Kinh điển Kalevala

Kalevala [ˈkɑle̞ʋɑlɑ] là nhan đề bộ quốc sử bằng ngữ hệ Phần Lan (gồm Karjala và Suomi) do nhà ngữ văn học Elias Lönnrot (1802 - 1884) sưu tầm trong nhiều năm và san hành chính thức năm 1835. Cho tới nay, Kalevala đã vượt ngoài biên giới một sử thi hoặc những truyện kể làm quà, thay vào đó đã trở thành cái nền để kiến tạo căn cước tính Phần Lan. Hơn nữa, Kalevala được công nhận là quốc bảo ở cả Phần Lan và Tô Liên (nay Nga thừa kế).

Tác phẩm này mở ra thời kì phát triển vô cùng sôi động của văn nghệ Phần Lan những gần một thế kỉ. Đương thời, cái thế giới huyền ảo trong Kalevala được tác gia J. R. R. Tolkien mượn làm nền cho thế giới Arda của Chúa nhẫn. Không chỉ vậy, các hình tượng Kalevala còn đi vào sinh hoạt hiện đại Phần Lan một cách rất tự nhiên. Ví như hãng Nokia có biệt hiệu "Sampo Phần Lan", nhưng Sampo là gì thì bạn phải đọc Kalevala mới hiểu.

Ở Việt Nam, kể từ năm 1994 tới tận năm 2009, đại sứ quán Phần Lan tại Hà Nội đã bảo trợ việc dịch trọn vẹn Kalevala cùng các phụ bản ra Việt ngữ. Dịch giả chính là bà tiến sĩ Bùi Việt Hoa, ngoài ra có ông tiến sĩ Võ Xuân Quế đảm trách hiệu chính thuật ngữ, bà Đặng Thu Hương làm minh họa.

Hi vọng rằng các bạn góp sức dần cho việc sưu tầm các ấn bản Việt ngữ Kalevala, và nếu không vi phạm bản quyền thì tiến hành lập dự án số hóa vậy.

​

 

Thành tố trọng yếu nhất tạo nên thế giới Kalevala là các nghệ nhân kantele, điều trái biệt hoàn toàn của phong hóa Phần Lan so với các quốc gia Bắc-Đông Âu khác, ngay cả xứ Eesti gần đó được coi bản quán của dân tộc Phần Lan mà cũng không giống. Tương truyền, ông Elias Lönnrot thường nghe nghệ nhân kantele kể rồi chép lại thành các huyền tích Kalevala. Nhờ vậy, hệ thống nhân vật và hình tượng trong Kalevala rất độc đáo, không giống bất kì huyền sử nào tại Bắc Âu và Âu châu đại lục. Thần phả Phần Lan phải nói là khá khu biệt, không liên đới gì tới hệ thống thần thoại Bắc-Đông Âu cả.

Ở trong Kalevala, nhân vật có vị thế chủ đạo là một nghệ nhân kantele tên Väinämöinen, đấy là một á thần và cũng đầy cá tính kiêu dũng (cũng như đào hoa). Ông thường đem chiếc đàn kantele yêu dấu chu du khắp thế gian, gặp không biết bao nhiêu là truyện lạ thường, rồi biến hóa thành bài ca dao được nơi nơi truyền tụng. Nhân vật này thường được cho là gốc tích của pháp sư Gandalf trong Chúa nhẫn.

Mời các bạn coi phim Sampo năm 1958, do mình dịch :

​

 

Bài viết nằm trong mục "Tủ sách Văn học nước ngoài", gắn thẻ "Kinh điển" với tác phẩm "Kalevala", rồi loanh quanh lẩn quẩn một hồi, kèm cái video phim "Sampo" và file phụ đề phim. Túm lại là bài viết này thuộc thể loại gì vậy?