tuy có cùng tồn tại song song với nhau (ít nhất là trong suốt 15.000 năm) nhưng không hề có con lai giữa họ (có thể là do họ không thể thụ thai với nhau, cũng có thể do con lai bất thụ).

(2) Bác bỏ giả thuyết đã tồn tại lâu đời về sự tuyệt chủng của cư dân Châu Âu bản địa, thuyết này như sau: khoảng 7.500 năm Tr.C.N, những cư dân nông nghiệp đầu tiên ở Lưỡng Hà đã tràn qua Châu Âu, quét sạch người bản địa săn bắt-hái lượm và thay thế họ hoàn toàn, người Châu Âu hiện đại đều là hậu duệ của những người nông nghiệp có nguồn gốc Lưỡng Hà này. Những nghiên cứu ADN ti thể của Brian Sykes lại cho thấy điều khác: 6 trên 7 mẫu tổ có thời gian sống lâu đời hơn thời điểm nông nghiệp xuất hiện ("bà mẹ" lâu đời nhất sống khoảng năm 50.000 Tr.C.N) và ít nhất 80% dân cư Châu Âu hiện tại là hậu duệ của 6 bà mẹ này. Vậy, người Châu Âu săn bắt-hái lượm bản địa không hề tuyệt chủng, không hề bị người nông nghiệp từ Lưỡng Hà quét sạch mà họ đã nhanh chóng tiếp thu nông nghiệp và tồn tại, phát triển cho đến tận ngày nay. (**)

(**) Tới đây tự nhiên nhớ tới cụ Hitler. Không biết cụ sẽ nghĩ gì khi biết chủng tộc Aryan (Ấn-Âu) mà ông xem là người Châu Âu bản địa thuần chủng nhất chỉ là nhóm thiểu số và là những kẻ đến sau ở Châu Âu?

 

@thanhbt : chap 14 bị thiếu ảnh, chap 15 thiếu từ trang 236 đến 238, bạn bổ xung giúp mình nhé.

 

Rất thích cách viết về khoa học hay lịch sử mà như kiểu kể chuyện, hấp dẫn quá trời quá đất ^^.
@banycol bạn cho mình xin một số cuốn sách hay mà bạn nói ở trên được không?

 

Là cuốn nào nhỉ? Nếu là bộ Khoa học và Khám phá thì bạn có thể google ra tên của trọn bộ, ebook bộ này thì cũng có rải rác trên diễn đàn này (hình như chỉ 3, 4 cuốn).

 

@banycol à ý tớ là thấy bạn cũng đọc nhiều sách nên định nhờ giới thiệu giúp những cuốn mà tác giả viết kiểu kể chuyện gần gũi như cuốn đo thế giới, chuyện nhỏ trong thế giới lớn hoặc như cuốn này (mặc dù mình vẫn chưa đọc nhưng đọc phần giới thiệu chắc là đúng thứ mình thích rồi)

 

Theo mình hiểu thì bạn thích thể loại Khoa Học Tư Nhiên viết cho đại chúng, phải vậy hông? Nếu vậy thì mình có thể đề xuất những cuốn sau:

1. Mật Mã - Simon Singh : viết về các loại mật mã tự cổ chí kim. Mỗi loại mật mã sẽ có một câu chuyện lịch sử đi kèm với nó. Tuy là chủ đề khá khó tiêu nhưng tác giả viết quá tốt nên đọc cực hấp dẫn. Cùng tác giả này còn có Định Lý Cuối Cùng Của Fermat cũng hay không kém.

2. Những Con Đường Của Ánh Sáng - Trịnh Xuân Thuận: viết về nhận thức của con người về ánh sáng (bản chất, quyền lực, ứng dụng) trong lịch sử. Với mình thì Trịnh Xuân Thuận mới là người viết sách khoa học - vũ trụ hay nhất chứ không phải Stephen Hawkins, Brian Greene, Carl Sagan... (đang nói viết sách thôi nhé). Thật ra mình rất muốn kiến nghị bạn nên đọc trọn bộ Trịnh Xuân Thuận theo thứ tự sau để có nền tảng hoàn chỉnh hơn, nhưng nếu bạn bận thì có thể đọc trước cuốn Những Con Đường Của Ánh Sáng này:
- Giai Điệu Bí Ẩn.
- Hỗn Độn Và Hài Hòa.
- Nguồn Gốc.
- Những Con Đường Của Ánh Sáng.
- Khát Vọng Tới Cái Vô Hạn.
Mấy cuốn khác như Vũ Trụ Và Hoa Sen, Từ Điển Yêu Thích Bầu Trời Và Các Vì Sao, Cái Vô Hạn Trong Lòng Bàn Tay là chủ đề khác, không hẳn là Khoa Học Tự Nhiên nên mình không kể vào đây.

3. Những Câu Chuyện Phiêu Lưu Của Mr. Tompkins - George Gamow: mô tả cuộc phiêu lưu của nhân vật Tompkins vào thế giới của các khái niệm vật lý. Cuốn này rất thú vị, thuộc hàng kinh điển.

4. Những Nhà Khám Phá - Daniel J. Boorstin: kể về lịch sử khám phá thế giới của con người. Nội dung phong phú quá nên có thể thấy hơi khó đọc, nhưng chịu thu xếp dành thời gian và tạo không gian đọc phù hợp thì ghiền lắm.

5. 17 Phương Trình Thay Đổi Thế Giới - Ian Stewart: cái tên nói lên nội dung rồi. Nên đọc để biết mấy cái phương trình thời phổ thông mình bị bắt học có ý nghĩa thế nào. Chủ đề toán học có vẻ khô khan nhưng viết "mướt" lắm, không mắc cổ đâu.

Hiện mình đang đọc Lịch Sử Y Học - Lois Magner, cảm thấy rất hay, chỉ không biết có hợp "khẩu vị" của bạn hay không, cứ recommend đại. Chúc vui nhé.

 

@banycol cám ơn bạn nha ^^, để mình tìm tải về đọc dần.

 

Theo mình biết thì tất cả các cuốn trên đều chưa có ebook. Nhưng cũng may là tất cả các cuốn này đều còn hàng ở các nhà sách, Tiki hay Vinabook. Riêng Mật Mã thì hình như TVE đang có nhóm làm, bạn kiên nhẫn đợi (vì nhóm này nổi tiếng... chậm

 

@banycol ừm, mình đang tranh thủ tải mấy cuốn trong tủ sách cánh cửa mở rộng. Đang đọc cuốn Tất cả chúng ta đều là cá ^^.