ĐL-Việt Nam LS-Việt Nam Biên Hòa Sử Lược Toàn Biên (Q2 - Biên hùng oai dũng) - Lương Văn Lựu <1000QSV1TVB #0299>

Tên sách : BIÊN-HÒA SỬ-LƯỢC TOÀN-BIÊN
Quyển 2 : BIÊN-HÙNG OAI-DŨNG
Tác giả : LƯƠNG VĂN LỰU
Năm xuất bản : 1972
------------------------
Nguồn sách : timsach.com.vn Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link

Đánh máy : mopie, minhf, thaonguyen, chip_mars, thoibayhet, Rùa Biển, pinkie_min, camchuongtim, Dung Ðôraemi, nhungphan1204

Kiểm tra chính tả : Mai Trâm Trần, Phạm Vân Anh, Tào Thanh Huyền, Ngô Thị Thu, Lương Đình Luật, Lưu Đỗ Thanh Tâm, Nguyễn Văn Ninh, Phạm Ngọc Phương Trinh, Nguyễn Thương Huyền, Trương Thu Trang

Biên tập ebook : Thư Võ
Ngày hoàn thành : 26/12/2019

Ebook này được thực hiện theo dự án phi lợi nhuận
« Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link »
của diễn đàn TVE-4U.ORG

Cảm ơn tác giả LƯƠNG VĂN LỰU đã chia sẻ với bạn đọc
những kiến thức quý giá.​

MỤC LỤC

LỊCH-SỬ ĐẶC-DANH : BIÊN-HÙNG

A) ĐỊA-KHÍ SƠN-LINH

I. NÚI CHÂU-THỚI TRƠ GAN CÙNG TUẾ-NGUYỆT

II. NÚI BỬU-LONG SẠM MẶT VỚI THỜI GIAN
1) ĐƯỜNG VÀO NÚI BỬU
2) NÚI BỬU-LONG

a) SƠN-DANH
b) ĐÀI TAM-THẾ PHẬT
c) HÀM CỌP​

3) BỬU-PHONG CỔ-TỰ

a) NỘI ĐIỆN
b) TIỀN-ĐÌNH
c) ĐÀI PHẬT-BÀ QUAN-THẾ-ÂM
d) HÀM RỒNG
e) TỊNH-XÁ BỬU-PHÁP
​

III. BÓNG THẦN-NỮ MÀI GƯƠM TRÊN NÚI CHỨA-CHAN
1) TRUYỆN TÍCH
2) CẢNH NÚI

B) RỪNG CAO BÓNG CẢ
I. XUYÊN VÙNG NÚI BÀ-RÁ
II. SỐNG TRONG BUÔN THƯỢNG
III. NGƯỜI THƯỢNG ĂN NHANG
IV. MỘT CUỘC ĐI SĂN

C) GIANG-THANH THỦY-TÚ
I. NƯỚC ĐỒNG-NAI

1) NHỮNG CON SÔNG LỊCH SỬ
2) ĐÂY, SÔNG ĐỒNG-NAI CỦA ĐẤT BIÊN-HÙNG​

II. THỦY-VẬN TRÊN SÔNG ĐỒNG-NAI
III. KINH ĐÀO
IV. CÁ RẠCH-ĐÔNG
V. SUỐI SƠN-MÁU

D) VANG BÓNG CỔ-NHÂN

I. ANH-THƠ, LIỆT-NỮ
1) CÔNG-CHÚA NGỌC-VẠN (HOÀNG-HẬU THỦY-CHÂN-LẠP) MỞ ĐƯỜNG NAM TIẾN ĐẾN ĐẤT ĐỒNG-NAI
2) TÁ-THIÊN NHÂN HOÀNG-HẬU (VỢ VUA MINH-MẠNG) SANH QUÁN TẠI BIÊN-HÒA
3) BÀ BÙI-HỮU-NGHĨA (NHŨ DANH NGUYỄN-THỊ-TỒN) MỘT LIỆT PHỤ KHẢ GIA CỦA ĐẤT ĐỒNG-NAI

II. ĐẠI CÔNG THẦN TRIỀU NGUYỄN
1) TRẦN-THƯỢNG-XUYÊN

a) DẸP LOẠN
b) ĐƯỜNG MIÊU-DUỆ
c) LƯU GHI CÔNG ĐỨC
d) LINH-ỨNG
e) DI-TÍCH-KHÁC
f) GIAI-SỬ​

2) NGUYỄN-HỮU-CẢNH KHAI-SÁNG XỨ ĐỒNG-NAI

a) BÌNH CHÂN-LẠP
b) TỊCH-DIỆT
c) HẬU-DUỆ
d) DI-TÍCH​

3) TRỊNH-HOÀI-ĐỨC (1765-1825) KIỀU-NGỤ TRẤN-BIÊN DINH

a) DÒNG-DÕI KHOA-HOẠN
- THỜI CHÚA HIỀN NGUYỄN-PHƯỚC-TẦN
- THỜI CHÚA THẾ-TÔNG NGUYỄN-PHƯỚC-KHOÁT (VÕ-VƯƠNG)
- THỜI NGUYỄN-VƯƠNG PHƯỚC-ÁNH
- THỜI THẾ-TỔ GIA-LONG
- THỜI THÁNH-TỔ MINH-MẠNG
b) MẠNG CHUNG
c) SỰ-NGHIỆP VĂN-CHƯƠNG
d) TÁC-PHẨM CỦA TRỊNH
e) CHÙA MINH-HƯƠNG GIA-THẠNH
f) DI-TÍCH TẠI BIÊN-HÒA
g) TRỊNH-GIA-PHẢ​

4) CHÂU-VĂN-TIẾP (1738-1784)
5) VÕ-TÁNH (?-1081)

a) LÝ-LỊCH
b) OAI-DANH
c) PHÒ CHÚA
d) THỦ THÀNH
e) TỬ-TIẾT
f) TRUY-PHONG​

6) ĐÀO-TRÍ-PHÚ ĐƯỢC VUA MINH-MẠNG KHÂM SAI TIẾP ĐÓN PHÁI BỘ GIAO THƯƠNG ĐẦU TIÊN CỦA HOA-KỲ
7) LÊ-VĂN-LỄ VÀ CÔ BÓNG HIÊN

III. ANH-HÙNG KHÁNG PHÁP
1) TRƯƠNG-CÔNG-ĐỊNH HOẠT-ĐỘNG TRÊN ĐẤT BIÊN-HÙNG
2) ĐOÀN-VĂN-CỰ (1835-1905)
3) HƯƠNG HÀO HẦU VÀ TÁM LIỆT-SĨ (1916)

a) THIÊN-ĐỊA-HỘI
b) TẠI XỨ ĐỒNG-NAI
c) PHÁ KHÁM BIÊN-HÒA
d) PHÁ KHÁM LỚN SAIGON
e) DỐC-SỎI : ĐẤT-THIÊNG, KHÍ-HÙNG
f) GIỜ HÀNH QUYẾT
g) MỒ CHIẾN SĨ
h) HƯƠNG-HÀO HẦU HIỂN-HÁCH
i) TƯ HỔ – BA-VẠN
j) CHÙA CÔ-HỒN
k) ĐỀ-NGHỊ​

4) CHÍ SĨ NGUYỄN-HỮU-HOÀN
5) NHỰT ĐẢO CHÁNH PHÁP (9-3-1945)

a) TỔ-CHỨC CHÁNH QUYỀN
b) DÂN-CHÚNG BỪNG DẬY
c) PHÁT TRIỂN CƠ SỞ PHÒNG-THỦ
d) CỔ XÚY VĂN-NGHỆ CỔ-TRUYỀN
e) TRÁNH NẠN OANH KÍCH
f) TÌNH-TRẠNG BẤT-ỔN
g) BIẾN CHUYỂN MỚI​

6) VIỆT-MINH NẮM CHÁNH-QUYỀN

a) LẬP CHÁNH-QUYỀN
b) CÁC QUẬN BỘ
c) BỘ-ĐỘI LƯU-ĐỘNG
d) PHÁP KHAI-HẤN
e) TIẾNG VANG TỪ LONG-THÀNH
f) TỈNH THIẾU LƯƠNG THỰC
g) TỔNG TUYỂN-CỬ
h) QUÂN TA PHẢN-CÔNG VÀ TẤN-KÍCH BIÊN-HÒA
i) PHÁP ĐÁNH ÚP TÂN-UYÊN
j) HỘI-ĐÀM VIỆT PHÁP
k) VIỆT TRẢ TÙ-BINH PHÁP​

IV. NGƯỜI VÀO LỊCH-SỬ
1) CHIÊM-NỮ DAO-LUẬT ĐÃ BA LẦN DU-THUYẾT HOÃN BINH NGUYỄN-CHÚA

a) TRỔ TÀI VỚI HUỲNH-TẤN
b) ĐỐI THUYẾT VỚI MAI-VẠN-LONG
c) LẠI GẶP NGUYỄN-HỮU-HÀO​

2) LÊ-VĂN-KHÔI KHÁNG TRIỀU ĐÌNH HUẾ ; NHƠN DÂN BIÊN-HÙNG THAM GIA PHONG TRÀO

a) NGUYÊN DO KHỞI LOẠN
b) DẤY LOẠN
c) BINH TRIỀU TIẾP CỨU
- Các thế trận
- Biên-Hòa thất thủ
- Triều-đình tiếp viện
- Binh Triều hạ thành Phiên-An
- Triều Đình tru diệt binh Khôi
d) HẬU-DUỆ LÊ-VĂN-KHÔI
e) DI TÍCH TẠI BIÊN-HÒA
f) CẢM NGHĨ CỦA NGƯỜI DÂN « BIÊN-HÙNG » ?​

3) THÁNH MATHIEU GẨM
4) NGƯỜI MỸ ĐẦU TIÊN ĐẶT CHÂN LÊN XỨ ĐỒNG-NAI
5) BÁC-SĨ NGUYỄN-VĂN-HOÀI (1898-1955)

a) TIỂU SỬ
b) ĐỜI CÔNG-CHỨC
- Công nghiệp sáng-chế
- Thời-kỳ khó-khăn nhất
- Tổ-quốc ghi-ơn
c) ĐỜI SỐNG CÁ-NHÂN
- Sự-nghiệp văn chương
- Tâm bịnh, theo quan-niệm triết-học của Bác-Sĩ
d) ĐI VÀO CÕI BẤT TỬ
e) PHẦN THƯỞNG TINH-THẦN​

6) ĐẠI-TƯỚNG ĐỖ-CAO-TRÍ

- Binh nghiệp
- Hy sinh vì tổ quốc
- Tang lễ
- An táng​

7) NHÂN-VẬT KHÁC
8) TIẾT-PHỤ (HIỀN-THỤC)

a) NHÀ PHÚ-HỘ THỦ-HUỒNG BÊN SÔNG « NHÀ BÈ » VÀ VUA ĐẠO-QUANG
- Bến sông « Nhà bè »
- Chùa Chúc Đảo (Thọ)
b) BÀ MỤ TRỜI
c) DỐC « MA-THIÊNG-LÃNH »
d) CẶP SÓNG THẦN TẠI VÀM THAM MẠNG
e) CHIẾC NỒI ĐỒNG TRÊN NGỌN SÔNG BUÔNG
f) « GIẶC » CÀO CÀO
g) CÁ-LINH
h) THỊ-TRƯỜNG CẮC-KÈ
i) PHO TƯỢNG LINH TẠI NGHĨA-TRANG QUÂN-ĐỘI​

PHỤ-ĐÍNH

 

EBOOK

 

LỊCH-SỬ ĐẶC-DANH : BIÊN-HÙNG

Dinh Trấn-Biên, vào năm Kỷ-tỵ (1629) nguyên là Phủ Phú-Yên, cương thổ cuối cùng của Đại-Việt, giáp phía Nam là nước Chiêm-Thành.

Việt dân tiếp tục bành trướng thế lực lần xuống Nam.

Đến năm 1679, dân ta chiếm đất Đông-Phố của Thủy-chân-Lạp.

Chúa Hiền Thái-Tông Hiếu-triết Hoàng-đế Nguyễn-phước-Tần sắp đặt lại địa hạt hành chánh và chia đất Đông-Phố (Giản-Phố trại (?) Cẩm-bồ Gia) ra làm hai Dinh, trong số đó có Trấn-Biên.

Dinh là một căn cứ lãnh thổ, theo binh chế cũ, gồm lối 500 người.

Trấn-Biên có nghĩa là Trấn của Biên-cương (giáp cận Thủy-chân-Lạp quốc)

Chữ « Biên » xuất phát từ đó và được lấy đặt tên cho cương-thổ miền Đông Nam-Việt.

Đến năm 1776, có tướng Hoa-kiều là Lý-Tài, trước ở với Tây-Sơn, sau theo Nguyễn-phước-Ánh, rồi lại tạo phản, rút về chiếm vùng Chiêu-Thái (núi Châu-Thới) tự xưng hùng và truyền sửa đặt Trấn-Biên lại là Biên-Hùng trấn, với ý nghĩa Trấn-Biên bây giờ có đoàn quân hùng cứ một cõi, không hàng phục Nguyễn-Triều.

Năm 1787, trước sự tiến binh của Nguyễn-Vương Phước-Ánh, Đông-định-Vương Tây-Sơn là Nguyễn-Lữ cũng lui về tạm trú, hiên ngang trên đất Biên-Hùng nầy.

Từ năm 1806, sau khi Thế-Tổ Cao-Hoàng Gia-Long thắng Tây-Sơn, Thống-Nhất Sơn-Hà, tổ chức lại nền Hành-Chánh quốc-gia, chia thêm lãnh thổ Việt-Nam ra làm nhiều Trấn nữa (trước chỉ có hai Dinh). Nhà vua đặt lại là « Biên-Hòa » với ý nghĩa là : Trấn-Biên, sau thời binh-biến nhiễu nhương tao-loạn, được phục hồi tình trạng an-hòa thái-lạc.

Về sau, người Pháp gọi là « PORTE DE LA PAIX ».

Biên-Hòa được chính thức xưng danh kể từ đó, trên phương-diện chánh-trị và hành chánh.

Nhưng về mặt lịch-sử, người dân Biên-Hòa, mỗi khi muốn xưng địa danh, thường thích ôn lại gương nghĩa dũng của liệt-sĩ anh-hùng để tự hào mình là hậu-duệ, rồi gọi tên mảnh đất thân yêu đã sinh và nuôi dưỡng mình, là Biên-Hùng, nguyên là Trấn-Biên-dinh do Tây-Sơn sửa đặt lại.

Chữ « Hùng » có nghĩa trọn vẹn của nó :

Trang tài-tuấn có chí khí hào-hùng hiên-ngang, biết diệt Bạo trừ Gian, dám hy-sinh vì Chính-nghĩa, cho Quốc-gia Độc-Lập, cho Dân-tộc tự do.

Đất địa « Trấn-Biên Dinh » vốn un đúc bằng một khí núi oai rừng linh-thiêng, nên đã, cùng cỏ cây non nước, trổ sanh nhiều bậc tài-nhân dũng-sĩ.

- Năm 1834 : Dưỡng tử của Tả-quân Lê-văn-Duyệt là Lê-văn-Khôi, khi dấy loạn tại thành Phiên-An (Gia-Định), chống vua Minh-Mạng, có nhiều đồng đảng thuộc hạ, ngụ tại Biên-Hùng Trấn.

- Năm 1859 : Binh của Tôn-Thất-Hợp chống nhau với quân của Trung-tá Jauréguiberry tại Biên-Hùng. Binh ta thua vì chiến cụ nặng của địch, vẫn lẩn-lút ở trên đất Biên-Hùng để kiên-trì kháng chiến trong cam go.

Trong thời cận-đại, cụ Đoàn-văn-Cự ở Vĩnh-Cửu (Tam-Hiệp), cũng nổi lên chống Pháp và phong trào « Thiên địa hội Lâm trung trại » bài xích chế độ cai trị của Thực dân, cũng phát động được một thời gian tại Trấn-Biên-Hùng, đất Đồng-Nai.

Đồng-Nai còn có tiếng là « Đồng-Nai Đá Lửa » hàm ý cứng rắn, can-đảm, mạnh mẽ, không lùi bước trước kẻ thù của dân-tộc, nhưng vẫn hiền-dịu với Đạo-Đức, Nghĩa-Nhân.

Trong « Gia-Định Tam-Hùng » là ba hổ tướng : Châu-văn-Tiếp, Võ-Tánh, và Đỗ-thành-Nhân của Triều-Nguyễn, có Võ-Tánh, nguyên tổ-tiên xuất thân từ Phước An (Phước-Tuy) thuộc Trấn Biên-Hùng.

Tóm lại hùng khí đất « Trấn-Biên » vẫn không bao giờ tan rã qua các thời đại.

Danh từ « Biên-Hùng » được truyền tụng và thông dụng ngày nay, cũng do các sự tích kể trên.

*

Nay là Biên-Hòa, nhưng khi dẫn chứng lịch-sử, dân Biên-Hòa coi mình như là vẫn còn trong huyết quản hào-khí của người xưa, nên thường thích gọi, hoặc được gọi quê hương là Biên-Hùng, để được hãnh-diện với những quá trình và thành tích tranh-đấu vì Chánh-nghĩa của Tiền-nhân.

Với từ ngữ « Biên-Hùng » nầy, từ năm 1952, Tòa Hành-Chánh Tỉnh nhà có mở một ấn-quán. Một tập báo ra hàng tháng lấy tên « Biên-Hùng Nguyệt-Báo » do một nhóm văn-hữu công-chức chủ-trương biên-tập.

Một nhóm anh em ham mộ thể-thao tại Tỉnh, nặng lòng yêu quê-hương, mượn danh « Biên-Hùng » để thành lập đội bóng tròn được giới mộ điệu hoan-nghinh ủng hộ và được tiếng khen tặng của cầu-giới miền Nam.

Danh từ « Biên-Hùng » cũng được nhà kinh-doanh Lê-văn-Lộ mượn đặt cho một hí-viện đồ-sộ trên ngã Năm Ga (đường Hưng-đạo-Vương, Trịnh-hoài-Đức và Q.L. 1) làm tăng vẻ thẩm mỹ về mặt kiến-trúc tại Tỉnh lỵ và tạo sanh khí tấp nập cho thành phố.

Một ban tân-nhạc của các bạn trẻ, một xưởng đắp vỏ xe, một quán ăn tại Biên-Hòa, và nhiều cơ sở khác cũng chọn ngữ-từ « Biên-Hùng » để đặt danh-hiệu cho đoàn nhạc và công-ty kỹ-nghệ, thương-mãi.