Thanh Hóa Quan Phong - Vương Duy Trinh, bản phiên diễn của Nguyễn Duy Tiếu <1000QSV1TVB #0075>

Tên sách : THANH-HÓA QUAN PHONG
Tác giả : VƯƠNG-DUY-TRINH
Bản phiên-diễn của NGUYỄN DUY TIẾU
Nhà xuất bản : BỘ VĂN-HÓA GIÁO-DỤC VÀ THANH-NIÊN
TỦ SÁCH CỔ VĂN – ỦY BAN DỊCH THUẬT
Năm xuất bản : 1973
------------------------
Nguồn sách : tusachtiengviet.com
Đánh máy : ThanhVan, windyclover, huonggiang, yelgre
Kiểm tra chính tả : Hải Hải, Thư Võ
Biên tập ebook : Thư võ
Ngày hoàn thành : 29/03/2018

Ebook này được thực hiện theo dự án phi lợi nhuận
« Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link »
của diễn đàn TVE-4U.ORG

Cảm ơn tác giả VƯƠNG-DUY-TRINH, dịch giả NGUYỄN DUY TIẾU và ỦY BAN DỊCH THUẬT BỘ VĂN-HÓA GIÁO-DỤC VÀ THANH-NIÊN đã chia sẻ với bạn đọc những kiến thức quý giá.​

MỤC LỤC

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link

Ghi chú : Nhóm làm Ebook sao y bản chánh chính tả cũng như các phương ngữ có trong sách gốc. Và do phần Hán văn khá dài (140 trang),nhất thời không thể biên tập ngay, nên nhóm làm ebook đã biên tập phần Việt văn trước (105 trangđầu) và sẽ bổ túc phần Hán văn sau khi hoàn thành. Mong bạn đọc thông cảm cho thiếu sót này.

TẢI EBOOK Ở Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link​

 

Vài lời giới thiệu của dịch-giả​

THANH-hóa là một tỉnh rộng lớn nhất nước Việt Nam, gồm có 24 phủ, huyện và châu.

Thanh-hóa cũng là vựa lúa lớn nhất miền Trung-Bắc nước ta, với những câu phương-ngôn : « Được mùa Nông-cống sống thiên-hạ », và « Được mùa Nông-cống sống khắp nơi », v.v…Và Thanh-hóa cũng là một hạt có những sản-vật trân-kỳ đặc biệt : «Thanh-hóa Trịnh-vạn vi ngọc quế, Nghệ-an Quỳ-châu thứ chi » Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link.

Thanh-hóa núi không quá cao, sông không quá sâu và xiết như sơn xuyên các tỉnh Nghệ-an, Hà-tĩnh, Quảng-nam, Quảng-nghĩa… đã chung đúc ra những mẫu người có một truyền thống thuần-lương, thanh-nhã…

Theo thuyết phong-thuỷ (phép địa-lý), Thanh-hóa là đất Đế-Vương chung hội. Riêng chúng tôi thì lại không muốn hiểu như thế, vì chúng tôi nghĩ rằng : Dù Lam-Sơn (thuộc tỉnh Thanh-hóa) có là cơ-sở của cuộc tranh đấu chống ngoại xâm do Bình-định-vương Lê-Lợi khởi xướng, qua 10 năm kháng chiến diệt Minh để xây-dựng nhà Hậu-Lê, cũng như Thanh-hóa là Thang-mộc-ấp của triều Nguyễn, các sự-kiện lịch-sử nầy, còn rất nhiều yếu-tố địa-lý và nhân-chủng khác cấu tạo nên, chúng ta không nên khẳng-định vấn-đề một cách độc-đoán và phiến-diện như thế.

Để tìm hiểu tỉnh Thanh-hóa một cách tương-đối đầy-đủ hơn về dân-phong sĩ-khí cũng như thủy tú sơn kỳ của từng phủ, huyện và châu thuộc tỉnh Thanh-hóa, năm thứ 15 niên-hiệu Thành-thái (tức năm Quý-mão là năm 1903 sau Công-nguyên), Cụ Vương Duy-Trinh, với hàm hiệp-biện đại học-sĩ, lãnh chức Tổng-đốc tỉnh Thanh-hóa đã sáng-thảo quyển « Thanh-hóa quan-phong » bằng chữ Nôm gồm 70 tờ (70 x 2 = 140 trương).

Với quyển sách dày 140 trương giấy, tác-giả đã cho chúng ta biết khá tường-tận về tỉnh Thanh-hóa.

Dịch phẩm nầy được thực-hiện đúng nội-qui đã hoạch-định từ lúc ban đầu của Ban Cổ Văn thuộc Ủy ban Dịch-thuật. Tôn chỉ của Ban Cổ Văn là dịch-thuật tất cả các tác phẩm bằng chữ Hán hoặc chữ Nôm do người Việt Nam trước thuật trong số có quyển « Thanh-hóa quan-phong ». Chúng tôi rất may-mắn được nhận lãnh trách-nhiệm phiên dịch tác phẩm này để cống hiến tài liệu cho học giới.

Là một người cựu-học, tài sơ lực bạc, chúng tôi dầu có gắng đến đâu, cũng không sao tránh khỏi có những điều thiếu-sót, lệch-lạc trong khi phiên-dịch.

Vậy chúng tôi sẵn-sàng đón nhận những lời chỉ-giáo của các quí vị học-giả cao-minh, nhất là các vị cựu-học thâm nho khắp chốn xa gần.

Sài-gòn ngày 1 tháng 9 năm 1971​

Dịch-giả cẩn chí​

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkQuế Trịnh-vạn thuộc tỉnh Thanh-hóa là ngọc quế quí nhứt, rồi đến quế phủ Quỳ châu thuộc tỉnh Nghệ-an thứ nhì.
​

 

Lời dẫn-giải của tác-giả sách
« THANH HÓA QUAN PHONG »​

Từ ngày kinh Thi có 15 loại thơ Quốc-phong Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link ra đời trở về sau, thì điển-chế « Trần-thi quan phong » Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link tự-nhiên phải bỏ. Nói như vậy không phải là không có thơ quan-phong. Nước trung-hoa còn như vậy, phương chi nước Việt-Nam chúng ta.

Đại phàm làm người ở trên cõi đời, ai lại không có khí-huyết và tư-chất, cũng như ai lại không có tính-tình ? Tâm-tình của người ta phát-xuất ra ở đâu, cũng đều có ảnh-hưởng ở nơi ấy, nào có khác gì trước ngọn gió thổi, cây cỏ đều bị chuyển-động rung-rinh.

Đến đời gần đây, thói thường người ta chỉ ưa-chuộng văn-chương, từ-cú. Người ta hằng ham-muốn bắt-chước thơ họ Đỗ, họ Lý Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link ngày xưa, để mong có danh-tiếng ở chốn Tao-đàn. Còn như những câu ca-dao được sáng-tác tại những nơi làng quê ngỏ hẹp, thì người ta lại tỏ ý khinh-bỉ, mà cho là những câu hát quê-mùa ở ngoài đường-sá, không đáng lưu ý, thật là đáng tiếc thay !

Gia-khê tiên-sinh thường thường bàn-bạc đến việc ấy. Tiên-sinh còn yêu-cầu chúng tôi ghi-chép lại những câu ca-dao, làm thành quyển sách, rồi đưa cho tiên-sinh phiên dịch. Ý-tứ tiên-sinh thật là thâm-thuý, uyên-nguyên và tinh-vi vô cùng !

Gia-khê tiên-sinh là một nhà học-giả Tây-phương, còn học-vấn Đông-dương ngày xưa là học-vấn của Chu-công và Khổng-tử. Thế mà một ngày, tiên-sinh học hỏi được một điều gì hay-ho, mới-mẻ ở Đông-dương, tiên-sinh coi hơn mười năm đọc sách, cho nên Tử-Cán nầy [tức biệt-hiệu của Vương-duy-trinh, tức tác-giả cuốn sách nầy] chịu ơn tiên-sinh nhiều lắm.

Chúng tôi đoái nhìn lại các làng xóm ta phần nhiều không có văn-tự, nên mỗi khi bày-tỏ tính-tình, người ta chỉ diễn-đạt bằng tiếng nói của Việt-Nam mà thôi.

Quan huyện-doãn (tức quan Tri-huyện) huyện Nông-cống thuộc tỉnh Thanh-hóa là Tiến-sĩ Phan Hữu-Nguyên Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link có nói :

« Hoặc có khi người ta tiếp-xúc với cảnh-vật mà sinh tình ; hoặc có khi nhân sự việc xảy ra mà người ta cảm-hứng ; hoặc người ta truy-niệm luân-thường mà nảy sinh lòng hiếu hữu ; người ta khen-ngợi Thần Phật quá đáng mà tấu thành thiên chương. Từ phong-tình mà có những khúc nhạc, từ cấy gặt mà có những câu ca, đều là do sở-đắc ở trong tính-tình rồi mới phát-tiết ra ngâm-nga vịnh phúng. Tuy những câu ca-dao ở địa-phương, lời lẽ có phần thô-tục quê-mùa, tựa-hồ không đáng phổ-biến tới những nơi xa-ngái. Nhưng phong-tục vốn chuộng thuần-hậu thật-thà, cho nên qua những câu ca-dao ấy, người ta có thể hay biết dân-tình thế-thái từng địa-phương một cách khái-quát». Câu nói của Phan huyện-doãn thật là chân-thành vậy !

Chúng tôi bèn lượm-nhặt những câu ca-dao tại các địa-phương trong tỉnh Thanh-hóa làm thành một quyển sách, lại còn làm những bài giải-thuyết sơ-lược, xong rồi chúng tôi gởi đến Gia-khê tiên-sinh, để Tiên-sinh tự rút ngắn lại, ngõ hầu thoả mãn chí tiên-sinh trong muôn một. Còn như nói chúng tôi làm công việc trước-thuật, thì chúng tôi đâu dám nghĩ tới.

Niên-hiệu Thành-thái
năm thứ 15 sau tiết Đông-chí năm ngày​

Thự Hiệp-biên Đại-học-sĩ lãnh chức Tổng-đốc tỉnh Thanh-hóa la VƯƠNG-DUY-TRINH cẩn chí.

THANH-HÓA QUAN PHONG
Vâng trời mở vận,
Tỉnh Thanh thang-mộc nước nhà.
Nay thanh-hóa, trước Thanh-hoa,
Thanh-đô, Thanh nội, Đường là Ái-châu.
Đời Tần Tượng-quận ở đâu,
Cửu-chân đời Hán, Chỉn hầu cũng đây.
Kể danh thắng thì :
Nước xanh khéo đặt, non lạ khôn bày,
Mà khí thiêng nung đúc những ngày,
Vật đã tốt, người cũng hay,
Thói đất tình trời thấy chưng thuở lý
Hạng ca-dao chi tác,
Một nơi một khác,
Chép lại để đợi khách quan phong coi trác thử.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkI5 loại thơ quốc-phong là thơ của I5 nước, ấy là:
I) Thơ Chu-nam 6) Thơ Vương-phong II) Thơ Tần-phong
2) Thơ Thiệu-nam 7) Thơ Trịnh-phong I2) Thơ Trần-phong
3) Thơ Bội-phong 8) Thơ Tề-phong I3) Thơ Côi-phong
4) Thơ Dung-phong 9) Thơ Ngụy-phong I4) Thơ Tào-phong
5) Thơ Vệ-phong I0) Thơ Đường-phong I5) Thơ Bân-phong

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkTrần-thi quan phong là quan-sát phong-tục từng địa-phương qua các bài thơ hay câu ca của địa-phương ấy.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkHọ Đỗ tức Đỗ-Phủ, họ Lý tức Lý-Bạch. Hai thi-nhân ấy đều là nhà thơ có danh-tiếng nhứt nhì về đời nhà Đường (6I8-935).

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkPhan Hữu-Nguyên trên đây là Phan-Quang, người làng Phước-sơn thuộc tỉnh Quảng-nam.
Phan-Quang thi đậu Tiến-sĩ thứ hai tại khoa Hội-thi năm Mậu-tuất là năm thứ I0 niên hiệu Thành-thái tức là năm I898 sau Công-nguyên.
Khoa thi Hội ấy, tỉnh Quảng-nam có người đậu Đại-khoa, ấy là :
1) Phan-Liệu, người làng Trừng-giang (Quảng-nam) đỗ đầu Tiến-sĩ ;
2) Phan-Quang, đậu Tiến-sĩ thứ hai ;
3) Phạm-Tuấn, người làng Xuân-đài (Quảng-nam), đậu Tiến-sĩ thứ năm ;
4) Ngô-Truân, người làng Cầm-sa (Quảng-nam), đỗ đầu Phó-bảng ;
5) Dương-hiển-Tiến, người làng Cẩm-lũ (Quảng-nam), đỗ Phó-bảng thứ chín.
Năm người ấy được vua ban cho một lá cờ thêu bốn chữ « Ngũ phụng tề phi » là năm con chim phượng-hoàng đồng bay.

 

TỔNG-SƠN HUYỆN
(Tức Hà-trung phủ-lỵ sở)​

[Tờ 3b] Năm cũ đã qua, năm mới đã đến.
Bước chân vào đình trung, tôi xin kính chúc.
Trước tôi chúc :
Thánh-hoàng vạn-tuế, tại thượng dương dương,
Bảo quốc hộ dân, lưu ân tích phúc.
Tôi lại chúc kỳ lão sống tâm chín mươi thọ tăng thêm thọ.
Tôi lại chúc quan viên trùm lão,
Niên tăng phú quí, nhật hưởng vinh hoa.
Tôi lại chúc quan lại binh dân ta,
Đột pháo xông tên, công thành danh toại.
Tôi lại chúc đồng trang thượng hạ,
Già sức khoẻ, trẻ bình an,
Nhờ Đức Vua nhà no người đủ,
Các xướng thiên thu vạn vạn tuế,
Thiều quang đản dật, thục khí nhân uân,
Ngũ lão ban đồng kiên lão, tam đa chúc hiệp hoa phong.
Tam đạt tôn Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link chữ xỉ làm đầu,
Ai ai cũng mần ông trùm tuế thọ.
Sách có chữ : « Tuế hữu tứ thời, xuân tại thủ Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link,
« Nhơn kiêm ngũ phúc thọ vi tiên » Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link.
Mầng ông trùm để phúc lộc kiêm toàn,
Lại gồm chữ hương trung thượng thọ Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link.
Tước lộc thế mà danh lợi thế,
Dẫu ngàn năm còn tiếng thơm dai,
Thảnh thơi thọ vực xuân đài Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Đâu đâu cũng hoan hài ca vũ.

GIẢI
Đầu năm mầng chúc Thánh-cung,
Tôn thân đâu cũng một lòng nữa ta.
Đạt tôn thứ nhất tuổi già,
Đầy vơi chén ngọc, đàn hòa ngày xuân.

Anh chờ em từ thuở mô tê,
Không hề buộc lá, không hề để nha.
Buộc lá kinh em mau già,
Để nha sợ nữa ra cành mía lau.
Khoan hồ khoan.
Thiếp như mía tiến vừa tơ,
Chàng như mía tiến dật dờ đợi ai,
Non cao sông hãy còn dài,
Thương nhau đã [Tờ 4b] dễ bằng ngày gặp nhau.
Khoan hồ khoan.

GIẢI
Năm năm tuế cống gọi là,
Lòng người vui vẻ, miệng ca ngọt ngào,


Bồng bồng đổ lộc ra hoa,
Một đàn con gái hái hoa bồng bồng.
Trở ra lấy chồng,
Gánh gánh gồng gồng, bảy bị còn ba.

Nào ai nhắn nhủ mi ra,
Mà mi lại kể con cà con kê.
Muốn tốt quảy bị mà về,
Việc quan ta chịu một bề cho xong.

Ngày xưa anh ở trong phòng,
Bây giờ anh đã vào trong hành thuyền.
Hai tay bưng đĩa trầu lên,
Trước lạy hành thuyền, sau lạy ông cai.
Chồng tôi tham sắc tham tài,
Một chỉnh đôi gáo, tôi ngồi sao yên.
Cho tôi chiếc đũa đồng tiền,
Anh đi lấy vợ, tôi xin lấy chồng.
[Tờ 5a] Có lấy thì lấy cách sông,
Để tôi ra láng lấy ông chèo đò.
Có chèo thời tôi chèo cho,
Lênh đênh mặt nước ai lo cho mình.

GIẢI
Việc gì … một bề hai,
Hãy còn ăn cáy máy tai tức mình.
Chỉnh phu vương víu với tình,
Thuyền xuôi lái ngược, chong chinh giữa dòng.

Rủ nhau lên núi đốt than,
Anh đi Tam-điệp, em mang non Trình.
Gối than lem luốc với tình,
Nhớ lời vàng đá, xin đừng xa nhau.

GIẢI
Nói non riêng một góc trời,
Ghé vai gánh vác ngỏ lời gió trăng.

[Tờ 5b] Muốn cho gần chợ ta chơi,
Gần sông tắm mát, gần nơi đi về.

Muốn cho gần bến gần thuyền,
Gần bác gần mẹ nhơn duyên cũng gần.

Muốn cho gần mẹ gần cha,
Khi vào thúng lúa, khi ra quan tiền.

Muốn cho chợ họp đôi chiều,
Cho lắm kẻ bán cho nhiều người mua.

GIẢI
Phương-ngôn :
Rằng khôn một người một ý,
Lịch sự mỗi vẻ mỗi hay.
Nên lại có câu rằng :
Gần thời chẳng bén duyên cho,
Xa xôi cách mấy chuyến đò cũng theo.

Xin trời mưa xuống,
Lấy ruộng tôi cày,
Lấy bát cơm đầy,
Lấy khúc cá to.

GIẢI
Lòng dân ai thấu cho chơ,
Vì dân so nắng tính mưa mới là.

[Tờ 6a] Tối hôm qua, mận đến hỏi đào,
Vườn xuân đà có ai vào hái hoa.
Bông hoa đào chinh chính nở ra,
Gia tay khiến bứt, sợ nhà có cây.
Lạ lùng anh mới đến đây,
Thấy hoa liền hái, biết cây ai trồng.

GIẢI
Đây là trai gái phong tình.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkTam đạt tôn: xỉ, đức, tước, (ba điều đáng tôn-trọng nhất là : lớn tuổi, có đức, có chức tước).

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkTuế hữu tứ thời xuân tại thư : một năm có bốn mùa, mùa xuân ở đầu.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkNhơn kiêm ngũ phúc thọ vi tiên : người gồm năm điều phúc, thọ làm đầu.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkHương trung thượng thọ : sống lâu nhất trong làng.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkThọ vực xuân đài : cõi thọ đài xuân.

 

NGA SƠN HUYỆN​

Nay mầng hải yến hà thanh,
Muôn dân trăm họ thái-bình âu ca,
Miền Thanh-hóa, huyện Nga-ta,
Cỏ cây thang mộc quốc-gia triều-đình.
Bốn phương bể lặng tăm kinh,
Muôn dân trăm họ thái-bình âu ca.

GIẢI
Bốn phương đâu cũng một nhà,
Dưới cây ngồi bóng nhớ là phận riêng.

[Tờ 6b] Bao giờ cho hương bén hoa,
Khăn đào bén túi thì ta lấy mình.
Thuyền không đậu bến giang-đình,
Ta không ta quyết lấy mình mà thôi.

Ai về đường ấy mấy đò,
Mấy cầu mấy quán ta cho mượn tiền.
Ước gì quan đắp đường liền,
Kẻo ta đi lại tốn tiền đò ngang.
Em về soạn quán bán hàng,
Để anh là khách đi đàng trú chân.

Anh về xăm ván cho dày,
Bắc cầu sông cái cho thầy mẹ sang.
Thầy mẹ sang, em cũng theo sang,
Đò dọc quan cấm, đò ngang không chèo.

GIẢI
Hoa thơm bướm cũng khoe vàng,
Thế gian mấy kẻ không tình bướm hoa.

Ai lên nhắn chị hàng cau,
Chiếu buồm chận nước mượn màu cho tươi.

GIẢI
[Tờ 7a] Cau tươi buồm chiều mới tươi,
Phấn son dồi mặt là người phù hoa.
Lời gần mà ý tứ xa,
Thảo nào tứ vật, lời ca hãy còn,
(Tứ vật : vật giao An-hạnh hữu Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
vật thú Trị-cụ thê Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
vật mãi Đông-kinh bố Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
vật đã Bạch-câu đề) Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link

Linh-đinh qua cửa Thân-phù,
Khéo tu thời nổi, vụng tu thời chìm.

GIẢI
Kim-sơn đó cửa Thần-phù,
Xưa là hiểm ác ra vô khó lòng.
Dầu khi gió lặng trời trong,
Cánh buồm tay lái cũng phòng sự xa.
Khác gì bể hoạn Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link xông pha,
Không phong ba Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link lại phong ba hiểm nghèo.
Đem trung tín Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link thả con chèo,
Thuyền hay đến bến hải đào Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link lo chi,
Giang sơn vốn sẵn hộ trì,
Chơn nhơn đời trước thiên ky bây giờ.
Mũi-Rồng cỡi sóng chớ vì,
Giây lèo vừa đứt có tơ thị Đồng.

[Tờ 7b] ĐỘC
Hung hữu định đà, thức cao lự viễn,
tuân thiệp thế nhơn trung lưu nhất hồ giã.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkVật giao An-hạnh hữu : chớ làm bạn với người Anh-hạnh.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkVật thú Trị-cụ thê: chớ lấy vợ ở Trị-cụ.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkVật mãi Đông-kinh bố : chớ mua vải Đông-kinh.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkVật đả Bạch-câu đề : đừng đánh bài với người làng Bạch-câu.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Bể hoạn : đời làm quan.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Phong ba : gió sóng.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Trung tín : ngay chính thật thà.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Hải đào : sóng ở bể.

 

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link​

Em là con gái Kẻ-đằng,
Bên Tề bên Sở biết rằng chờ ai.

Ai lên nhắn nhủ hàng bông,
Có muốn lấy chồng thời xuống Nguyệt-viên.
Nguyệt-viên lắm lúa nhiều tiền,
Lại có sông liền tắm mát nghỉ ngơi.
Chiều chiều ba giỏ cá tươi,
Chẳng ăn thì thiệt, chẳng chơi thì hèn.

Đồn rằng Kẻ-Trọng nhiều cau,
Kẻ-Cát lắm lúa, Kẻ-Mao nhiều tiền.

GIẢI
Đằng-cao, Đằng-xá, hay là Đằng-xuyên chưa rõ ;
Nguyệt-viên, Trì-trọng là xã, Mao-yên là thôn.

[Tờ 8a] Rung rinh nước chảy ngang đèo,
Ngựa đua dưới bến, thuyền chèo trên non.

GIẢI
Việc đời điên đảo đảo điên,
Khác gì nước lụt dưới trên lộn phèo.
Xăn quần bắt kiến cởi chơi,
Trèo cây rau má bỏ rơi tức mình.

GIẢI
Lòng người phóng đãng, lời nói hoang đường.

Giữ gìn một đỉnh tiu tiu,
Tiếng như trong núi, bóng tiều ngoài sông.
Lạnh lùng những thuở đêm đông,
Áo đơn mỏng mảnh ngóng trông đợi hè.

GIẢI
Có chăng người ấy lúc cùng,
Đăm đăm danh lợi nóng lòng ước ao.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Hoằng, Mỹ : Hoằng-hóa, Mỹ-lộc.

 

HẬU-LỘC HUYỆN​

[Tờ 8b]Danh giáo thủ trung giai lạc địa, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Thi thơ chi ngoại tổng nhàn thiên. Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Gẫm mà xem phong cảnh Phú-điền,
Sơn-khâm hậu thuỷ nhiễu tiền tác án. Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Bán mẫu phương đường giai đạo ngạn, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Quần phong hoa thảo tức văn chương. Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Kìa ruộng ngọc, nọ non vàng,
Dầu ngọc uẩn Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link châu tàng Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link tối diệu.
Núi Anh-võ dục năng ngôn ngữ, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Gái thanh-tân lắm tiếng cầm ca.
Lùm tùng sơn tươi tốt cỏ hoa.
Khách giao dịch mai chiều tụy hội.
Rừng kỳ lão mưa nhuần cây cổ thụ,
Cõi Xuân-đài lắm kẻ cao niên.
Chùa Định-tâm gió thoảng mùi sen,
Ngày hạ thưởng say sưa người dật khách. Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Bút Dựng-tốn Mã giang dẫn mạch,
Tài ba vỏ trải can thành.
Nước dinh canh lưỡng dịch song hành,
Đủ sơn tú [Tờ 9a] thuỷ thanh là thế,
Phong-cảnh ấy mà giang-sơn ấy,
Nền công hầu khanh tướng từ đây
Khuyên ai có chí khí thì hay.

GIẢI
Huyện nầy với huyện Đông-sơn cũng vậy.
Đó là lời ca xã Phú-điền,

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Danh giáo thử trung giai lạc địa : những nơi danh giáo đều là nơi vui vẻ

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Thi thơ chi ngoại tổng nhàn thiên : chốn thi thư đều là chốn an nhàn.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Sơn khâm hậu thuỷ nhiễu tiền tác án : núi bao bọc phía sau, nước lượn vòng quanh trước mặt.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Bán mẫu phương đường giai đạo ngạn : mấy đường vuông vắn nơi ruộng nương đều là bờ đạo lý.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Quần phong hoa thảo tức văn-chương : hoa cỏ trên núi non là văn-chương.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Ngọc uẩn : dấu ngọc.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Châu tàng : che châu.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Năng ngôn ngữ : hay nói.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Dật khách : khách rảnh rổi.

 

LÔI-DƯƠNG HUYỆN
(tức Thọ-xuân phủ lỵ)​

Bước vào bái vọng quì tâu,
Tuế vua tôi chúc sống lâu muôn đời.
Mầng vua chính thật con trời,
Vua lên trị vì, nhà đủ người no,
Trăm năm kính chúc tuổi vua,
Bát thiên xuân hưởng, bát thiên thu lâu dài,
Tôi dâng chữ thọ chữ tài,
Chữ phú chữ quí chữ lai chữa tuyền.
Tôi dâng chữ kính chữ tiên,
Tôi dâng bốn chữ [Tờ 9b] bách niên thọ trường.
Tôi dâng chữ phụ chữ khương,
Tôi lại mầng làng nhân vật đề đa.
Tôi dâng chữ lạc chữ gia,
Chữ thái chữ hoà, chữ hanh chữ thông.
Tôi dâng vạn chúc du đồng, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Văn rỡ rỡ tiền, võ trùng trùng thăng.
Văn thời khoa đệ kế đăng, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Võ thời thao lược ai bằng dân ta.
Bình thời dẹp giặc quốc-gia.
Vua yên chúa dấu ban ra sắc rồng.
Lão thời tóc phụng râu rồng,
Bàn đào thi tửu Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link gởi cung tánh tình.
Sĩ thời ấu học tráng hành, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Khôi nguyên giáp bảng đề danh ba kỳ.
Nông thời xuân hạ cấy cày,
Lẫm thương lúa chất bằng đời Hán gia.
Công thước mực thước tài hoa,
Đục rồng vẽ phụng vua đà ban khen.
Thương thời lắm bạc nhiều tiền,
Bán buôn lời lãi dư ngàn dư trăm.
Trai thời có chí hằng trăm,
Gái thời khuya sớm chăn [Tờ 10a] tằm hái dâu,
Chúc mầng đã sang lại giàu,
Chúc mầng lại được sống lâu hơn người.

GIẢI
Ấy là nhập tịch tự thần, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Dâng câu chúc tụng ngày xuân lệ thường.

Thuyền ai đứng chực bên sông,
Có lòng đợi khách hay không hỡi thuyền.
Để ta kết nghĩa làm quen.

Thuyền tình đã ghé đến nơi,
Khác tình sao chẳng xuống chơi thuyền tình,
Thuyền không đỗ bến giang-đình.

Em như cây quế giữa rừng,
Thơm tho ai biết, ngọt lừng ai hay.
Anh như cây phướn nhà chay,
Em như chiếc đũa sánh bày sao nên.

Em nay khắn khắn một lòng,
Muốn cho phu xướng phụ tòng Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link cùng nhau.
Lòng em như ý sở cầu.

Đôi ta như đá với dao,
Năng liếc thì sắc, năng chào thì quen,
Đôi ta như thể con [Tờ 10b] bài,
Đã quyết thì đánh đừng nài thấp cao.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkVạn phúc du đồng : Vạn phúc đều đều.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkKhoa đệ kế đăng : thi đậu luôn luôn.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkBàn-đào thi tửu : thơ rượu ở cõi tiên.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkẤu học tráng hành : bé thì học, lớn thì làm.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Nhập tịch sự thần : vào cuộc thờ thần.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Phu xướng phụ tòng : chồng xướng lên, vợ tuân theo.

 

THỤY-NGUYỄN HUYỆN
(tức Thiệu-hóa phủ lỵ)​

Điện xây bình trị, hội mở văn minh.
Nay bốn phương hải yến hà thanh.
Đều ca múa thái bình hớn hở.
Làng ta mừng rỡ, kỳ phúc nay yến mở sự thần.
Tiếc xuân-thiên mở tiệc xướng ca,
Xin giao áng mấy lời kỉnh chúc.
Một chương thánh thọ vô cương, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Mệnh trời quyến hựu đền vương càng dài.
Hai chương hản hoạn trừ tai,
Thần về giáng phúc phúc lai sùng thành.
Ba chương phong tục hòa bình,
Đọi truyền đất qui dân lành xưa nay.
Bốn chương cõi thọ nhiều ngày,
Chúc mừng quan lão tuế ngoài một trăm.
Năm chương bút trận từ lâm,
Văn [Tờ 11a] đua tài cả tên nhằm bảng cao.
Sáu chương đồng trạch đồng bào, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Võ ra khoẻ sức, công vào thường cân.
Bảy chương hộ khẩu tứ ân, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Số đinh trù mật việc dân vững vàng.
Tám chương niên cốc phong nhương, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Nhà nhà đầy đủ năm thường có dư.
Chín chương con cháu sản sơ,
Trong làng gái sạch trai tơ thêm nhiều.
Trước sau chúc phúc mấy lời,
Áng ta lặng lẽ mọi nơi tiếng đồn.
Nhơn hoà thuần hưởng, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Tục mỹ phong thuần, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Dân tôi nay tiệc mở thưởng xuân,
Nhờ được có quan trên hạ cố.
Trước thời thần linh ủng hộ,
Sau nữa dân cảm đội dư quang.
Xin dâng câu phú quí thọ khương,
Cho tôi được bước vào kỉnh chúc.
Chúc quan Tổng-đốc đại thần,
Khoa danh minh thế Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link, quan thân trọng triều ? Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Khâm sai xuất trấn Thang-châu,
Một phương vạc vạc, sáng mầu khúc [Tờ 11b] tinh.
Oai nghiêm trong có khoan bình,
Phụng công Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link nhưng cũng thấu tình dân ngay.
Thương dân mọi việc chẳng nề,
Hiệu thần nhờ bút đợi đề phân minh.
Kỉnh thành cảm đến thần minh,
Hào quang hiển hiện anh linh tức thì.
Mừng nay hạ cố đến dân,
Thoả lòng trên dưới đôi lần ước ao.
Nguyện xin phúc thạnh sang giàu,
Hàn đồng đậu quế Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link công hầu tập phong.

Xuân hồi vũ trụ, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Lạc phổ đồng nhơn. Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Khai tượng kỳ ca xướng tự thần,
Lãnh hổ ẩn kiền thân chức cổ,
Nhứt bái chúc hoàng đồ cách cố, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Thiên vạn niên quốc tộ hưng long. Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Nhị bái chúc vạn tuế thánh cung, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Thiên vạn cổ hội đồng hưng thạnh.
Tam bái chúc quốc-gia cảnh mạnh,
Hội thái bình ninh tịnh hưng ca,
Tứ bái chúc dân xã mục hoà,
Hồi mỹ tục gia gia hưng hạnh,
Long giá hạ hộ quì phụng mạnh.
[Tờ 12a] Phục thiên thanh thống lãnh kỳ phu.
Xuân nhàn tai sĩ thứ hy du, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Thiệt ngưởng lại không phò đại đức.

GIẢI
Ba bài nhập tịch sự thần,
Ngày xuân mờ áng đánh cờ làm vui.

Ai về Phú-lộc gởi lời,
Thơ nầy một bức nhắn người tri-âm,
Mối tơ chín khúc ruột tằm,
Khi tháng tháng đợi, mà năm năm chờ.
Vì tình ai lẽ làm ngơ,
Cắm sào chỉ quyết đợi chờ nước xuân.
Ước sao chỉ Tấn tơ Tần,
Sắc cầm hảo hợp, lựa vần Quan-thư.
Đôi bên ý hợp lòng ưa,
Mới phu công thiếp mới vừa lòng anh.
Thiếp thời tần tảo cưởi canh,
Chàng thời nấu sử sôi kinh kịp thời.
Một mai chiếm bảng xuân-vi,
Ấy là đề diệp tinh kỳ Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link từ đây.
Ai ơi, nghe thiếp lời nầy.

[Tờ 12b] GIẢI
Khen cho gái biết tìm chồng,
Đuốc hoa lại đợi bảng rồng với luôn.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkThánh thọ vô cương : vua sống lâu không ngần.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkĐồng trạch đồng bào: đồng chịu ơn như nhau.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkHộ khẩu tứ ân: được đông người.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkNiên cốc phong nhương: được mùa.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkNhơn hòa thần hưởng: người hòa-thuận thì thần nhậm lễ.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkTục mỹ phong thuần: tục tốt thói thuần.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Khoa danh minh thế : kho danh có tiếng với đời.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Quan thân trong triều : làm quan được triều-đình trọng-vọng.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Phụng công : làm việc chung.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Hàn đồng đậu quế : cháu họ Hàn con họ Đậu.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Xuân hồi vũ trụ : ngày xuân về với trời đất.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Lạc phổ đồng nhơn : vui khắp mọi người.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Hoàng đồ cách cố : nước của vui được bền đỗ.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Thiên vạn niên quốc tộ hưng long : muôn ngàn năm ngôi vua thịnh vượng.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Vạn tuế thánh cung : mình vua muôn tuổi.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Hy du : chơi vui.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Tinh kỳ : lễ cưới.

 

ĐÔNG-SƠN HUYỆN​

Đời vua Thái-tổ, Thái-tông,
Con bế, con bồng, con ngã, con mang.
Bò đen hút lộn bò vàng,
Hai con hút chắc đâm quàng xuống sông.
Thằng bé đi về bảo ông,
Bò đen ta đã xuống sông mất rồi.

GIẢI
Vàng đen cũng của một nhà,
Không người chăn dắt nên mà ra ri.
Bước trời phải bước lưu ly, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Lòng người nhớ đến bình thì thuở xưa.
Ấy là thuở Hậu-Lê thấy nhứt thống,
Hay là khi Ngụy Mạc tiềm can chưa tường.

[Tờ 13a] Cây cao bóng mát chẳng ngồi,
Em ra ngoài nắng trách trời không râm.

Xa xuôi dịch lại cho gần,
Làm thân con nhện mấy lần giăng tơ.

GIẢI
Đây lời gái, trên lời trai,
Tiếng chì tiếng bấc ngoài tai,
Đồn xằng đồn láo bẻ hai duyên người.

Con chuột mắc bẩy, vì ống tre
Già đẽo ra đòn xóc, chồng đi lính
Vợ ở nhà khóc hy hy.
Trời ơi sinh giặc làm chi,
Cho chồng tôi phải ra đi chiến-trường.

Đồng-đăng có phố Ký-lừa,
Có nàng Tô-thị, có chùa Tam-thanh.
Ai lên xứ Lạng cùng anh,
Tiếc công bác mẹ sinh thành ra em.
Tay cầm bầu rượu nắm nem,
Khi vui quên hết lời em dặn dò.

Con cò lặn lội bờ sông,
Gánh gạo [Tờ 13b] đưa chồng, tiếng khóc nỉ non,
Nàng ơi trở lại cùng con,
Để anh đi Trỉ nước non kịp người,
Cho kịp chân ngựa chân voi,
Cho kịp chân người kẻo thiếu việc quan.

Con cò lặn lội bờ sông,
Gánh gạo đưa chồng nước mắt nỉ non.
Nàng bay trở lại cùng con,
Cho anh đi Trỉ nước non Cao-bằng.
Chân đi đá lại dùng dằng,
Nửa nhớ Cao-bằng, nửa nhớ vợ con.
Đi thời nhớ vợ cùng con,
Khi về nhớ củ khoai môn trên rừng.

GIẢI
Dường là thuở Lê đã dấy, mạc lên Cao-bằng.
Mười tám năm đồn thú giao chinh, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link

Có vui gì việc dụng binh,
Thương tình nên phải tự tình làm khuây.
Tình kẻ dưới người trên hay,
Thái vi trượng đổ thế nầy mà thôi.

[Tờ 14a] Muốn ăn đậu phụ tương chao,
Mài dao lựa kéo cạo đầu đi tu.
Đi tu cho tốt đi tu,
Ăn chay nằm mộng ở chùa hồ sen.

Thấy cô má đỏ răng đen,
Nam-mô di Phật lại quên ở chùa.
Muốn tu chùa ngói Bụt vàng,
Chùa tranh Bụt đất ở làng thiếu chi.

Tu đâu cho bằng tu nhà,
Thờ cha kính mẹ ấy là chơn tu.

Mồng chín tháng chín có mưa,
Thì con đi sớm về trưa mặc lòng.
Mồng chín tháng chín không mưa,
Thì con bán cả cày bừa con ăn.

GIẢI
Tháng năm không mưa mồng năm,
Tháng tám đêm rằm mà được trăng trong.
Ấy là điềm tốt nghề nông,
Nhà khỏe ai nấy để lòng làm gương.
Ba mươi tết xem tàn hương,
Được bông được đậu hai đường cùng phân.

[Tờ 14b] Ngày nào trời nắng chang chang,
Mẹ con hái củi đốt than no lòng.
Trời làm một trận minh mông,
Mẹ con nhịn đói nằm không ba ngày.

GIẢI
Một ngày cũng khó làm ơn,
Người kêu rằng nắng kẻ hờn rằng mưa.
Biết sao trời ở cho vừa,
Thay trời nên phải trước ngừa việc dân.

ĐỘC
Pha thi vân : nhược sử nhơn nhơn đảo
nhiếp toại tạo vật ưng tu nhật thiên
biến tức thử ý dã. Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link

Chẳng tham ruộng cả ao sen,
Tham về cái bút cái nghiên anh đồ.

Đi đâu chẳng lấy học trò,
Khi người ta đỗ khóc đừ mà nem.

GIẢI
[Tờ 15a] Phú cổ có câu rằng :
Giàu thú quê chân lấm tay bùn.
Duyên chẳng đẹp, chớ ép dầu ép mỡ.
Khó hàn-sĩ tai thần mắt thánh,
Phận mà ưa, đừng cân nghĩa cân vàng.

Trâm vàng ai nỡ uốn câu,
Người khôn ai nỡ nói nhau nặng lời.

GIẢI
Người khôn giá nặng hơn vàng,
Hỡi ai sao chẳng giữ giàng nết na.
Lần lựa cho qua tháng tiểu đại,
kẻo năm còn rộng, tháng còn dài.
Dép thay mặt dưới, quần thay ống.
áo đổi vai trên, túi đổi quai ;
Dặn vợ có cà đừng gắp mắm,
khuyên con bớt gạo bỏ thêm khoai.
Dầu ai có nói rằng hà tiện,
hà tiện dầu mà chẳng lụy ai.

Đi đồng gió mát thảnh thơi,
Thương ai nằm [Tờ 15b] võng nắng nôi ở nhà.

Muốn tắm mát lên ngọn sông đào,
Muốn ăn thơm chín thì vào rừng xanh.
Hai tay vin cả hai cành,
Quả chín thì hái quả xanh thì đừng.
Bấy lâu ăn ở trên rừng,
Chim kêu vượn hót nửa mừng nửa lo,
Sa chân bước xuống mạn đò,
Nửa lo buôn bán nửa lo sự đời.
Ngồi đêm trông thấy trăng tròn,
Muốn toan hỏi nguyệt mà đoan mấy lời.
Nguyệt rằng vật đồi sao dời,
Thân nầy sẽ để cho người soi chung.
Làm cho rõ mặt anh hùng,
Ngàn năm sương tuyết một lòng thanh quang.

GIẢI
Chỉnh Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link về thì Trịnh- thị Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link đi,
Chỉnh đi Trịnh-thị lại về.
Được thua đương cuộc tỉnh mê,
Người hiền suy tính hai bề tới lui.
Chim còn lẫn bóng mà coi,
Cây cao mới đậu nữa người ta ru.

[Tờ 16a] Ruột tằm chín khúc vò tơ,
Biết rằng chàng có đợi chờ ta chăng.
Ngọn đèn thấp thoáng bóng trăng,
Ai đem người ngọc xung xăng chốn nầy.

Đôi ta làm bạn thong dong,
Như đôi đũa ngọc nằm trong mâm vàng.
Bởi chăng thầy mẹ nói ngang,
Để cho đũa ngọc mâm vàng cách xa.

Đôi ta như thể con tằm.
Cùng ăn một lá, cùng nằm một nong.
Đôi ta như thể con ong,
Con lớn, con bé, con trong, con ngoài.

Cầm lược lại nhớ đến gương,
Cầm khăn nhớ túi, ngồi giường nhớ nhau.

Chim khôn mắc phải lưới hồng,
Đố ai gở được, đền công lượng vàng.
Vàng thì anh chẳng lấy vàng,
Anh mà gở được thì nàng lấy anh.

Nhớ ai mà đứng đầu cầu,
Lược sưa biếng chải gương tàu biếng soi.
Đá hoa bỏ vắng không ngồi,
Phòng hương bỏ vắng cho người vãng lai.

[Tờ 16b] GIẢI
Sáu bài lời hát phong tình.
Huyện nầy sở tại tỉnh Thanh,
Dân phong một nửa thị thành nửa quê.
Ca thi hai mươi lăm đề,
Là lời thông xướng xưa tê lưu truyền.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Lưu ly : lạc loài.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Giao chinh : đánh nhau.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkPha thi vân : nhược sử nhơn nhơn đảo nhiếp toại tạo vật ừng tu nhật thiên biến tức thử ý dã : Pha thi tức là thơ Tô-Đông-Pha. Tô-Đông-Pha tức là Tô Thức, người ở đất Uy-sơn nhà Tống. Tô-Đông-Pha là một nhà thơ và nhà văn nổi tiếng nhất về đời Tống. Câu ấy nghĩa là nếu khiến mọi người cầu gì được nấy thời mỗi ngày trời phải thay đổi một ngàn lần.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkChỉnh : Nguyễn-hữu-Chỉnh người làng Lỗ-đan, huyện Nghi-Lộc, tỉnh Nghệ-an.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkTrịnh : họ Trịnh đời nhà Lê.

 

AN-ĐỊNH HUYỆN​

Đức vua Thành-thái lên ngôi,
Cửu châu tứ hải làm tôi một nhà,
Đức vua có sắc ban ra,
Âm phò dực bảo Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link để mà trung hưng.
Phương dân đâu đó nở mầng,
Ai ai thì cũng kỉnh dâng một lòng.
Mầng nay thiên địa an bài,
Ngàn năm hương khói muôn đời anh linh.
Từ xưa quốc thái linh linh,
Tả long hữu hổ Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link kéo quanh chầu về,
Lịch triều điển lệ cũng ghê,
Sắc phong thượng đẳng rước về điện ta.
Yên dân, yên nước, yên nhà,
Thần công trợ [Tờ 17a] hộ Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link làng ta phú cường.

GIẢI
Tế thần ca xướng khi được sắc phong.

Nay mầng thiên hạ thái bình,
Tiết xuân vui vẻ, điện đình phong quang.
Sống lâu như núi Nam-san,
Nhà no người đủ chan chan lúa tiền.
Mở ra một tiệc tháng giêng,
Thờ thần lễ nghĩa nhà riêng rượu trà.

Nay mầng tứ hải đồng xuân, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Tam dương khai khái Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link muôn dân hòa bình.
Sĩ thời chăm việc học hành,
Một mai khoa bảng để dành công danh.
Công thời phụng các long đình, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Đủ nghề sư khoán rất vành công thâu.
Nông thời cuốc vẫm Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link cày sâu,
Thu hòa hạ mạch Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link phong thu Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link có ngày.
Thương thời buôn bán liền tay,
Bất tài Tử-cống Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link ai tày cho dương.

[Tờ 17b] GIẢI
Ấy là lời ca hương ẩm tiết thiều xuân Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link.

Mùi thế-vị khi nồng lúc nhạt,
Chén yên hà Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link kẻ tỉnh người say.
Là người say nghiêng bầu phong nguyệt cho đầy cuộc vui.
Mầng nay thái vũ xuân hồi,
Miệng dâng câu hát hoan bồi một khi.

Nguyệt hoa hoa nguyệt não nùng,
Đêm xuân ai dễ cầm lòng đặng ma,
Khuyên chàng đọc sách ngâm thơ,
Dầu hao thiếp rót đèn mờ thiếp khêu.

GIẢI
Lời ngạn rằng :
Văn-chương chữ nghĩa bề bề,
Chi chi ám ảnh thời mê sự đời.
Đây là lời người vợ hiền khuyên chồng gắng học.
Làm trai nết đủ trăm đường
Trước tiên điều hiếu đạo thường xưa nay.
Công cha đức mẹ cao dày,
Cưu mang trứng nước [Tờ 18a] bù chì ngây thơ.
Nuôi con khó nhọc đến giờ,
Trưởng thành con phải biết thờ hai thân.
Thức khuya dậy sớm cho cần,
Quạt nồng ấp lạnh giữ phần đạo con.

Làm người phải biết cương thường,
Xem trong ngũ đẳng Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link quân vương ở đầu.
Thờ cha kính mẹ trước sau,
Anh em hòa thuận mới hầu làm nên.
Vợ chồng đạo nghĩa cho bền.
Bạn bè cho thật dưới trên đấng thường.

Dạy con từ thuở tiểu sanh,
Gần thầy gần bạn tập tành lễ nghi.
Học cho cách vật trí tri.
Văn chương chữ nghĩa nghề gì cũng thông.

Học trò đèn sách hôm mai,
Ngày sau thi đỗ nên trai mới hào.
Làm nên quan thấp quan cao,
Làm nên lóng tía võng đào Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link nghinh ngang.

GIẢI
Hai bài trên khuyến thiện Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Hai bài dưới là khuyên độc thơ Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link

[Tờ 18b] Đèn tôi từ thuở Toại-nhơn Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Chà cây lấy lửa, để muôn dân phanh ẩm thục thực. Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Từ thuở ấy hoả sinh bất tức,
Sinh có đèn sáng rực bốn phương.
Trai văn phòng chí lập văn-chương,
Cũng phải đèn sôi kinh nấu sử.
Gái thục-nữ giữ bề cung cấm,
Cũng lấy đèn dệt gấm thêu hoa.
Dầu đến nhà quê cũng nhờ bóng sáng.
Sách có chữ rằng « hoả chi công đại hỹ tai » Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link

GIẢI
Hương ẩm sự thần đội đèn hát nói.

Rủ nhau đi cấy đi cày,
Bây giờ khó nhọc có ngày phong lưu.
Trên đồng cạn dưới đồng sâu,
Chồng cày vợ dắt con trâu đi bừa.

Tháng giêng chân bước đi cày,
Tháng hai vãi lúa ngày ngày siêng năng.
Thuận mưa lúa [Tờ 19a] tốt đằng đằng,
Tháng mười gặt lúa ta ăn đầy nhà.
Tháng chạp là tháng trồng khoai,
Tháng giêng trồng đậu, tháng hai trồng cà.
Tháng ba cày phá ruộng ra,
Tháng tư là mạ mưa sa đầy đồng.
Ai ai cũng vợ cũng chồng,
Chồng cày vợ cấy trong lòng vui thay.

Lạc trông sao đẩu về đông,
Chị em ra sức cho xong mẫu nầy.
Lom lem tay lấm chân trầy,
Năng trồng cây ngọc cũng ngày hữu thu.
Khuyên người đừng có ngao du,
Một năm no ấm vận trù từ đây.

Ơn trời mưa móc phải thì,
Nơi thì bừa cạn, nơi thì cày sâu.
Công linh đừng quản lâu lâu,
Ngày nay nước bạc, ngày sau mưa vàng.
Xin ai đừng bỏ ruộng hoang,
Bao nhiêu tấc đất tấc vàng bấy nhiêu.

Trời cho cày cấy đầy đồng,
Xứ nào xứ nấy trong lòng vui ghê.
Một mai gặt lúa đem về.
Thờ [Tờ 19a] cha kính mẹ nhiều bề hiếu trung.
Nầy chính là gạo tấm xuân,
Mấy phen giá sắc Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link gian nan mới thành.
Bây giờ ta giã cho tinh,
Phòng khi yến ẩm dâng lên chớ chầy,
Đà no rồi lại đã say,
Mừng rằng nay đã hy hy thái bình.

GIẢI
Bảy bài ấy là việc nông gia.

Bước chân xuống thuyền chân bấm ngón ba,
Trách cô hàng trứng ở ra hai lòng.
Một con sông nước chảy đôi giòng,
Một đèn đôi ngọn em trông ngọn nào.

GIẢI
Một người một dạ ai hay,
Cũng vì danh lợi niềm tây đó mà.
Ấy là lấy chuyện hàng trứng nói [Tờ 20a] nhơn tình như thế vậy.

Hạt lúa vàng, gạo cũng vàng,
Anh yêu em, bác mẹ họ hàng cũng yêu.
Tiếc thay hạt gạo tám xoan,
Đem vo nước đục, lại chan nước nhà.
Tiếc thay hạt gạo trắng ngần,
Đã vo nước đục lại vần than thiêm.

GIẢI
Ba bài ấy :
Phải là lời vợ trách chồng,
Lắm lời cậy thắm khoe hồng ai khen.
Hay là vợ khá chồng hèn,
Người ta thương xót cho nên phàn nàn.

Anh vỗ trống đất kêu vang,
Em thổi sáo trúc nhịp nhàng với anh,
Gọi là xanh lá rậm cành.

Dở xem một chuyện phong tình,
Cho loan nhớ phụng, cho mình nhớ ta,
Nhớ nhau nên thất nên gia,
Nên cửa [Tờ 20b] nên nhà, nên vợ nên con,
Chim thái qui chiu chít trên non,
Ước gì ta được vợ con như người.

Thiên duyên kỳ ngộ gặp chàng.
Khác gì như thể phụng hoàng gặp nhau.
Tiện đây ăn một miếng trầu,
Hỏi thăm quê quán ở đâu chăng là,
Xin chàng quá bước vào nhà,
Trước là hỏi chuyện, sau là nghỉ chân.

Vì tình em phải tới đây,
Trăm năm duyên phải một ngày mà nên.
Làm trai chí ở cho bền,
Đừng lo muộn vợ, chớ phiền muộn con.

Vì con sông, lụy chú chèo đò,
Bởi vì trời tối, lụy cô bán hàng.
Vì tình nên phải đa mang,
Vì duyên em biết quê chàng ở đây.

Vì sàng cho gạo xuống nia,
Vì nàng anh phải đi khuya về thầm.

Bây giờ mận mới hỏi đào,
Vườn hồng đã có ai vào hay chưa.
Mận [Tờ 21a] hỏi thì đào xin thưa,
Vườn hồng có đó, nhưng chưa ai vào.

Ở đây gần cảnh nhà chùa,
Lẽ đâu có lẽ dặn dò trăng hoa,
Trúc mai sum họp một nhà,
Song tình đạo nghĩa đã già đồng cân.
Cũng liều phú thác cái thân,
Khi vui cũng một Tấn Tần mà thôi.

Anh muốn trông, anh lên ba đội anh trông,
Một đội anh ngồi, hai đội anh trông.
Trống thu không ba hồi điểm chỉ,
Anh ngồi anh nghỉ, thở vắn thở dài.
Trúc nhớ mai, thuyền quyên nhớ khách,
Quan nhớ ngựa bạch, bóng lại nhớ cây.
Anh nhớ em đây, biết bao giờ cho được.
Đạo vợ chồng chẳng trước thời sau,
Ngàn năm xin chớ quên nhau,
Bấy lâu vắng mặt khát khao,
Bây giờ thấy mặt bằng trao lượng vàng.

Nhà anh có ruộng năm sào,
Một bờ ở giữa làm sao cho liền
Muốn liền [Tờ 21b] thời phá bờ đi,
Mạ non cấy xuống làm chi chẳng liền.

Nhà em có ruộng giữa đồng,
Bắt anh tát nước cực lòng anh thay.
Gặp cơn mưa bụi gió may,
Tay tát gàu nước, hai tay lạy trời
Lòng em đã quyết thì đành,
Đã cấy thì gặt với anh một mùa.

GIẢI
Mười hai bài ấy, là lời hát trai gái phong tình.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkÂm phò dực bảo : thần linh bảo hộ.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkTả long hữu hổ : bên trái thì rồng, bên mặt thì cọp.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkThần công trợ hộ : công của thần-linh giúp đỡ.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkTứ hải đồng xuân : bốn bể đều mùa xuân.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkTam dương khai thái : mùa xuân mở vật tốt.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkPhụng các long đình : làm các phụng đình rồng.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkCuốc vẫm : cuốc cho kỹ, cho sâu.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkThu hòa hạ mạch : mùa thu cấy lúa hòa, mùa hạ cấy lúa mạch.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkPhong thu : được mùa.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkTử-Cống : học-trò giỏi của Đức Khổng-tử.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkThiều xuân : tiết đầu xuân.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkChén yên hà : chén đựng rượu, ngoài có vẽ mây khói, mồng cầu.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkNgũ đẳng : năm bậc tức vua tôi, cha con, vợ chồng, anh em, bầu bạn.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkLọng tía võng đàn: làm quan thuở xưa, đi võng đi lọng.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkKhuyến thiện : khuyên làm điều lành.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkĐộc thơ : đọc sách.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkToại-nhơn : người đời thượng-cổ đã tìm ra lửa.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkPhanh ẩm thục thực : nấu đồ uống, nấu đồ ăn.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkHoả chi công đại hỹ tai : công dụng của lửa lớn lắm.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkGiá sắc : cấy gặt.

 

VĨNH-LỘC HUYỆN
(tức Quảng-hóa phủ lỵ sở)​

Triều-đình còn chuộng thi thơ,
Khuyên anh đèn sách sớm trưa học hành.
May nhờ phận có công danh,
Mà anh phú quí, ấy mình vẻ vang.
Khuyên đừng trai gái lăng quàng,
Khuyên đừng trà rượu nữa mang chê cười.
Cũng đừng [Tờ 22a] cờ bạc đua chơi,
Sao cho sự-nghiệp ra người trượng-phu.
Làm sao nên tiếng danh nho,
Thần trung tử hiếu Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link để cho khen cùng.

Em thời canh cưởi trong nhà,
Nuôi anh đi học đăng khoa bảng vàng.
Trước là vinh hiển tổ-đường,
Bõ công đèn sách lưu phương Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link đời đời.

Anh ôi có chí canh nông,
Chín phần ta cũng được trong tám phần.
Can chi để ruộng mà ngâm,
Làm ruộng lấy lúa, nuôi tằm lấy tơ.
Tằm có lứa, ruộng có mùa,
Chăm làm trời cũng đền bồ có khi.

Em thì đi cấy ruộng bông,
Để anh đi gặt lúa chung một nhà.
Đem về phụng dưỡng mẹ cha,
Muôn đời tiếng hiếu người ta còn truyền.

Trăm nghề làm thợ trai kia,
Muốn cho khéo việc quản gì dụng công.
Đại-mộc phải cầu lương-công, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Nhờ trời minh huấn ròng ròng [Tờ 22b] còn đây.
Trí khôn ai bảo ai hay,
Tấc gang nhận ở trong tay mặc dầu.

Tin nhau buôn bán cùng nhau,
Thiệt hơn, hơn thiệt trước sau như lời.
Hay gì lừa đảo kiếm lời,
Một nhà ăn uống tội trời ai mang.
Theo chi mang thói gian tham,
Pha phôi thiệt giả tìm đường dối nhau.
Của phi nghĩa có giàu đâu,
Ở cho ngay thật giàu sang mới bền.

Đố ai biết núi mấy cây.
Biết sông mấy lạch biết mây mấy tầng.

Đố ai đốt cháy ao bèo,
Để ta gánh đá Đông-triều về ngâm.
Bao giờ cho đá mọc mầm,
Thì ta kết nghĩa tri-âm với mình.

Đố ai quét sạch lá rừng,
Để ta bảo gió, gió đừng rung cây.
Rung cành, rung cội, rung cây,
Rung sao cho chuyển cây nầy thì rung,

Bây giờ rồng mới gặp mây,
Sao rồng chẳng thở với mây [Tờ 23a] vài lời.
Đêm qua vật đổi sao dời,
Tiếc công gắn vó, nhớ lời giao đoan.

Cô kia gánh nước quang mây,
Cho xin một gáo tưới cây ngô-đồng.
Ngô-đồng thêm tốt thêm xinh,
Để chim phụng đỗ đầu cành xa ly.

Sớm ngày ta đi hái dâu,
Gặp hai anh ấy ngồi câu thạch bàn. Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Hai anh đứng dậy hỏi han,
Hỏi rằng cô ấy vội vàng đi đâu.
Trình rằng tôi đi hái dâu,
Hai anh mở túi đưa trầu cho ăn.
Thưa rằng bác mẹ tôi răn,
Làm thân con gái chớ ăn trầu người.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Thần trung tử hiếu: tôi ngay con thảo.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Lưu phương: để lại tiếng thơm.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Lương công: thợ giỏi.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Thạch bàn: bàn đá.

 

THẠCH-THÀNH HUYỆN​

Nay mầng ông lão làng ta,
Phơ phơ tóc bạc, nước da đồi mồi.
Đầu năm mới mở tiệc vui,
Rượu xuân [Tờ 23b] dâng chén khuyên mời ông xơi.
Tuần sơ trò chuyện vui cười,
Cùng dân vui vẻ như người ngày xưa.
Đến chừng tuần á dâng thi,
Đem câu vạn thọ vô kỳ Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link ngâm nga.
Thong dong rượu đến tuần ba,
Dạo đàn hát chữ tam đa Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link mấy lời.
Thượng thần trông xuống sáng soi,
Hộ cho ông lão đời đời sống lâu.
Trong làng ai cũng khẩn cầu,
Chúc mầng ông lão thiên thu thọ trường. Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link

Lão tôi đội đức thượng-thần,
Việc nầy vui vẻ muôn phần ơn dân.
Nhớ xưa Châu ở nước Mân,
Kỉnh lão cũng đặt rượu xuân khuyên mời.
Xin mầng già, trẻ, gái, trai.
Ở trong thọ vực, xuân đài vẻ vang.
Sĩ thời thi chiếm bảng vàng,
Nông thời tiền lúa giàu sang đời đời.
Công thời nghề-nghiệp hơn người,
Thương thời vốn một lời mười tranh đua.
Yến điên ăn uống say no,
Một năm [Tờ 24a] một tiệc xin cho lâu dài.

GIẢI
Hai bài yến lão mầng xuân,
Một lòng trên dưới mười phần kỉnh yêu.

Ba năm trấn thủ lưu đồn,
Ngày thì canh điếm, tối dồn việc quan,
Chém tre ngã gỗ trên nguồn,
Uống ăn cam khổ phàn nàn cùng ai.
Phàn nàn cùng trúc cùng mai,
Cùng cây lim táu cùng cây ngô-đồng.

Bấy lâu ăn ở trên rừng,
Chim kêu vượn hót nửa mừng nửa lo.
Ai ôi đừng lấy làm lo,
Dương xuân Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link rồi cũng soi cho âm hàn. Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link

GIẢI
Hai bài ấy lời người đồn thú.

Gian nan đành phận tôi đòi,
Làm trên cũng phải xét soi đến tình.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Vạn thọ vô kỳ: sống lâu không định hạn.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Tam đa đa: tử, đa thọ, đa phú-quí.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Thiên thu thọ trường: đời sống dài ngàn năm.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Dương xuân: nắng ấm.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Âm hàn: lạnh lẽo.

 

CẨM-THỦY HUYỆN​

[Tờ 24b] Thánh chúa vạn niên Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link.
Thánh chúa vạn niên.
Chúng tôi nay, dâng cách đội đèn,
Thái-hòa gặp tiết xuân-thiên,
Gió đưa cội ngọc, hoa chen cành vàng.
Tình tang, tình tang, tình tang,
Trong nhà ta đèn thắp sáng trưng,
Song le lại muốn chơi trăng ngoài thềm.
Để cho trong ấm ngoài êm,
Êm ngoài êm.
Quang minh mấy ngọn một mầu,
Khêu lên cho rõ, xem nhau cho tường.
Kẻo còn đi nhớ về thương.

GIẢI
Hai bài ấy là lời ca đội đèn, tiệc hương ẩm.

Mẹ em cấm đoán em chi,
Để em sắm sửa em đi lấy chồng.
Lấy chồng cho đáng tấm chồng,
Bõ công trang điểm má hồng răng đen.

Muốn ăn măng trúc, măng giang,
Măng tre, măng nứa, trà bàng cơm lam.
Muốn [Tờ 25a] ăn thơm chín đi tìm,
Đố ai tìm được đem lên hầu nàng.
Chim kêu, vượn hót trên ngàn,
Bây giờ đã đến trăng tàn canh ba.

GIẢI
Hai bài ấy là lời ca trai gái phong tình.

Nước trong mã thủy, sóng lặng kình ba.
Mầng nay nhứt thống sơn hà,
Đâu thủy quốc chẳng còn giây măt bể.
Chúng tôi vốn giòng quân thủy,
Khi thừa nhàn giở cách vui chơi.
Thuyền lan chèo quế thảnh thơi,
Từng dạo khắp am mây non nước.
Làng ta nay mở tiệc chèo hay,
Đem quân bộ xin bày hàng ngũ.
Nghiêm trang nhẽ, tư ca tư tụ,
Việc chèo nên, chí kỉnh chí thành.
Đức bề trên sản ứng oai linh,
Hộ làng được thiên niên thọ lão.

[Tờ 25b] Đôi tay nâng lấy mái chèo,
Nâng lên cho đều, bái tạ quân vương.
Bề trên giá ngự ngai vàng,
Hộ làng ta được thọ tràng hiển vinh.
Là xinh xinh xinh !
Ngày Nghiêu tháng Thuấn thái bình âu ca.

Thuyền ngược ta bỏ sào ngược,
Ta chống chẳng được, ta trở sào xuôi.

Thuyền ngược ta khấn gió nồm,
Thuyền xuôi ta khấn mưa nguồn gió mây.

Thuyền ai thấp thoáng bên bờ,
Hay thuyền ông Lữ Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link đợi chờ vua Văn Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link.

Thuyền ai đỗ bến Ô-giang,
Hay thuyền Đình-trưởng Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link đi rước Hạng-vương Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link sang cùng.

GIẢI
Sáu bài ấy, ca đua thuyền.
Tục xưa sơ mở dân đua thuyền, có ý tập luyện việc quân, cũng như đua gậy đua quyền.
Con trai đua vật, các dân có phường.

[Tờ 26a] Đôi ta như lúa phai màu,
Đẹp duyên thì lấy, tham giàu làm chi.

Cầu mông bước tới cầu châu,
Bước sang cầu sỉ, gặp nhau cầu dừa.
Em ôi, em có chồng chưa,
Sông còn có lạch, lọ là người ru.

Hoa cầu gặp hội hát xong,
Em ở một làng, anh ở một nơi.
Bây giờ mới gặp nhau đây,
Ước làm phu phụ muôn đời nên chăng.

Hữu bằng tự viễn phương lai, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Lạc hồ quân-tử Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link lấy ai bạn cùng,
Chứ hiếu chữ trung là thầy với mẹ,
Chữ nhơn chữ nghĩa là ái với ân.
Yêu nhau bao quản xa gần.

Đôi tay cầm đôi ống tơ,
Rủ năm ba mối, cũng chờ mối anh.

Quả như lời ấy chớ sai,
Tháng giêng chặt gỗ, tháng hai làm nhà.
Tháng ba ăn cưới đôi ta.

Ăn chanh ngồi cội cây chanh,
Khuyên cội, khuyên [Tờ 26b] cành, khuyên lá, khuyên lông.
Khuyên cho đó vợ đây chồng,
Đó bề con gái, đây bồng con trai.

Tháng xuân là tiết cày bừa,
Chăm bế lúa thóc, để hòa làm ăn.
Nông tang việc gốc cho cần.

Thóc đèn hương thơm hơn mọi thóc,
Điểm trên lầu, trống giục đinh đông.
Năm canh gió mát trăng trong,
Thần hôn định tỉnh Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link một lòng chớ sai.
Ai ôi, nghe lấy ai ai.

Em thì đi cấy lấy công,
Để anh nhổ mạ tiền chung một lòi.
Đem về cho bác mẹ coi,
Làm con phải thế em ôi.

GIẢI
Mười câu ru nín con thơ,
Khi ca giã gạo cấy cầy ruộng nương.
Dân ta nửa chợ nửa man,
Phong tình còn giữ tánh thường không sai.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Thánh chúa vạn niên: vua thánh muôn tuổi.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Ông Lữ: ông Lữ-Vọng.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Vua Văn: vua Văn-Vương.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Đình-trưởng: người chèo đò.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Hạng-vương: Hạng-Võ.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Hữu bằng tự viễn phương lai: có bạn từ xa tới.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Lạc hồ quân-tử: người quân-tử vui vẻ.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Thần hôn định tỉnh: sớm tối thăm nom cha mẹ.

 

NGỌC SƠN HUYỆN
(tức Tĩnh-gia phủ-lỵ)​

[Tờ 27a] Tay cầm gậy trúc hóa long,
Trên thời thượng lão, dưới giòng con trai.
Mầng cây rồi lại mầng người,
Cây đức lắm chồi, người đức lắm con.
Ba vuông sánh với bảy tròn,
Đời cha nhơn đức, đời con sang giàu.
Trời nào có phụ ai đâu,
Hay làm thì giàu, có chí thì nên.
Trứng rồng lại nở ra rồng,
Hạt xoan lại nở xây xoan rườm rà.
Có cha sinh mới ra ta,
Làm nên thì bởi mẹ cha vun trồng.
Khôn ngoan nhờ ấm cha ông,
Làm nên phải đoái tổ-tông phụng-thờ.
Đạo là con, chớ có hững hờ,
Phải đem hiếu kính mà thờ từ nghiêm.

Bao giờ đồng ruộng thinh thai,
Ngồi trâu thổi sáo vui đời Thuấn, Nghiêu.

[Tờ 27b] GIẢI
Để khuyên lấy hiếu làm đầu,
Bài trên mầng tiệc khuyên nhau làm lành.
Dưới là ao ước thái bình.

Trăng mờ còn tỏ hơn sao,
Tuy rằng núi lở, còn cao hơn bờ.

Hoa thơm, thơm nức cả cây,
Ong chưa dám đỗ, bướm đừng xôn xao.

GIẢI
Thôi thôi, cậy sắc khoe tài mà chi.
Sao không nghĩ, sao không suy,
Phương-ngôn rằng :
Suy ra ai kém ai đâu,
Kẻ xe chỉ thắm, người xâu hạt vàng.

Yêu nhau trầu chẩm cũng chơi,
Ghét nhau, cau đậu đầy khay không màng.

GIẢI
Cũng như phương-ngôn rằng :
Yêu nhau bốc bậy dần sàng,
Ghét nhau đũa ngọc mâm vàng chớ thây.

[Tờ 28a] Lưỡi vò độc quá đuôi ong,
Xui người tan hiệp dứt lòng nghĩa nhân.

GIẢI
Có câu rằng :
Rung cây, rung cội, rung cành,
Đố ai rung được chúng mình thì rung.

Như thế thì :
Chữ tâm, giữ lấy chữ đồng,
Lưỡi vò cũng quén, lưỡi ong dám hề.

Một ngày mấy lúc trèo non,
Lấy chi mà đẹp mà dòn hỡi anh.
Đôi tay vịn cả đôi cành,
Quả chín thì hái, quả xanh thì đừng.

GIẢI
Lời rằng : Gái tham tài, trai tham sắc ;
Lại rằng : Một cái nết đánh chết trăm cái đẹp.
Thuận mua thì bán, biết đâu là quả chín, quả xanh.

[Tờ 28b] Đào tơ sen ngó xanh xanh,
Ngọc lành phải giá, gái lành đẹp duyên.
Cho nên tiên kết bạn tiên,
Phụng hoàng chẳng chịu đứng ghen với gà.
Chim khôn lánh bẩy lánh do,
Người khôn lánh chốn ô-đồ mới khôn.

GIẢI
Chẳng những là :
Trai khôn tìm vợ, gái khôn tìm chồng mà thôi,
Chọn người làm bạn, chọn chúa làm tôi mới là.

Trước đường những lối vào ra,
Lợi danh là bẩy, do là quyền mưu.

Cam ngon quít ngọt đã từng,
Còn quả khế rụng trên rừng chớ ăn.
Con gà tốt mã vì lông,
Răng đen vì thuốc, rượu nồng vì men.

GIẢI
Ngọt chua cho trải mùi đời,
Một đời cũng chẳng một người làm nên.
[Tờ 29a] Anh khôn mà vợ anh đần,
Lấy ai đãi khách xa gần cho anh.
Tiếc thay cây gỗ lim chìm,
Đem chôn cột giậu, cho bìm nó leo.
Bìm leo thì mặc bìm leo,
Ta đạp bìm xuống, ta trèo lên trên.

GIẢI
Một lời gái, một lời trai,
Trách duyên rồi lại mỉa mai với tình.
Chữ rằng : Giai ngẩu thiên thành, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Nào ai kén cá, chọn canh được nào.
Trăng thanh nguyệt rạng mái đình,
Chén son chưa cạn, sao tình đã quên.

Vợ chồng là nghĩa già đời,
Ai ôi chớ nghĩ những lời thiệt hơn.

Vợ anh như ngọc như ngà,
Anh còn tình phụ, nữa là thân tôi.
Vợ anh như thể đĩa xôi,
Anh còn phụ bạc, huống tôi cơm đùm.

[Tờ 29b] GIẢI
Bốn bài ấy, dường là bài thiếp trách chồng.

Trai làng ở góa còn đông,
Cớ sao em vội lấy chồng ngụ cư.
Ngụ cư có lúa cho vay,
Có lụa bán đầy, em lấy ngụ cư.

Lấy lính thời được ăn lương,
Lấy thầy ăn mốc, ăn xương chi thầy.
Em đừng thấy lính mà khinh,
Lãnh-binh, thống-chế, tam-đinh một dòng.

GIẢI
Một người một ý, ai có như ai.
Nên lại có câu rằng :
Chẳng tham lắm ruộng lắm trâu.
Tham vì ông lão tốt râu mà hiền.
Chẳng tham ruộng cả ao liền,
Tham vì cái bút, cái nghiên anh đồ.

Thuyền dời mà bến không dời,
Bán buôn là nghĩa ở đời cùng nhau.

[Tờ 30a] GIẢI
Ấy là thương cổ chi giao, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Chi lan chi nghị, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link thế nào biết không.
Chiều chiều ra đứng bờ sông,
Kẻ kéo cho chết, người không động mình.

GIẢI
Ấy là thuyền chài kéo lái chung.
Phương ngôn rằng :
Già quen việc, trẻ quen chơi,
Giàu quen việc, thất nghiệp quen ăn.
Việc nhà còn vậy, nữa phần việc quan.

ĐỘC
Thiên hạ sự vãng vãng như thử, tư ngôn tuy tiều, khả dĩ dụ đại Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link.

Trời mưa cho lúa chín vàng,
Cho anh đi cắt, cho nàng đem cơm.
Đem thì bát sứ mâm son,
Chớ đem mâm gỗ, anh hờn không ăn.
Bởi anh chăm việc nông công,
Cho nên mới có bồ trong bịch ngoài.
Ngày [Tờ 30b] mùa trĩa đậu trồng khoai,
Ngày ba tháng tám mới ngồi mà ăn.

Kể việc làm ruộng mọi đàng,
Tôi xin kể được rõ ràng ở ai.
Tháng chạp là tiết trồng khoai,
Tháng giêng trỉa đậu, tháng hai cấy cà.
Tháng ba cày bã ruộng ra,
Tháng tư bắt mạ, thuận hòa vui thay.
Tháng năm cắt lúa vừa rồi,
Tháng sáu mưa xuống, nước nôi đầy đồng,
Tháng bảy cày cấy đã xong,
Tháng tám thấy lúa tốt ròng vui thay.
Tháng chín tôi lại kể nay,
Bắt mạ chiêm được mới vui trong lòng.
Tháng mười lúa chín đầy đồng,
Cắt về đổ cót đề phòng năm sau.
Tháng mười một là tiết cấy sâu,
Một năm kể cả từ đầu đến đuôi.

GIẢI
Đây là tiết hậu nông công.

ĐỘC
Hà giảm Mân phong. Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link

[Tờ 31a] Ngọc còn ẩn bóng cây tùng,
Thuyền-quyên đợi khách anh hùng vãng lai.

Anh thấy em, anh cũng muốn thương,
Sợ lòng bác mẹ soi gương chưa tường.
Em thấy anh, em cũng muốn chào,
Sợ lòng bác mẹ cây cao lá dài.

Đêm qua thiếp mới hỏi chàng,
Tre non đủ lá, đan sàn nên chăng ?
Đan sàn thiếp cũng xin vâng,
Tre non đủ lá, chưa đan được sàn.
Xa đường mượn ngựa mà đi,
Xin cho tốt tuổi, quản chi xa đường.
Trồng hường bẻ lá che hường,
Thương em chẳng quản nỗi đường xa xuôi.

Muốn ăn cá cả thì thả câu dài,
Kìa như miệng cá, ai hoài mà đo,

Đố ai lặn xuống vực sâu,
Mà đo miệng cá, uốn câu cho vừa.
Lưỡi câu anh uốn đã vừa,
Sợ lòng cha mẹ kén lừa nơi đâu.
Vực sâu thì mặc [Tờ 31b] vực sâu,
Kìa sâu hay cạn, nỡ đâu lo hoài.

Thân em như tấm lụa đào,
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai.
Em nằm cành trúc, em dựa cành mai.
Đông đào tây liễu Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link lấy ai bạn cùng.

Chàng về thì thiếp xin đưa,
Xin trời đừng nắng, chớ mưa chặng đường.
Em về em hỏi mẹ cha,
Có cho em lấy chồng xa hay đừng.
Chưa quen đi lại cho quen,
Tuy rằng cửa đóng mà then không cài.
Kẻ khinh người trọng vãng lai,
Song le cũng chữa có ai bằng lòng.
Sơn lâm mấy cội tương vàng,
Cành bao nhiêu lá, thương chàng bấy nhiêu.

Núi kia ai đắp nên cao,
Sông kia ai đào, nước chảy cùng quanh,
Cùng quanh thì mặc cùng quanh,
Có về Lê-xá để anh đưa tiền.

Ăn chơi cho hết tháng hai,
Để làng [Tờ 32a] đóng án cho trai dọn đình.
Trong thì trống đánh rập rình,
Ngoài thì trai gái tự tình cùng nhau.

Trèo non ước những non cao,
Anh đi đò dọc, ước ao sao sông dài.

GIẢI
Trở lên lời trai gái hát phong tình.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Giai ngẩu thiên thành : tốt đôi là nhờ trời định.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkThương cổ chi giao : giao thiệp buôn bán.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkChi lan chi nghị : tình nghĩa bạn bè.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkThiên hạ sự, vãng vãng như thử, tư ngôn tuy tiểu, khả dĩ dụ đại : Việc thiên hạ, man mán như thế. Lời nầy tuy ít, có thể ví dụ việc lớn.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkHà giảm Mân-phong : không thua gì thơ Mân-phong.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkĐông đào tây liễu : phía đông có cây đào và phía tây có cây liễu.

 

QUẢNG-XƯƠNG HUYỆN​

Trời che đất chở rộng thinh,
Lò âm dương đúc nên hình người ra.
Chữ tài sánh lại là ba,
Gồm no thiên tánh Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link khác xa vật tình Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link.
Kẻ tài là bậc tinh anh,
Sinh tri Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link lựa phải học hành mới hay.
Vua tôi sẵn có nghĩa dày,
Cha con thân lắm, đấng người nên trông.
Khi ấp lạnh, lúc quạt nồng,
Bữa dâng ngon ngọt [Tờ 32b] bữa dùng sớm trưa.
Ở cho thỏa chí người ưa,
Đền ân trả nghĩa thuở xưa bế bồng.
Nhất hiếu lập vạn thiện tùng, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Ông bồng cháu, cháu lại nên ông,
Hoàng-thiên chẳng phụ tấm lòng hiếu đâu.
Đàn bà phận gái làm dâu,
Làm dâu ắt muốn mai sau mẹ chồng.
Phải nhắm bước trước cho xong,
Bước sau theo dõi, ông ông bà bà,
Chữ rằng tích thiện chi gia, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Đường kia nỗi nọ chẳng qua nợ nần.
Ấy là khuyên hiếu ư thân.
Lại còn một nỗi ái ân bạn bầu.
Anh em cốt nhục đồng bào,
Kẻ sau người trước phải hầu cho vui.
Lọ là ăn thịt ăn xôi,
Quí hồ ưa nết, tới lui bằng lòng.
Chớ hề tranh cạnh hành hung,
Chớ nên khinh dễ, dốc lòng yêu đương,
Cứ trong nghĩa lý luân thường, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Làm người phải giữ kỹ cương mới mầu.
Đừng cậy khỏe chớ [Tờ 33a] khoe giàu,
Trời kia còn ở trên đầu còn kinh.

Trăm năm trong cõi trời chung,
Trăm nghề cũng phải có công mới thành.
Cứ trong gia nghiệp nhà mình,
Ngày đêm xem sóc giữ gìn làm ăn.
Chữ rằng tiểu phú do cần, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Còn như đại phú là phần do thiên.
Đừng dễ dãi, chớ ghét ghen,
Còn nhờ lộc nước, có phen dồi dào.

Người ta đi cấy lấy công,
Đây tôi đi cấy còn trông nhiều bề.
Trông trời trông đất trông mây,
Trông mưa trông gió trông ngày trông đêm.
Trông cho chân cứng đá mềm,
Trời thanh bể lặng mới êm tấm lòng.
Chăm bề cày cấy cho xong,
Rồi lên sửa việc cung công thể nào.
Thi rằng : trú nhĩ vu mao, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Lại câu : tiêu nhĩ sách đào tương liên. Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Kíp sửa nhà cửa được an,
Mới ra vãi lúa ăn về mùa sau.

Là hố hồ [Tờ 33b] khoan.
Ta chèo cất mái hồ khoan,
Thuyền rồng chúa ngự khoan khoan mái chèo.
Lênh đênh duyên nổi phận bèo,
Đã đành khi nước thủy-triều đầy vơi.
Lộ đồ diêu viễn Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link xa khơi,
Thuyền tình chở một mình tôi nặng gì.

Chẳng dẫm thì thuyền chẳng đi,
Dẫm ra mắc tiếng thị phi với tình.
Khách tình lại nhớ thuyền tình.
Thuyền tình lại nhớ khách tình là duyên.

Hồ khoan hồ ụy, hồ khoan hồ ụy.
Ăn làm vậy múa gậy làm sao ?
Chưng thấp chưng cao, cho mau cho chóng.
Năng khiếp năng dõng Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link hữu khuất hữu thân Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Cao tổ thì nhơn, Hạng-Vương thì bạo,
Nhơn hiền tại mạo Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link trắng gạo ngon cơm.
Hồ khoan, hồ ụy hồ khoan.

Bông bống bồng bồng.
Trai ân vua chầu chực sân rồng.
Gái ân chồng ngồi võng ru con.
Ân vua xem trọng bằng non,
Ân chồng nhờ phúc tổ [Tờ 34a] tông dõi truyền.
Làm trai lấy được vợ hiền,
Như cầm đồng tiền mua được của ngon.
Phận gái lấy được chồng khôn.
Xem bằng cá vượt Võ-môn hóa rồng.
Bông bống bồng bồng, bồng bống bồng bông.

Em là con gái trẻ thơ,
Em đi bán rượu tình cờ gặp anh.
Rượu ngong chẳng quản ve sành,
Áo rách khéo vá, hơn lành vụng may.

Rượu ngon uống lắm thì say.
Áo rách có chỉ vá may lại lành.
Một năm được mấy mùa xuân,
Một ngày được mấy giờ dần sớm mai.
Em đừng cậy sắc khoe tài.
Khéo thay nồi lủng cũng tay thợ hàn.
Trời kia không cũng thừa càn,
Nước kia Tấn cũng hợp Tần mới xong.
Ngồi trong cửa sổ chạm rồng,
Chăn loan gối phụng không chồng ra chi.
Thi đào nghĩ chữ vu qui,
Hôn nhơn lễ đặt, kịp thì yêu yêu.
Trong [Tờ 34b] sông ríu rít thư cưu,
Thục-nữ quân-tử hảo cừu [cầu] đẹp duyên.
Tục rằng tiên lại tìm tiên,
Phú lại tìm quí, bạn hiền tìm nhau.
Một đời được mấy anh hùng,
Một nước được mấy đức ông trị vì.
Anh đừng cợt diễu em chi,
Em đương chắp chỉ chọn ngày cải hoa.
Tin lên thiên thượng Hằng-nga,
Cậy ông Nguyệt-lão với bà Ty Vương.
Chăn loan gối phụng sẵn sàng,
Màn đào rủ dọc, lầu hường trải ngang.
Còn đương chọn đá thử vàng,
Ngọc lành ai quảy ra đàng bán rao.
Quan quan bốn tiếng thư cưu,
Mong người quân tử hảo cừu [cầu] kết duyên.
Phấn son cho phỉ tấm nguyền,
Anh hùng sánh với thuyền quyên mới tình.
Phạt kha Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link thi ấy đinh ninh,
Phỉ môi bất đắc, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link xin anh liệu lường.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkThiên tánh : tánh của trời cho.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkVật tình : tánh tình của loài vật.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkSinh tri : sinh ra thì biết.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkNhất hiếu lập vạn thiện tùng : được một việc hiếu, muôn điều lành sẽ theo sau.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkTích thiện chi gia : nhà chứa nhiều điều lành.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkLuân (ngũ luân) : vua tôi, cha con, vợ chồng, anh em, bầu-bạn. Thường (ngũ thường) : nhơn, nghĩa, lễ, trí, tín.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkTiều phú do cần : Giàu nhỏ nhờ siêng.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkTrú nhĩ vu mao : ban ngày lo việc tranh tre.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkTiêu nhĩ sách đào tương liên : ban đêm lo việc thêu dệt. Công việc liên-tiếp như vậy.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkLộ đồ diêu viễn : đường sá xa xuôi.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkNăng khiếp năng dõng : có thế khiếp sợ, có thể mạnh dạn.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkHữu khuất hữu thân : có co có giãn.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkNhơn hiền tại mạo : người hiển ở tướng mạo.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkKinh Thi có câu : Phạt kha như hà, phỉ phủ phất khắc ; thú thê như hà, phỉ môi bất đắc. Chặt cây thế nào, không búa không được ; lấy vợ thế nào, không mối không xong.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkKinh Thi có câu : Phạt kha như hà, phỉ phủ phất khắc ; thú thê như hà, phỉ môi bất đắc. Chặt cây thế nào, không búa không được ; lấy vợ thế nào, không mối không xong.

 

NÔNG CỐNG HUYỆN​

[Tờ 35a] Nay mầng đời trị trung hưng,
Giáo-văn rộng mởmặt rồng trị an.
Đất thiêng khí thụy Lam-sơn,
Trời sinh thánhchúa long nhan khác thường.
Tiền là tiền nhật đăng quang.
Hưng là hưng-phục Lê-Hoàng nghiệp xưa.
Hội lành cá nước duyên ưa,
Chủ ông kể cả trời đàgiáng sinh.
Kỷ cương là chánh Triều-đình.
Nội hiến ngoại hình thêm dạng qui mô,
Sáu năm một khóa làm chay,
Lam-điền hương ước xưa nay lưu truyền,
Trong thời tiền tạ tổ tiên,
Ngoài thời mở sáng cờ tiên chơi bời.
Nhi đồng ca tiếu vui thay,
Vãng lai đại tiểu vận trời hiệp giao.
Chúng tôi là gái tơ đào,
Khoan khoan gót ngọc bước vào thềm hoa.
Chúc mầng vận hội làng ta.
[Tờ 35b] Nhơn khương vật phụ nhà nhà hiển vinh.

Đất ta sơn thủy hữu tình,
Đường đi khuất khúc như hình con long.
Trên chùa, giữa chợ, dưới sông,
Trông lên phong cảnh linh lung rành rành.
Mười sáu pho tượng tinh anh,
Dân ta mở hội khánh thành vui chơi.
Trình làng khắp hết đông tây,
Lặng nghe kính chúc mầng thay mười điều :
Một mầng phong thổ làng nầy,
Lũy triều thư kiếm đến nay ân dài,
Hai mầng võ-tước văn-giai,
Văn thời tấn chức, võ thời thăng quan.
Ba mầng kỳ lão bình an,
Lại thêm tuế nguyệt bách niên qui trù.
Bốn mầng trùm thứ làng du,
Lắm con nhiều cháu ai hầu dám đương,
Năm mầng binh lính khương cường,
Đời đời kế thế lưu trường thiên niên.
Sáu mầng làng họ linh diên,
Lắm con nhiều cháu, bạc tiền đề đa.
Bảy mầng học sĩ quyết [Tờ 36a] khoa,
Chuyên cần lập nghiệp tên ra bảng rồng.
Tám mầng nông khéo vun trồng,
Lắm lúa nhiều thóc để phòng hữu dư.
Chín mầng công khéo họa thư,
Nghiệp nghề nối dõi ấm dư muôn đời.
Mười mầng thương cổ có lời,
Lắm tiền nhiều bạc tứ thời bán buôn.

GIẢI
Đường là Lê trung hưng chi hậu,
Thờ thần mở áng ân ca thái bình.
Hai là trai tiếu, ba là tô tượng khánh thành.

Xa thơ một mối, chăn chiếu muôn dân.
Mở áng cờ trong tiết thiều-xuân,
Trên sự thần, dưới hòa du thưởng.
Chúng tôi dự sai làm tướng,
Vâng lãnh xa lãnh mã đem binh.
Một là mầng quốc thọ dân ninh,
Nửa ngàn [Tờ 36b] gặp thời Đinh nhứt trị.
Hai là mầng tôn thần chư vị,
Lửa hương trải vạn ức niên.
Ba là mầng văn võ quan viên,
Văn tuấn chưởng, võ an thiên hạ.
Bốn là mầng đồng dân thượng hạ,
Nhà nhà đều phú thứ dinh dư.

Tam dương khai thái, vạn vựng hồi xuân.
Mở áng cờ ca xướng sự thần,
Lãnh hổ ấn kiền thân chúc hộ.
Nhứt bái chức hoàng-đồ củng cố,
Tam bách niên quốc-tộ hưng long.
Nhị bái chúc tuế thánh cung,
Thiên vạn cổ hội đồng hưng thạnh.
Tam bái chúc đồng dân phong cảnh,
Hội thái-bình gia-tĩnh hưng ca.
Tứ bái chúc thượng mục hạ hòa,
Hồi mỹ tục gia gia hân hạnh.
Long giá hạ hầu quì phụng mệnh,
Tượng thiên thanh thống lãnh kỳ phu.
Xuân nhàn lai cọng lạc tư du,
Chánh ngưỡng lại khuông phò đại đức.

Mầng [Tờ 37a] nay nho-sĩ có tài,
Bút nghiên dóng giả dồi mài nghiệp nho.
Rõ-ràng nên đấng học trò,
Công danh hai chữ trời cho dần dần.
Tình cờ chiếm đặng bảng xuân,
Ấy là phú quí đầy sân quế hòe.
Một mai chưng bước cống nghè,
Vinh qui bái tổ ngựa xe đưa mầng.
Bốn phương nức tiếng vang lừng.
Ngao du bể thánh vẫy vùng rừng nho.
Quyền cao chức trọng trời cho,
Bõ công học tập bốn mùa chúc minh.
Vui đâu bằng hội đề danh,
Nghề đâu là nghiệp học hành là hơn.
Công cha như núi Thái-sơn,
Nghĩa mẹ như nước trên nguồn chảy xuôi.
Phu nhân thì có công nuôi,
Toàn gia hưởng phúc lộc trời ban cho.

Nay mầng những kẻ nông phu,
Kỳ cho hòa cốc phong thu bình thời.
Bốn nghề nông ở bậc hai,
Thuận hòa mưa gió ấy thời lên trên.
[Tờ 37b] Quí hồ nhiều lúa là tiền,
Rõ ràng phú túc bình yên cả nhà.
Bốn mùa xuân lại thu qua,
Muốn cho tiền lúa đầy nhà Hán thương.
Bước sang hạ giá đông tàng,
Thu thâu tiển hoạch giàu ngang Thạch-sùng.
Quí nhơn cùng kẻ anh hùng,
Rắp toan muốn hỏi nhà nông e dè.
Thiệt thà chăm chỉ thú quê,
Chuyên cần nông nghiệp là nghề đoan trang.
Gặp thời là được thọ khang,
Tam đa ngũ phúc rõ ràng trời cho.

Mặt Nghiêu mày Thuấn hây hây,
Tuổi vua kỉnh chúc cao tày Thái-sơn.
Thái-sơn như lệ Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link lâu bền,
Hoàng-hà như đái bước trên công thần.
Công thần phải đạo chúa tôi,
Trên thuận lòng trời, dưới đẹp lòng dân.
Thong dong mở nước trị dân,
Đã lắm bên võ, bên văn lại nhiều.
Trời thời bửu tọa nguy nga,
Kim thân ngọc [Tờ 38a] sắc thiệt là nghiêm trang.
Trông lên thấy đôi bụt vàng,
Phật độ cho làng được chữ gia hanh.
Bước lên lại thấy đôi đình,
Trông vào lại thấy tối linh rõ-ràng.
Thần độ cho làng được chữ an khang,
Trường sanh thiên tuế là đường,
Trường sanh thiên tuế hai hàng song song.
Trên chùa, trong chợ, dưới sông,
Khách buôn người bán một lòng kính tin.
Người thời cúng bạc cúng tiền,
Viết vào trong bảng treo lên cửa chùa.
Có lòng Trời Phật độ cho.

Huyện Nông cao nhứt rừng Na,
Tối linh vạn cổ nhứt chùa Khánh-long.
Lại thèm khánh đá chuông đồng,
Long-quan tại tả, hữu ông thổ-thần.
Phật đà bảo hộ cho dân,
Thời xin cải cựu tùng tân từ rày.
Tôi xin dẫn tích chùa nầy,
Đời Lê Vĩnh-Thạnh lưu truyền đến nay.
Có năm Bính-Tuất lạ thay,
Bính-Đinh [Tờ 38b] một hội chùa nầy phong phi.
Còn nhờ lượng cả từ bi,
Mười sáu vị tượng lại y như tiền.
Chữ rằng hương hỏa ức niên,
Nên tạc bia đá để truyền hậu lai.

Đến kỳ khánh hạ kỳ an,
Lại mời tổng lý huệ hoan mới là.
Phần dân tươi tốt như hoa,
Trạch người phú quí lương gia mỹ miều.
Xin cho binh đủ hộ giàu,
Sự khai binh thuế hệ đầu công sưu.
Các hạng khoa nghĩ cũng nhiều,
Quí hồ dân sự thuận yêu lo gì.
Việc quan có phái mới đi,
Quan yêu nha dấu, dân vì là hơn.

Lại mầng quan lão vinh hoa,
Bước lên cõi thọ thiệt là lão-lai.
Hai mầng đắc thọ đắc tài,
Ba mầng phú quí là hai thọ trường.
Bốn mầng lịch sự vẻ vang,
Năm mầng phúc hậu gia khanh dõi truyền.
Ấy là ngũ lão cao niên,
[Tờ 39a] Cầu bằng tuổi hạc tiếng khen giáng đình.

GIẢI
Chín bài trên, là sự thần phụng Phật đình áng làm vui.

Từ xưa trời đất cấu tinh,
Dương thư âm trưởng mới sinh ra người,
Nuôi ta sinh sản nước nôi,
Lại sinh lúa gạo, đủ mùi cam trân.
Sắm sanh nhà cửa áo quần,
Tơ, bông, tre, nứa, cỏ cây để dành.
Lo ta tật bệnh để lành,
Đã sinh ra thuốc, lại sinh ra thầy.
Lo ta dại dột ngu si,
Sinh vua sinh thánh sinh thầy sinh cha.
Sinh ta rồi lại nuôi ta,
Y như cha mẹ trong nhà với con.
Cha sinh mẹ dưỡng ra con,
Cũng như trời đất nước non không cùng.
Vẫn là một khí huyết chung.
Chia riêng mày mặt trong [Tờ 39b] lòng sinh ra.
Báo thai chín tháng mang ta,
Kiêng khem bịnh tật ai hòa chịu chung.
Vượt bể đông có bè có bạn,
Mẹ sinh ta vượt cạn một mình.
Sinh ta mát mẻ an lành,
Từ nay mẹ mới nhẹ mình không lo.
Chốn lạnh ngắt để cho mẹ ngủ,
Nơi ấm êm mẹ ủ con nằm.
Năm canh con khóc cả năm,
Ôm con mẹ chịu khổ tâm lo phiền.
Khi con ấm sốt chẳng yên,
Con phiền có một mẹ phiền bằng hai.
Ngọn đèn chong chóng canh dài,
Nghĩ thua nghĩ được có ai ngỏ cùng.
Con rày đã yên lành mát mẻ,
Mẹ mới lòng vui vẻ không lo.
Dành riêng quà bánh nhường cho,
Sắm riêng quần áo mọi đồ chiều con.
Trông cho con nằm ngủ ăn ngon,
Sợ còn thất ý lại còn hờn lâu.
Hai ba tuổi độ hầu học nói,
Tập dạy cho thưa nói [Tờ 40a] dần dần.
Đến chừng biết mặc áo quần,
Nuôi thầy dạy học tập văn tập bài.
Kể với ai cửa nhà nghèo đói,
Trông cho con theo dõi người ta.
Đến ngày con bước chưn ra,
Mẹ cha biết mấy thịt da tiêu mòn.
Đến khi con mười lăm mười tám,
Lấy vợ cho lại sắm cửa nhà.
Sinh ta rồi lại nuôi ta,
Cũng như trời đất sinh ra giống người.

Xem cha mẹ cũng như trời,
Mới là phải đạo ở đời làm con.
Ta những bận vợ thương con,
Thần hôn định tỉnh nào còn có đâu.
Vợ con ngày tháng còn lâu,
Mẹ cha ngày tháng có đâu còn dài.
Tháng ngày thấm thoát như thoi,
Tiền đâu chuộc đặng mà nuôi được nhiều.
Cơn khống tống trời xiêu đất lở,
Lời di ngôn cứ giữ gìn ta.
Đinh ninh việc cửa việc nhà,
Còn một hơi thở còn [Tờ 40b] là lòng thương.
Mặt nhìn thoảng hồn hương lạnh ngắt,
Tình mẹ cha bóng dứt từ đây.
Có bao cơm dịu áo dày,
Áo rày không mặc cơm rày không ăn.
Tiến trân cam bày làm lễ tế,
Chẳng qua che miệng thế mà thôi.
Viện mà khóc kể lôi thôi,
Sầu than phong mộc đoạn rồi như không.
Trời cao đất rộng chẳng cùng,
Khi nào lại thấy âm dung trở về.
Xin người hiếu tử gắng khuyên,
Kịp thời nuôi nấng cho toàn đạo con.
Kẻo khi sông cạn đá mòn,
Phú nga phú uất có còn ra chi.

Anh em một khí huyết sinh,
Cũng như người có tay chưn khác gì.
Ai ai lấy đó mà suy,
Có câu đường-đệ trong thi để truyền.

Đã sinh ra kiếp ở đời,
Trai thời trung hiếu đôi vai cho tròn.
Gái thời trinh tịnh lòng son,
Sớm hôm gìn [Tờ 41a] giữ kẻo còn sót sai.
Trai lành gái tốt ra người,
Khuyên con trong bấy nhiêu lời cho chuyên.

Trời sinh ra đã làm người,
Hay ăn hay nói hay cười hay chơi.
Khi ăn thì phải lựa mùi,
Khi nói thì phải lựa lời chớ sai.
Cả vui chớ có vội cười,
Nơi không lễ phép chớ chơi làm gì.

Trời cao đất rộng thanh thanh,
Cái đường phú quí còn dành cho ta.
Có công mài sắt những là,
Khi nhờ lộc nước rồi ra dồi dào.
Công nợ của có là bao,
Ra tay tháo vác thế nào cũng xong.

Trời cao bể rộng bao la,
Việc gì mà chẳng phải là việc ta.
Trong việc nhà, ngoài thời việc nước,
Giữ làm sao sau trước vẹn toàn.
Lọ là cầu Phật cầu Tiên.

Trời thu vừa gặp tiết lành,
Muôn dân an khỏe thái bình âu [Tờ 41b] ca.
Muốn cho an nước an nhà,
Một là đắc hiếu hai là đắc trung.
Trong bốn nghiệp ra công gắng sức,
Đường nghĩa phương ta phải khuyên con.
Còn trời còn nước còn non,
Còn cô bán rượu ta còn say sưa.

GIẢI
Chín câu hiếu thảo làm lành,
Nghề nào nghiệp ấy việc mình mình lo.
Trước thềm lan quế thơm tho,
Say sưa ba chén bảy hồ là vui.

Khó thay công việc nhà quê,
Cùng năm khó nhọc dám hề khoan thai.
Tháng chạp thì mặc trồng khoai,
Tháng giêng trồng đậu, tháng hai trồng cà.
Tháng ba cày phá ruộng ra,
Tháng tư bắt mạ thuận hòa mọi nơi.
Tháng năm cắt hái vừa rồi,
Bước sang tháng sáu nước nôi đầy đồng.
Nhà nhà vợ vợ chồng chồng,
Đi làm ngoài đồng [Tờ 42a] sá kể sớm trưa.
Tháng sáu tháng bảy khi vừa,
Lôn trồng giống lúa, bỏ trừ cỏ nan.
Tháng tám lúa lổ đã đành,
Tháng mười cắt hái cho lanh kịp người.
Khó khăn làm mấy tháng trời,
Trời còn mưa nắng bất thời khổ trông.
Cắt rồi nạp thuế nhà công,
Từ rày mới được an lòng ấm no.
Nhờ trời mưa gió thuận hòa,
Nào cày nào cấy trẻ già khuyên nhau.
Chim gà cá lạch cảnh cao,
Mùa nào thức ấy giữ mầu nhà quê.
Sớm đi thời tối lại về,
Quần hồng áo tía phủ phê trăm chiều.
Ai ôi xem thế còn nhiều.

GIẢI
Tay bùn chân lấm quanh năm,
Thuế vua chưa nạp, thức nằm chưa yên.
Thuế vua đã nạp thì yên.
Mua vui sẵn thú điền viên bốn mùa.

[Tờ 42b] Xin chàng kinh sử học hành,
Để em cày cấy cưởi canh kịp người.
Một mai xiên áo thảnh thơi,
Ơn trời lộc nước đời đời hiển vinh.

Anh ôi phải lính thì đi,
Cửa nhà đơn chiếc đã thì có tôi.
Tháng chạp là tiết trồng khoai,
Tháng giêng trồng đậu, tháng hai trồng cà.
Tháng ba cày vỡ ruộng ra,
Tháng tư gieo mạ thuận hòa mọi nơi.
Tháng năm cắt hái vừa rồi,
Trời đổ mưa xuống nước nôi đầy đồng.
Anh ơi giữ lấy việc công,
Để em cày cấy mặc lòng em thay.

GIẢI
Vợ hiền là kẻ giúp trong,
Chắc đâu cháu dõi con giòng đã hơn.
ấy cho nên có câu rằng :
Nhứt hảo gia, nhị đa điền, tam hiền thê.
Mà lại có câu rằng :
Nhứt thê hiền, nhị điền đa, tạm gia hảo.

[Tờ 43a] Nay mầng vận mở dư ngàn,
Việt-Nam có thánh cầm quyền sửa sang.
Bốn phương đầm ấm dân an,
Trời Nghiêu ngày Thuấn lưỡng gian thái hòa.
Trông xem phong cảnh làng ta,
Bồng sơn tú thủy ngỡ là đâu đây.
Tư mùa bát tiết thảnh thơi,
Vịnh lời quốc-ngữ một bài mười chương.
Một chương kính chúc nhà vương,
Hoàng-đồ củng cố tộ trường vạn niên.
Hai chương kính chúc chư phiên,
Lợi dân ích quốc mở nền thái hanh.
Ba chương phúc lý sùng thành,
Dồn về các phủ xứ Thanh thạnh cường.
Bốn chương thiện hữu dư khương, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Chúc mầng quan lão thọ trường thiên xuân.
Năm chương thiên hạ binh dân,
Các thầy hào-mục phước thân trùng trùng.
Sáu chương mầng kẻ sĩ nông,
Sĩ đăng khoa đệ Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link, nông phong lộc tài. Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Bảy chương mầng chúc gái trai,
Trai thanh gái lịch lâu đài thong dong.
[Tờ 43b] Tám chương tạp nghệ thương công,
Buôn may bán đắt tác dòng khôn ngoan.
Chín chương như phụ như san, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Chúc mầng các tỉnh dân quan vững vàng.
Mười chương khuyết hậu khắc xương, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Lan tôn quế tử lưu truyền miên diên.
Nay vừa tiết giới xuân thiên, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Có lời ca xướng dâng lên cửu trùng.

GIẢI
Âu ca là chúc nhà vương,
Dường là đương buổi Trịnh cường lấn Lê.

Làng ta phong cảnh hữu tình,
Dân cư giang khúc như hình con long.
Nhờ trời hạ kế sang đông,
Làm nghề cày cấy vun trồng tốt tươi.
Vụ năm cho tới vụ mười,
Trong làng kẻ gái người trai đua nghề.
Trời ra gắng trời lần về,
Ngày ngày tháng tháng nghiệp nghề truân chuyên.
Dưới dân hộ, trên quan viên,
Công bình giữ mực, cầm [Tờ 44a] quyền cho thay.
Bây giờ gặp phải hội nầy,
Khi thời cạn hạn, khi hay mưa dầm.
Khi thời gió bão ầm ầm,
Đồng điền lúa thóc mười phần được ba.
Lấy chi đăng nạp nữa mà,
Lấy chi công việc nước nhà cho đang.
Lấy chi sưu thuế phép thường,
Lấy chi bổ trợ đong lường làm ăn.
Trời làm cực khổ hại dân,
Trời làm mất mát có phần nào chăng.
Ca dao tình tự than rằng,
Ca ngâm một khúc trẻ hằng hát chơi.
Trẻ rằng cũng gặp buổi trời,
Cũng khi no ấm có người có ta.
Cũng khi ơn đội quốc gia,
Cũng khi đại xá dân ta được mầng.
Cũng khi quả phúc đưa dâng,
Chúc vua muôn tuổi thăng hằng muôn năm.
Trăm quan rỡ rỡ đình sum,
Lộc điền thêm mãi chăm chăm lệ thường.
Khi học xá, khi huyện đường,
Ơn trên hậu tặng ngày [Tờ 44b] lương tháng tiền.
Can chi dân sự nhiễu phiền,
Mầng rằng có kẻ cầm quyền cho ta.
Ai ai giữ phép nước nhà,
Ai ai thương lấy dân nhà là công.
Với hậu dưỡng, với phú phong,
Kẻ cày nhờ được ở trong thái bình.
Kẻ nho lo nghiệp học hành,
Để cho chiếm bảng nức danh trong đời.
Kẻ buôn thì đặng lắm lời,
Tàng vương chi thị tứ thời bán mua.
Kẻ công ai cũng so đua,
An nghề chạm vẽ phụng rùa long ly.
Tứ dân mỗi nghiệp mỗi nghề,
Cùng đều nhờ đặng gặp khi thái-hòa.
Trước sau một khúc diêu ca,
Khi nhàn hạ, khi đàn hòa với nhau.

GIẢI
Lộc điền là phép triều Lê,
Lời ca trung hậu nhiều bề đinh ninh.

[Tờ 45a] Trăm thức hoa đua nở về tiết tháng giêng,
Có bông hoa cải nở riêng tháng mười.
Trăm cành hoa cười,
Trăm nụ bông hoa nở.
Mùa xuân sang,
Đàn con én trắng dập dìu đàn ong.
Con chim kia sao khéo não nùng,
Quốc kêu dóng dã như nung dạ sầu.
Gió nam hẩy hẩy lúc ban chiều,
Một đàn bướm trắng dập dìu trên non.
Đêm đông trường nghe vượn ru con,
Vượn hót ru con, cá khe lẫn bóng, chim lòn cội cây.
Con ve kêu óng ánh tiếng trì,
Kìa quân tử trúc dạ nầy bâng khuâng.
Em như hoa thơm mà mọc góc rừng,
Thơm tho ai biết, ngạt ngào ai hay.
Con gái thời đã nên con gái,
Cái áo em mặc chói chói hoa hồng.
Trong yếm đại hồng chuỗi xa con toán,
Cái quai dâu chạm em đội trên đầu.
Cái lòi dâu dập dùi [Tờ 45b] đỏ chói.
Lỗ miệng em nói có đôi đồng tiền,
Như cánh hoa sen giữa ngày mới nở.
Mẹ em đi chợ có kẻ gánh gồng,
Anh đứng anh trông, má hồng đỏ thắm.
Anh đứng anh ngắm đẹp đẽ làm sao.
Con cháu ông nào, chưn đi đẹp đẽ,
Anh có vợ rồi, chẳng lẽ anh xiêu.

Dì thằng Cu như cánh hoa lài,
Ba mươi sáu cánh tiếc tài nở đêm.
Sáng trăng trong sáng cả ngoài thềm,
Lại đây ta xẻ áo mền đắp chung.

Đêm đông thắp ngọn đèn lồng,
Mình về có nhớ ta không hỡi mình.
Chiếc thuyền nan anh dẫm thình thình,
Anh thời cầm lái, cô mình phách ba.
Có thương anh, bẻ mái chèo ra,
Sợ mẹ bằng bể, sợ cha như trời.
Anh thấy em, anh cũng ưa đời,
Biết là chỗn cũ có rời ra chăng.

Tình cờ mà gặp nhau đây,
Mượn [Tờ 46a] cắt cái áo, mượn may cái quần.
Lá sen gấu áo chưn quần,
Tương tư đã nhận bảy phần còn ba.
Ngọn đèn thấp thóang bóng xa,
Xuân lan thu cúc mặn mà cả đôi.

GIẢI
Ong hoa, bướm nhụy đã đành,
Mấy người ngăn đắp ruộng tình được chăng.

Phận em vốn ở đầu hè,
Trở ra mà cấn mà đè chẳng thôi.
Chẳng nghe sợ mất lòng người,
Nghe ra lấm láp mình tôi thế này.

GIẢI
Thân lươn chẳng quản lấm đầu,
Quít làm cam chịu cũng dầu làm thinh.
Đã hay mình biết phận mình,
Hỏi người túc túc tiêu chinh thế nào.

[Tờ 46b] Gặp đời hải yến hà thanh, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Bốn dân trăm họ gặp vành ấm no.
Nay mầng điển hội cầu nho,
Văn nhơn sĩ tử phải lo học hành.
Làm sao cho được công danh,
Bõ công bác mẹ sinh thành ra thân.
Lại bàn đến việc nông dân,
Cày mưa cuốc gió chuyên cần công phu.
Đêm thì cổ phúc nhi du, Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Ngày thì kích nhưỡng khang cù vô ngu. Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link

Trời nay mưa nắng thuận hòa,
Người cày kẻ cấy thật là vui thay.
Nhơn khi thong thả các tây,
Ca ngâm một chuyện để ngày khuyên con.
Nhờ quan quí quốc lòng son,
Đức vua ta nữa chánh còn thói liêm.
Cho nên ta được một niềm,
Sớm khuya an nghiệp thấy điềm phong thu.
Ai ai kích nhưỡng ca cù,
Cương thường nết cũ chẳng thù nào sai.
Ai có khuyên ai.

Trời nay mưa nắng hòa bình,
Ruộng cày [Tờ 17a] lúa cấy thật là vẻ vang.
Ngoài thời thuế lệ thanh hoàn,
Lại khuyên con cái chăm làm việc nông.
Trời cho hòa cốc đăng phong,
Trước lo ngân thuế đề phòng lai niên.
Vua ta đức rộng cầm quyền,
Mầng quan quí quốc lòng hiền thương dân.
Khuyên trai học nghiệp cho cần,
Gái thời gìn-giữ mười phần hiếu trinh.

Mầng nay đức chánh cao minh,
Bốn phương hòa thuận thái bình muôn dân.
Làm trai quyết chí lập thân,
Cương thường giữ lấy có phần hiển vinh.
Gái thời giữ lấy chữ trinh,
Siêng năng chín chắn trời dành phước cho.
Giàu nghèo tại số đừng lo,
Mà đường công nợ có lo chi mà.

Mầng nay mưa nắng thuận trời,
Trị đời Ngu, Hạ dân đời Thương, Chu.
Nơi nơi kích nhưỡng ca cù,
Khắp trong Võ-điện Thang-Chu thuận hòa.
Đâu đâu già trẻ gần xa,
Người [Tờ 47b] người kính chúc thiên gia vững vàng.
Ai ai trung hiếu lưỡng toàn,
Năm năm mầng được phong niên thái bình.
Trước mầng trời đất bốn phương,
Xa thư một mối kỷ cương một nhà.
Vừa trên thánh đế ngự tòa,
Đâu đâu đuốc ngọc thái hòa âu ca.
Nay mầng vận hội làng ta,
Nhơn khang vật phụ nhà nhà hiển vinh.
Sĩ thời nấu sử sôi kinh,
Làm nên khoa bảng công danh để truyền.
Nông thời cày cấy gian nan,
Thóc Châu lúa Hán chan chan đầy nhà.
Công thời khôn khéo ai qua,
Chạm rồng trổ phụng quốc gia yêu vì.
Thương thời buôn bán trăm nghề,
Tiền trăm bạc mớ dồn về nơi ta.
Tứ thời kiêm cố trải qua,
Gẫm xem địa mạch gần xa hữu tình.

[Tờ 48a] GIẢI
Đã từng cơ khốn đao binh,
Mười phần cũng mới thăng bình hai ba.
Ở đây gốc cốc nước nhà,
Xin đừng tơ kén mới là phải cho.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkLệ : đá giáp.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkThiện hữu dư khương : làm việc thiện có dư điều tốt.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkSĩ đăng khoa đệ : học-trò được thi đỗ.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkNông phong lộc tài : nhà nông được mùa của cải nhiều.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkNhư phụ như san : như gò như núi.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkKhuyết hậu khắc xương : thạnh vượng về sau.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkTiết giới xuân thiên : đến tiết mùa xuân.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkHải yến hà thanh : bể yên sông lặng.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkCổ phúc nhi du : vỗ bụng mà chơi.

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkKích nhưỡng khang cù vô ngu : cánh đất đi đường không có gì lo âu.

 

NHƯ-XUÂN CHÂU​

Năm cũ đã qua, bước sang năm mới. Quân phường phù chúng tôi, đi chơi đến nhà. Lang ra mở cửa, ra mở cửa chúng tôi vào nhà. Chúng tôi ăn trầu. Ăn trầu cho đỏ môi. Chúng tôi xin chúc một vài lời Lang nghe, Lang nghe Lang thưởng tiền, thưởng tiền một quan hai. Thưởng cho mỗi người hai ba mươi đồng, đừng để cho ai ra không, mà tủi năm mới.

Quân phường phù chúng tôi vào nhà Lang.
Trông bên trước có cây [Tờ 48b] hoa đào,
Bờ rào có cây hoa thông.
Cây hoa đào nở ra mười bốn bông,
Cây hoa thông nở ra mười bốn trái.
Con gái nhà Lang khéo bày ra mười chín lâm.
Nãi thâm bán nước xa, nãi tra bán nhà người.
Tết nhứt vui cười, nhà Lang ăn uống.

Quân phường phù chúng tôi vào nhà Lang.
Tôi mầng nhà Lang,
Năm nay giàu sang phú quí.
Con nhà Lang bước chưn ra đường,
Tay cầm cây mía, cỡi ngựa tía, có dù chia bang ;
Các bà nương, bước chưn ra đường,
có võng đòn cong, có con hầu theo sau xách dép.

Hết năm cũ, bước sang năm mới,
Quân phường phù chúng tôi vào nhà Lang.
Trông bên trước vườn cây nan (là cây cau),
Bên sau có vườn cây trầu.
Trâu bò nhà Lang đinh (là buộc) trong khanh (là chuồng trâu),
Gà vịt nhà Lang nuôi đầy áng mang áng tài.
[Tờ 49a] Mười hai con đá (là con trai) chung ở bên xa,
Mười hai con mái (là con gái) chung ở bên trong.
Con nào cũng mặc áo vóc vàng,
Bà con nhà Lag đều kiết là (cấn thiết là được) giàu sang phú quí.

Vua chúa là người khôn ngoan,
Vua quan là người khéo đặt.
Một năm là mười hai tháng,
Một tháng là ba mươi ngày.
Đặt ngày rày năm nọ có tháng thiếu,
Con Lang tôi là người chứng kiến,
Lang tôi khiến ổn (là em) anh tôi rằng thường,
Tôi xin rằng thường.
Tôi mầng Lang, tôi như mụ hoa sói,
Mầng Lang tôi như nhà ngói mười lăm quang (gian nhà),
Mầng Lang tôi như hành chiêng án hội,
Mầng Lang tôi như chở muối, như hội chăn bông.
Con người đi đồng bân trưa án nón mới.

Hết năm lại đến năm. Năm cũ đã qua bước ra năm mới, uẩn anh tôi xin rằng thường, mầng [Tờ 49b] Lang tôi như hàng hoa khế, Lang là bố mẹ cho man, cầm cân nảy mực cho dân án nhờ.

Năm cũ đã qua, bước ra mùa xuân năm mới, chúng tôi xin rằng thường. Tôi mầng lang sống đa già lân, cho án ngàn năm trăm tuổi, đi hầu quan yêu dân chuộng, để nuôi binh hộ man, cho án an đất an man. Trăm nhà ngàn người, đều án giàu sang hơn năm trước.

Ố (cố thiết là không) mấy khi gặp hà (là nhiêu), kết bông ra lá, kết lạ ra quen, kết hoa sen lại cùng hoa ấu, kết trường đôi bậu (là người) là trường đôi kha (là ta). Lại nơi đây ăn trầu, để kha ở dụng (là chơi), đêm nay cho chỉ tráng (chỉ là chí, tráng là sáng).

Chấm chấm là cụm bông chanh, uẩn anh ăn ở dùng cùng kha cả đêm nay chỉ tráng, đêm để bậu thở than đều thương tiếng nhớ. Nhớ [Tờ 50a] lâu cho thay ngày ô độn (thấy) cho bõ tối ngày ố gặp.

Uẩn anh ăn ở cùng kha, dụng cho nên cửa, dụng cho nên nhà, trước nữa về nuôi cha kha (là già), bố cân mẹ cùng kha, sau nuôi năm ba bài uẩn muộn (là con út, là quí đệ).

Dụng cho nên cửa, dụng cho nên nhà, cùng vào ra chung một cửa cái (là cửa ngăn), thái cho chung một đồng, về nhà bố mẹ hốc (là kêu) nhắp (là bảo) cùng chồng, hai tên lại là một hiệu.

Thổ âm, gọi cái chiêng là cái thường, chữ ô thiết với chữ cố, nghĩa là không có, cũng như tiếng kinh là nộ tiếng tây là nó. Bốn bài trên hát sắc phù, ba bài giữa hát thường, ba bài dưới trai gái chơi xuân. Thổ tục, tiết Nguyên đán sớm ngày, thì thổ dân từ mười lăm, mười sáu tuổi trở lại [Tờ 50b], sáu bảy người một phường, tám chín người một phường, một người cầm một cái chiêng, đến nhà thổ ty thổ mục, các nhà người đàn anh, hát một câu đánh chiêng một hồi, ấy thế là phường sắc phù, cũng như các phường phố trẻ con hát súc sắc, lại khi ở trong nhà, thì người lớn uống rượu cần hát xướng, cũng đánh chiêng, đánh còng làm vui.

 

THƯỜNG-XUÂN CHÂU​

Thổ âm : [ ]

[Tờ 51a] Dịch : Mời ông thần sang ở trên làng, nhà người ở trên trình, mời người ở xa xích lại gần, ở dưới thời mời lên chiếu, lại ngồi trên chiếu, người vô thì mời ăn cơm uống rượu, người về bảo hộ cho.

Thổ âm : [ ]

Dịch : Uống rượu đánh niêu bạt, thi rượu thì đánh trống chiêng, có bậu tô thi đánh cho vui vẻ.

Trở lên hai bài là tế thần ăn uống làm vui.

Thổ âm : [ ]

[Tờ 51b] Dịch : Nàng đến nhà tôi có đèn không, có đèn lồng không, không có chi mà ăn uống, có nước lã cho nàng uống đỡ nhọc, có bánh sen khô cho nàng ăn rồi hỏi thăm.

Thổ âm : [ ]

Dịch : Như rái dước nước thì tốn cá, như con chuột vô ruộng thì tốn lúa, như tôi đến nhà thì tốn cơm rượu lợn gà. Trở lên hai bài là trai gái.

Thổ âm : [ ]

[Tờ 52a] Dịch : Nước cạn thì về biển, ma chết thì về mộ, quan tài táng xuống đất.

Bài nấy là khi tống táng.

 

NGỌC LẶC CHÂU​

Thổ âm : [ ]

Dịch : Anh nghe sầu thương em, tìm em khắp man còn cho gặp mình. Ngày gặp em giữa chợ, gặp mình trong đường, trầu với cau ta đều cầm, trời mưa dào ta chung một nón, nói những điều khôn ngoan cho em mến.

[Tờ 52b] Thổ âm : [ ]

Dịch : Tôi với dì đi chơi cùng nhau, ước chi chơi nên cửa, chơi nên nhà, đây ta đi đường Mông, Sa về man khô man ai, cho con nhà người gặp về man Sầm man Lam, cho con nhà người vui, vui rằng đó vợ đây chồng, vừa đòi phải lứa rõ mười (Mông là man Mông, Sa là man Sa).

[Tờ 53a] Thổ âm : [ ]

Dịch : Tôi với dì đi chơi cùng nhau, như hoa tháng ba, hoa tháng chín, nở nên rỡ rỡ, ai dong chơi xa man, nghe sầu nghe thương đi chẳng đến. Em ở ngọn sông Chánh, anh ở ngọn sông Sầm, lâu năm chẳng nghe một tiếng.

Thổ âm : [ ]

Dịch : Hát thương cho lòng lại thiết, trông ra hoa nhà nở nên sái sái, hoa phái nở nên châu [Tờ 53b] châu, muốn vòng thau anh rằng của chúng, xuyến tốt anh rằng của tiên, tiếc thay cái hoa liền cành mà chẳng đứng đợi rõ mười.

Thổ âm : [ ]

Dịch : Hát thương cho lòng lại thiết, tiếc con nhà người người ươm tơ phải ngày trời chẳng nắng, buôn chỉ trắng [Tờ 54a] phải ngày mưa dầm. Đẹp lòng em mà cha chẳng gả, đẹp lòng dạ mà mẹ chẳng cho, bỏ để ra sông vò vắng tanh, sầu thương nên bệnh, đành bỏ chín tấm lụa một vạn quan tiền, chẳng đành bỏ mặt bụt mày hiền, vừa đôi phải lứa rõ mười.

Thổ âm : [ ]

Dịch : Anh nghe sầu thương như thế vậy, quyết chơi lại cùng già, bằng dây sợi mây, cha mẹ bảo chơi dần dần rồi cho nên cửa, dần dần rồi cho nên nhà, sầu thương ta thẹn cùng chúng bạn.

[Tờ 54b] Thổ âm : [ ]

Dịch : Ở nhà bước chân đi, đạp phải bụi rậm chông gai khó-khăn, chẳng biết cây nó cứng hay cây nó mềm, đến đất nước man nầy, chẳng thấy mở tiếng lời nó cho vui lòng em cùng chúng bạn.

Chân đi chẳng tới, hỡi chân ôi,
Chân đi chẳng tới, chân ngồi xuống đây.
Ngồi buồn tính đốt ngón tay,
Tính đi tính lại ngón này hơn trăm.
Tính tháng rồi lại tính năm,
Tính tháng tháng hết, tính năm năm rồi.
Đôi ta biết thuở nào nguôi.