Văn học TQ khác Kim Vân Kiều Truyện - Thanh Tâm tài nhân

Chú thích này đúng ra phải phiên âm là: "Hữu tửu như Thằng, hữu nhục như lăng"
有酒如澠，有肉如陵，出自《Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link·昭公十二年》
Chữ 澠 chỉ có âm Hán Việt là Thằng hay Mẫn, chưa thấy ai ghi âm Đăng.



"Xuân nhật văn cưu" dịch là ngày xuân nghe tiếng chim thư kêu, nhưng chim thư là chim gì? Chỉ có chim thư cưu nhưng nó khác với chim cưu. Thư cưu là giống chim nước, luôn đi từng cặp, như trong bài thơ:
Quan quan thư cưu. Tại hà chi châu...

 

LẨY CHÚT KIỀU​

Vương Thúy Kiều (王翠翹, ? - 1556) là một nhân vật truyền kỳ ở Hoa Nam, nguyên là kỹ nữ đời Minh bị Oa khấu bắt giữ, sau trở thành phu nhân của Từ Hải. Từ Hải tự Minh Sơn, người Hán, giao ước với Oa khấu cùng đánh vào Chiết Giang. Quan Tổng đốc Hồ Tôn Hiến cho người thuyết hàng Từ Hải, liền bắt mối Thúy Kiều. Hải quy hàng nhưng vẫn bị giết chết, Kiều cũng nhảy xuống sông tự trầm. Truyền kỳ về nhân vật Vương Thúy Kiều rất nổi tiếng ở Giang Nam, được soạn thành kịch truyện, thậm chí ở Triều Tiên, Nhật Bản cũng có truyện về "tiểu kỹ phục Oa khấu" (小妓服倭寇) này ; trong đó tất cả thì có bộ "Kim Vân Kiều truyện" (金云翘传) của Thanh Tâm tài nhân.

"Kim Vân Kiều truyện" nguyên có nhan đề "Song kỳ mộng" (双奇梦) hoặc "Song hợp hoan" (双合欢), đã từng được xem là "tuyệt bản" ở Trung Hoa, bản in sớm và đầy đủ nhất được tìm thấy ở... Nhật Bản. "Kim Vân Kiều" xuất hiện lần đầu khoảng cuối triều Thuận Trị, đầu triều Khang Hi (Cho nên hãy quên việc ai đó do bị ngộ độc thực phẩm mà phịa ra thuyết Thanh Tâm tài nhân vốn là thuộc hạ của Hồ Tôn Hiến). Vương Thúy Kiều cũng như Phùng Tiểu Thanh, là nhân vật nửa truyền kỳ nửa lịch sử, mà hành trạng của các nàng còn nổi tiếng hơn những trứ tác mô tả về họ. Giai thoại về Vương thị được nói là "truyền tụng khắp trong dân chúng Lưỡng Quảng", và là thứ "phong tình cổ lục còn truyền sử xanh".

Nguyễn Thanh Hiên viết "Đoạn trường tân thanh" (斷腸新聲) dựa trên cái nền "Kim Vân Kiều truyện" của Thanh Tâm tài nhân. Thành thực mà nói, ngoài thi pháp thì không có bất cứ sáng tạo nào về nội dung hay chủ đề, thậm chí tư tưởng. So với mọi tác phẩm khác về Vương thị, ông này chỉ diễn ca cuộc đời nàng, pha chút ca tụng phẩm chất hay tỏ ý thương tiếc... vậy thì "Kim Vân Kiều truyện" vẫn hoàn chỉnh và có chủ đề tư tưởng thấu suốt hơn. Đồng thời, khi những tác phẩm khác dừng lại ở chi tiết Kiều nhảy xuống sông Tiền Đường, Thanh Tâm tài nhân đã viết thêm một đoạn kết "đoàn viên" cho nàng.

"Đoạn trường tân thanh" bám sát "Kim Vân Kiều truyện" đến từng ngõ ngách (Rất tiếc phải nói, những chi tiết "nhân đạo" trước nay được dùng để tán tụng họ Nguyễn đều do Thanh Tâm tài nhân sáng tác). May lắm chỉ có vài khác biệt nho nhỏ, như đoạn Vương thị xử trí vợ chồng Hoạn Thư - trong "Kim Vân Kiều truyện" thì Kiều sai đánh Hoạn Thư rồi mới cho về, còn Kiều của Thanh Hiên lại cho rằng "Ghen tuông thì cũng người ta thường tình" và tha bổng Hoạn thị. Do thể loại diễn xuôi luôn phóng túng hơn thơ, nên Kiều của Thanh Tâm tài nhân có nhiều "đất diễn" hơn, nhiều trăn trở, tính toán để rồi "vì quá thông minh mà nên họa" cũng rõ ràng hơn ; trong khi Kiều của Nguyễn Thanh Hiên bị kiềm chế bởi dung lượng câu chữ, và cũng do tác giả chuyên chú vào những chi tiết tình cảm than khóc tiếc thương nhiều hơn nên có phần thụ động hơn (để rồi khi tác giả bảo "lụy thông minh" thì nhiều người lại cảm thấy... ngạc nhiên).

Sau khi đọc lại "Kim Vân Kiều" lần nữa thì càng khẳng định Kiều của Thanh Tâm tài nhân mang tính chủ động, tính toán nên càng mắc lưới nhiều hơn, còn Kiều của Nguyễn Du thì thiên về cảm tính, rất nhiều cảm tính. Tuy cùng ý nghĩa - kết quả là bị lưới giăng trùng trùng, mình tính thì bị người tính lại, càng tính càng lọt lưới người, nhưng cảm giác nó khác. Thiệt ra thì mình vẫn giữ nguyên tắc "không biết thì đừng so sánh", ngay cả trong văn chương. Bản "Kim Vân Kiều" mới được tìm thấy vài chục năm gần đây thôi, nên nhiều nhận xét bị "hố hàng". Nhưng cái kiểu dìm hàng người khác tâng người nhà (bằng những lý luận hố hàng) là nghĩa gì ?

【Trường An】​

​

Bá Hiểu : 『Nghĩ đi nghĩ lại, nhiều khi chọn viết một truyện tình cảm, tớ lại cho rằng, chỉ nên viết về một cái gì đấy nhỏ bé, gọi là tiểu tiết thôi. Tình cảm mà viết đao to búa lớn thì mệt lắm. Kiểu truyện ngôn tình Trung Quốc í, toàn yêu nhau chết đi sống lại...』

Ngọc Giao : 『Hờ-hờ...』

Bá Hiểu : 『... hoặc vì yêu mà chết.』

Ngọc Giao : 『Thiệt ra, thể loại nào cũng vậy, dù là ngôn tình hay truyện ba xu, viết khéo thì vẫn có phẩm chất cao. "Nhục bồ đoàn", "Kim Bình Mai", "Hồng lâu mộng"... chả ngôn tình thì là gì ?』

Bá Hiểu : 『 』

Ngọc Giao : 『Như "Hồng lâu mộng", rõ ràng toàn chiện yêu đương thề non hẹn biển, nhưng khi gập sách lại thì độc giả phải thốt lên : Ờ, nó nói về sự hưng suy của một gia tộc. Trong khi ngôn tình hiện đại, yêu chỉ là tình, rốt cuộc không có bề chìm để độc giả tự ngẫm. Thế mới bị gọi là thứ rẻ tiền !』

Bá Hiểu : 『Thật ra tớ cũng chỉ nghĩ vu vơ vậy thôi.』

 

Ok bạn. Sửa chữ "lâng" thành "lăng" là tốt rồi. Tôi đọc thấy nhiều chỗ dịch và phiên âm sai, cũng định góp ý thêm nhưng thôi cứ theo sách vậy.

 

Lưu ý với các bạn, cuốn Kim Vân Kiều Truyện này nằm trong số tiểu thuyết mà đôi khi chúng ta gọi "tài tử giai nhân", còn ở Hàn Quốc gọi là "truyện giải sầu", vì thật ra tuyến tính khá li kì nên vẫn chưa có lối gọi nào chính xác cả. Nhưng ở giai đoạn Minh-Thanh thì được liệt vào DÂM THƯ, hay là SÁCH DÂM BÔN. Theo như vài nghiên cứu hay là phim truyền hình, thì hồi đó kĩ nghệ ấn loát phát triển nên kéo theo tệ buôn sách - điều mà trước đó không thể có, vì giấy ngày xưa quí lắm chỉ có người ăn học đàng hoàng mới được sờ vào - lúc đó có những phường buôn sách bị phát giác còn chịu lưu đày biệt xứ cơ, nặng hơn thì xử tử. Dĩ nhiên tác giả đều là nặc danh cả, như nhân vật "Thanh Tâm tài nhân", vì họ phải trốn chui trốn lủi mà làm sách kiếm miếng ăn, khổ còn hơn đám buôn ma túy bây giờ. Nhưng điều đó càng cho thấy, thuở xưa trọng chữ nghĩa đến mức độ nào. Thực ra ngay cả "tứ đại danh tác" thì vấn đề tác gia chỉ mang tính qui ước thôi, chứ chưa có gì cầm chắc đúng là tác giả.

 

@Anan Két , bác quang3456 đúng đấy bạn ơi, mình tra từ điển Wenlin: 渑(F澠) [Miǎn] 渑池 (river/place in Henan) [Shéng] (ancient river in modern 山东).

Chữ 渑 chỉ có 2 âm đọc là [Miǎn] Mẫn và [Shéng] Thằng như trong từ điển Thiều Chửu. Người chú thích có thể theo âm Hoa ngữ [Shéng] mà chú thành [Đằng] đấy!

Vấn đề không phải ai đúng ai sai, mà là nên theo quy ước, nếu chữ đã có thì lấy mà dùng. Bằng không thì theo luật phiên thiết mà tạo âm Hán Việt mới để dùng tạm, chỉ vậy thôi!

 

THÚY KIỀU (bản uncut)​

Mở rộng

Nhân việc đối chiếu tứ thơ "Rừng phong thu đã nhuốm màu quan san" của Nguyễn Thanh Hiên so với nguyên tác, có thể thấy toàn bộ cuộc chia ly buồn bã nhưng trong trẻo giữa Thúy Kiều và Thúc sinh qua đoạn thơ ''Thương nhau xin nhớ lời nhau, năm chầy cũng chẳng đi đâu mà chầy. Chén đưa nhớ bữa hôm nay, chén mừng xin đợi ngày này năm sau. Người lên ngựa kẻ chia bào, rừng phong thu đã nhuốm màu quan san'' hoàn toàn là sáng tạo riêng biệt của Thanh Hiên vậy. Ở nguyên tác "Kim Vân Kiều truyện", cuộc chia ly này được mô tả như sau :

​

「[Kiều] bèn ngâm một khúc cổ thi rằng : "Ngàn dặm đâu xa lắm, mười năm cũng chẳng chầy. Cùng trong vòm trời đất, đừng oán cuộc chia ly". Giọng Thúy Kiều trong trẻo, như ai oán, như kể lể, như khóc lóc, như lưu luyến. Thúc sinh nói : "Bài thơ này đâu thể làm vơi được nỗi sầu muộn của ta, chỉ khiến ta thêm u uất mà thôi !". Thúy Kiều nói : "Vậy thiếp hát khúc Đại Giang Đông được chăng ?". Thúc sinh nói : "Hao thần kiệt sức, trăm sự thảy không vừa lòng. Ta muốn ngủ rồi vậy !". Thúy Kiều nói : "Chỉ sợ sắc xuân buồn bã, ngủ không được mà thôi !". Thúc sinh nói : "Đêm xuân này, đương lúc một khắc đáng ngàn vàng vậy. Sao để trôi qua suông được ?". Thúy Kiều nói : "Thế thì thiếp sắp chăn trải giường, hầu lang quân yên nghỉ vậy !". Thúc sinh dắt tay [Kiều] nói : "Dưới trướng phù dung đêm ngủ lại, ngày mai buồn thảm biết làm sao ?". Thúy Kiều nói : "Mặt chửa già nua, dòng chửa cạn. Năm sau vẫn lại vượt ngân hà", đoạn bèn lên giường. Hai người đương lúc đào hồng mận thắm, ân ái tình sâu, khó buông khó bỏ, quấn quít mây mưa, khôn nén tình ý dạt dào vậy. Đến tận canh năm mới thôi. Thật là : Bên gối thì thầm khôn xiết kể, cách rừng gà gáy lại bình minh.

Thúc sinh trở dậy, chải gội chưa xong thì xe đã giục liên hồi. Bấy giờ không thể lưu luyến thêm nữa, ba chén ly bôi, một câu bảo trọng, [cứ thế] nuốt lệ mà đi.」

Sơ sơ thôi cũng có thể khẳng định, cô Thúy Kiều của Thanh Tâm Tài Nhân rất khác so với cô Thúy Kiều của Hồng Sơn Lạp Hộ vậy.

【Vân-trai Trần-quang-Đức】​

​

 

@quang3456

Như vậy mình thêm chữ "cưu" vào (ngày xuân nghe chim thư cưu kêu) là ổn, phải không bác?

@ Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link, tài liệu của bác nhiều đáng nể. Bác đã bước vào đây thì xin bác góp một tay để cùng nhặt sạn trong bản dịch này.

 

Không, bạn ơi. Nguyên đề là chim cưu thì cứ để chim cưu thôi. Chim cưu khác chim thư cưu, chim cưu có thể là 1 loại chim câu, mùa xuân hay gù nhau, âu yếm nhau... Nghe cái đề bài là thấy con người Mã giám sinh rồi.
Còn thư cưu là loài chim nước, tuy cũng đi theo cặp nhưng không lả lơi đùa bỡn, nên mới được ví như: yểu điệu thục nữ, quân tử hảo cầu...

 

Đồng ý với bác.

鸠 <<Lạc Việt>>
✚[jiū] Hán Việt: CƯU chim gáy; chim sen

鸠 <<Thiều Chửu>> cưu [jiu1]
1. Con tu hú. Tính nó vụng không biết làm tổ, nên hay dùng để nói ví những kẻ không biết kinh doanh việc nhà. Nó lại là một loài chim ăn không mắc nghẹn bao giờ, cho nên những gậy của người già chống hay khắc hình con cưu vào. Như cưu trượng 鳩杖 gậy khắc hình chim cưu.

@Anan Két, bạn chỉnh chim thư thành chim cưu trong câu này nhé! Người dịch dường như mâu thuẫn với chính mình.
"Xuân nhật văn cưu” (Ngày xuân nghe chim thư kêu)

 

Ok bạn. Vd cho dễ hiểu như: ngưu là con bò, thủy ngưu là con trâu, đề bài tả con ngưu mà lại dịch là con thủy hay con thủy ngưu là sai đề.

 

Hóa ra "tu hú" là biến âm "thư cưu", con vật rất quen thuộc với trẻ em Việt Nam mỗi hè về. Có nơi thì gọi "cu gáy", trong khi "bồ câu" vốn là sinh vật ngoại lai do người Pháp đem qua.

 

Thực ra, chim cu, chim gáy... chính xác phải gọi là chim thi cưu. Chim cu có tổ đàng hoàng, như câu tục ngữ "tóc rối tổ cu".

Chim cưu là chim tu hú, không làm tổ mà chuyên đi đẻ nhờ nên có điển tích "cưu chiếm thước sào".
Chim thư cưu là 1 loại chim nước, chẳng liên quan gì đến chim tu hú cả nên cái tên "tu hú" cũng không thể là biến âm từ "thư cưu"
Còn chim bồ câu hay chim câu, từ Hán Việt là bột cáp (鵓 鴿) hay cáp, có lẽ từ này đã biến âm thành "bồ câu". Giống bồ câu ta thường nhỏ và nhiều màu, bồ câu tây thường to và trắng.

 

"Bột cáp" nghe như "pigeon". Đoán mò theo ngữ âm học thôi ! Nhưng quả thật bồ câu không đọng trong văn chương cổ điển Á Đông bao nhiêu, nên về văn nghệ vẫn có thể coi là ngoại lai.

 

Loài này Á Đông chắc nuôi để ăn thịt là chính, ít ai nuôi chơi. Nhưng trong Liêu trai chí dị có truyện về bồ câu, thấy kể tên nhiều giống chim câu, không biết có thật hay không. Ở VN thì có thêm thú thả chim và thi chim, nhà văn Kim Lân có mấy truyện ngắn về đề tài này.

 

Ai có bản chụp định dang PDF up lên cho tải về xem với