Phật Giáo Từ điển Phật học - Chân Nguyên, Nguyễn Tường Bách

TỪ ĐIỂN PHẬT HỌC
Tác giả : Chân Nguyên, Nguyễn Tường Bách.
Nxb : Thuận Hóa, Huế, 1999
Nguồn : Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link


Trích Lời nói đầu :

Đức Phật và giáo pháp của Ngài đã xuất hiện hơn 2500 năm, những lời dạy ngàn vàng của Ngài đã là niềm an ủi cho rất nhiều người. Đứng trên ngưỡng cửa của năm 2000 - một thiên niên kỉ mới, chúng tôi tự đặt câu hỏi cho mình, liệu Phật pháp có đủ năng lực để vượt qua những thử thách, những vấn đề mà thời đại chúng ta đưa ra hay không ? Mặc dù con người đã đạt rất nhiều thành tích trong lĩnh vực khoa học, đời sống hằng ngày đã rất nhiều biến đổi so với thời xưa, nhưng các câu hỏi chính của cuộc đời mà mỗi người chúng ta đến một lúc nào đó sẽ phải tự đặt ra cho chính mình vẫn chưa được giải đáp thích đáng. Cách đặt câu hỏi có thể khác nhau nhưng nội dung của chúng lại không khác, chúng tôi tạm nêu ba câu hỏi tiêu biểu cho tất cả những câu hỏi khác về cuộc đời là “Ta là ai ? Từ đâu đến và sẽ đi về đâu?”

Trong thời gian biên soạn từ điển này – hay đúng hơn – khi bắt đầu đặt bút viết thì chúng tôi tự tin là đã tìm được cho chính mình lời giải đáp cho những vấn đề nêu trên. Mặc dù giữa đức Phật và chúng ta cách nhau một khoảng thời gian đáng kể, nhưng những bài thuyết pháp của Ngài về những thắc mắc, khổ lòng của con người, của một kiếp người vẫn còn giá trị như thuở nào. Ba chân lý của Ngài nhằm chỉ đặc tính của cuộc sống vẫn không hề mất giá trị, đó là tất cả các sự vật hiện hữu đều vô thường, vô ngã và vì thế chúng gây khổ.

Từ sau khi Phật nhập Niết-bàn đến nay đã có vô số người nương vào đạo của Ngài mà tìm được câu trả lời cho cuộc sống. Các vị này cũng đã lập lên những tông phái khác nhau, đóng góp rất nhiều trong việc tạo một nền tảng vững chắc, một hệ thống triết lí, tâm lý tuyệt đỉnh, đầy sức sống để giáo lý của Ngài được truyền đến ngày nay. Mỗi tông phái Phật giáo đều mang một sắc thái riêng biệt nhưng cái cốt tủy của chúng thì vẫn là một, ví như những mặt khác nhau của một hạt minh châu. Trong từ điển nhỏ này, chúng tôi cố gắng diễn tả những khía cạnh đó bắt đầu từ nguồn gốc Ấn Độ cho đến lúc chia thành những trường phái ở các nước như Tây Tạng, Trung Quốc, Nhật, Việt Nam v.v...

Ban đầu, chúng tôi chỉ muốn hoc hỏi cho chính mình nên không có ý định ra một từ điển, hoặc biên soạn bất cứ cái gì vì quan niệm rằng, tất cả những gì đáng nói đều đã được nói, đáng viết đều đã được viết. Dạng sơ khởi của từ điển này chỉ là vài trang mà chúng tôi dành để dịch tên của các bộ kinh và một vài danh từ quan trọng để có thể trao đổi với các đạo hữu khác. Dần dần, các tài liệu thu thập này vọt lên một cách bất ngờ và khi cầm một quyển từ điển viết bằng Đức ngữ trên tay với tên “Lexikon der Östlichen Weisheitslehren” (Từ điển minh triết phương Đông) nói về “Bốn trụ chống trời” của Á châu là Phật giáo, Ấn Độ giáo (Hinduism), Lão giáo và Khổng giáo - được trình bày rõ ràng, có khoa học, dễ hiểu - quyết định của chúng tôi đã rõ, và kết quả là một từ điển quí độc giả đang xem.

Chúng tôi lấy phần Phật giáo trong từ điển nói trên làm sườn và bổ sung thêm nhiều chi tiết. Hai khía cạnh của đạo Phật được để ý đến nhiều hơn hết trong từ điển này là triết và tâm lí học. Như quí vị sẽ thấy, nó không phải là một từ điển thuần túy vì nó không chú ý đến tất cả những thuật ngữ đạo Phật, nhưng mỗi thuật ngữ trong đây đều được trình bày, giảng nghĩa cặn kẽ hơn trong một từ điển bình thường. Nếu độc giả theo các liên kết (Hyperlink) hướng dẫn mà tìm những chữ liên hệ thì sau đó sẽ thấy là hầu hết tất cả những thuật ngữ quan trọng tạo nền tảng của đạo Phật đều được trình bày, giải thích trong một phạm vi nhất định.

Mật giáo giữ một phần đáng kể trong từ điển này vì như chúng tôi thấy, Kim cương thừa (vajra- yāna) của Tây Tạng – tòa nhà tâm lí học vĩ đại của đạo Phật - vẫn chưa thoát khỏi tấm màn huyền bí, vẫn còn mờ ảo đối với Phật tử tại Việt Nam, đôi lúc còn bị hiểu lầm. Trong phạm vi những gì trình bày được và được phép trình bày, chúng tôi cố gắng giảng nghĩa một cách dễ hiểu những thuật ngữ thường được sử dụng trong các trường phái thuộc Mật giáo. Đại diện cho Kim cương thừa ở đây là Phật giáo Tây Tạng và thời cuối của Đại thừa Ấn Độ, biểu hiện qua hình ảnh của 84 vị Đại thành tựu giả (ma*hāsiddha).

Về Thiền tông thì chúng tôi biên soạn một cách tổng quát về Ngũ gia thất tông tại Trung Quốc, các Đại Thiền sư Nhật Bản và Việt Nam với hệ thống truyền thừa mạch lạc. Nhân đây chúng tôi phải nhắc đến Hòa thượng Thích Thanh Từ với những bản dịch Việt ngữ vô cùng quí giá như Thiền sư Trung Hoa I-III, Bích nham lục, Thiền sư Việt Nam. Hầu hết tất cả những gì nói về Thiền Trung Quốc và Việt Nam chúng tôi đều nương vào lời dịch của Hòa Thượng để trình bày. Nếu nhắc lại trong từng đoạn thì e rằng giảm bớt phần nào công lao của Sư. Nhân đây một lời chân thành cảm ơn Hòa thượng và các vị trong ban phiên dịch.
...

Từ điển này được chia làm hai phần, phần Việt ngữ và phần phụ bản ngoại ngữ, bao gồm các tiếng Phạn (sanskrit), Pā-li, Hoa, Nhật Bản, Tây Tạng, Anh. Chúng tôi đưa vào phần phụ lục ngoại ngữ vì muốn giúp người nghiên cứu Phật pháp bằng ngoại ngữ có thể nhân đây mà tìm ngược lại được tiếng Việt những thuật ngữ quan trọng, phổ biến. Mặt khác Phật tử tại Việt Nam có cơ hội làm quen với những ngôn ngữ mà hầu hết các kinh luận Phật giáo được ghi chép lại, đó là Pā-li và Phạn.
...

Nguồn TVE - tuanz

 

Tham khảo thêm cuốn từ điển này nữa nhé!

Nguồn thuvienhoasen.org