Nhân có sự gợi ý của anh huytran (chung họ với mình, hề-hề), mình quyết định lập chủ đề ĐIỆN-ẢNH KỊCH-TRƯỜNG để chúng ta có thể giúp nhau biết thêm nhiều khía cạnh trong cả thế kỉ sân khấu màn ảnh Việt Nam. Điều này chắc chắn vô hình trung gây cái hứng khởi sâu sắc hơn cho sự đọc và sự hiểu những tác phẩm nguyên bản của nó - điều xem ra còn khuyết trên diễn đàn này, cũng như có thể là dư luận chung. Lẽ dĩ nhiên, ít hay nhiều bạn vẫn phải biết qua một đôi vở kịch cuốn phim Việt Nam. Chứ không thể nào chỉ nghe ai kể lại hoặc thậm chí không cả thạo tiếng Việt - điều mà hiện tại giới trẻ đang mắc, đấy là làm khách trọ ngay trên chính quê hương mình.
Nhân cái sự rất lạ, dạo Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link, mình mới biết hóa ra kịch bản Số phận trớ trêu nổi tiếng tại Nga lại đã từng làm mưa làm gió ở tận Sài Gòn (dù vẫn biết thập niên 1980 dòng kịch "perestroika" thống trị sân khấu Việt Nam). Ai dè đúng đêm Giao Thừa đài HTV đã làm cái việc hi hữu nhất trong vòng ba thập niên qua, là phát lại băng kịch xưa - vì theo lí tính, chẳng có ai đón năm mới bằng một điều rất cũ, nhất là truyền hình. Nhưng cũng nhắc đến truyền hình, càng về cuối năm truyền hình miền Bắc ảm đạm hơn, tới mức phim Phố trong làng phải tạm dừng quay, và người ta phát lại cuốn Mùa xuân ở lại từng chiếu trước đó chỉ một năm. Thằng bạn mình mới bảo, rõ ràng điện ảnh kịch trường Việt Nam chung đang khủng hoảng, họ thậm chí diễn lại những cuốn phim vở kịch rất cũ - cũ ở cái nghĩa thời gian và cũ ở cái nghĩa không hấp dẫn. Một điểm nữa chứng minh cho lời nó, là suốt năm 2021 Bộ Văn Hóa phải lập quỹ hỗ trợ thực hiện gấp kênh sân khấu trực tuyến, thay vì mua vé thì khán giả chỉ việc ngồi nhà (nguyên nhân nào thì mình mạn phép khỏi nói), thế nhưng chất lượng các vở cũng không hề thu hút được sự quan tâm lớn của dư luận [như yêu cầu của Bộ]. Thế mới biết, giờ khán giả trẻ - nhất là đám genZ - chẳng coi điện ảnh kịch trường bản quốc ra gì hết. Phải là bạn nào từng sống qua các năm vừa xóa cơ chế bao cấp, mới thấu hết nỗi truân chuyên của điện ảnh kịch trường lúc đó. Về lí, dạo ấy nghệ sĩ, các rạp và nhà đài được quyền tự do hành nghề không phải xin phép như trước, nhưng trào lưu xem băng video lậu Hong Kong, Đài Loan, Mĩ... thời gian ấy khiến cho sân khấu và màn ảnh Việt Nam ở mức sống không nổi. Cái điều phi lí, là bây giờ nhân sự, vật lực quá dư dật, nhưng các nhà đài lại không làm nổi cuốn phim hay vở kịch nào có chất lượng bì với giai đoạn ấy, nếu không nói là QUAY VỀ THỜI NGUYÊN THỦY. Vì theo kí ức của mình, quãng từ 1995 cho tới 2010 phim truyền hình sản xuất và thương lượng bản quyền nhiều tới mức bão hòa, có lúc một phim phải chiếm Giờ Vàng tới 2 tiếng. Nhưng đó là truyện khi nhân sự và kĩ thuật đã tiến bộ, chứ trước đó, phải tới 10 năm đài chủ lực như VTV (lúc đó gọi là đài truyền hình trung ương) chỉ phát tầm 10 tiếng mỗi ngày đối với TV không lắp UHF, còn tầm 15 tiếng với TV màu nhãn hiệu Nhật (chức năng bắt sóng khỏe hơn, tiền nào của nấy mà). Tuy nhiên ở khung sau này gọi "giờ vàng" lại chỉ có thời sự, ca nhạc với dạy ngoại ngữ, còn phim truyền hình chiếu đúng 30 phút - mỗi tết nguyên đán thì tăng cường 60 phút thôi. Thời gian ấy các gương mặt Hoàng Dũng, Minh Hòa, Minh Vượng, Duy Thanh, Hoàng Cúc, Trịnh Mai, Trịnh Thịnh, Dương Quảng, Phương Thanh, Tiến Mộc... nhẵn mặt trên VTV. Thế nhưng có những cuốn phát đi phát lại dễ hàng chục lần trong thời gian cực ngắn, cốt truyện giản đơn và có khi cả phim chỉ 3-4 diễn viên. Tại miền Nam có lẽ tình hình khởi sắc hơn chút, nhưng cũng chỉ có Trong nhà ngoài phố tạm được coi là hấp dẫn nhờ tài tử đông, nội dung khôi hài. Cái điều không ngờ nhất, là tình trạng diễn-cho-có, chiếu-cho-xong đấy bây giờ lặp lại ngay trên VTV, ở thời được coi là hoàng kim của nhân lực và vật lực thế này. [Nếu bạn nào xa xứ lâu không biết, thì mình phân trần như này, kể từ 2018 phim giờ vàng VTV1 bị cắt xuống còn 30 phút, nhưng chí ít vẫn có phim mới chiếu đều, dù nội dung toàn soạn vội theo hình thức dealine và diễn viên vô hồn lắm, nhưng trường hợp Mùa xuân ở lại đầu năm 2022 chính là chuông cảnh tỉnh cho cuộc khủng hoảng chắc chắn còn dài này. Họ lười tới mức không thèm lục lại kho phim cũ để lựa cuốn nào hay hơn, mà chỉ chiếu bừa cho có]. Còn về thoại kịch dĩ nhiên càng ảm đạm hơn, vì nó đã qua cái đỉnh hoàng kim thập niên 1980 rồi - cái thuở người ta đạp cả lên đầu nhau để vào rạp, ở trường đại học thì các giáo sư tranh cãi nảy lửa về kịch cổ điển Hi Lạp, hay kịch tâm lí xã hội Tô Liên. Lui sâu về trước, thì cụ Vũ Đình Long vẫn được tạm coi như tổ sư thoại kịch, nhưng mình có một bản thâu âm từ năm 1900 của người Pháp, nó ghi lại kịch mục ngắn của tài tử An Nam dự hội đấu xảo thuộc địa Paris, thế nên có thể coi thoại kịch là yếu tố do tiếp thu văn hóa Pháp mà có. Tiếc là gần đây, vở hài kịch xã hội Chén thuốc độc từ chỗ bài trừ mê tín dị đoan lại bị biến thành "tôn vinh nghệ thuật truyền thống". Cũng nhân đây có chút tư liệu để các bạn hình dung về những chặng đường kịch ảnh vừa qua : ➠ Phim Lời sám hối muộn màng lấy bối cảnh đại học tổng hợp Hà Nội thập niên 1980. Anh trò cưng sang nhà thầy định vay tiền tổ chức sinh nhật, nhưng thầy cứ mải mê nói về kịch Hi Lạp, quên cả nước đang reo, và thằng học trò đang nóng ruột. Cũng lưu ý rằng, thập niên 1980 kịch cổ điển Hi Lạp được dựng vô số tại Việt Nam, thậm chí chuyển soạn tuồng, cải lương, gây cái phong trào đọc thần thoại (cuốn cụ Khỏa) vô cùng hứng khởi trong sinh viên học sinh. ➠ Phim Nơi tình yêu đã chết, một trong các cuốn phim được chiếu ở giai đoạn ảm đạm nhất của phim kịch Việt Nam, tức là đầu thập niên 1990. Phim này chế tác theo hình thức nhà đài cung cấp kĩ thuật, đơn vị tư nhân tuyển diễn viên, quay xong thì chiếu trên TV và phát hành video thu lợi nhuận. Cuốn phim này về sau trở thành ý tưởng sản xuất phim Ông cố vấn (cô Minh Hòa tiếp tục đóng phu nhân Ngô Đình Nhu). Từ giữa thập niên 1990 trở đi, tới 90% hoặc có thể hơn phim do VFC (lúc ấy chưa thuộc VTV) sản xuất đều bắt chước hình thức này, nhưng họ không tự phát hành video mà lại nhờ hãng Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link hải ngoại. Hãng Mỹ Vân vốn thành lập năm 1952 tại Hà Nội, là cơ sở điện ảnh chuyên nghiệp tiên phong tại Việt Nam, sau này còn được ví là "Warner Bros Việt Nam" vì chế tác nhiều phim kinh phí nhân sự rất tốn kém. Hầu hết phim truyền hình Việt Nam chiếu trên mạng mà hơi nhiễu đều là chiết từ băng video của hãng Mỹ Vân, chứ bản gốc của VFC lại không hề phát trên mạng. ➠ Kịch phẩm Nhà búp bê của Henrik Johan Ibsen. Mình không am hiểu lắm về kịch nghệ miền Nam thập niên 1980-90 (vì căn bản chẳng có tư liệu), thế nhưng cũng biết chút rằng, giai đoạn cuối thời bao cấp dòng kịch lãng mạn Tây phương khá áp đảo tại miền Nam, trong khi miền Bắc vẫn loanh quanh với Lưu Quang Vũ hay mấy vở gián điệp Tô Liên. ➠ Một số phim truyền hình VTV thuộc dòng kinh phí thấp thập niên 1980-90 : Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link (1989), Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link (1990), Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link (1991)
MẸ VÀ NGƯỜI TÌNH Mẹ và người tình là một vở thoại kịch tâm lý xã hội thành thị của tác giả Lê Chí Trung, xuất phẩm năm 2009 tại Sài Gòn. ❀ Nguyên ủy Mẹ và người tình là vở chính kịch Người yêu của cha tôi, đặt trong không gian một gia đình gốc Bắc thập niên 2000. Khi tác giả Lê Chí Trung ủy thác Sân khấu kịch Hồng Vân trình diễn, phía hiệu đính viên đã thêm nhiều tình tiết và lời thoại cho nhiều lớp lang hơn, nhìn chung biến tác phẩm thành một vở bi hài kịch. Đồng thời, do nguyên nhân khách quan nên bối cảnh được dời vào một thành thị miền Nam. Ở lớp diễn đầu, tất cả nhân vật chính đều dùng giọng Bắc, chỉ số ít vai phụ vẫn dùng giọng Nam. Về sau, do lớp diễn viên trẻ chưa nhiều kinh nghiệm, bối cảnh kịch được quy định hẳn tại miền Nam. ❀ Chồng mất sớm, bà Xuân một mình tảo tần nuôi bầy con đến phương trưởng. Không chỉ đóng vai trò dưỡng dục, mà bà còn dọn sẵn nấc thang sự nghiệp cho từng đứa. Nhìn chung thì các con bà sớm trở nên kiểu mẫu về sự thành công trong cả công việc và mức sống. Tuy nhiên, cái đầm ấm xa hoa giả tạo chỉ dần trôi tuột khi bà Xuân bất ngờ tuyên bố tái giá với người tình cũ : Ông Sơn - hiện góa vợ. Các con bà vì sĩ diện với bàn dân thiên hạ, sợ mất vị thế đang có, và thầm muốn "trả đũa" việc lúc trước mẹ đặt họ vào cái vị trí không xứng khả năng và niềm ưa thích. Những cuộc cãi vã giữa người trong nhà xoay quanh mối tình già của mẹ và bác Sơn đã gột sạch cái mặt thật của mỗi nhân vật. Cho đến lúc chết uất, bà Xuân phải trả giá hoặc "nếm" cái hậu quả đau đớn cho chính bà gây ra : Không ai trong gia đình được quyền sống thật với bản thân. ✦ Nhà bà Xuân : Nhân lễ giỗ chồng bà Xuân và sinh nhật bà Xuân, các con tề tựu để chúc mừng bà, ngoại trừ nhân vật Dũng là con út hiện du học trời Tây không về được. ✦ Công viên : Bà Xuân và ông Sơn sớm nào cũng hẹn nhau đi tập thể dục, vừa để ôn lại kỉ niệm vừa sưởi ấm hai tấm lòng cô đơn đã lâu. Một toán dân phòng chạy lại đòi phạt ông bà tội hủ hóa chốn công cộng, gây mất trật tự mĩ quan đô thị. Con cả Thịnh và vợ kịp ra cứu mẹ bằng cách hối lộ qua loa. ✦ Nhà ông Sơn : Ông Sơn sống trong một khu nhà tập thể cũ, dạo gần đây ngày nào cũng bị những thanh âm chát chúa khủng bố tinh thần, đồng thời quán giải khát nhà ông bị bọn du đãng quấy rầy không làm ăn gì được. ✦ Nhà bà Xuân : Hùng và Lan ở với mẹ, trong khi Hùng thường trốn nhà đi chơi với cô bồ sư phạm thì Lan cũng mải hò hẹn tình tứ, thậm chí dắt trai về nhà ân ái ngay giữa phòng khách. Khi anh chị em tụ tập, họ mới vô tình tiết lộ sự thật những vụ rùm beng dạo gần đây đều do mỗi người một tay góp sức hòng chia rẽ mối tình bà Xuân và ông Sơn. Bà Xuân nghe được, bước vào tranh cãi với các con. Vừa khi đó, Dũng bỏ học về nước, khiến mẹ càng phẫn uất. Bà Xuân đột quị vì không chịu được sự dối trá do chính mình gieo nên. ✧ Bà Xuân : Nhân vật trung tâm. Bà góa luôn gắng giữ nếp nhà bằng thói gia trưởng, nêu nguyên tắc không bao giờ làm gì khuất tất và cũng không bao giờ lắng nghe người dưới nói. ✧ Thịnh : Con trưởng. Nhờ cuộc hôn nhân môn đăng hộ đối mà leo dần lên chức viện trưởng, nhưng bị vợ (Hà) cắm sừng ngay trước mặt mà không dám hé răng vì sợ tai tiếng. Thịnh bày ra vụ tố cáo mẹ hủ hóa với bác Sơn. ✧ Vinh : Con thứ. Hành nghề kinh doanh bất động sản, có vợ tên Thu là "con phe chợ giời vô học". Y vốn đam mê nghề múa, nhưng mẹ bắt phải "ở nhà làm cột trụ gia đình". ✧ Hùng : Con ba. Phải đi tập tễnh do từng chiến đấu ngoài mặt trận. Hùng thất nghiệp nên được gia đình giao phụng dưỡng mẹ và chăm nom nhà cửa. Anh qua lại một nữ sinh sư phạm, nhưng bà Xuân phản đối, cho là hạng "bán phổi" kém danh giá. ✧ Lan : Con tư. Vẫn là nữ sinh, bị lưu ban nhiều lần do mải chơi và ham làm đỏm. Cô yêu Tú, một thanh niên thuần túy sống hợp thời và giản đơn, thâm tâm Lan chỉ coi cậu là món trang sức đẹp khi cần, chán thì vứt không tiếc. ✧ Dũng : Con út. Được mẹ chỉ định du học lấy bằng tiến sĩ về, nhưng cậu liên tục thi rớt và bỏ học vì bản thân muốn theo nghiệp người mẫu. ✧ Ông Sơn : Một công chức hồi hưu đã lâu, nhân gặp người tình cũ là bà Xuân mà nảy ý định tục huyền. ✧ Thắng : Con ông Sơn. Nhất định không chịu để bố cưới bà Xuân vì vừa ghét vừa sợ các con bà. ❀ Vở Mẹ và người tình khi vừa công diễn đã đoạt ngay Huy chương vàng Liên hoan Sân khấu Chuyên nghiệp Toàn quốc 2009, đồng thời gây cơn sốt vé tại Trung tâm Văn hóa Phú Nhuận (Sài Gòn) - "trụ sở" Sân khấu kịch Hồng Vân. Vở này trở thành đỉnh cao về mặt diễn xuất và định hướng phát triển của Sân khấu Hồng Vân vốn trước đó chỉ tập trung những vở hài kịch nhảm. Mẹ và người tình làm tiền đề cho công cuộc dàn dựng hàng loạt trứ tác văn chương Việt Nam cận đại, khiến Sân khấu Hồng Vân vang danh với nhãn hiệu "kịch văn học". Riêng phong cách biểu đạt tâm lý của Mẹ và người tình đã làm cơ sở cho việc dàn dựng vở Người vợ ma. Tuy nhiên, suốt nhiều năm sau khi Mẹ và người tình xuất hiện trên các phương tiện truyền thông đại chúng, chưa vở nào của Sân khấu Hồng Vân tái lập được kì tích hâm mộ như vậy. Sau khi nhận thấy sân khấu đã lâm khủng hoảng vì lạm dùng dòng kịch kinh dị, đến 2018, Sân khấu kịch Hồng Vân lại manh nha tái diễn Mẹ và người tình và khôi phục dòng "kịch văn học".
HOA KHÔI DẠY CHỒNG Hoa khôi dạy chồng là nhan đề vở chèo do tác giả Doãn Hoàng Giang công bố tại Hà Nội năm 1994. ❀ Đầu thập niên 1990, chiếng chèo Bắc Bộ chịu áp lực của trào lưu phim mì ăn liền và ca nhạc trẻ Sài Gòn nên phải ra sức cách tân để giữ khán giả. Trong bối cảnh đó, đạo diễn sân khấu kì cựu Doãn Hoàng Giang đã dựng liên tiếp ba vở chèo theo phong cách thể hiện hoàn toàn mới, gồm : Bài ca Điện Biên, Nàng Sita và Hoa khôi dạy chồng. Trong đó, Hoa khôi dạy chồng là vở chót và đặc sắc hơn cả. Vở chèo tuy có tuyến truyện tương đối giản dị nhưng đầy chất trào lộng thâm thúy đã bắt trúng tâm lý thời thượng, nên ngay khi công diễn đạt tỉ suất khán giả cực cao riêng tại cụm rạp Hà Nội trước khi được tái diễn ở khắp miền Bắc. Cô tiểu thư Hồng Ngọc đoạt giải hoa khôi Bắc Kỳ, ông bà tham bèn bắn tin kén chồng cho con, những mong ông bà được rể quý mà cô Hồng Ngọc được tấm chồng giàu sang. Nhưng hỡi ôi, tìm đỏ mắt vẫn không đâu ra rể "môn đăng hộ đối" : Người thì sứt môi què cụt, người lại học hành chẳng tới nơi tới chốn... dù gia thế cũng chẳng ai mấy nỗi. Tới một hôm, có cậu Kim Ấm lại nhà. Ấm ta ướm hỏi cô Hồng Ngọc, nhưng bị ông bà tham và cả cô Ngọc dội gáo nước lạnh vì cái điệu tuy giàu mà cư xử bất nhã. Kim Ấm chẳng nói chẳng rằng, cắp đít bỏ về. Ấm bèn bắt thằng tớ Xuân Ất giả bộ là học sinh trường thuốc mới ở "ba-di" về, còn chính Kim Ấm đóng giả đày tớ. Hai thày trò cắp tráp tới hỏi cưới cô Ngọc về cho "cậu Văn Ất". Ông bà tham mừng như bắt được vàng, bèn gấp rút tổ chức hôn lễ cho hai người. Nhưng đúng đêm tân hôn, "thằng tớ" Ấm hiện nguyên hình là cậu chủ, xấn xổ sang nhà tham đòi áo mão giày dép hòng làm nhục cô Hồng Ngọc trước bàn dân thiên hạ. Ông bà tham sợ rúm cả người, câm lặng chịu tủi hổ, còn cô Ngọc dõng dạc nhận liều thằng tớ Ất là chồng danh chính ngôn thuận, rồi lễ phép "mời" Kim Ấm về. Kể tự bấy, cô Hồng Ngọc dốc công dạy Ất học tập, hẹn rằng chỉ khi nào y lấy được bằng đíp-lôm mới cho động phòng. Ất ban đầu cứng cổ, sau phải ngoan. Chưa đầy ba năm sau, Kim Ấm nướng sạch gia sản vào chiếu bạc, phải ra đường hành nghề đánh giày thuê. Trong lúc đó, Ất tu chí học hành và chiếm được bảng vàng, chính thức trở thành "thằng rể quý" nhà ông bà tham, không phụ lòng cô Ngọc. ❀ Vở chèo Hoa khôi dạy chồng thường được coi như sự tiếp nối thành công của loạt kịch phẩm và phim ảnh chuyển thể dòng văn chương lãng mạn hiện thực thời Tự Lực văn đoàn vốn đạt doanh thu và thành tựu nghệ thuật đều rất khả quan giai đoạn cuối thập niên 1980 vắt sang thập niên 1990 riêng ở Bắc Bộ. Trong hai thập niên 1990 và 2000, vở chèo này liên tục được chuyển soạn sang các loại hình văn nghệ tương tác khác và hầu hết thành công rực rõ bởi yếu tố trào lộng rất sâu cay, đả kích thói đời coi trọng sự hào nhoáng hình thức hơn vẻ đẹp nội tâm. Hài kịch Vợ khôn dạy chồng dại năm 2001. Với các tài tử : Hồng Vân, Minh Hoàng, Hoàng Châu, Xuân Trang, Đức Hải, Trịnh Kim Chi, Đức Thịnh, Anh Vũ. DVD hài kịch Lên voi năm 2006. Đạo diễn Phạm Đông Hồng, cùng các tài tử Xuân Hinh, Quang Thắng, An Chinh, Kim Oanh, Minh Hằng, Quốc Anh, Chiến Thắng.
CÂY TRẦU KHÔNG Trong những ngày giãn cách xã hội căng thẳng nhất hồi đầu năm 2021, mình có vô tình được coi một bộ phim dài tập mới ra mắt : Cây trầu không. Nói đúng ra, phim này đã đóng máy từ năm 2013, nhưng không hiểu sao mãi tới năm 2021 mới được công bố chính thức trên mạng (dù dự định ban sơ là trình chiếu trên VTV1). Cũng phải kể thật là mình đã khóc, vì truyện phim phần nào gợi kí ức tuổi thơ, nhưng phần khác vì những biến thiên trong số phận con người nước này được mô tả chân thực quá. Cảnh đứa con gái thăm mẹ ở nơi sơ tán, rồi đoạn bà mẹ thấy con trai về trong giấc mơ, cảnh anh lính vừa tỏ tình xong thì dẫm phải mìn hi sinh... Mãi gần đây mình mới biết, bộ phim dựa theo tiểu thuyết hai tập của nữ tác gia Trần Thị Nguyệt Hằng (thường dùng bút danh Trần Thị Hằng). Tác phẩm đã ra đời từ thập niên 1980-90 nhưng cho tới nay vẫn chưa có nhan đề thống nhất. Nhưng cũng phải nói rằng, ai đã đọc Sóng ở đáy sông, nhất thiết đừng bỏ qua bộ tiểu thuyết này. ✎ Tập 1 : Những người đàn ông đã gặp. Nhà xuất bản Hải Phòng, 1993. Giải nhì Giải thưởng văn nghệ Nguyễn Bỉnh Khiêm (không giải nhất). ✎ Tập 2 : Cây trầu không. Nhà xuất bản Hải Phòng, 1993. Giải C Giải thưởng Hội Văn Học Nghệ Thuật Việt Nam. Số phận đa đoan của nữ kí giả Trà Hân trong hoàn cảnh đất nước còn đang khó khăn bởi chiến tranh, những phức tạp trớ trêu trong đời sống hàng ngày, song hành cùng những va đụng của người làm báo giữa một xã hội đầy biến động của thời kỳ chuyển đổi kinh tế đầy gian nan. Những thách thức buộc Trà Hân phải vượt lên, cùng với sự quang minh chính đại của nghề báo phải trải qua bao nhiêu thăng trầm. Để rồi cuối cùng Trà Hân vẫn là cây trầu không giàn leo, tồn tại giữa đời, hứng ánh nắng mặt trời, để cay nồng thơm đượm.
Cũng hay mà ở trên bạn có nhắc đến chèo, vì nó có mối liên quan thú vị. Thật ra thời cuối bao cấp ở miền Nam kịch cũng không thể coi là quá phát triển, mặc dù đây mới là cái nhìn riêng của tôi, 1 người thời đó không có tiền đi rạp, mà chỉ theo dõi trên truyền hình. Và ít ra là 90% dân miền Nam cùng có mối quan hệ với sân khấu (sk) như tôi vậy. Thời ấy Đài TH TPHCM 1 tuần chỉ dành 1 buổi tối thứ Bảy, khoảng 1-2 tiếng cho sk, và cái gì thuộc về sk cũng có thể bỏ vào đó: kịch nói, kịch bài chòi, chèo, hát bội, thậm chí có lần chiếu cả kịch dù kê tiếng Khmer, nhưng xem ra cải lương thường được chiếu cố hơn. Vì thế nên kịch nói cũng chỉ xuất hiện trong 10 năm trời được 1 số vở, mà đa số cũng là kịch nội địa, có nội dung xã hội. Những vở đó không phải không hay, chỉ là nó ít có sự sáng tạo nghệ thuật hơn. Tuy nhiên, sự va chạm cọ xát giữa nhiều loại hình đem lại những lợi ích rất lớn. Khoảng năm 80 trở đi, các cơ quan nghệ thuật TP được giao vào tay những chuyên gia sân khấu có đào tạo bài bản miền Bắc, hoặc các nhân sự lãnh đạo văn công thời chiến. Họ thay thế cho những bầu gánh, thầy tuồng trước kia của miền Nam chỉ có kinh nghiệm và đào tạo kiểu học việc, nhưng lại biết khôn khéo lưu dụng số nhân tài miền Nam và kết hợp khả năng của 2 bên. Nhờ vậy, tôi thấy cải lương, kể cả hát bội, có những khởi sắc lớn. Các hình thức thể hiện trở nên phong phú và chuyên sâu hơn hẳn (chẳng hạn như biết sử dụng vũ đạo và nhạc nền), nội dung dám tiến vào những chủ đề văn hóa, lịch sử lớn của loài người chứ không chỉ loanh quanh giải trí cho bình dân. Sk miền Nam từ đó tăng vọt chất lượng, cả về mặt ý tưởng trừu tượng lẫn tính hiện thực. Tôi nghĩ có lẽ chèo miền Bắc sau năm 54 cũng đã trải qua biến đổi tương tự, ví dụ nhìn thấy qua vở "Công chúa Tô Lan" của Chèo Hải Phòng, có 1 không khí mơ màng khác hẳn với chèo Thị Mầu, Xúy Vân thường lệ. Trong cuộc trao đổi này thì kịch nói không được lợi ích gì nhiều, vì những môn kia là nhạc kịch, trừ phi kịch nói lấy đề tài liên quan đến cải lương hát bội. Còn lại thì tiêu chuẩn chuyên nghiệp của kịch nói đã lần lần đi vào các môn bình dân, đầu tiên nhờ hiện tượng các bộ môn phóng tác kịch bản lẫn của nhau. Ví dụ năm 80 mấy, tôi quên mất, Đoàn SG 1 làm vở "Hòn đảo Thần Vệ nữ" theo kịch của Alexis Parnis, hình như cũng làm theo kịch nói của miền Bắc. Sau đó có vở "Nàng Xê đa" dựa theo chèo của Lưu Quang Thuận - LQ Vũ, gốc truyện là Ramayana của Ấn Độ, diễn ở rạp đến cả 1000 suất rồi mới đưa lên truyền hình. "Nàng Xê đa" không rõ là vô tình hay do trình độ người soạn tuồng (1 tác giả ít ai biết là Thể Hà Vân) mà có nội dung tuyệt vời, tinh tế từ từng chi tiết nhỏ. Ta có thể dùng triết học và tâm lý học hiện đại phân tích sát theo nội dung thật của kịch bản, chứ không phải áp đặt miễn cưỡng, khái quát hóa, hay tưởng tượng/suy diễn quá xa như đa số trường hợp phân tích văn học bằng triết lý. Nó đã vượt xa khỏi motif cổ tích anh hùng mỹ nhân của cải lương mà tiến tới mô tả tính đa chiều của đúng sai tốt xấu, mà rất tự nhiên giản dị, không lên gân cãi lý hay khoe chữ như đa số cải lương muốn làm cho nghiêm túc ngày nay. Đem được nó lên sk hoàn hảo cũng là nhờ công của những đạo diễn và phụ trách dàn dựng hoạt động trên cả lãnh vực kịch nói và cải lương (trong trường hợp này là ông Đoàn Bá). Ngay bên hát bội tôi cũng nhận thấy các diễn viên đã đi xa hơn những ước lệ cổ truyền, mà bắt đầu biết miêu tả tình cảm phức tạp, thực tế của con người ngoài đời. Nói chung, những năm cuối 80 đầu 90 là những năm nhiều niềm vui cho người yêu sk. Năm 90 tôi xuất ngoại; thời đó internet chưa phổ biến, giữa 2 bờ đại dương là 1 vực sâu không cầu nối. Đến khi bắt đầu thấy tác phẩm sk trong nước đưa lên mạng thì tôi rất bất ngờ là mọi chuyện có vẻ như đã thoái hóa. Ngày xưa chỉ coi được kịch truyền hình, giờ thì cả video, cả diễn rạp; tiếc rằng số lượng nhiều mà lọc ra chẳng được bao nhiêu. Kịch nói thì chỉ toàn chuyện đời thường phường xóm, cải lương thì tuồng Tàu hoang đường vô nghĩa hoặc yêu đương khóc lóc, thậm chí còn kém hơn hẳn thời trước 75. Kịch ngoại quốc hình như bị cấm diễn (?), có thấy chăng chỉ là ở các buổi diễn báo cáo tốt nghiệp, nghĩa là với dàn diễn viên còn vụng về non nớt, nhập vai lúng túng. Kịch bản mới cố làm ra có nội hàm sâu sắc thì lại sa vào lỗi triết lý vụn, dông dài, tranh luận thô thiển (và chỉ loanh quanh 2 chuyện vườn Lệ Chi với Lý Chiêu Hoàng). Có phải đó là hệ quả của sự thay đổi xã hội trong những năm mở cửa? Nói công bằng thì vẫn còn có những người cố gắng làm ra tác phẩm đẹp, và thậm chí làm thành công, thu được lời hoặc được khen ngợi, nhưng những trường hợp đó quá ít ỏi, lẫn lộn vào giữa cái ồn ào náo nhiệt của cả một xã hội ảo. Cho nên bây giờ mối ao ước được xem lại tác phẩm cũ xưa, khó thấy lại của tôi vẫn lấn át hy vọng gặp được cái gì mới mẻ, bất ngờ.
Tình trạng suy thoái của kịch nghệ nói chung thì anh nhận định khá chính xác, mà có lẽ giờ thành quốc nạn luôn rồi. Ở đây, em chỉ bổ sung ý kiến nhỏ, rằng từ thời Stalin tới giờ, kịch vẫn được ví là "đặc sản" của thể chế cộng sản, nôm na là nhờ yếu tố gọn nhẹ khi diễn và sâu sắc trong tuyên truyền. Đơn cử trường hợp Tô Liên, từng có thời bảo trợ cho sân khấu thăng hoa khủng khiếp - nhất là những năm trì trệ Brezhnev - thậm chí những vùng hẻo lánh ở Trung Á cũng có một số tài tử được vươn lên tầm minh tinh quốc tế ; thế nhưng sau khi Tô Liên cáo chung, kịch trường Nga và cả Ukraina (hai thành tố quan trọng nhất) cũng chỉ giữ được chừng mươi năm thì cũng bại vì trào lưu văn nghệ mới ở Tây phương. Duy có cái hay là nhiều năm nay, chính phủ Nga vẫn đảm bảo ngân sách tán trợ rất xứng đáng cho kịch nghệ và cả số hóa hầu hết băng kịch rồi đưa lên mạng. Thành thử, cho dù đã thất thế, bên đấy họ vẫn giữ được sợi chỉ đỏ của kịch nghệ hàn lâm (em không dùng từ "kinh điển" như mấy người bây giờ lạm dụng), ấy là diễn những vở đã đi vào nguyên lí mà không cần bận tâm hay dở, bán được vé hay không... Kể vậy cũng để thấy, thảm trạng sân khấu Việt Nam có lẽ cũng vì mất chỗ dựa nơi chính quyền thôi. Thực ra vấn đề không hẳn ở đồng tiền, mà chính phủ có những cơ chế đặc thù cho ngành thì nó sẽ duy trì được theo hình thức "chân trong chân ngoài", nghĩa là chừng 30% lớp diễn là kịch nghệ hàn lâm, còn lại có thể chỉ là chạy theo cái hầu bao của bình dân để nuôi diễn viên. Phải mãi độ 1-2 năm nay, cơ quan văn hóa có lẽ đã nhận ra tinh thần xã hội nghèo nàn mức nào, dù rõ ràng thu nhập đã ở mức rất cao, nên họ mới quyết tâm chấn hưng sân khấu. Thế nhưng cho tới giờ, cái đề án đưa sân khấu truyền thống vào học đường vẫn chỉ trên giấy, còn việc bảo trợ diễn xuất chỉ là cái kênh trực tuyến như em từng nói - chung quy là cực kì nhỏ. Chứ chừng chục năm nay đã có nhiều sân khấu phải giải thể hoặc thu gọn hoạt động rồi, và gần đây họ phải chuyển sang hình thức quay phim hài chiếu mạng, hoặc là cho diễn viên được nghỉ dài hạn đi đóng phim, lên truyền hình để có thu nhập... Tuy là bi đát thế, em thừa nhận là họ vẫn coi sân khấu là "tổ đình", duy có công chúng là thiệt vì không được thưởng thức những vở kịch mãn nhãn như xưa nữa. Riêng việc cấm hay không cấm kịch ngoại, em khẳng định là không hề đâu. Nhưng cái chính là ở vấn đề diễn xuất - khi mà tài tử ít có quỹ thời gian nhập tâm, tìm hiểu bối cảnh nhân vật sống thì dĩ nhiên ra một tác phẩm nham nhở. Em kể một trường hợp cách đây lâu rồi... Một nữ văn sĩ khoe trên mạng là nhà hát Tuổi Trẻ sắp diễn Cậu Vania (Anton Chekhov), thế nhưng thực ra chỉ để rủ đám bạn học cũ (nhiều người trong số đó thậm chí không gặp nhau hơn chục năm rồi) tới coi rồi... đi ăn phở. Mà quả nhiên dưới hàng khán giả cũng lác đác (chắc phân nửa là người quen của dịch giả, diễn viên, đạo diễn...) ; thế còn trên sân khấu : Thay vì bối cảnh thế kỉ XIX, người ta cho tài tử ăn vận như ở thế kỉ XXI - thế cũng tạm được, nhưng mời cả một cô kịch sĩ Nhật Bản không biết tiếng Việt sang lĩnh một vai tương đối quan trọng. [Cũng phải nói thêm, cái sướng khi coi kịch ngoại là diễn viên được kích thích sự thăng hoa và tưởng tượng hơn hẳn dạng kịch "tâm lí xã hội" toàn những cơ chế chính sách, xe hơi chứng khoán... nhưng hình như bây giờ giới soạn giả cũng lười tham khảo, nên cho ra mấy vở thớ lợ, cứ loanh quanh mấy chủ đề-đề tài chán mớ đời] Cho nên theo em nghĩ, coi kịch ngoại là "thể nghiệm" ở Việt Nam là cùng, cho sinh viên diễn để rèn tay nghề cũng đúng thôi. Cũng còn may là gần đây người ta đưa video sân khấu lên nhiều, kể cả những vở của miền Nam miền Bắc từ thập niên 1960, chứ cách đây vài năm thì không ai hình dung được thời thịnh của kịch nghệ Việt Nam nó như thế nào.
Tổng-thống Tưởng Giới-thạch cùng phu-nhân Tống-mỹ-Linh tiếp nghệ-sĩ Nguyễn-thành-Châu (đoàn-trưởng), minh-tinh Kiều-Chinh, Thẩm-thúy-Hằng cùng đoàn văn-nghệ Việt-nam dự Đại-hội Điện-ảnh Á-châu tại Đài-bắc (Trung-hoa Dân-quốc), 1964. Nguồn ảnh : Kí-giả Lê-quang-thanh-Tâm.
BÀI CA GIỮ NƯỚC Bộ ba pho chèo Bài ca giữ nước của cố NSND Tào Mạt gồm Lý Thánh Tông tuyển hiền, Ỷ Lan nhiếp chính và Lý Nhân Tông kế nghiệp. Dù lấy bối cảnh triều Lý nhưng đây không phải ca kịch lịch sử, mà ngầm ẩn trong câu truyện "đời xưa" là tinh thần cải cách khai phóng trong nhãn quan của người "nặng gánh sơn hà" (từ này cũng là nhan đề một vở chèo). Tác phẩm có lẽ chịu ảnh hưởng thi pháp Quách Mạt Nhược, vì thời kì này kịch trường miền Bắc có tình trạng "bão hòa" dòng kịch của ông. Đây cũng là lần đầu (và tới giờ vẫn là duy nhất), soạn giả đem yếu tố chương hồi vào chèo - vốn là thể loại có kết cấu ngắn, tình tiết đơn sơ chứ không lớp lang như tuồng cổ và tuồng cải lương.
NGƯỜI VỢ MA Đầu thập niên 2000, sân khấu hài kịch Sài Gòn sa sút vì không cạnh tranh lại với Làn Sóng Xanh và Hàn lưu, trong khi khán giả ngày càng ỷ vào truyền hình để lười tới rạp. Ở bối cảnh ảm đạm đó, các chương trình Gặp Nhau Cuối Tuần và Gala Cười được coi như sự cứu viện tạm thời từ miền Bắc cũng ngày càng sa lầy, khiến cho sân khấu hai miền có nguy cơ tan rã. Sân khấu Việt Nam lại đứng trước chọn lựa hoặc cách tân hoặc hòa tan vào các loại hình văn nghệ khác ăn khách hơn. Ngay từ năm 2003, nghệ sĩ Hồng Vân đã có ý định dựng vở bi trường kịch Người vợ ma của kí giả Quang Thi (bút danh Xuyên Lâm), nhưng vì độ khó trong diễn biến tâm lý nhân vật nên có ít nhất hai đạo diễn kỳ cựu khi vừa đọc kịch bản đều từ khước. Tác phẩm tưởng chừng vĩnh viễn bỏ xó, nhưng vào năm 2005, nam tài tử Thái Hòa - bấy giờ vốn rất ăn khách ở mảng tấu hài - lại xin bà bầu Hồng Vân thử làm đạo diễn vì "muốn làm một cái gì đó thật mới mẻ, chưa từng trùng lặp, đặc biệt là thích dựng kịch ma, kịch kinh dị". Khi thủ bản đến tay, ông quyết định dựng bằng được. Tối 18 tháng 10 năm 2006, suất diễn đầu Người vợ ma ra mắt khán giả tại Sân khấu kịch Phú Nhuận kèm tựa trên bích chương "Không giải quyết trẻ em và người có bệnh tim". Từ thời điểm đó tới mấy tháng sau, vở diễn gây cháy vé và trở thành một hiện tượng văn nghệ cho suốt hai năm. Mà theo lời nghệ sĩ Hồng Vân, kể từ năm 2006 tới tận 2020, khi dịch Covid-19 buộc sân khấu tạm ngưng, Người vợ ma hễ lần nào công diễn đều hấp dẫn lượng khán giả vô cùng lớn, không hẳn vì cốt truyện kì quái mà chủ yếu do hiệu ứng thính-thị giác cùng lối diễn thoại lúc hài lúc bi của mỗi nhân vật. Cũng theo lời nghệ sĩ Cát Phượng, sau khi Người vợ ma đạt thành công vang dội, nghệ sĩ Thái Hòa quyết định dựng tiếp Người vợ ma 2 : Ngôi nhà hoang và Người vợ ma 3 : Ảnh ảo. Trong đó, Thái Hòa phác thảo kịch bản và dựng thoại, còn Cát Phượng chuốt lại cho ra ngôn ngữ kịch hơn. Tuy nhiên, các phần này về sau ít được dựng lại vì đạt tỉ suất khán giả rất thấp so với phần đầu. Trong căn biệt thự màu tro lạnh, nhà tỉ phú Tâm rước về một gái mại dâm tên Lan làm vợ. Nhưng ông chỉ mải mê với công truyện làm ăn và những cái bắt tay sặc mùi kim tiền, để tới nỗi người vợ cảm thấy cô đơn quá mà ngoại tình, và khi hối lỗi bèn tự vẫn. Kể từ đó, căn buồng ngủ của phu nhân nhà tỉ phú bị khóa kín, chăn chiếu giường tủ vẫn nguyên như sinh thời. Ít lâu sau, nhà tỉ phú tái hôn với Thủy - một người đàn bà trẻ trung sắc sảo, vốn hành nghề bác sĩ tâm lý và có ngoại hình giống hệt vợ quá cố. Khoảng dăm tuần sau, đứa con gái tên Yến của nhà tỉ phú với vợ quá cố cứ thường nói rằng đêm nào mẹ cũng về thủ thỉ với cô trong bộ dạng khi tự tử. Ban đầu, cả nhà tỉ phú và gia nhân đều không tin, nhưng sau tới mụ vú cùng lão quản gia cũng thấy thế. Từ chỗ ngờ sợ, họ đâm ra kín đáo dò xét nội tình. Đương lúc quẫn bách, nhà tỉ phú còn mướn hẳn một chuyên gia tâm lý học về điều tra. Thế rồi sự thật cũng hé lộ, người vợ mới đã thuê người giả dạng bà vợ quá cố hòng ép cho đứa con chồng bị rối loạn tâm thần, những mong từ đó độc chiếm gia tài. Tuy nhiên, đúng lúc này, hồn ma thật của người vợ lại hiện về báo oán cô vợ mới, khiến cho những người hiện diện không biết đâu mà ma thật đâu là ma giả, và ai mới thực là người vợ cũ về trò truyện hằng đêm với đứa con gái nhỏ. Ở hai phần sau, nhà tỉ phú lượng thứ cho tội ác của cô vợ mới. Gia đình chuyển tới một căn biệt thự khác nhưng tai ương tiếp tục giáng xuống đầu họ. ✧ Ông Tâm : Nhà đại tỉ phú, chủ nhân căn biệt thự màu tro lạnh ✧ Bà Thủy / Người vợ ma (Lan) : Vợ cũ và vợ mới ông Tâm ✧ Bé Yến : Con ông Tâm với vợ quá cố, thường ngồi giường ôm búp bê ✧ A Sửu : Lão quản gia gốc Triều, nhân vật tấu hài duy nhứt ✧ Mụ vú : Coi bé Yến như con, tính nhát như cáy ✧ Khôi : Gã trai nghiện ma túy, bị ám ảnh bởi tiếng dương cầm canh khuya Tại Việt Nam, cho tới thời điểm trước năm 2021 vẫn chưa phổ biến rộng rãi trong quần chúng hệ thống khái niệm về dòng "kịch hắc ám" (恐怖劇, horror plays) và các lý thuyết bổ trợ để hiểu rõ vấn đề nghệ thuật này. Giới truyền thông và văn nghệ chuyên nghiệp cũng chỉ gọi nôm na là "kịch ma", "kịch kinh dị" hay "kịch tâm lý kinh dị". Tuy nhiên, trong các luận văn và chuyên đề khoa học từ cấp đại học trở lên, dòng kịch tâm lý ám ảnh nói chung được coi là một phần của lý thuyết "Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link", gọi theo một đoản thiên của tác gia Edgar Allan Poe hoặc đôi khi Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link theo một tiểu thuyết của tác gia Oscar Wilde. Theo lời kí giả Quang Thi, ông soạn vở Người vợ ma dựa trên thi pháp Edgar Allan Poe (Con quạ) và Bồ Tùng Linh (Liêu trai chí dị). Tuy nhiên, nội dung kịch phẩm này đôi chút có ảnh hưởng của vở Con tinh xuất hiện giữa thủ đô do tác gia Nguyễn Thành Châu (Năm Châu) soạn năm 1963, đặc biệt qua hình tượng người vợ cũ/đứa con gái và lão quản gia người Tiều có nhiều điểm tương đồng. Lúc viết “Người vợ ma”, tôi đâu có nghĩ nó... thành công đến vậy. Lúc đó, độ năm 2003, tôi nhận thấy sân khấu hài không sớm thì muộn cũng sa vào lối mòn, với những mảng miếng cũ, còn dựa vào tài năng diễn xuất của diễn viên mãi cũng không được. Tôi nghĩ đến một tiết tấu kịch nhanh, được dẫn dắt bởi nhiều bất ngờ, và có nhiều kỹ xảo sân khấu để thêm màu sắc và hỗ trợ diễn viên. Lúc đó, tôi bỗng nhớ đến câu chuyện “người vợ ma” mà tôi bị ám ảnh từ nhỏ, nên viết ra. Thế nên, tôi không nghĩ cái gì thuộc về ma đều ăn khách. Đến một ngày nào đó, sân khấu có một câu chuyện cảm động, sâu sắc được chuyển tải bằng một hình thức hấp dẫn, đầy mới mẻ... thì tôi nghĩ sẽ có những hiện tượng như “Người vợ ma” tiếp theo mà thôi. Tôi cho rằng “ma” cũng là một cảm giác thường trực của con người. Một cảm giác của nỗi sợ hãi, của bản năng. Con người từ nhỏ tới lớn thử hỏi ai không một lần được nghe kể chuyện ma ? Nhưng, nghệ thuật không được đứng dưới hay ngang bằng để “lợi dụng” cảm giác đó, mà phải biến thứ cảm giác bản năng sợ hãi kia thành cảm xúc, thành nhận thức. Nghĩa là, từ “ma” bạn phải kể ra một câu chuyện về thế giới con người. Vở diễn này trước nhất đem lại danh vọng cho nghệ sĩ Thái Hòa, từ một "kép nhí" của sân khấu hài, ông được hãng Chánh Phương mời vào loạt vai nặng kí trong các phim màn ảnh đại vĩ tuyến và trở thành gương mặt điện ảnh bảo chứng doanh thu suốt hai thập niên đầu thế kỷ XXI. Người vợ ma cũng tiên khởi trào lưu dựng kịch và phim kinh dị tại Việt Nam, vốn là mảng thời gian dài trước đó tương đối khó thực hiện và cũng không mấy khi qua được lưới kiểm duyệt. Qua đó chấn hưng sân khấu và điện ảnh Việt Nam được một thời gian khá dài cho tới khi bão hòa và phải chuyển hướng khác. ✦ Năm 2020, kênh YouTube của nghệ sĩ nhân dân Hồng Vân đã khai trương loạt video Chuyện ma có thật, áp dụng những hiệu ứng từ sự thành công của nhóm kĩ thuật viên Người vợ ma. ✦ Trong chương trình Ký Ức Vui Vẻ mùa 3 tập 21 (2021), nhà sản xuất đã dựng một trích đoạn Người vợ ma. Trong đó, đôi nghệ sĩ Hồng Vân và Minh Nhí đã kể lại chút kỷ niệm "rợn tóc gáy" trực tiếp liên đới xuất phẩm này.
Vở kịch này chắc bạn đã xem rồi? Tôi có 1 vài nhận xét, chỉ từ đọc tóm tắt ở trên nên rất có thể không chính xác hay công bằng với vở kịch. 1/Tôi rất dị ứng với chuyện tấu hài trong kịch, vẫn biết rằng thời nay phải thế mới câu được khách. Hài và tấu hài là 2 thứ khác nhau rất xa; tấu hài như 1 khúc đầu thừa đuôi thẹo chẳng dính vào đâu, không giúp thêm được gì cho tính cách nhân vật hay nội dung kịch. Nhất là nó thường chỉ biết khai thác những điệu bộ lố lăng, những lời nói thêm thắt nhảm nhí, chẳng hạn gần đây ưa cho những diễn viên nam béo mập đóng giả vai nữ, tôi thật không hiểu chuyện đó có gì buồn cười? Mà cái tệ nhất là người ta sợ khán giả cười chưa đã, nên hay làm cho những màn này lê thê đến cả chục phút, suốt thời gian đó lập đi lập lại 1 kiểu ăn nói, diễn trò. Cho nên khi nghe nói vở này do 1 người chuyên tấu hài đạo diễn, và dĩ nhiên có nhân vật tấu hài, tôi mất đi rất nhiều hứng thú liên quan đến nó. 2/ Người không cần có kiến thức tâm lý, mà chỉ quan sát đời sống cũng biết rằng rất khó mà làm cho trẻ con bị rối loạn tâm thần được, trừ phi làm cho nó kinh hãi quá sức, hoặc cho uống thuốc. Trẻ con sống trong thế giới riêng, đầy hoạt động tinh thần, chúng tưởng tượng ra đủ thứ nhân vật, đủ thứ khung cảnh khác lạ chung quanh mình, nhưng rồi vẫn suy nghĩ, giao tiếp bình thường với người chung quanh, đâu có vì vậy mà bị rối loạn tâm trí. Cho nên nếu chỉ giả làm người mẹ đã chết nói chuyện với con thì không thể nào làm cho đứa bé "phát điên" (tạm dùng chữ đó) được, dù có thể đầu độc tinh thần nó, ví dụ như làm cho nó thù ghét người khác, nhưng đó không phải là lý do hợp pháp để mất gia tài. Tôi có cảm giác đây là 1 chi tiết tưởng tượng quá vụng và khiên cưỡng. Xin nhắc lại là tôi chưa xem kịch, nên rất có thể tôi sai 3/ Dùng những thủ pháp gây ấn tượng kinh dị đã quá sáo mòn (kể cả vào thời đó), ví dụ đứa trẻ thích ôm búp bê.
Dạ, về căn bản em cũng như anh, là không thích dòng kịch "kinh dị" kiểu như này. Vì sự thực nó chỉ hợp với bình dân lôm lam, nhất là dạo gần đây giới trẻ ngày càng chuộng văn hóa thứ cấp (tolkienism), thành thử văn nghệ nói chung phải diễn theo lối "lộ" để họ móc hầu bao đi coi. Nhưng với nghệ thuật hàn lâm, làm như vậy là hỏng ăn đứt rồi, chưa kể là bào mòn phẩm chất nghệ sĩ. Còn với Người vợ ma, thì cũng nên lui về thì điểm 2005, Thái Hòa xem tác phẩm này là cơ hội bứt phá lên, vì trước đó khá lâu ông hầu như bị "đì" ở những dạng vai chạy cờ. Nên thôi thì, dẫu non tay nhưng vở này cũng nuôi được khá nhiều nghệ sĩ - đặc biệt là những người chỉ mới bước chân lên sân khấu, kinh nghiệm cũng chưa tích lũy được nhiều. Nhìn chung, chắc anh cũng hiểu - em rất yêu văn nghệ miền Nam, nhưng đúng là ở xứ này văn nghệ hàn lâm rất khó cất cánh, bởi lượng công chúng của nó không cao. Hồi mới thống nhất, thậm chí trường quốc gia âm nhạc vẫn chưa có khoa sáng tác, còn lĩnh vực diễn xuất thì chủ yếu dựa vào kinh nghiệm nghệ sĩ đi lên từ chạy cờ chứ không đào tạo chính quy được như miền Bắc. Ở Bắc thì cái dở nhất chỉ là ít thích ứng được với thời cuộc, chứ em từng gặp khối người thường có tâm lí thu mình lại trong một cái kén gọi là "hàn lâm, bác học" - không ai phủ nhận là họ ở trong một thế giới nghệ thuật cực kì thăng hoa về kĩ thuật lẫn cảm xúc, nhưng họ không muốn san sẻ cho ai cả, và còn kì thị người nào muốn chen vô nữa. Cái này em hẹn sẽ có lúc kể rõ thêm ! Tuy nhiên, trở lại sân khấu kịch, em vẫn tin rằng kịch nghệ nói chung và thoại kịch nói riêng phải trọng yếu tố tâm lí, cái không gian và cả biên độ thời gian chỉ cần hẹp thôi - thậm chí càng hẹp thì lại càng đẩy tâm lí lên cao hơn. Như năm 2021, trên truyền hình Việt Nam có hiện tượng rất lạ là Mùa hoa tìm lại. Một phim kinh phí rất thấp, diễn viên cũng không nổi và càng chẳng được o bế như đám mặt hoa da phấn vẫn nhan nhản trên sóng mấy năm nay, thế mà đạt tỉ suất bạn xem đài khá cao. Bối cảnh chủ yếu là một thôn ven đô, mà tình tiết lại theo nguyên lí Odýsseia, như là yếu tố tương phản chứ không dàn đều như thường thấy ở nhiều phim truyền hình. Cuốn phim này nếu anh chưa coi, thì rất nên tìm lấy vài tập. Chung quy thì em rất mê thoại kịch, nhưng mà sẽ hẹn anh lần lượt cung cấp thêm tư liệu vậy, chứ nói dăm ba câu cũng không bộc lộ được hết.
NHỮNG BỘ PHIM ĐẦU TIÊN (trích) Trong một căn phòng nhỏ, khoảng hơn chục mét vuông, ở đường Hoàng Hoa Thám (Hà Nội), ánh đèn điện le lói suốt đêm ngày. Ở đây, những hình phác thảo về con cáo, con gà... xuất hiện. Đó là những nhân vật đầu tiên của bộ phim hoạt họa đầu tiên. Công việc được triển khai, và nhiều khó khăn bước đầu cũng lần lượt nảy sinh. Để làm một bộ phim hoạt họa dài 300 mét, nghĩa là chiếu trên màn ảnh mười phút đồng hồ, cần phải vẽ được 15000 hình vẽ trên giấy kính khổ 18cm x 24cm. Tổ quốc vừa trải qua cuộc kháng chiến trường kỳ gần mười năm ròng rã. Công việc khôi phục lại đất nước, xây dựng chủ nghĩa xã hội, đặt ra nhiều vấn đề trọng đại. Đâu phải dễ dàng để kiếm cho ra được một tờ giấy kính khổ 18cm x 24cm, chứ chưa nói tới 15000 tờ. Nhưng khó khăn không làm giảm được ý chí và lòng quyết tâm của những người tham gia làm phim đầu tiên. Trước mỗi khó khăn, họ lại cùng nhau bàn bạc, tìm cho ra lối thoát : Giấy đánh máy loại mỏng được đem thí nghiệm tẩm dầu trong suốt, thay giấy kính. Khi đem dùng, chất lượng có kém hơn giấy kính nhưng vẫn đảm bảo kỹ thuật in hình tương đối rõ. Bàn vẽ không có. Những tấm cánh cửa lồng kính trong căn phòng được hạ xuống làm bàn vẽ. Đến xưởng, chỉ cần nhìn vào căn phòng với những ô cửa không hề có cánh cửa đó, cũng biết rằng đấy là giờ làm việc của sáu cán bộ ngành phim hoạt họa. Cũng cần nói thêm về sáu người «khai phá mở đường» này đôi chút. Trừ anh Lê Minh Hiền và Trương Qua là hai người được học ít nhiều về phim hoạt họa ở nước bạn, bốn người còn lại hoàn toàn chưa biết thế nào là vẽ và làm phim hoạt họa. Vừa làm vừa học. Một lớp cấp tốc để đào tạo nhóm họa sĩ cho phim hoạt họa được tiến hành song song với quyết định làm bộ phim hoạt họa đầu tiên. Bài học chính là những nhân vật, những cảnh của phim này. Và do đó, về sau, khi bộ phim hoàn thành và được chiếu rộng rãi, dưới những hàng chữ giới thiệu tên phim và tên những người làm phim, người xem còn thấy dòng chữ : «Bài tập của lớp họa sĩ hoạt họa». Những dòng chữ ấy đánh dấu sự ra đời của một ngành học mới của điện ảnh Việt Nam : Ngành họa sĩ hoạt họa. Hàng ngày, sau khi những bản vẽ trên giấy đánh máy tẩm dầu được hoàn chỉnh, bộ phận quay phim lại bắt đầu làm việc. Chiếc máy quay phim cũng là một công trình sáng tạo tập thể, chắp vá từ nhiều máy khác lại. Nhưng với chiếc máy quay phim cọc cạch này được đặt trong phòng quay vốn là một cái phòng tắm được sửa sang lại, những thước phim có hình đầu tiên xuất hiện. 【Ngô Mạnh Lân, Trần Ngọc Thanh. «Phim hoạt họa Việt Nam»】
ĐI TÌM THỂ LOẠI MỚI (trích) Trong khi tiến hành làm bộ phim "Cây đa chú Cuội", một nhóm họa sĩ khác đồng thời được giao trách nhiệm làm bộ phim theo thể loại cắt giấy. So với thể loại hoạt họa, phim cắt giấy có ưu điểm riêng : Giá thành bộ phim hạ hơn, thời gian quay phim nhanh hơn. Nhưng quy trình sản xuất một bộ phim cắt giấy phần nào khác với phim hoạt họa. Dựa trên phác thảo nhân vật của họa sĩ thể hiện, các họa sĩ chia những phần cử động trên một nhân vật thành từng mảng riêng. Các mảng đó được chắp nối với nhau bằng nhiều chốt nhỏ để tạo thành trục, giúp cho nhân vật hoạt động được. Khi quay phim người ta cũng bấm từng hình một như quay hoạt họa. Người họa sĩ động tác chịu trách nhiệm di chuyển nhân vật và thay đổi nhân vật. Vì những hình vẽ cũng riêng biệt như phim hoạt họa, nên người họa sĩ động tác chỉ cần uốn nắn nhân vật là được. Nguyên tắc thì như vậy. Nhưng để tạo được nhân vật với các khớp chốt cử động cho có hiệu quả khi diễn xuất, là một vấn đề khá khó khăn và rắc rối với những người làm bộ phim cắt giấy đầu tiên này. Đó là chưa kể đến nỗi vất vả khi đi tìm nguyên liệu, khi quay phim bằng chiếc máy quay KC.50 cổ lỗ, ống kính lỏng lẻo như chỉ chực rơi. Với căn phòng nhỏ, một tổ làm phim đã thấy chật chội. Triển khai làm hai phim cùng một lúc, những người làm phim đã phải lấy gian bếp vẫn bỏ trống để làm nơi in và tráng phim. Và chỉ sau vài buổi lao động thu dọn sửa sang, gian bếp ám khói đen đã được quét vôi, sửa lại thành phòng tráng phim của tổ phim cắt giấy. Buổi chiếu phim ráp và chiếu thử lần đầu bộ phim "Con một nhà" cũng gây nên xúc động và trở thành sự kiện quan trọng của anh chị em làm phim hoạt họa. Nó đánh dấu sự ra đời của thể loại phim cắt giấy và sự lớn lên nhanh chóng của ngành phim hoạt họa Việt Nam. So với bộ phim hoạt họa đầu tiên, "Con một nhà" đã tránh được nhiều bỡ ngỡ ban đầu. Kịch bản phim đề cập đến một vấn đề thời sự trong sản xuất nông nghiệp : Ngô, khoai, sắn đều là «con một nhà», đều là những lương thực quan trọng. 【Ngô Mạnh Lân, Trần Ngọc Thanh. «Phim hoạt họa Việt Nam»】
NHỮNG CHUYẾN ĐI THỰC TẾ (trích) Trong thời gian đế quốc Mỹ tiến hành cuộc chiến tranh bằng không quân, leo thang bắn phá miền Bắc, có nhiều ngày mất điện, anh chị em trong các tổ làm phim phải dùng nguồn điện của máy diezel. Nhiều tuần lễ anh chị em làm việc cả đêm và có những lúc phải quay phim ngay trong hầm trú ẩn. Thực hiện chủ trương sơ tán chung, xưởng phim phải phân tán làm nhiều bộ phận về các miền nông thôn. Anh chị em thường gọi vui những lần đi này là «những chuyến đi thực tế bất đắc dĩ». Nhưng thực ra, chính trong dịp đi sơ tán, trong những «chuyến đi thực tế bất đắc dĩ» này, người làm phim lại có điều kiện để xâm nhập cuộc sống dài ngày hơn và từ đó, các hình tượng nghệ thuật thể hiện trên phim sinh động hơn. Tổ làm phim "Mèo con" là tổ có những ghi nhận sâu sắc về điều đó. Sau khi nhận kịch bản "Mèo con", tổ làm phim phải lên đường gấp đến địa điểm sơ tán. Nhiều khó khăn xuất hiện, tưởng chừng như phải bỏ dở công việc. Nông thôn không có điện. Nhưng xưởng phim cũng chẳng thể đem máy nổ được theo. Công việc vẽ phim chỉ có thể làm được ban ngày. Nhưng chỉ ít lâu sau, anh chị em đã khắc phục khó khăn về ánh sáng để làm việc được. Nguồn điện không có, thì dùng nguồn sáng của mặt trời để quay phim. Có những anh chị em họa sĩ tranh thủ vẽ được cả dưới ánh sáng đèn dầu. Phim quay xong làm thế nào để xem ráp ? Nghĩ đi nghĩ lại, cuối cùng cả tổ làm phim đành phải rủ nhau ra thị xã chiếu nhờ nguồn điện của một cơ quan. Đối với anh chị em trong tổ làm phim này, đó là những kỷ niệm thật khó quên ! Có đêm trời rét, mưa dầm gió bấc, trên con đường lầy lội, thỉnh thoảng lại phải tìm chỗ trú máy bay địch để đi xem ráp phim, anh chị em vẫn vui vẻ. Sau khi xem những thước phim ráp thành công, trở về đã nửa đêm, nhưng khuôn mặt người nào cũng rạng rỡ, tiếng cười, tiếng nói ồn ào, vui vẻ. Sau này, khi được tin bộ phim hoạt họa "Mèo con" làm trong thời điểm gian khó của xưởng, được tặng giải Bông sen vàng tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ I (tổ chức tại Hà Nội năm 1970), được tặng giải Bồ nông bạc tại Liên hoan phim hoạt họa quốc tế (tổ chức tại Maimaia - Romania, năm 1966), anh chị em trong tổ làm phim này cũng như anh chị em của xưởng đều rút ra một kết luận : Có được kết quả trên, chính là nhờ chuyến đi «thực tế» khá dài ngày trong suốt thời gian làm bộ phim. Thực tình, khi được sống cùng với nhau trong một tổ làm phim, giữa khung cảnh của đồng quê, hình ảnh đống rơm, ao bèo, hàng tre, con mèo, con chuột, con gà, con cóc... quen thuộc hàng ngày đồng thời lại là những cảnh, những nhân vật chủ yếu của bộ phim, anh chị em đã có điều kiện trao đổi, nhận xét và bắt được cái «thần» của cảnh, của vật mà đưa vào sáng tác của mình. 【Ngô Mạnh Lân, Trần Ngọc Thanh. «Phim hoạt họa Việt Nam»】
NHỮNG THƯỚC PHIM MÀU VÀ CHIẾC CỐI ĐÁ THÔ SƠ (trích) Vào đầu năm 1967, giữa thời gian cuộc chiến tranh chống Mỹ đang đi vào giai đoạn ác liệt, Xưởng phim hoạt họa Việt Nam quyết định làm những bộ phim màu đầu tiên. Thời gian này, xưởng phim đang sơ tán thành nhiều bộ phận xa Hà Nội. Như vậy, quyết định làm phim màu sẽ gặp phải rất nhiều khó khăn. Giấy kính để vẽ phim đòi hỏi phải dùng những màu thích hợp. Xưởng lại không có cán bộ kỹ thuật chuyên môn để pha chế màu. Khó có thể tưởng tượng được rằng màu sắc rực rỡ của những thước phim màu ban đầu, sau này trở thành những bộ phim màu đầu tiên như "Bài ca trên vách núi", lại do bàn tay của một số chị em trình độ văn hóa còn thấp của xưởng phim làm nên. Chị em đã pha chế và nghiền màu trong những chiếc cối đá thô sơ ở một vùng quê sơ tán mà họ vẫn thường dùng để giã cua. Với công thức pha chế thật đơn giản, sử dụng nguyên liệu dễ kiếm, họ đã cung cấp cho tổ họa sĩ chừng hai mươi loại màu khác nhau để vẽ nên 15000 bức hình đầy màu sắc. Trong xưởng phim chưa một ai có kinh nghiệm bảo quản được các loại màu trong thời tiết nóng, lạnh và hanh khô rất bất thường của khí hậu miền Bắc ; chưa một ai có kinh nghiệm để quay những thước phim màu đầu tiên. Và, khi phim quay được rồi, một vấn đề rất quan trọng, và là khâu cuối cùng, quyết định việc thành bại, đó là công việc in tráng. Ngay những cán bộ có kinh nghiệm của Xưởng in tráng cũng chưa hề in tráng một thước phim màu nào từ trước đến nay. Đối với họ, in tráng bộ phim màu đầu tiên này chính là một thử thách. Vừa làm vừa học. Suốt sáu tháng đầu, phương pháp thô sơ của công việc in tráng không thành công. Phim in trong giai đoạn đó không lên hình. Tổ làm phim phải bắt đầu quay lại từ thước phim đầu tiên. Những đồng nghiệp của xưởng phim bạn đã phải thu nhặt từng thước ống cao su, từng chi tiết của phụ tùng xe đạp như trục, líp, xích... để thiết kế một máy in tráng màu đặc biệt. Và, sau mười lăm giờ ròng rã, những thước phim màu đầu tiên của bộ phim hoạt họa đầu tiên đã thu được kết quả. Cho đến nay, công việc pha màu của Xưởng phim hoạt họa không còn vất vả nữa. Xưởng in tráng phim Việt Nam cũng đã in tráng hàng vạn mét phim màu bằng dụng cụ, máy móc và kỹ thuật khá hiện đại. Nhưng năm 1967, đối với những người làm phim hoạt họa Việt Nam và có lẽ đối với cả các cán bộ Xưởng in tráng, vẫn là một năm đáng ghi nhớ. Nó đánh dấu bước trưởng thành của điện ảnh Việt Nam, chuyển từ việc làm phim đen trắng sang làm phim màu. Ba bộ phim màu làm trong năm này là : "Bài ca trên vách núi", "Con sáo biết nói" và "Em làm thợ xây". 【Ngô Mạnh Lân, Trần Ngọc Thanh. «Phim hoạt họa Việt Nam»】
NHỮNG THƯỚC PHIM MÀU VÀ CHIẾC CỐI ĐÁ THÔ SƠ (trích) Cũng trong thời gian này, Xưởng phim hoạt họa còn cho ra mắt các khán giả thiếu nhi ba bộ phim dài với đề tài là những chuyện cổ tích thần thoại. Đó là các phim : “Chuyện ông Gióng”, “Kặm Phạ - Nàng Ngà”, “Sơn Tinh - Thủy Tinh”. Trừ “Kặm Phạ - Nàng Ngà” là chuyện cổ tích dân gian Lào, “Chuyện ông Gióng” và “Sơn Tinh - Thủy Tinh” đã rất quen thuộc với thiếu nhi nước ta. Nói chung, về hình tượng nhân vật cũng như bố cục câu chuyện, những truyện thuộc loại cổ tích dân gian này đã được thử thách và giọt giũa qua nhiều thế kỷ. Cái khó lớn nhất của những người làm phim thuộc thể loại này là làm thế nào dựng nên được không khí của truyện, tạo được bối cảnh cho các nhân vật hoạt động một cách hợp lý và sinh động, theo đặc trưng của thể loại phim hoạt họa. Để làm được việc đó, những người làm phim, trước hết là đạo diễn và họa sĩ thể hiện, đã phải tìm đọc những cuốn sách về lịch sử, về dân tộc học. Họa sĩ thể hiện phim “Chuyện ông Gióng” đã về quê hương của Gióng ở Phù Đổng gặp các cụ già, nghe các cụ kể lại về truyền thuyết, dự hội làng, ghi chép phác thảo về những bụi tre, những cánh đồng, những mỏm đồi nơi xưa kia đã từng in vết chân của chú bé làng Phù Đổng. Những người trong tổ làm phim cũng đã trèo lên đỉnh Sóc Sơn đứng nhìn quê hương Phù Đổng : Những bụi tre, những cánh đồng, những ao hồ, tưởng tượng cảnh Gióng đang ghìm cương ngựa đứng nhìn quê hương thân yêu lần cuối cùng trước khi bay lên trời. Cảm hứng cho những nét vẽ chân thực của bộ phim sau này được xuất hiện từ đó. Bộ phim “Kặm Phạ - Nàng Ngà” cũng vậy. Những người làm phim đã sang tận đất nước đã sinh ra câu chuyện cổ tích đầy lý thú đó, ghi chép được hàng trăm bức tranh phong cảnh và chân dung các cô gái Lào xinh đẹp và duyên dáng để về lựa chọn lấy những nét điển hình và tiêu biểu, tạo nên cảnh trang trí và nhân vật của bộ phim. Cảnh trang trí và nhân vật trong “Chuyện ông Gióng” và “Sơn Tinh - Thủy Tinh” đều bắt nguồn từ những phác thảo chép trong các viện bảo tàng, từ những nét chạm khắc trên mặt trống đồng từ thời Hùng Vương, đến những nét hoa văn trên các đầu đao, cửa võng của các hiện vật. Trên cơ sở những nét thực đó, những người làm phim mà trước hết là họa sĩ thể hiện, đã sáng tạo ra các hình tượng cho bộ phim của mình. Xuất phát từ ý thức lao động nghệ thuật đúng đắn đó, nên dù bắt tay vào làm những phim cổ tích đầu tiên, với độ dài gấp hai đến ba lần những bộ phim bình thường, những phim thuộc đề tài này đã được người xem ưa thích và đánh giá tốt. Phim “Chuyện ông Gióng” được tặng giải thưởng Bông sen vàng trong Liên hoan phim Việt Nam lần thứ II tổ chức tại Hà Nội năm 1973, được giải Bồ câu vàng trong Liên hoan phim quốc tế tổ chức tại Leipzig (Cộng hòa Dân chủ Đức) năm 1971. Bộ phim “Kặm Phạ - Nàng Ngà” được tặng giải thưởng Bông sen vàng trong Liên hoan phim Việt Nam lần thứ II và bộ phim “Sơn Tinh - Thủy Tinh” trong liên hoan phim này cũng được tặng giải thưởng Bông sen bạc. 【Ngô Mạnh Lân, Trần Ngọc Thanh. «Phim hoạt họa Việt Nam»】
MỘT BƯỚC THỂ NGHIỆM (trích) Trên thế giới, những bộ phim quay phối hợp giữa diễn viên là người thực với búp bê hoặc với tranh vẽ, đã có từ lâu. Làm một bộ phim như thế, đòi hỏi phải có những trang bị, thiết bị tương đối phức tạp. Đó là chưa kể đến những yêu cầu về nghệ thuật và kỹ thuật đặt ra cho những người làm phim ngay từ khâu đầu tiên là kịch bản văn học, đến khâu cuối cùng là thu thanh và lồng tiếng. Bước vào năm 1973, Xưởng phim hoạt họa sản xuất bộ phim quay phối hợp đầu tiên giữa diễn viên là người thực và búp bê : Phim “Lật đật và phồng phềnh”. Gọi là phim quay phối hợp giữa người với con rối búp bê, nhưng mức độ diễn xuất của diễn viên là người thực trong bộ phim này chỉ giới hạn ở một vài cảnh trong phần mở đầu và phần cuối của bộ phim, và nhìn chung, diễn viên chưa phải đặt vào trong những tình huống yêu cầu có những xử lý phức tạp. Tuy nhiên, khi xem những thước phim màu đầu tiên quay phần diễn xuất của người thật, những người làm phim và khán giả thiếu nhi đều thấy vui thích. 【Ngô Mạnh Lân, Trần Ngọc Thanh. «Phim hoạt họa Việt Nam»】
Năm 1966, Xưởng hoạt họa - búp bê có 20 phim các thể loại nhưng đều là phim đen trắng. Đội ngũ các nhà làm phim đã quyết tâm khắc phục những khó khăn về mặt kỹ thuật để bắt tay làm những phim hoạt hình màu đầu tiên. Cố kỹ sư Phan Nghiêm đã nỗ lực hết sức mình để cho ra đời những bộ phim hoạt hình màu đầu tiên khiến cho các em thích thú phim hoạt hình hơn. "Bài ca trên vách núi" ca ngợi tinh thần đấu tranh kiên cường, bất khuất của đồng bào Tây Nguyên. Đạo diễn Trương Qua đã dựng lại bức chân dung sinh động về vùng đất Tây Nguyên với những hình ảnh rừng núi, cây cối, hầm chông, tầng tầng lớp lớp nhân dân các dân tộc ở Tây Nguyên nhất tề đứng dậy. Các nhà làm phim đã tạo ra Máy Tự Lực được làm bằng các ống nhựa và xích, rô-líp xe đạp để in tráng bộ phim màu đầu tiên "Bài ca trên vách núi". "Bài ca trên vách núi" (1967) đoạt giải thưởng của Hội điện ảnh România tại LHP Quốc tế lần thứ II ở Mamaia (România). Tại LHP Việt Nam lần I - Hà Nội năm 1970, phim được tặng giải Bông sen bạc. 【Thành Nguyễn. FB Hoạt Hình Việt】
HÒN ĐẢO THẦN VỆ NỮ Το νησί της Αφροδίτης Αλέξης Πάρνης 24/01/1963 LAMBRINI: Bà mẹ Hy Lạp - (Mẹ của Du kích bị tử tù PATTERXON: Bà chủ - (Quý tộc nước Anh) KET: Tiểu thư - (Con gái bà chủ ĐÊVI: Cậu chủ - (Sinh viên ngành khoa học) GIOOC: Cựu chiến binh - (Em trai bà chủ VIKI: Người hầu RANPHƠ: Thiếu tá quân đội Anh - (Hôn phu của tiểu thư KET) KITXƠ: Đại úy quân đội Anh - (Đó là một người đàn ông khoảng 40, da xạm nắng, nét mặt khắc khổ và tóc bắt đầu lốm đốm bạc.) NICHXƠ: Mật vụ - (Mặt hắn tái nhợt, nhiều nếp nhăn. Tóc đen ra đường ngồi ở giữa. Mặc quần áo rất khắc khổ như thầy tu. Nét mặt chán nản, dáng đi nhẹ nhàng. Ít cử động, nhưng mắt rất sáng) UYNXƠN: Quan chức nước Anh - (Đó là một người có tuổi, dáng điệu quý phái, giọng nói hách dịch) ANATAIX: Du kích Hy Lạp - (Bạn của tử tù TEOPHILIX: Du kích Hy Lạp - (Một ông già gày gò, rắn rỏi, râu ria đã lốm đốm bạc) Dàn đồng ca Hy Lạp ------------------------------- CẢNH MỘT (Phòng khách biệt thự của Ran-pho. Pi-ă-no. Máy điện thoại cạnh đi- văng. Mấy chiếc ghế, bàn, một tủ điện thoại) GIOOC: (ngâm) - Hết ngày dài lại đêm thâu, hết ngày dài lại đêm thâu. Chúng tôi đi trên đất Phi Châu. VIKI: (Mang khay vào): - Mời ông sơi cà phê ạ. GIOOC: Đúng! Kíp linh quả là bất hủ! VIKI, chị có thấy thơ ông ta có sức đàn hồi ghê gớm không? Nhưng muốn hiểu cái đó cho thâm thúy thì miệng ngâm chân phải bước, vừa bước, vừa ngâm. Như hát bài hành quân ấy! Đây nhé! Hết ngày dài lại đêm thâu, hết ngày dài lại đêm thâu. Chúng tôi đi trên đất Phi Châu. Hết ngày dài lại đêm thâu, hết ngày dài lại đêm thâu. Vẫn còn đi trên cái đất Phi Châu ấy… Tôi có cảm giác như…học sinh chẳng hạn, nếu vừa dậm chân vừa học bài thì sẽ chóng thuộc thơ Kíp-linh đấy. VIKI: Ý kiến của ông tuyệt hay ạ. Nói vô phép ông, chứ nếu áp dụng cách đó thì học sinh dễ thuộc mà cái bụng các bà lớn cũng bé đi được một đôi chút đấy ạ! GIOOC: Hỗn nào!...Tôi không ngờ chị thông minh đến thế đấy. (định ôm Vi-Ki) VIKI: Lạy chúa. Ông cứ bắt cháu bao nhiêu lần phải nhắc ông là… GIOOC: VIKI! À…à! Tôi chỉ …có quý chị…như con cháu tôi thôi…(xoa râu mép). Thôi được. Kể tôi nghe các vị khách quý Luân Đôn đang làm gì bây giờ nào? VIKI: Cậu Đê-vi vẫn làm việc như mọi khi GIOOC: Tôi vẫn chưa hiểu tại sao, cứ mở đầu là chị nói tới cậu Đê-vi? Khi ai hỏi chuyện nhà, thì trước hết chị phải nói tới bà chủ đã. Chị làm ở nhà Pe-ter-xon này đã tám năm nay mà vẫn chưa nắm được phép tắc thông thường. VIKI: Thưa ông, bà chủ đã ra vườn từ lâu rồi ạ. GIOOC: Thế còn cô chủ cũng đi với bà chủ chứ? VIKI: Không ạ. Cô cháu đòi đi dạo phố GIOOC: Đi với ai? VIKI: Đi một mình ạ GIOOC: Các người liều lĩnh thật! Các người không biết rằng ở đây dạo phố là nguy hiểm lắm ư? VIKI: Cả nhà mới đến đây được có vài hôm. Có ai báo cho đâu mà biết được ạ? GIOOC: Đến khổ với các vị khách quý này thật. Họ cứ tưởng rằng đảo Si-Pro vẫn là hòn đảo của Thần vệ nữ cổ kính…hòn đảo phì nhiêu, màu mỡ, nơi mà Nữ thần sắc đẹp và tình yêu hiện ra trên đám bọt biển. Nhưng mà chị VIKI xinh đẹp ơi, đã từ lâu hòn đảo này thành hòn đảo Thần Hóa, Thần chiến tranh rồi! Kể thật ra trước kia cũng đã có thời tất cả mọi thứ ở đây đều bình thản, tôi còn nhớ rõ lắm…Hồi ấy sáng nào, bình minh cũng êm đềm…Nữ thần E-ô trẻ tuổi hiện ra khỏi bóng đêm với mười ngón tay đỏ rực… VIKI: Ông giỏi tiếng Hy lạp lắm phải không ạ? GIOOC: Hồi niên thiếu tôi đã giỏi rồi. Mà hai mươi năm công cán ở đây không phải chỉ có giúp tôi tiếng mà tôi còn định viết một cuốn sách về Đảo này nữa kia. VIKI: Hay quá! Ông cho cháu mượn đọc nhé! GIOOC: Chị tưởng chị sẽ thích một đề tài như thế à? VIKI: Gần đây cháu đọc rất nhiều sách, cậu ĐÊVI cho cháu mượn GIOOC: Trong sách viết gì chị cũng hiểu được hết à? VIKI: Chỗ nào cháu không hiểu thì cậu ĐÊVI lại giảng cho. Thưa ông, cháu mới học xong có tiểu học nhưng cậu ĐÊVI giảng rất dễ hiểu…Gì cậu ấy cũng giảng được cả! (KET vào, hai tay vác một quả dưa to) KET: Cậu GIOOC này, cháu ở hỏa tuyến về mà không bị một viết xước nào kia nhé! Cháu muốn nhìn tận mắt quang cảnh chợ Hy lạp thật sự. Cậu ạ, ngoài ấy có một người bán rượu nho. Anh ta rất đẹp trai…Anh ta quả quyết là ngày xưa chính O-ten-lô khi ở đảo Sipro đã uống thứ rượu ấy để tẩm bổ và để tận hưởng tuần trăng mật với Dét-Xdê-mô-na… (Cười to) - Thế nào cháu cũng phải dẫn anh Ran-pho ra chỗ bán rượu ấy mới được. Cháu muốn mua trữ ít ra là đủ hai tháng. Cậu có thích chiến lợi phẩm này của cháu không? VIKI: To quá nhỉ? KET: Quả này có một vết rạch và nằm ngay trên cùng, một vết thương đỏ… GIOOC: Có vết rạch à? KET: Có gì mà cậu hoảng hốt thế? GIOOC: Cậu biết rất rõ ở đây ra sao. Rất có thể là họ gài mìn vào trong quả dưa KET: Nhưng đây là một quả dưa, rất ôn hòa, rồi cậu sẽ thấy GIOOC: Này cháu! Cẩn thận đấy! Cậu nhắc cháu một lần nữa: Đừng có đùa cái kiểu ấy!... KET: Thôi được…cháu chẳng hề muốn biến ông cậu yêu quý của cháu thành anh lính đi dò mìn đâu! VIKI mang quả dưa vào bếp ngay. (VIKI mang quả dưa ra) Cậu ạ, khi cậu hoảng hốt, trông cậu đến là buồn cười… GIOOC: Cháu ở đây có được một tuần lễ. Cháu chưa biết gì cả đâu…Cháu cứ thử hỏi chồng chưa cưới của cháu xem. Nó sẽ kể cháu nghe khá nhiều chuyện cần biết. KET: Nhưng chuyện ấy cháu đọc thư ông cũng đã đủ rồi. Đọc thư anh ấy mà cháu tưởng như đọc thông báo chiến sự và như cháu có quyền thăng chức cho anh ấy nữa. GIOOC: Ran-phơ là một trang thượng lưu chân chính và là một sĩ quan thật giỏi. Có những lý tưởng vĩ đại… KET: …đã giúp anh ấy trở thành đúng như cháu vẫn mong muốn. GIOOC: Ran-phơ được thăng cấp chỉ là do công lao của nó…Cháu có biết chưa? Nó vừa bắt được một tên du kích rất nguy hiểm mới được gần một tháng nay. KET: Ôi! Nói đến gan dạ của anh Ran-phơ thì y cậu cháu ta chẳng có gì là khác nhau cả. Anh Ran-phơ cương quyết, táo tợn như một tên cướp biển. Chắc hẳn cháu yêu anh ấy vì cái tính ấy đấy. GIOOC: Cướp biển! Nói tới chồng chưa cưới mà cháu không thấy là phải chọn chữ cho đạt hơn à? KET: Ra cậu tôi muốn nhắm mắt lại khi sự thật trắng trợn hiện lên trước mắt ư?...Có thể nói rằng…Trời! Cậu quả là một ông già đạo đức giả đáng yêu! Hay là cậu chỉ muốn che đậy cho những ý niệm trừu tượng thôi?...Còn phụ nữ thì cứ để trần truồng, vì như thế hoàn toàn phù hợp với khiếu thẩm mỹ của cậu chứ gì? GIOOC: Cháu ăn nói thế hả? Sao nói năng thô tục thế! Giá Ba cháu còn sống, chắc Ba cháu sẽ buồn lắm đấy KET: Nhưng cháu đã nhìn thấy ở phòng cậu những tấm ảnh như thế…Cháu cũng thích những tấm ảnh ấy. Tất nhiên không phải cháu thích tất cả…Dù sao đi nữa, cậu chuyển sang thế phòng ngự mà làm gì? Có ai tập kích sau lưng hay đe doạ bên sườn đâu. Mà cháu có phải đâu kẻ địch của cậu, là đồng minh của cậu đấy chứ? GIOOC: Đừng nói tầm phơ…Đó…Đó là những tác phẩm nghệ thuật. KET: Ra vậy đấy! Bực ghê, cháu lại biết như thế quá muộn rồi…Thôi, cậu cháu ta cùng vào ngay đi, cùng ngắm tất cả những gì cậu có đi! Cậu yêu quý ạ, cậu đã biết là cháu rất yêu…nghệ thuật kia mà! (bước một bước về phía cửa dẫn vào các phòng ở tầng dưới) GIOOC: KET! …Cậu xin cháu…cháu đã lớn rồi, đừng có đùa tếu nữa. Cũng phải nghiêm trang chứ…Tùy việc chứ!... (quay lại nhanh và ra. KET cười to) KET: Ai giữ cậu tôi lại hộ đã!...Cậu GIOOC ơi! (Nhấc tập sách của Kíp-Linh mà GIOOC để quên trên ghế bành lên)- Cậu quyên của ông Kíp-Linh của cậu rồi! (Đi theo GIOOC, vừa dậm chân vừa nhai) PATTERXON: (ở ngoài hiên bước vào, tay cầm bó hoa)- KET…Con lại trêu cậu GIOOC rồi hả? Con cứ quên mãi là con đã lớn rồi. Thôi mang bó hoa này vào phòng cho anh Ran-phơ KET: Con không mang đâu. Con vừa cãi nhau với anh ấy xong PATTERXON: Lại chuyện gì nữa đây? KET: Con bảo anh ấy cho con xem mặt tên du kích đảo Sipro mà anh ấy mới bắt được PATTERXON: Thế con có hiểu việc con đòi là thế nào không đã KET: Con muốn biết giữa con và những quy tắc nhà nước ngu ngốc thì anh Ran-phơ coi trọng bên nào! PATTERXON: Lại cứ dở chuyện oái oăm dại dột. RANPHƠ nó hoàn toàn có lý KET: Anh ấy đã hứa cho con xem tất cả mọi thứ trên đảo… PATTERXON: Thì nó đã cho xem đấy thôi…Những cuộc đi chơi mấy mẹ con mình thật là tuyệt. Con nhớ lại cảnh chiều hôm qua xem, mẹ con mình lên tận đỉnh núi. Cảnh hoang tàn của nhà thờ Bidangtin đỏ rực lên trong cảnh hoàng hôn thật là đẹp một cách kỳ diệu…Đúng, cảnh hoang tàn bao giờ cũng phải xem vào các buổi chiều tối… KET: Những thứ đó con đã thấy tất cả rồi. Bây giờ con muốn chui xuống hầm ngục đảo Sipphơ. Con muốn xem mặt tên tử tù kia PATTERXON: Sao con cứ muốn dính đến những việc của đàn ông thế nhỉ? KET: Đúng! Ông trời lầm lẫn lại đem phú cho con gái của mẹ tính nết đàn ông và đem phú cho con trai của mẹ tính nết đàn bà. Anh ĐÊVI… PATTERXON: ĐÊVI nó đã chọn con đường bác học…và rõ ràng là nó sẽ góp thêm danh giá cho gia đình Petterxin nhà ta. Anh con còn trẻ nhưng nó đã có một vị trí kha khá trong giới khoa học rồi… (ĐÊVI bước xuống cầu thang, vừa lau kính vừa cười chế diễu) ĐÊVI: Chẳng biết vị trí của con trong giới khoa học ra sao chức vụ trí của con ở đây thì chẳng giúp con làm được một cái gì cả…Suốt ngày ồn ào. Hết biển lại đến người. Nguyên một cái kèn ở trại lính bên cạnh cũng đến là khổ rồi. PATTERXON: Mẹ đưa con sang đây không phải để con làm việc. Nghỉ ít ngày đã sao? Trong suốt thời gian con ở trên đảo này…Con cứ nghỉ đi đã!.. ĐÊVI: Nhưng không thể nghỉ được. Con phải làm việc, làm việc rất nhiều, rất nhiều mới kịp, Mẹ ạ! Lẽ ra con chẳng nên xếp công việc cấp bách lại để ra đây, nói cho cùng, chỉ để làm những chuyện vặt… KET: Chuyện vặt? Đám cưới của em gái anh mà anh nói là chuyện vặt à? ĐÊVI: Không, anh không nói chuyện đám cưới…mà anh nói về những tính nết khó chiều của cô…Đúng, anh nói đến tính oái oăm của cô. Tại sao cô lại nảy ra ý nghĩ đòi bằng được tổ chức cưới ở đây! Cho bằng được nhỉ. PATTERXON: Con nhớ, đây là nơi RANPHƠ đang công cán ư, ở đảo này này. ĐÊVI: Nhưng RANPHƠ sắp được điều về Bộ tổng tham mưu, sao không đợi tổ chức đám cưới ở Luân Đôn. Đằng này KET lại muốn được khoe là đã tổ chức cưới ngoài tiền tuyến, trong chiến hào vào đúng lúc mà ở mỗi ngọn đồi chung quanh đều có những tên du kích chĩa súng vào mình và cứ mỗi bước chân lại có bao nhiêu hiểm nguy đang rình đón đấy. KET: Chẳng bao lâu con đã phải rời khỏi cái tổ ấm này rồi! PATTERXON: Con còn nhớ vườn cây nhà ta ở Kan-cút-ta không?...Con còn nhớ Bà đã cho con một con voi nhỏ không? Con nhớ không? ĐÊVI?.. ĐÊVI: Con nhớ lơ mơ thôi, mẹ ạ… KET: Còn con thì đã quên hẳn Ấn độ rồi…mẹ ạ PATTERXON: Khi nhà ta rời khỏi Ấn Độ, con còn ẵm ngửa…nhưng chắc Ai Cập thì hẳn con còn nhớ rõ chứ?... KET: Nhớ chứ ạ. Tất nhiên rồi ạ. Cả Kim tự tháp lẫn bụi cát. Và mặt trời giống như lòng đỏ trứng pha vào cốc rượu ray…Cả nỗi sợ nữa. Mà lúc ấy con rất sợ người da đen. Ngay đến lạc đà con còn chóng quên hơn là họ kia (cười). Nhưng con chỉ dám leo lên lưng lạc đà khi nào có anh ĐÊVI bên cạnh thôi… ĐÊVI: Hồi ở đấy con có soạn một bài hát ngắn gia đình…Bấy giờ con lên mấy nhỉ? Lên mười? …Phải không mẹ? PATTERXON: Đúng…đúng… ĐÊVI: Con còn nhớ là sau đấy họ hàng và bè bạn, cứ bảo là con sẽ thành một nhạc sỹ nổi tiếng đấy. Thế mà con lại làm trái ý họ, con trở thành một nhà khoa học bình thường. Thôi con không thành được Mô-da…Đúng, dù sao cũng là một thứ đạo đức giả quái dị…Bài hát dở thế mà cũng cứ khen nức khen nở được à! PATTERXON: Cái gì người ta làm hồi bé đến khi lớn lên ta nhìn lại cũng thấy nó có vẻ dở hơi, ngốc nghếch. Cả đến cái áo nhỏ, cái mũ nhỏ thêu đăng ten cũng vậy… (ôm con trai). Ôi! Các con…ta thử nhắc lại cái bài hát gia đình ta xem nào! ĐÊVI con bắt giọng đi… (ĐÊVI ngồi xuống đánh piano. KET đứng cạnh anh. Bà mẹ tì vào vai các con) ĐÊVI: (hát): Giòng họ vinh quang nhà ta Từ thời thượng cổ xưa xa (Tất cả cùng hát): Vui trong hạnh phúc sống vui chan hòa Là la la la la la Là la la la la la Đó là công sức chúng ta Làm cho ta vui sướng… (Chợt tất cả dừng lại, im lặng) PATTERXON: Sau rồi đến gì nữa? Sao các con ngừng cả hai thế? (KET đưa mắt, ra ý chỉ về phía bên phải. Một người đàn bà có tuổi mặc đồ đen đang đứng đó PATTERXON: Ai đấy? KET: Con có bảo anh RANPHƠ tìm cho một người đàn bà nấu bếp, người địa phương. Chiều nay nhà có khách, con muốn cho họ ngạc nhiên vì các món ăn Hy lạp (Với người đàn bà. Bà nấu bếp phải không? NG ĐÀN BÀ: Không…ông GIOOC ra lệnh cho lính gác để tôi vào nhà này ĐÊVI A, Bà cần gặp cậu GIOOC tôi phải không. Mẹ tha lỗi cho con phải làm việc một chút nữa…(ra) NG ĐÀN BÀ: - Thực ra tôi không cần gặp ông ấy. Tôi đến đây nói chuyện với bà PATTERXON. Chính là bà, phải không ạ? PATTERXON: - Vâng. Bà đến có việc gì kia? Mời bà ngồi (ngồi xuống ghế bành) NG ĐÀN BÀ: Tôi được biết bà sắp có tin mừng. Bà sắp gả chồng cho cô con gái PATTERXON: - Đúng NG ĐÀN BÀ: - Niềm vui lớn có thể hiểu thấu nỗi khổ lớn PATTERXON: - Tôi có thể làm gì giúp bà được? Mời bà ngồi đã (ngồi xuống ghế bành) NG ĐÀN BÀ: - Tôi đến để thỉnh cầu…vì thế nên đứng thì hơn. Tôi đã tới gặp con rể tương lai của Bà, đã đến gặp ngài thống đốc và các viên chức cao cấp của các người ở đây. Ở đâu người ta cũng từ chối. Vì vậy, tôi quyết định tới thỉnh cầu nhân vật chính yếu người mẹ… GIOOC: (Bước vào xúc động) Tôi quên bẵng đi mất…Chị PATTERXON ạ, đây là bà mẹ tên du kích đảo Sipro mà RANPHƠ vừa bắt được đấy… KET: Bắt đầu ly kỳ rồi NG ĐÀN BÀ: Phải, tôi là LAMBRINI… Mẹ người yêu nước bị kết án tử hình. Nếu con tôi không bị thương thì không ai bắt được nó đâu. GIOOC: Chị PATTERXON ạ, chúng ta là người đến bảo hộ, chúng ta cần phải rộng lượng…vì vậy em thấy chị nên nghe bà ta nói. PATTERXON: Cậu GIOOC, lẽ ra cậu phải báo cho tôi biết chuyện này từ trước chứ. GIOOC: Sáng chị ở ngoài vườn. Em đợi mãi, sau rồi mải đọc sách, lại nói chuyện với cháu KET thành quên bẵng đi mất…(Tha thiết) Chị PATTERXON ạ, chị nghe em, em biết rõ tính nết dân Đảo này lắm… Chị nên mềm mỏng với bà ta. PATTERXON: Cậy đẩy tôi đến nước này sao? Cậu vẫn cứ chứng nào tật ấy…(với LAMBRINI) Mụ nói đi, ta có thể giúp gì cho mụ được? LAMBRINI: - Bà có thể giúp cho tôi được gặp con. Con trai tôi bị tối tăm ở trong ngục kín, bị lạnh lẽo trước cái chết. Tôi phải đến thăm nó. Tay tôi phải băng bó lại cho nó… PATTERXON: - Theo ta biết thì pháp luật không cho phép làm thế. Có phải không, cậu GIOOC? LAMBRINI: - Luật pháp à? Con trai tôi bị giam vào ngục không phải theo pháp luật. Nếu cần xử tội nó, sao không mang nó ra tòa. Sao không để mọi người biết rõ con tôi phạm tội gì. Con tôi bị xử bí mật, ngay trong nhà giam… KET: - Bà cứ nói như con bà không có tội gì. Tôi cũng như cả gia đình đều thông cảm nỗi đau khổ của bà, nhưng con bà là tên giặc. LAMBRINI: Con tôi không phải là giặc KET: - Sao? Người ta chẳng thấy tay con bà cầm vũ khí là gì? LAMBRINI: - Nhân dân giao vũ khí vào tay ai thì người đó là chiến sĩ PATTERXON: - KET! Thôi, con…(với LAMBRINI) Tôi không thể hiểu nổi câu chuyện tối tăm và khó hiểu này. LAMBRINI: - Cuộc sống của một chiến sỹ trẻ tuổi mà bà cho là chuyện tối tăm và khó hiểu ư?...Nỗi bất hạnh của tôi, bà cũng cho là chuyện tối tăm và khó hiểu ư?...Rồi cả đến mái tóc bạc vì đau khổ của tôi nữa?...Hỡi người mẹ nước Anh, người hãy bỏ những lời ấy đi, kẻo trời sẽ trừng phạt đấy! GIOOC: (khẽ với KET) - Ở đây, trong những trường hợp như thế này, nói trời là họ ám chỉ người…không phải trời mà chính là con người đã gài bom, chôn mình…Cần phải nói thật mềm mỏng với bà ta…Hết sức mềm mỏng mới được… PATTERXON: - Cậu GIOOC, xin cậu cho tôi thoát khỏi cái chuyện này đi. Tôi thấy rõ là mụ ta đến đây doạ dẫm chứ không phải thỉnh cầu. LAMBRINI: - Tôi không doạ ai cả. Tôi đến đây nói chuyện với bà. Tiếng nói của những người mẹ đều giống nhau trên khắp thế giới. Tôi nói chuyện với bà bằng thứ tiếng nói ấy… PATTERXON: (đứng dậy) - Ta không làm gì có tiếng nói chung với mẹ tên tội phạm. Cậu GIOOC, cậu có nghe thấy tôi nói gì không? Dẫn mụ đàn bà này ra khỏi đây ngay. GIOOC: (bối rối nhìn LAMBRINI) - -Ta đi đi … LAMBRINI: (Giơ tay cản GIOOC lại, nói với bà PATTERXON) - Tôi đã qua khắp các phòng công vụ ở dinh thống đốc. Tôi đã đứng đợi ở khắp các hành lang. Đâu đâu cũng chỉ thấy lạnh lẽo và mốc meo. Trong tim người cũng lạnh lẽo và mốc meo. PATTERXON: (Tức giận) - GIOOC! Sao cậu cho con mụ này ăn nói với tôi như thế? LAMBRINI: Ai cấm được tôi? Dân đảo này chỉ khuất phục có trời và Tổ quốc thôi! PATTERXON: Bước ngay đi!... LAMBRINI: Người dân đảo này bao giờ cũng cảm thấy mình đứng cao hơn kẻ thù GIOOC: Ta đi thôi, tôi xin bà… LAMBRINI: Dân đảo này chỉ nói chuyện bình đẳng với bạn… PATTERXON: KET! Hình như con muốn xem hầm ngầm đảo Sipro…Thì chính cái hầm ấy đã tự bò tới nhà ta đấy. Chắc hẳn con vừa lòng rồi chứ?- (KET mỏi ngả mình xuống ghế bành) RANPHƠ: (Vừa rất vui, mặc quân phục mùa hè Thế là thoát nợ! (Nhìn thấy LAMBRINI, tối sầm mặt lại) -À! …Mụ này lại đến tận đây kêu nài kia à? Không ăn thua gì đâu! Chính con của mụ đã không muốn nhẹ tội kia mà. Hắn không chịu khai ra các tên đồng lõa. LAMBRINI: - Con tôi không có đồng lõa. Con tôi chỉ có các đồng chí. Con ta là lính. RANPHƠ: - Không có chính quyền thì làm sao có người lính! Các người làm gì có chính quyền. Mụ có hiểu điều đó không? LAMBRINI: - Chính quyền ở trong trái tim chúng tôi KET: - Bà ta nói thật là nhiệt tình! Cậu GIOOC ạ, trên đảo này, ai cũng nói nhiệt tình như vậy cả sao? GIOOC: - Cũng gần như vậy…Ở đây toàn bọn cuồng si cả. Cháu KET ạ…Mà sự cương si có một cái gì giống như chất thơ… RANPHƠ: - Và giống như sự điên rồ KET: - Anh RANPHƠ, chúng ta cần đến cái đảo này lắm sao? RANPHƠ: - Chúng ta bảo hộ cho họ. Cho đến khi họ trưởng thành em ạ…Sau đó, tất nhiên ta sẽ giao cho họ tự trị. LAMBRINI: - Bảo hộ…Nghe ta nói đây, ông thiếu tá. Ông còn trẻ lắm. Nhưng ông có thấy con trẻ bảo hộ người già bao giờ chưa? Ngôn ngữ của chúng tôi lâu đời hơn ngôn ngữ của các ông. Đất đai của chúng tôi được cày cấy, được tưới bằng máu và biết yêu tự do trước đất đai của các ông rất nhiều. Đảo này cùng tuổi với trái tim của nhân loại. Đảo này rất cổ kính, đồng thời bao giờ cũng vẫn trẻ như chính trái tim con người. RANPHƠ: - Mụ không thấy là mụ nên ra khỏi đây ư? Bước ngay! LAMBRINI: - Tôi muốn gặp con tôi. Ông cho tôi được gặp con tôi chứ? RANPHƠ: - Không (LAMBRINI nhìn chằm chằm vào mặt từng người. Im lặng. Sau đó quay ngoắt đầu bước ra) RANPHƠ: GIOOC, ông xem mụ ta đã thực ra khỏi nhà chưa? (GIOOC ra) PATTERXON: Sao mụ ta lại vào được nhà này nhỉ? RANPHƠ: Đều là do chủ nghĩa tự do muôn thuở của cậu GIOOC thôi PATTERXON: Vừa mới rồi, mấy mẹ con đang thật là ấm cúng dễ chịu…Mẹ thấy thật là yên tâm. Ôi, đầu óc tôi…cái đầu khốn khổ của tôi… KET: Con lấy thuốc cho mẹ nhé! PATTERXON: Thôi…mẹ đi nằm đây (đứng dậy khó nhọc, ra) (KET và Ran phơ ngồi xuống đi-văng) KET: (Sau một lúc ngừng) - Cho em điếu thuốc lá RANPHƠ: - Em không được vui à? (ngừng) Em vẫn còn giận anh? KET: - Không. Lời người đàn bà vừa rồi làm em xúc động RANPHƠ: Dân đảo Sipro này rất sôi nổi. KET ạ. Họ sẽ phóng đại mọi thứ. Giống như trẻ con và…thi sĩ ấy (cười) KET: Anh cười à? Anh RANPHƠ ạ, em vẫn biết là anh ở đây chẳng dễ chịu chút nào… RANPHƠ: (Ngả đầu vào vai KET) Anh mệt mỏi lắm rồi…Nhưng chẳng bao lâu nữa chúng mình sẽ đi khỏi nơi đây. Em định sẽ đi đâu hưởng tuần trăng mật? Tirôn? Lamã? Viễn Đông? Hay là ta lại về nơi em sinh trưởng? Ta lại tới thăm khu vườn của chúng ta ở Kan-cút-ta?... KET: Để anh tự chọn lấy RANPHƠ: Có em thì đi đâu, anh cũng cứ sung sướng…vì tình yêu của đôi ta cũng cổ kính và bao giờ cũng vẫn trẻ như chính trái tim con người (cười) KET: Đây không phải là câu nói của anh! Anh nghe được ở miệng người đàn bà kia…Anh ăn cắp của Đảo Sipro! (Hôn RANPHƠ. Lạ chưa, lúc nào em cũng cứ thấy như người đàn bà kia đang đứng trước mặt em. Dù sao em vẫn cứ cảm thấy như chúng ta có điều gì không phải đối với họ… RANPHƠ: Em là một con biến sắc nhỏ đáng yêu, KET ạ! Mỗi lúc em một khác. Không sao đếm suể đã bao lần em thay đổi mầu tóc, kiểu chải đầu, nước hoa và ý nghĩ- đấy là anh chưa nói tới các kiểu quần áo… KET: (Nép mình vào người yêu) Đó là cách tự vệ của em. RANPHƠ: Thế kẻ địch của em là ai? KET: Đôi mắt của anh. Cứ khi nào mắt anh nhìn qua dáng em là em phải lập tức thay đổi màu ngay. RANPHƠ: Em biết không? Anh thích mọi thứ màu của em… KET: Anh muốn nhảy không? RANPHƠ: (Lắp đĩa hát vào máy) Chính điệu nhạc này đã làm chúng mình quen nhau. Em còn nhớ hôm đầu tiên chúng mình mới gặp nhau không? (Nói xong bước lên mời nhảy. Ngoài cửa sổ màu trời dịu dần. Có tiếng còi ôtô. Họ không chú ý tới. Kít-xơ hiện ra ở ngưỡng cửa. Anh mang những chai rượu trắng. Anh mặc quần áo đại úy. Đó là một người đàn ông khoảng 40, da xạm nắng, nét mặt khắc khổ và tóc bắt đầu lốm đốm bạc.) KITXƠ: Báo động! Kitxơ bay tới phá tổ uyên ương! Diều hâu thần Kít-xơ bay tới! Sao? Cô cậu vẫn nhảy à? KET: Chúng em đang đợi vỗ tay, anh Kitxơ ạ RANPHƠ: Vì là lần đầu nên chúng tôi cần có người động viên KITXƠ: Cô cậu là lần đầu à? Lần đầu nhảy hay lần đầu yêu? KET: Ít ra thì anh cũng quên rằng anh Ran phơ mới lần đầu lên thiếu tá! KITXƠ: Cái đó thì đúng rồi. Tôi vẫn cứ quên là cậu ấy lại cấp cao hơn tôi…buồn cười thật! Tôi xin quẳng ngay đống chai lọ này xuống sàn để vỗ tay hoan hô cả đôi. Một…hai…Nhưng cô cậu có ngại những cái vỗ tay này giá quá đắt không KET: Không biết xấu à, anh Kitxơ? Chẳng lẽ loại diều hâu lại bủn xỉn thế ư? Tính anh Kitxơ xưa nay có thế bao giờ đâu… KITXƠ: Trời! Tôi chỉ lo cho lợi ích chung của chúng ta thôi. Cô cậu nên uống rượu vang này đi thì sẽ có tiếng vỗ tay ngay. (nghiêng đầu chỉ về phía đống chai) Đây là “Kumandaria”. Những cái chai này chứa đựng tất cả những cái vỗ tay của mùa hè đảo Sipro. KET: Những phát súng lẫn tiếng bom nổ nữa chứ KITXƠ: (Mở nút một chai, cầm cốc) Thứ vang này già hơn năm ngàn tuổi. Xưa Platôn và Aritxtotan đã từng uống thử vang này. Và 19 năm trước đây, tôi đã từng uống nó ở Châu Phi. Với dân Đảo này, đảo Sipro. Khi ấy tôi cùng với họ chiến đấu chống bọn phát xít Ý. Họ là lính tình nguyện. Tôi chỉ huy họ. Sau đó phát xít đầu hàng…Họ trở về để cày ruộng nấu rượu đẻ con…(uống) còn tôi thì… RANPHƠ: (với két) Cách đây không lâu, anh ấy xuýt nữa bị bắn chết trên núi KITXƠ: Họ phục kích rất khéo…Trời, người tôi đang run lên vì… KET: Anh sợ à? Con diều hâu Kít xơ mà từng làm rung chuyển cả rừng núi Mã Lai kia mà? RANPHƠ: Em đừng nghe anh ấy. KET ạ, uống cốc thứ nhất bao giờ anh ấy cũng biến đổi đi như thế. KET: Em cảm thấy đây không phải là cốc thứ nhất… KITXƠ: Tôi nói chuyện thực. Cô đã nghe hết đâu. Bao giờ cũng vậy, mỗi khi nổ súng với dân đảo Siprơ, người ta cũng run lên… Không phải vì sợ mà vì buồn cười, buồn cười quá!…Tôi sực nghĩ là đầu tôi sẽ phải nhận viên đạn của một đứa trong số lính cũ của tôi, tức là trong số bạn bè mà tôi cùng chiến đấu và cùng ăn mừng thắng trận. Thật là buồn cười… KET: (Với RANPHƠ -Có nhiều người như thế trên núi không anh? RANPHƠ: Anh không biết. Nhưng sau một trận xô xát mới đây, trong số du kích bị giết có hai thằng quen biết của anh Kitxơ. Anh ấy nhận ra xác chúng nó (cười và chạm cốc với Kitxơ. Ông chỉ huy cũ đã cho chúng nó thăng cấp lên đến tận thiên đàng… KITXƠ: (Dậm mạnh xuống bàn, mắt anh bỗng méo đi vì tức giận). Im ngay!... tôi đã xin cậu là đừng bao giờ nói thế…Cậu không biết …Hôm ấy tôi không bắn phát nào… RANPHƠ: Thôi, xin anh…Đừng nổi cáu thế…(Ngừng, Kitxơ cầm chai rượu và dốc chai lên tu). Anh làm gì thế kia…Hãy đợi đông đủ đã chứ? KET: Em cũng muốn uống ngay bây giờ. Đừng nghe anh ấy, anh Kitxơ ạ! Anh rót cho em với RANPHƠ: Thôi thế hai người uống đi. Tôi là chủ nhà tôi phải tỉnh mới được KET: Thưa chủ nhân, ngài mang cho chúng tôi thức nhắm chứ, về anh bảo VIKI dọn bàn ngoài hiên nhé RANPHƠ: Hừm…cô lại đổi màu rồi, tiểu thư biến sắc ạ (ra) KET: Anh có nghe thấy anh RANPHƠ gọi em là con gì không? KITXƠ: Cô bao giờ cũng vẫn thế…Bao giờ cô cũng vẫn là con gái của mẹ cô… KET: Anh tin chắc như thế à? KITXƠ: Tôi hiểu cô rất rõ. Rất rõ. Và cô đã biết thế từ hồi cô còn ở Luân đôn kia…theo tôi thì chính vì vậy mà chuyện chúng ta hỏng…Nhanh chóng đến thế! Phụ nữ không thích ai đoán trúng tâm can họ. Tôn giáo cũng thế!...Vì vậy kẻ ngốc lại hay được lòng phụ nữ. Hay là những kẻ biết cách giả vờ như ngốc. KET: Anh ám chỉ Ran phơ chứ gì? Anh vẫn còn yêu em thế kia à? KITXƠ: Làm gì có cô đâu. Tôi không biết cách yêu thứ gì không có… KET: Thế mà anh vẫn cứ yêu em… KITXƠ: Nhiều người biết rằng không có chúa…Thế mà họ vẫn cứ thờ chúa…Ta cạn cốc nào! KET: Vì chủ nghĩa vô thần tôn giáo của anh! KITXƠ: Vì chúa không tồn tại của tôi! ĐÊVI (Vào mang theo bọc ở nách, nhìn thấy Kitxơ mắt ĐÊVI tươi lên) Hê-lô, Kitxơ! KITXƠ: ĐÊVI! Cậu định đi đâu thế? ĐÊVI: Đi tắm! Mình chưa chịu bỏ ngày nào. Bao giờ cũng đi tắm vào giờ này. Mình thú giờ này…Đêm xuống, không biết tại sao người ta mới cảm thấy một cách đặc biệt, thế nào là biển…(Hai người nắm chặt tay nhau, rồi vỗ vai nhau) Ê, lính tráng… KITXƠ: Cậu uống với mình một chút nào. Ngồi xuống đây. Biển nó không chạy trốn đâu mà lo. KET: Em vẫn chưa hiểu, sao hai anh lại thân được với nhau nhỉ? ĐÊVI: Két ạ, em nên vào giúp mẹ mặc quần áo thì hơn. Mẹ đang bực mình và càu nhàu VIKI mãi đấy thôi… RANPHƠ: (Đem khay vào) Đúng đấy, KET ạ. Em đi thay quần áo đi thì vừa. Ông Uyn-Xơn sắp tới bây giờ. KET: (đứng dậy) Tất nhiên rồi. Ai lại mặc quần áo này ra đón tiếp một nhân vật quan trọng như thế bao giờ! Đó là vị phù tá của ngài thống đốc kia mà! (với Kitxơ Xin lỗi anh Kit xơ nhé! Nhưng đôi khi vì lịch thiệp con biến sắc không được phép thay đổi màu trước mặt mọi người…(cười, đi ra) ĐÊVI: Đó không phải là ngụy biện, Kít xơ ạ. Cậu thử nhớ lại những kỳ thi hồi còn đi học mà xem. Trong có hai tiếng đồng hồ mà phải giải đáp biết bao nhiêu thứ ! Do không đủ thời gian mà người hóa mệt mỏi, cáu kỉnh rồi tuyệt vọng…Trung bình người ta sống gần 50 năm. Bỏ đi 10 năm, 20 năm thời kỳ đầu chưa biết gì cả. Còn lại bao nhiêu? 30 năm! Trong ngần ấy thời gian phải giải quyết biết bao nhiêu vấn đề, làm bao nhiêu việc! Con người chạy ngược chạy xuôi, luôn vấp ngã, mệt nhoài…Mà cái chết đã đứng đâu đây lù lù trên đầu chúng ta như ông giám khảo nóng vội tay cầm đồng hồ: “Hết giờ rồi! cậu bé trẻ tuổi ơi, nộp bài đi thôi…” Cậu ta còn trẻ thật và đã được sống bao nhiêu đâu… Con người ta ít nhất phải sống 200 tuổi! Mà chuyện đó hoàn toàn có thể làm được. Về lý thuyết, đã được xác nhận rồi. Đó là mục đích công việc của mình Kít xơ ạ. RANPHƠ: Mời cậu uống một cốc GIOOC: (vào, vỗ tay) - A! Gì thế này? Ra các cậu bắt đầu rồi! ĐÊVI, cháu bỏ biển cả để vào chỗ nước xoáy này à? RANPHƠ: Vậy cậu đi mau lên! ĐÊVI: Cháu đi đây! Tới giờ rồi, Dù có ngồi giải đáp các bài toán như viết các bài báo, có tính chất toàn nhân loại, cũng vẫn không được phép bỏ mất tính nết đúng giờ, bản chất của người Anh… GIOOC: Cháu nên đem một tên lính đi theo hộ vệ ĐÊVI: Không cần đâu ạ… VIKI: (chạy vào, ngăn ĐÊVI) Cậu quên khăn mặt ạ! GIOOC: A, cảm ơn VIKI…(ra) RANPHƠ: Ở đây, trên đảo siprơ, anh ĐÊVI sao có vẻ như không được khỏe? Hay tại làm việc quá sức? Hay tại khí hậu. KITXƠ: Lẽ ra ĐÊVI phải sinh ra ở thời đại khác mới đúng VIKI: (Với RANPHƠ: Ngoài hiên đã bày biện xong rồi ạ (tiếng ôtô đang chạy vào cổng) RANPHƠ: Chắc là ông Uyn-xơn, ra xem ai đấy, VIKI (VIKI chạy ra hiên rồi quay vào ngay) VIKI: Không phải ngài…mà chính là cái ông…cháu không biết tên ông ấy…mỗi khi cậu nói tới ông ấy, cậu vẫn gọi ông ta là ông Ních xơ ngậm miệng… RANPHƠ: A, cái ông chỉ nghe chứ không nói chứ gì? Chúng tôi đặt tên cho ông ta như thế thật…(cười, nghiêm giọng với VIKI). Nhưng chị thì phải gọi ông ấy là ông Ních xơ. VIKI: Vâng ạ, thưa cậu (Nich xơ hiện ra ở ngưỡng cửa. Mặt hắn tái nhợt, nhiều nếp nhăn. Tóc đen ra đường ngồi ở giữa. Mặc quần áo rất khắc khổ như thầy tu. Nét mặt chán nản, dáng đi nhẹ nhàng. Ít cử động, nhưng mắt rất sáng. Hắn cúi đầu chào) RANPHƠ: Ních xơ, cậu đến đây thật là đúng lúc, lão già ạ! GIOOC: Sao lại gọi anh ấy là lão già! Mới trẻ măng, còn nhiều tương lai. Sao anh lại nhớ đến chúng tôi thế? KITXƠ: Lúc nào cậu ấy cũng vẫn nghĩ tới chúng ta. Không phút nào quên chúng ta đâu. Đúng không, ních xơ? NICHXƠ: (Mỉm cười, gật đầu) RANPHƠ: Có vẻ cậu ấy biết chọn lúc nào nên đến! Chúng mình đang đợi ông Uyn xơn (tiếng xe ôtô. Ông ấy đã tới. (RANPHƠ quay ra hiên. Tất cả, trừ kít xơ đều nhổm dậy, và đứng nghiêm chờ. Uyn xơn vào. Đó là một người có tuổi, dáng điệu quý phái, giọng nói hách dịch và lúc nào ông ta cũng cố làm cho giọng nói của mình dịu đi) UYNXƠN: Chào các ông! Rất sung sướng được gặp các ông, Ran phơ, bà PATTERXON thân mến của chúng ta có được khỏe không? RANPHƠ: Mẹ cháu và em cháu sắp ra bây giờ. Vừa xảy ra một chuyện rất khó chịu nên mẹ cháu hơi không được vui… GIOOC: Thôi! Đừng nhắc tới chuyện cũ nữa. Không nên nhắc tới chuyện ấy làm gì. UYNXƠN: Chuyện gì thế? Ran phơ RANPHƠ: Con mụ LAMBRINI vừa đến đây UYNXƠN: Hả, hiểu rồi…con mụ tội nghiệp ấy đến không thiếu chỗ nào. À, mà các ông có biết hôm nay viên thư ký đã trao cho tôi cái gì không? RANPHƠ: (lại gần) - Gì thế? UYNXƠN: Một bó thư của dân địa phương. Các ông nghe này: Tất cả bọn họ từ già tới trẻ đòi – đòi nhé! Phải thả tên tù Ki-ri-a-ku-lix ấy ra. Và họ xin thế mạng, rồi muốn bắn chết ai trong bọn họ thay vào đấy cũng được…Tính cuồng si làm con người thành như thế đấy! (Bà PATTERXON và KET bước xuống cầu thang) PATTERXON: Bác Uyn-xơn! Bác Uyn-xơn thân mến! Thật sung sướng được Bác lại thăm. Bác vẫn chu đáo với bạn bè cũ thật đấy. UYNXƠN: Đã ba mươi năm nay, tôi cũng vẫn tự coi mình là người bạn trung thành của gia đình PATTERXON! (Hôn tay bà PATTERXON. Quay lại Két). Cháu cho phép ông bạn già hôn cháu chứ? Mà sao chưa thấy ĐÊVI? GIOOC: Cháu nó đang ngoài bãi biển, sắp về bây giờ… UYNXƠN: Trước đây một tháng tôi được gặp giáo sư Temphi, giáo sư khen ngợi ĐÊVI lắm và gọi ĐÊVI là vinh quang tương lai của khoa học. Được nghe một câu khen cao như thế ở miệng một ông già xưa nay vẫn khắc nghiệt và dè dặt như Temphi mới thấy hết được giá trị của câu khen đó. RANPHƠ: Có lẽ mời tất cả ra ngoài biển chứ ạ? PATTERXON: Tất nhiên! Bác Uyn-xơn thân mến, bữa ăn bày ở ngoài trời. Chúng tôi còn nhớ là bác rất yêu thiên nhiên! UYNXƠN: Cảm động quá, bác PATTERXON ạ (tất cả ra ngoài biển) KITXƠ: (Đưa tay cho GIOOC) Chúng ta có 2 người phụ nữ thì có những người khác dân rồi. Tôi chỉ còn có ông… GIOOC: Xê ra! Sặc mùi rượu, đồ rượu chè đến tởm! Sao cậu có thể đùa tếu ở đây được nhỉ, trước một cảnh đẹp vĩnh cửu như thế này! Nhìn xem kìa, hoàng hôn đang tắt dần, đẹp chưa!...Nữ thần Euôx trẻ tuổi hiện ra khỏi bóng đêm với 10 ngón tay đỏ rực. (Tiếng chuông điện thoại, GIOOC nhấc ống nói) GIOOC: Alo! Vâng, vâng… ai thế? Ở trạm tiền tiêu à? Cấp bách lắm không ạ? Tôi đi mời ngay bây giờ. Ran phơ! Ra nghe điện thoại. RANPHƠ: (Vào, khoác tay Két) Chuyện gì thế ạ? GIOOC: Ngoài trạm gác gọi điện thoại về. Chắc có việc khẩn cấp RANPHƠ: Thiếu tá RANPHƠ đây. Cái gì? Anh điên à?...Vô lý! Ở đâu…Thế mắt các anh để đâu? (vứt ống nghe xuống nhìn bằng đôi mắt mở hẳn). Két!...Kít xơ! Bọn du kích bắt cóc mất ĐÊVI rồi… Bắt ngay cách nhà có mấy bước… (Két vội chạy đi ra vườn) GIOOC: Đừng để mẹ cháu biết vội (chạy theo Két) KITXƠ: Bị bắt! ĐÊVI bị bắt cóc? ĐÊVI… RANPHƠ: (Nhấc ống nói) - Alo RANPHƠ đây! …Cho bao vây ngay tất cả các khu vực phố. Khám xét từng nhà một. Bắt tất cả những kẻ tình nghi, giải về sở cảnh sát. (đội mũ chạy đi) KITXƠ: (đau đớn) - ĐÊVI! ĐÊVI! -------------------------------- CẢNH HAI (Két đi đi lại lại lo lắng, Gióoc vào, buồn bã GIOOC: Mẹ cháu thế nào ? KET: Suốt đêm qua mẹ cháu không chợp mắt được chút nào. Cứ chốc chốc lại nhỏm dậy xem anh ĐÊVI về chưa. GIOOC: Ngay cả khi ba cháu mất, mẹ cháu cũng chưa bao giờ đau đớn đến mức này. Cậu chưa thấy mẹ cháu như vậy bao giờ. KET: Nếu như anh ĐÊVI có làm sao cháu ân hận suốt đời, chỉ vì cháu mà anh ấy đến đây…Trời, cậu GIOOC ạ! Sao cháu lại dẫn anh ấy đến đây nhỉ? GIOOC: Bấy giờ cháu có biết đâu…cháu có biết gì đâu…cháu chưa thể hình dung là ở đây sẽ nguy hiểm như thế nào. KET: Thế nào anh?! RANPHƠ: Đừng nhìn anh như vậy. Anh không có tin gì mới đâu KET: Anh về chỉ để nói với em như thế phải không? RANPHƠ: Suốt 2 ngày đêm anh có được ngủ đâu. Tự tay anh hỏi cung tất cả những tên bắt được…Anh không có lỗi gì cả…Ôi! Anh buồn ngủ…anh cần nghỉ ít ra cũng là một tiếng. Nếu không anh không thể làm việc được. GIOOC: Đúng, RANPHƠ đừng cáu kỉnh. Hãy nghỉ ngơi một chút cho lại sức. RANPHƠ: Nếu trực ban gọi điện thoại cậu đánh thức cháu (RANPHƠ vào) GIOOC: RANPHƠ có thể làm tất cả những gì nó có thể làm được mà cháu còn làm nó buồn thêm làm gì nữa (tiếng chuông điện thoại) GIOOC: Alo! Ai? Vâng tôi đây, vâng, GIOOC….Vâng tôi nghe đây! (nét mặt trở thành nghiêm nghị và chăm chú. Tôi đến gặp à? Được… Tất nhiên là có thể được. Tôi đi bây giờ. (đặt ống nghe). Két, cậu sẽ về ngay, đợi cậu ở đây nhé… KÉT: (lóe một tia hy vọng bất ngờ Có tin gì về anh ĐÊVI ạ? Sao cậu xúc động thế, cậu GIOOC? GIOOC: Còn chưa biết. Cậu sẽ kể cháu nghe sau. Nhưng phải đi xem thế nào đã (chạy ra) (Bà PATTERXON vào, lưng còng, tóc không chải. Mặc áo ngủ trắng) PATTERXON: con mụ ấy lại đến. Mụ ta đứng ở đầu giường mẹ rồi cười. Mẹ vừa định thét lên thì mụ ta đã biến mất. KET: Mẹ mê sảng đấy thôi! (ôm mẹ dìu mẹ ngồi vào ghế bành) PATTERXON: rõ ràng mẹ nhìn thấy mụ ta. Mụ còn cười diễu mẹ…Nhưng không sao, không sao! Hôm nay RANPHƠ sẽ dẫn ĐÊVI về cho mẹ. KÉT: Vâng, vâng, thưa mẹ. Mẹ đi nghỉ đã. Mẹ cần nghỉ. Hễ anh RANPHƠ về con sẽ báo mẹ ngay. PATTERXON: Không. Mẹ muốn ở đây để hôn ĐÊVI đầu tiên đã KET: Cũng được. Nhưng mẹ hãy lên nhà mặc quần áo đi. Mẹ chải đầu đi nữa. Nhỡ có khách tới. PATTERXON: (khóc) Chờ họ tới! Chờ tất cả quan thống đốc, cả bác Uyn-xơn và tất cả các sĩ quan, tất cả quân đội! Cho họ nhìn thấy cái bất tài của họ đã làm mẹ thành thế nào! Chính họ đã làm cho con mẹ bị bắt cóc. VIKI: (Mang áo khoác tới)- Đã đến giờ bà uống thuốc rồi ạ. PATTERXON: ĐÊVI nó có định rời khỏi phòng thí nghiệm đâu. Nhưng mẹ lại bảo nó: “Đi với mẹ con ạ, vừa nghỉ ngơi một chút cho khỏe, tránh cái sương mù Luân Đôn này ít lâu!”. Mẹ cứ năn nỉ nó mãi, chính mẹ đã dẫn nó tới cái đảo này. KET: Mẹ hãy uống thuốc đi đã. Mẹ sẽ trấn tĩnh lại (Lấy thuốc trong tủ rồi pha ở chiếc bàn con, Két đứng quay lưng ra cửa và không nhìn thấy bà LAMBRINI và GIOOC đi từ ngoài hiên vào phòng) PATTERXON: Ta lại thấy con mụ đàn bà này…Két! Két! Mẹ lại thấy cái bóng ma ấy ảm ảnh… KET: (Quay lại tay cầm thìa run run) Thế là thế nào, cậu GIOOC? GIOOC: Bà này biết tin đích xác về ĐÊVI. Bà ta tự đến đây kể chuyện KET: Cậu gọi anh RANPHƠ! mau lên! GIOOC: Không, không được…Gọi RANPHƠ cũng chẳng ích gì. Bà ta tự đến đây. Bà ta không sợ chúng ta đâu. PATTERXON: Mụ biết con ta ở đâu rồi chứ? Nó còn sống chứ? Tại sao mụ không trả lời? Bảo mụ ta nói đi! Nó còn sống chứ? LAMBRINI: Tôi sẽ nói. Nhưng chỉ hai chúng ta nói chuyện với nhau thôi. KET: Mẹ tôi không được khỏe. Bà cứ nói với chúng tôi LAMBRINI: Tôi muốn nói chuyện với người mẹ. Cô, chồng chưa cưới của cô, roi vọt của hắn, đến vàng của các người cũng không thể bắt ta nói được 1 lời nào. Chỉ có 2 người mẹ mới hiểu nổi nhau thôi. GIOOC: (với két) Cậu cháu ta vào nhà đi. Không ép buộc được bà ta điều gì đâu. (Két và GIOOC ra) PATTERXON: (Đứng dậy, mặc áo khoác) Mụ nói đi! LAMBRINI: Tôi muốn nói về Bà…(ngừng) Nếu như con tôi bị treo cổ thì người của chúng tôi sẽ giết con bà PATTERXON: Sẽ giết con ta ư? LAMBRINI: Nếu các người thả con tôi, thì người của chúng tôi sẽ thả con bà PATTERXON: (Ngả xuống ghế bành) Nghĩa là chính mụ đã… LAMBRINI: Vì con, người mẹ có thể làm được mọi việc… PATTERXON: (Căm hờn nhìn đối phương) Thế mà mụ còn dám vác mặt tới đây để ra điều kiện cho ta? Mụ không sợ hay sao? LAMBRINI: Người mẹ không sợ gì cả PATTERXON: Ta sẽ bắt mụ phải sợ, ta sẽ có cách (lớn tiếng) RANPHƠ, cho gọi RANPHƠ! LAMBRINI: Bà còn kịp gọi thiếu tá. Tôi không chạy đâu mà lo. PATTERXON: Mụ nói đi, con ta giờ ở đâu. Nói cho ta nghe, hay…cho cả RANPHƠ nghe nữa. Và không kèm một điều kiện gì cả! Ta sẽ bắt mụ phải nói! (tức giận) RANPHƠ sẽ kéo lưỡi mụ ra và bắt mụ phải khai cho thật ở ngay đây! Ngay trước mắt ta! Ngay bây giờ LAMBRINI: Các người đã hành hạ thân ta suốt một tháng nay rồi. Các người đã tra trấn con ta ở trong ngục, tức là các người đã xé thân ta ra làm trăm mảnh. Ta đã quen rồi. Tốt hơn là người nên ngồi yên và nghe ta nói. PATTERXON: Ta sẽ nói chuyện với mụ theo ý ta muốn. Mụ đang ở trong tay ta! Đừng quên điều đó. LAMBRINI: Ta ở trong tay các người từ khi các người bắt mất con ta…Hôm qua ta ở nhà, hôm nay ở đây, mai có thể ta sẽ ở trong ngục hay dưới mồ. Cái đó đối với ta có gì là hệ trọng. Bây giờ ở đâu ta cũng đau khổ. Nhưng cả người lính gác và hàng rào giây thép gai có ăn thua gì đâu? Ngươi cũng vẫn khổ sở. Người là tù binh của chúng ta. Người cũng ở trong tay ta. Cả hai chúng ta đều cùng chung một số phận, hỡi người mẹ nước Anh! Ngươi đang rên rỉ. Nhìn mắt ngươi ta thấy rõ là ngươi đang đau đớn. Nguơi cũng đau đớn như thế khi đang để đứa con trai. Bây giờ ngươi đừng giả dối nữa. Chúng ta sẽ bắt đầu nói chuyện với nhau. (Ngừng, im lặng lắng sâu) PATTERXON: (đột nhiên) Bà gặp con trai tôi rồi chứ? Nó vẫn còn sống chứ? Không ai làm gì nó chứ? LAMBRINI: Hãy yên tâm. Chúng tôi không dùng roi vọt đánh ai cả. Không bắt ai nhịn ăn nhịn uống, cũng không bắt ai ngủ dưới đất cả. PATTERXON: Bà đã gặp nó? (Mặt bà dịu lại, cơn giận nhẹ đi, bà đưa khăn tay lên lau nước mắt) LAMBRINI: Chưa, nhưng nếu cầu tôi có thể đến gặp PATTERXON: Bà có thể chuyển giúp gì tới con trai tôi được không? Từ bé nó vẫn dễ bị lạnh, nó vẫn hay bị viêm họng…Có cái áo này… (đến mặc áo, sờ tay lên áo quần của con) có những thứ nó vẫn ưa thích. Hay là bà đem cho nó cuốn sách. Để nó đỡ buồn LAMBRINI - Vì con tôi, tôi có thể làm được mọi thứ. Còn bà, có thể vì con bà mà đến gặp con tôi được không? Có thể chuyển cho nó cái chăn, và ít thuốc lá được không? Bà có được phép vào chỗ bị giam không? PATTERXON - Xưa nay chưa có ai dám từ chối tôi điều gì cả. Chỉ lương tâm tôi là có quyền cấm đoán tôi thôi. LAMBRINI - Vậy lương tâm bà bảo thế nào? PATTERXON - Tôi chỉ có thể nói được một điều. Hãy thả con tôi ra. Việc đó sẽ giúp tôi xin quan thống đốc tha tội cho con bà. Nhưng trước hết hãy thả con tôi đã. LAMBRINI - Không. Thống đốc có thể sẽ từ chối. Không, hỡi người mẹ nước Anh, ta hãy đổi con cho nhau. PATTERXON - Không được….Đó là việc Nhà nước. Ta làm sao mà thuyết phục được cả nhà nước. Hơn nữa, lương tâm ta không cho phép ta làm việc đó. LAMBRINI - Thế mà lương tâm lại cho phép bà kết án con bà tội tử hình sao? PATTERXON - Các ngươi không thể giết được con ta ! Các ngươi không nỡ ! Chính bà cũng là một người mẹ. Bà là người mẹ… LAMBRINI - Sau khi các ngươi giết chết con ta, ta không còn là mẹ nữa, các ngươi sẽ thấy ta thành một con sư tử bị thương. PATTERXON - Ta sẽ làm mọi điều cho con bà được ân xá. Nhưng bà cũng nên chịu nhún nhường. Trước hết hãy thả con ta ra. Ta thề với bà là quan thống đốc sẽ đánh giá rất cao hành động của bà. Ta thề như vậy! lấy kinh thánh ra mà thề! Lấy tính mạng con ta ra mà thề như vậy.! LAMBRINI - Đổi con lấy con. Đó là ý kiến cuối cùng của tôi. PATTERXON - Bà đòi một điều không thể có được; ta nhắc lại: con bà đã bị kết án theo pháp luật của một đại cường quốc rồi LAMBRINI - Còn luật của chúng tôi là không chịu theo luật của các ngươi. PATTERXON - Sao bà lại bắt tôi phải công nhận luật của các ngươi. LAMBRINI - Không đâu. Vì vậy ta đừng nói chuyện luật pháp nữa. Ta hãy xử sự việc này theo trái tim của một người mẹ. Tôi với bà hãy nghe theo lời trái tim ấy, hãy đổi con cho nhau! PATTERXON - (tự nói với mình) Lạy chúa! Sao người nỡ để con chịu nhiều đau đớn thế này? LAMBRINI - Bà hãy cứ nghĩ kỹ đi. Bao giờ tôi có thể đến nghe bà trả lời? PATTERXON - Mai. Tối mai…. LAMBRINI - Thôi được (Định đi) PATTERXON - Khoan đã. Tối nay bà hãy đến gặp con tôi. Cầm hộ cuốn sách này. Thế nào, hôm nay bà sẽ đến gặp con tôi chứ. LAMBRINI - (cầm chiếc áo) Đừng tính chuyện theo dõi tôi. Không ăn thua gì đâu. Các ngươi có thể bắt tôi, hành hạ tôi, giết tôi nữa. Nhưng đừng hòng biết được con bà ở đâu. PATTERXON - Đừng nói thế. Chính bà đã bảo: Hãy cứ theo trái tim người mẹ. (thở nặng nhọc, đến tủ sách lấy 2 cuốn sách). Đưa hộ cho nó hai cuốn sách (nhìn xung quanh) Còn gì nữa nhỉ? Gửi cho nó gì nữa nhỉ. Hay là thứ quả gì nó vẫn thích. A, phải rồi (ngồi vào trước piano) -Bà nói giúp với con tôi là tôi rất yên tâm. Là tôi tin tưởng nó sẽ về. là tôi còn nhớ và vẫn hát bài hát của gia đình…(hát) Giòng họ vinh quang nhà ta ……..Từ đời thượng cổ xưa xa…. - Bà bảo rằng tôi vẫn cười. Tôi cười cả cái chuyện không đâu này nữa (Bỗng nhiên sụt sùi, gục đầu xuống đàn) LAMBRINI - (Đứng cạnh đặt tay lên vai bà PATTERXON) Tôi sẽ kể cho con bà nghe là bà đã hát, còn chuyện bà khóc, tôi sẽ giấu nó. Cả bà, cũng đừng nói với con tôi là tôi đã khóc. Vì ngày hôm nay bà cũng sẽ tới gặp con tôi chứ? Bà đã hứa thế mà… PATTERXON - Tôi sẽ đến gặp con bà. Nhưng hiện nó có tin là do bà bảo mà tôi đến không? LAMBRINI - Nó sẽ tin. Nếu như bà cũng bảo nó là tôi cũng hát, và kể rõ là hát bài gì. (cô nhớ lại, mắt tươi lên). Đây là bài hát nó vẫn ưa thích xưa nay. (hát) Hỡi người thân thương, trái tim ta ơi! Khi phải xa ngươi, đau đớn không cùng Hỡi người thân yêu, trái tim ta ơi! Khi phải xa ngươi, nỗi nhớ khôn nguôi Người đi xa cách, lòng ta đau đớn Hoa - Hoa kia cũng tàn, nhà sẽ nát tan Nước uống cũng chẳng còn. Bài này dân đảo chúng tôi hát cho người yêu và cho Tổ quốc. Đâu đâu người ta cũng hát. Bài hát cũng đơn giản như ngọn cỏ mọc trong thung lũng và trên những đỉnh núi cao ngất. (ngừng, cả hai, đều trầm ngâm) PATTERXON - Được. Tôi sẽ làm tất cả. Và các con chúng ta sẽ trở về với mẹ chúng. LAMBRINI - Bà tin như vậy ah? Thề đi ! PATTERXON - Xin thề ! LAMBRINI - (Long trọng thề tiếp) – Nếu như tôi nói sai thì chiếc áo lót của tôi sẽ thành vải liệm xác nó. PATTERXON - Xin thề ! LAMBRINI - (tiếp tục) – Nếu như tôi nói sai thì mặt trăng và các vì sao sẽ chiếu vào vũng máu của con trai tôi! PATTERXON - Xin thề ! LAMBRINI - Thì hoa tôi mang đến làm lễ cưới nó phải dùng làm hoa bày linh sàng nó. PATTERXON - Xin thề ! Xin thề… LAMBRINI - Bà đưa tay đây (ra cửa). Tạm biệt! PATTERXON - Tạm biệt. (LAMBRINI ra, bà PATTERXON còn lại một mình, đi đi lại lại, im lặng. Một lúc lâu) PATTERXON - (Ưỡn người, cương quyết và mạnh mẽ. Gọi to) - Két! Ranphow! GIOOC! Ra đây mau! Mau lên! Mau lên! Tôi đang cần gặp tất cả. ------------------------------------------ CẢNH BA (Vẫn căn phòng ấy. lại qua đi một ngày. Trong phòng đó GIOOC và RANPHƠ.) GIOOC - Hình như bà PATTERXON thôi khóc rồi phải không RANPHƠ - Ông Uynxơn đã tìm được cách an ủi bà cụ đôi chút. Bà cụ chỉ tiếp có ông ấy thôi. Ông ấy và Két! GIOOC - Ông ta nói chuyện gì với bà ấy mà lâu thế? RANPHƠ - Còn nói gì với một người mẹ mất con? Chắc chỉ là an ủi thôi. Cháu không thể làm thế được. Xưa nay vẫn kính trọng giòng họ PATTERXON, nhưng ngài thống đốc còn có thể làm được gì nữa đâu. GIOOC - Trong chiến tranh, đổi tù binh là chuyện thường chứ? RANPHƠ - Chiến tranh là giữa hai quân đội. đằng này chúng ta đánh nhau có phải với quân đội đâu mà là với bọn cướp. Đại cường quốc đâu lại có thể thương lượng đàm phán với những kẻ ở ngoài vòng pháp luật. GIOOC - Anh định nói là…chuyện Đôvi….thế là… RANPHƠ - Ngài thống đốc từ chối dứt khoát. Tất nhiên là ngài rất tiếc về chuyện này. Hôm đó mắt ngài rất buồn. Tất cả những ai dự buổi tiếp kiến đó đều không cầm được nước mắt. GIOOC - Hôm đó có đông không ?... RANPHƠ - Không. Chỉ có ông Uynxơn, bà PATTERXON, Kítxơ và cháu. Tất cả có bốn người. nhưng ai cũng cảm thấy như ngạt thở, thiếu khí trời, cứ như có hàng ngàn người trong ssos GIOOC - Ngoài bốn người ra, còn có bao nhiêu vong linh của giòng họ PATTERXON, những vong linh bị xúc phạm RANPHƠ - Mẹ cháu khóc nức nở và khẩn khoản mãi…Mẹ cháu còn định quỳ xuống nữa kia. Cảnh tượng hôm đó thật là khủng khiếp! Một cái cây cao quý, kiêu hãnh mà chúng ta thường ngắm nghía cảm phục bỗng nhiên gãy gục ngay trước mắt chúng ta. GIOOC - Thật là một người mẹ tội nghiệp. Khổ cho thằng ĐÊVI bất hạnh. RANPHƠ - Án tên Kiriakulich thi hành ngày mai GIOOC - Lạy chúa ! Sao ngươi bắt nhà PATTERXON phải chịu nỗi đau khổ tới nhường này. (ngừng, GIOOC lắng tai nghe.) (tiếng phanh rít.) GIOOC - Ai thế nhỉ? RANPHƠ - Kít xơ ! Chỉ có hắn mới có lối phanh xe như thế. Có lúc đến gãy cổ mất thôi. Cậu có biết thái độ hắn khiêu khích đến mức nào, trong buổi tiếp kiến không? Hắn hét lên với quan thống đốc, với cả ông Uyn xơn GIOOC - Anh ta chỉ là một thằng điên… RANPHƠ - May không ai chú ý đến thái độ quái lạ của hắn. KÍT XƠ - (vào, lê chân) – A ! Đồ khốn nạn, đồ đê hèn, các ngươi hại mất Đê vi rồi. Đồ khốn khiếp! GIOOC - Anh ta lại say rồi ! Đừng nói chuyện với nó. Cứ im. KÍT XƠ - Đồ khốn nạn ! Tất cả các ngươi…Cả thống đốc, cả Uyn xơn…cả…. GIOOC - Anh nói gì thế, tỉnh lại đi ! Ông UYN xơn đang ở trên gác ấy. KÍT XƠ - Cho lão ấy nghe thấy! Cho hắn xuống đây, tôi sẽ chửi vào mặt hắn ta…Tất cả bọn chúng nó, tất cả gộp lại, không đáng giá bằng ngón chân út của ĐÊVI! RANPHƠ - Tỉnh lại đi ! KÍT XƠ - Đồ hèn hạ…Tại sao các ngươi không chịu đổi ! đó là luật chiến đấu. RANPHƠ - Thằng Kiriakulix rất nguy hiểm. Việc này làm đụng chạm đến uy tín của đại cường quốc. Cậu cũng phải hiểu ra chứ. KÍT XƠ - Thôi đi, không phải thế, hoàn toàn không phải thế. Các ngươi là bọn đầu cơ. Các ngươi đều muốn đầu cơ vụ Ki (Kiriakulix). Thật là một công ty buôn chức tước và ơn huệ của cấp trên. Thống đốc đã được khen rồi. Các ngươi đầu cơ cả đến tính mạng của ĐÊVI, các ngươi muốn đớp cho càng nhiều càng hay…? GIOOC - Bôi xấu, vu vạ cho quân đội mà cậu không xấu hổ à? - Rượu làm cậu hỏng mất KÍT XƠ ạ. RANPHƠ - Thôi, khẽ chứ, Kít xơ, đừng tưởng chỉ cậu có cái độc quyền đau khổ cao thượng như thế ? Bất cứ ai trong chúng tôi cũng đều sẵn sàng hy sinh tính mạng để cứu ĐÊVI. Thế mà cậu nói cứ như chúng tôi không phải là bạn, không phải là đồng nghiệp của cậu… KÍT XƠ - “Đồng nghiệp”…Cô đơn – đó là bạn đồng nghiệp của tôi. Đó là đồng chí của tôi…Cô đơn cả trong trại lính… - Cả ở đây, bên cạnh các ngươi! (ôm đầu) GIOOC - Thôi ngay! Anh có nghe thấy tôi bảo đây không ? Bà PATTERXON đang xuống kia kìa. (Dựa vào cánh tay Vi-ki, bà PATTERXON đang bước xuống cầu thang gác. Nét mặt bà buồn nhưng trịnh trọng. Uyn xơn theo sau) PATTERXON - Đó là một nỗi đau đớn lớn cho trái tim người mẹ. Nhưng thật là lầm nếu ai tưởng rằng tôi có thể quên giá trị và danh dự của một dòng họ! (vươn người lên) - Trong dòng họ PATTERXON, những người mẹ sẵn sàng nhìn thấy con mình chết hơn là chịu để giảm mất giá trị của quân đội. (Bình tĩnh và kiêu hãnh nhìn mọi người) - Uyn-xơn! Trước tất cả mọi người, tôi xin ông chuyển tới quan thống đốc là tôi có thể làm tròn bổn phận của tôi… VI KI - (Giữa không khí im lặng như chết, bỗng òa lên khóc nức nở. Sao bà lại thế ! Sao bà lại thế ! Thưa bà, chính bà đã giết cậu Đê vi…! Bà, mẹ của cậu ấy…lạy Chúa tôi! PATTERXON - VIKI trung thành của ta ơi…con hãy hiểu là cần phải như vậy…cần làm như thế…(ngả vào vai VIKI). Tên tuổi dòng họ PATTERXON không thể nào bị hoen ố được. (VIKI nức nở – con bé tội nghiệp…nó không hiểu nổi đâu. Ran phơ giúp một tay, nó đang đau đớn (Ran phơ dìu VIKI ra) VI KI - Đừng giết cậu ĐÊVI! Đừng để cho họ giết mất cậu ! PATTERXON - Xin lỗi ông Uyn xơn là đã để ông nhìn thấy cảnh này. Con bé nó đã ở lâu trong gia đình này. Nhưng nó chưa đủ sức thấm nhuần tinh thần của một dòng họ. Xin ông miễn thứ cho nó. UYN XƠN - Tôi rất cảm phục bà, bà PATTERXON. Tôi xin cúi đầu trước bà. Ngày hôm nay, lại thêm một trang mới nữa vào cuốn gia phả vinh quang của dòng họ PATTERXON. PATTERXON - Cảm ơn ông, nhưng trước khi ông về, tôi muốn đề đạt với ông…Tôi chỉ có hai điều đề đạt thôi… UYN XƠN - Tôi coi đó là những điều luật đối với tôi. PATTERXON - Một là xin đừng động gì tới mẹ tên du kích mà ngày mai sẽ bị xử tử UYN XƠN - Tôi rất quý lòng cao thượng của bà. Tôi xin hứa. PATTERXON - Tối qua có người vào ngục và có tới xà lim tên tù nhân. Tôi muốn xem mặt kẻ mà vì nó con tôi phải chịu chết. thú thật là tuổi trẻ và khuôn mặt của nó đã đánh lừa tôi. Nhưng lúc nãy, trên gác khi ông giảng giải, Tôi đã hiểu…Nó là tên giặc nguy hiểm như thế nào…Cần phải hy sinh tất cả để tiêu diệt nó…(RANPHƠ vào) Vì bổn phận với lương tâm, tôi muốn tự tay thắt thòng lọng vào cổ nó. Nhưng đó lại và việc đàn ông. Vì thế tôi muốn xin…Điều thứ hai… UYN XƠN - Điều bà muốn, đối với chúng tôi rất thiêng liêng… PATTERXON - RANPHƠ sẽ thành con trai tôi. Tôi muốn RANPHƠ sẽ chỉ huy đội quân dẫn tên Kiriakulix ra pháp trường. Xin để RANPHƠ được trả thù cho ĐÊVI. UYN XƠN - Thiếu tá RANPHƠ? RANPHƠ - Có tôi ! (Cúi đầu và hôn tay bà PATTERXON. Bà PATTERXON đặt tay trái lên đầu RANPHƠ, như ban tước.) UYN XƠN - Chiều nay tôi sẽ gặp quan thống đốc. Tôi tin rằng cả ngài lẫn chính phủ đều quý trọng hành vi của bà ! Bao giờ tôi cũng tự hào về tình bạn đối với gia đình bà. Bây giờ tôi lại càng tự hào hơn gấp bội. (Hôn tay PATTERXON đi ra phía cửa) – RANPHƠ, tối nay tôi sẽ trao cho anh bản lệnh có chữ ký của quan thống đốc. GIOOC! Kít xơ, các ông có đưa tôi đến dinh quan thống đốc được không? GIOOC - Được, được ạ. Chúng tôi cũng tiện đường. KÍT XƠ - Còn tôi thì không tiện đường…Tôi về nhà bây giờ. (Uyn xơ và GIOOC ra, Kít xơ ra) KÍT XƠ - Tôi xin cúi đầu cảm phục: ngày hôm nay lại thêm một trang mới nữa vào cuốn gia phả vinh quang của dòng họ PATTERXON! - (ra) PATTERXON - RANPHƠ, ngồi xuống đây, (ngồi xuống ghế bành, ngừng) Cần phải làm như thế, đúng không, RANPHƠ? (im lặng) Người gia đình PATTERXON bao giờ cũng làm đúng bổn phận. RANPHƠ ! anh nghĩ sao? RANPHƠ - Con rất khó nói gì bây giờ. Con chưa bao giờ nghĩ là phải chứng kiến một tấn bi kịch như thế này. PATTERXON - Trong vở bi kịch này anh là một trong những nhân vật chính đấy. RANPHƠ - Làm cái việc giải tên tù ra pháp trường ? Đây cũng chỉ là một việc thường thôi. Nếu như con dẫn không phải là một mà cả hàng sâu những đứa khốn nạn như thế ra pháp trường, thì vẫn chưa đủ để trả thù cho ĐÊVI… PATTERXON - Phải biết làm chủ tinh thần của mình, RANPHƠ ạ. Anh nhìn xem, ta bình tĩnh như thế này đây. (Bỗng cười to, một cách chua cay). Tất cả các ngươi đều xúc động ghê gớm. Cả Uyn-xơn thân mến của ta nữa! RANPHƠ - (Sợ hãi nhìn bà – Mẹ làm sao thế ? con gọi Két nhé? (gào) Két ! Két ! PATTERXON - Không cần, RANPHƠ ạ. Ta chưa điên đâu, con ta còn sống thì ta còn cần phải tỉnh. Mà nó sẽ sống, ĐÊVI sẽ sống, RANPHƠ ạ ! …Sẽ sống !...ta vẫn chưa nói lời cuối cùng cơ mà!... RANPHƠ - Con chẳng hiểu gì cả, con chưa hiểu… PATTERXON - ĐÊVI sẽ trở về !...sẽ về ! Sao anh lại nhìn ta kinh ngạc thế kia? RANPHƠ - Con chưa hiểu… PATTERXON - Thật là đơn giản thôi, RANPHƠ ạ. Ngày mai khi anh dẫn tên tù đi…anh để cho nó chạy thoát… RANPHƠ - (Giật mình) Sao? PATTERXON - (giọng vẫn bình tĩnh) – Đúng, RANPHƠ ạ. Anh sẽ thành nhân vật chính trong vở bi kịch này… RANPHƠ - (Vẫn chưa hoàn hồn) – Mẹ…chính mẹ tự nghĩ ra cách đó à? (đứng dậy) chỉ có kẻ điên mới xui mẹ như vậy thôi! PATTERXON - Ta vẫn tỉnh như mọi khi, RANPHƠ ạ RANPHƠ - Khoan đã…thế từ nãy đến giờ mẹ đóng kịch à?...Vừa rồi quả là một vở hài kịch chứ nhỉ?... PATTERXON - Đấu tranh cứu cho ĐÊVI sống mà anh gọi là hài kịch ư? Sao anh nghĩ thông minh thế? RANPHƠ - Trong vở hài kịch này cả đến ông Uyn-xơn cũng đóng một vai? PATTERXON - Đúng, đóng một vai thằng ngốc. Vì trong hài kịch nào chẳng có một vai thằng ngốc…Nó không nhìn thấy cái gì mà người khác nhìn thấy… RANPHƠ - Không nhìn thấy? hay giả vờ như không thấy ạ? PATTERXON - Không ! đó là một vai khác. Hãy tin ở ta, RANPHƠ ạ. Uyn-xơn không biết gì hết. Và không ai biết gì hết…Tất cả những ai nhanh chóng tán thành để ĐÊVI chết đều là ngốc cả. chỉ có anh, Két và ta biết như thế mà thôi…(Nghiêng mình về phía RANPHƠ - Ran phơ, con thân yêu của ta ơi ! Con phải cứu cho được anh của con… RANPHƠ - Thế số phận con sẽ ra sao? Sẽ ra rìa à? PATTERXON - Danh tiếng dòng họ PATTERXON sẽ cứu anh RANPHƠ - Khi cỗ máy chạy đã nhanh thì khó mà hãm lại được PATTERXON - Anh định nói mọi chiếc máy nào? RANPHƠ - Chiếc máy có hàng ngàn bộ phận: Răng cưa, bánh xe, dây chuyền, đinh ốc…luật pháp ! phương châm danh dự ! có văn bản và cả chưa có văn bản…Những cơ quan bí mật…hàng chục, hàng trăm các cơ quan, phòng giấy, sở vụ !...Mẹ có hiểu được là mẹ đã yêu cầu con một chuyện hệ trọng như thế nào không ??? PATTERXON - RANPHƠ yêu quý ! trong số những người sáng chế ra và điều khiển bộ máy đó, có cả những người thuộc dòng họ PATTERXON… Trong số họ có cha ông của ta, dòng họ Kittsemer. Ta rất hiểu cơ cấu bộ máy đó. Ta biết lúc nào cần hãm lại, cách hãm lại để cứu sống một con người ngã vào các bánh xe răng cưa của nó… RANPHƠ - Đó là vì mẹ không tìm được cách nào cứu ĐÊVI thoát đó thôi! PATTERXON - Sao anh bảo không tìm được ? Hay là anh sẽ không làm như ta bảo? Anh phải làm Ran-Phơ ạ! RANPHƠ - Thưa mẹ; từ trước tới nay con chưa hề có ý làm trái lòng tin cậy của mẹ. PATTERXON - Anh đã là người trong nhà nên ta mới giao cho một việc quan trọng như thế? RANPHƠ - Kẻ hầu, đầy tớ cũng được chủ giao phó những việc bí mật và cũng là người trong nhà. Nhưng dù sao họ vẫn cứ là đầy tớ (Đứng dậy) -Không mẹ ạ, con không định trở thành đầy tớ hy sinh vì chủ đâu. Con yêu Két và yêu mẹ, nhưng đối với con, danh dự còn quý hơn. PATTERXON - Danh dự hay là công danh? (Két từ từ bước xuống cầu thang, lắng nghe câu chuyện) RANPHƠ - Danh dự PATTERXON - Nếu anh từ chối điều tôi nói, anh sẽ giết con tôi. Anh sẽ là kẻ giết người…Anh sẽ không được Két nữa. Con gái tôi không thể lấy kẻ giết anh nó… KÉT - Anh Ran phơ sẽ không chịu để cho anh ĐÊVI chết đâu. Phải không anh ! RANPHƠ - Nhưng sau đó?... PATTERXON - Nặng nhất thì cũng đến là họ cách chức, đuổi anh ra khỏi quân đội thôi. RANPHƠ - À ! Ra mẹ tính trước cả đến chi tiết như vậy kia. (Định ghé lên ngồi) KÉT - Thì hai chúng ta vẫn quyết định là sẽ đi khỏi nơi đây. PATTERXON - Nhà PATTERXON có một cái đồn điền lớn nhất ở Châu Úc. Cái đồn điền ấy sẽ là của con, RANPHƠ ạ. Đến khi câu chuyện này nhạt đi, các con lại sẽ trở về. KÉT - Thấy chưa, anh yêu quý?...Chúng mình sẽ sang Úc…Và nếu anh muốn ta có thể đi xa hơn nữa?..Và em sẽ suốt đời ở bên anh…Mọi lúc và mọi nơi…Nhưng nếu anh giết ĐÊVI, anh sẽ giết cả tình yêu của chúng ta. Như vậy chúng mình sẽ không bao giờ sống với nhau cả !...(Ran phơ im lặng) Sao vậy…hay anh không yêu em? RANPHƠ - Anh yêu…Rất yêu, Két ạ… KÉT - Nếu vậy anh hãy cứu anh ĐÊVI…chỉ có hai con đường. Một công danh của anh, hai là tình yêu của chúng ta…(im lặng). Em biết là mất cái lon thiếu tá, anh sẽ rất tiếc, nhưng tình yêu của chúng ta cũng là một cấp cao, anh Ran phơ ạ…chỉ có hai con đường thôi. Anh chọn đi! RANPHƠ - (Đi ra phía cửa) anh sẽ suy nghĩ…Đến văn phòng anh sẽ gọi điện thoại cho em…(ra) KÉT - Chỉ có hai con đường thôi, anh RANPHƠ ạ. (chợt lo lắng) Nếu anh ấy từ chối thì sao? PATTERXON - Không đâu. Nó biết rõ là người họ PATTERXON không đùa bao giờ…Con cứ tin ở mẹ ! KÉT - Trời ơi ! Mong cho mọi việc đều ổn thỏa…con sẽ yêu anh ấy biết chừng nào! Con sẽ là người vợ trung thanh, tận tùy nhất của anh ấy ! Cưới xong chúng con sẽ đi khỏi đây ngay lập tức…con sẽ không ở lại đảo này thêm một ngày, một giờ nào nữa ! cưới xong là đi ngay!... PATTERXON - Làm gì có cưới nữa, Két ! KÉT - Mẹ bảo gì vậy, mẹ?...Sao lại không cưới…mẹ nói gì thế? PATTERXON - Mẹ nói câu mà con sẽ nói ngày mai. Con gái mẹ không thể làm vợ một sĩ quan bị cách chức. Đó là kết thúc toàn bộ tấn kịch của chúng ta…con vẫn chưa hiểu sao. ? Két ! KÉT - Chưa. Mới vừa rồi mẹ còn khuyên chúng con đi Châu Úc. Hay cũng chỉ là đóng kịch? Con sợ mẹ đấy…con sợ mẹ thật, sợ thật đấy, mẹ ạ!... PATTERXON - Ran phơ được cái đồn điền ấy cũng đủ lắm rồi. Thế là nó đã thoả mãn lắm rồi. KÉT - Như vậy hèn hạ quá ! Đê tiện quá ! Không đời nào con chịu làm chuyện phản bội như thế !... PATTERXON - Đừng có vội vã, ngẩng cao đầu lên, Két ! Mẹ muốn kể cho con nghe…Nghe mẹ nói…khi mà giống cò con dạy bay…cò mẹ đẩy cò con xuống dưới…như xuống vực thẳm…cò con kêu lên sợ hãi, rơi xuống như hòn đá…nhưng rồi cò con mở cánh ra và bay lên trời. Két ạ, Con sắp đến lúc ra trận lần đầu tiên đấy KÉT - Ra trận ? để trở thành một tên phản bội ? PATTERXON - Có thế mới hiểu được đời là phải đấu tranh KÉT - Con sẽ không bỏ anh Ran phơ ! đó là con đấu tranh vì cuộc sống… PATTERXON - Bây giờ con tưởng rằng con yêu nó. Nhưng mẹ đã nói rồi: Ngày mai con sẽ không yêu nó nữa. con gái dòng họ PATTERXON không bao giờ lại đi yêu một kẻ hèn yếu như thế: chỉ vì một đứa con gái mà phản bội lại cả quân đội!... KÉT - Ôi, sao con muốn, dù chỉ trong một phút, được xứng đáng là con của mẹ đến thế…Được giống hệt như mẹ ! cũng tàn nhẫn, độc ác như thế….Để nhổ vào mặt mẹ ! PATTERXON - Két! Im ngay! Tỉnh lại đi! Ta muốn quên câu con vừa nói… Đứng trước mặt con là mẹ con, Két! Két!: con không biết… con không hay gì cả…chính con cũng không biết con nói gì nữa…Mẹ tha lỗi cho con. (Định chạy đi, chuông điện thoại, Két nhấc ông nghe lên) KÉT - Alô ! Anh Ran phơ đấy à? Vâng, vâng, em nghe rất rõ, anh Ran phơ ạ. Sao? Em có thể làm được như vậy ư ! Anh cho phép em làm như thế à? (Két đứng yên không động đậy một phút, nhìn đầu về phía trước mặt như nhìn vào khoảng không) - Trời ! Anh quả là gan góc, là thông minh là đểu cáng; Anh Ran phơ ạ ! Mẹ đang mong được một người rể hệt như anh đấy (đặt ống nghe xuống) PATTERXON - Nó nói gì thế? KÉT - Anh ấy từ chối, thế mà mẹ chê anh ấy là yếu hèn…Anh ấy mới thật xứng đáng là rể dòng họ vinh quang PATTERXON PATTERXON - (hoảng hốt nhìn con gái) – nó từ chối à ? (giận giữ Nó phản bội ĐÊVI? KÉT - (cười to) – Mẹ đừng sợ…anh ấy chỉ tìm ra con đường thứ ba…(cười ngày càng to) – Anh Ran phơ còn tiến rất xa!... PATTERXON - Ran phơ, Nó bảo cô thế nào? KÉT - Anh ấy khuyên con nhớ Kítxơ ! anh ấy bảo anh Kítxơ không tha thiết nghề quân sự lắm…Mà lại rất yêu con, và như vậy thì… PATTERXON - Như vậy thì sao ? Kítxơ ? …nhưng nó là người hoàn toàn xa lạ với nhà ta…(kiêu căng) KÉT - Ô! Trước kia, đã có lúc anh Kítxơ rất thân với con, mẹ ạ, rất thân… PATTERXON - Két ! KÉT - Mẹ ạ, con không muốn ai nói gì nữa…để mặc con tung cánh chim!...con mang dòng máu của mẹ kia mà, con sẽ gặp anh Kítxơ ngay, sẽ thuyết phục anh ấy…sẽ nói thật khéo léo…(Quay nhảy trong phòng, vừa nhảy vừa cười thật to)…để anh ấy sẽ không từ chối… PATTERXON - Két ! con làm sao thế ? Điên mất rồi à? KÉT - Mẹ đã đẩy con xuống vực thẳm và đây, con đang bay lên mẹ ạ! con đang bay bổng, con đang bay. --------------------------- HỒI BA: CẢNH BỐN (Vẫn căn phòng ấy. lại một ngày nữa trôi qua. Trước bữa cơm trưa. Kít xơ ngồi ở bên đang tư lự. anh uống rượu. Trước mặt anh là cái chai không. VIKI mang một trau rượu nữa tới. Tiếng chuông và tiếng ồn ào của đám đông ở ngoài phố. VIKI rót rượu vào cốc rồi ra đóng của sổ KITXO - Ngoài phố hôm nay khá ồn. Suốt từ sáng họ cố giải tán các đám biểu tình nhưng nào có ăn thua gì đâu VIKI - Ông GIOOC bảo rằng hoãn hành hình tới sáng sớm mai. Ông ấy nói thản nhiên cứ như là không biết rằng đây hành hình thì kia cậu ĐÊVI chết. Cả bà cũng bình tĩnh nữa. Cả cô Két…Ở nhà này chỉ có mình cháu là khóc cậu ấy thôi KITXO - Trong chiến tranh, những người tốt khóc trước tiên. Trong cuộc sống bình thường cũng vậy VIKI - Binh lính khi họ muốn khóc, bao giờ họ cũng cười giễu như vậy KITXO - sao chị lại hiểu rõ binh lính thế, VIKI ? VIKI - Trước hết vì cạnh nhà ta là trại lính. Sau nữa…cháu cảm thấy người đi ở giống như người lính. Cũng phục vụ, cũng thi hành các mệnh lệnh, đôi khi khinh bỉ kể ra lệnh nhưng vẫn phục tùng. Y hệt như người lính. KITXO - Đúng, VIKI ạ…Đúng lắm, cô bạn…đồng nghiệp ! Khinh bỉ nhưng vẫn phục tùng. VIKI - Và cũng như người lính, người đi ở cũng mong ước gặp được một cấp trên để mình phục vụ không phải theo điều lệnh mà theo tình yêu. KITXO - Thế, cô bạn đồng nghiệp ơi, cô đã tìm được một cấp trên như vậy chưa? VIKI - (Khẽ – cháu tìm được rồi…nhưng cấp trên vẫn chưa biết gì hết (Két mặc áo dài đang bước xuống bậc thang gác. Trông cô già hơn tuổi) KÉT - VIKI ! Bà đang gọi chị đấy ! (VIKI ra) KITXO - Tưởng chừng như đến ngày tận thế ! Tất cả dân phố đổ hết ra ngoài đường. KÉT - Mà vẫn không biết là người sẽ cứu thoát Kiriakulix, ở đang đang…(ngừng) Anh không thay đổi ý kiến chứ? KITXO - Không đâu ! đã từ bao lâu nay tôi vẫn tìm một dịp để làm một việc tốt. Tôi đợi dịp này đã từ lâu lắm rồi, đến nỗi nếu bây giờ từ chối, thì quả là một tội lỗi. Lỗi trước bản thân tôi. (uống rượu) KÉT - Anh đừng có nói dối em, anh Kít xơ ạ. Em đánh giá rất cao việc anh làm vì em, vì yêu em. KITXO - Cô nhầm rồi, Két ạ. Đáng tiếc, không thể coi việc tôi làm là một thứ quà tặng cô được. Có lẽ là tôi làm việc đó vì cô nếu như cô tự đến nhờ tôi như cô đã thường đến hồi còn ngự trị trong trái tim tôi kia. Nhưng lần này đêm qua cô đến tôi…cô mặc cả như một con đĩ…không phải sự khôn khéo và nhơ bẩn đã thuyết phục được tôi đâu. Mà tôi bị thuyết phục bởi sự trong trắng… KÉT - Trong trắng ! Trong trắng của ai ? KITXO - Của ĐÊVI ! Cậu ấy vẫn còn chưa biết vì sao mà chết. Và trong trắng của Kiriakulix. Anh ta biết vì cái gì mà chết ! Đêm nay mọi việc vẫn như cũ. Tôi chỉ thay đổi một tiết mục biểu diễn đi một chút thôi. KÉT - Anh muốn thay đổi gì? KITXO - Khi Bộ chỉ huy bắt tôi trình bày, tôi sẽ nói không đúng như tôi đã bàn với cô, Két ạ. Tôi sẽ không nói là Kiriakulix chạy trốn mà sẽ nói rằng chính tôi thả anh ta ra. Tôi không muốn người ta xử tôi về tội vụng về xơ xuất mà về tội chủ định hẳn hoi. KÉT - Nếu như vậy anh sẽ bị khép vào tội phản bội. KITXO - (Sau một lát) Tôi cho phản bội kẻ phản bội không phải là một tội lỗi. Tất cả những kẻ sắp ngồi ghế quan tòa, xưa nay chỉ chuyên phản bội tôi thôi. Chúng bắt tôi bắn vào những người mà tôi chung vai sát cánh chiến đấu…chính chúng biến tôi thành một tên sen đầm. Cả chúng nó, cả những kẻ khác…cả Ran phơ…cả cô… KÉT - Xưa nay, em vẫn cố hiểu anh, anh Kít xơ ạ…Em không làm được việc ấy, không phải lỗi chỉ tại em, em tưởng rằng anh yêu em…và em đến nói với anh… KITXO - Là cô bỏ Ran phơ và yêu tôi, nếu như tôi cứu được ĐÊVI chứ gì? Thế chứ gì ? Tình tiết như tiểu thuyết thời trung cổ ấy, cô Két ạ. KÉT - Trời, anh có biết, lúc này em căm ghét anh đến ngần nào không? KITXO - Nghe câu đó thật sướng tai. Nghĩa là trong con mắt cô, tôi nhích lên được một bậc rồi đấy. Từ hôm qua trở về trước, cô chỉ toàn có thương hại tôi thôi. KÉT - Anh hãy nói đi…anh hãy nói là anh làm việc đó vì em, nếu anh nói như vậy thì sẽ… KITXO - Sẽ sao? KÉT - Thì em sẽ ra đi với anh, anh Kít xơ ạ ! Em nói thật đấy, em em sẽ đi… KITXO - Không có chuyện ấy đâu. Tôi hiểu cô rõ quá rồi. Kệ xác tôi, cô Két ạ. Để yên cho tôi làm cái việc mà tôi thấy cần thiết về để cho tôi được tự kính trọng tôi ít ra là một lần KÉT - Anh thay đổi quá nhiều ! ngày trước anh ngoan ngoãn lắm kia KITXO - Ngày trước tôi ngoan ngoãn như thuộc địa của cô, Két ạ. Đến nay tôi đã vùng dậy ! (ngừng) - Và bây giờ khi cô thấy thuộc địa đã nổi dậy thì như thế nào rồi chứ?... KÉT - Lưỡi anh!...Lưỡi anh hệt như lưỡi người dân đảo Sipro này. KITXO - Tôi nói sự thật, khi đi làm một việc thiêng liêng chỉ được nói sự thật thôi (cười nhếch mép) – và đền thờ thì phải sạch sẽ GIOOC - (Vào thở hổn hển, đầu quấn băng) -Trời, suýt nữa chúng nó giết tôi! KÉT - Chuyện gì thế ạ, cậu GIOOC GIOOC - Cái chai ấy mà trúng đầu thì cậu quay đơ ra rồi. Phúc đời cậu lại né kịp, nó chỉ xượt qua đầu cậu thôi…Không còn hiểu ra làm sao nữa ! cứ giải tán được đám này thì lại mọc đám khác….(ngừng) Kít xơ, tôi đã gặp mụ già ! cứ đúng như đã bàn…cậu sẽ tha Kiriakulix lúc đang qua chiếc cầu gỗ. Bảo hắn là mẹ hắn đợi hắn ở ngoài thành phố, chỗ cây số ba. KÉT - Còn anh ĐÊVI? Bao giờ họ thả ĐÊVI? GIOOC - Tối mai KÉT - Cậu tin là họ không lừa ta chứ GIOOC - Họ đã thề, dù muốn hay không thì cũng phải tin, Vì trao đổi tù binh tiến hành bí mật và không chính thức nên đành vậy thôi…ôi ! cho tôi ít nước uống KITXO - Tôi về thôi, chào cậu GIOOC KÉT - Chia tay em, anh không muốn nói gì ư? Anh không muốn hôn em ư, anh Kit xơ? KITXO - Cần dứt khoát với thói quen xấu xí. Cũng như chừa thuốc lá vậy, chứ không thì đừng có hòng mà bỏ được (có tiếng chuông, dừng lại ở ngưỡng cửa) – Cô nghe thấy không ? có tiếng chuông chắc là họ gọi cho tôi đấy. Tôi đi đây ! Chào các bạn. Vĩnh biệt Két! (ra, sau đó tiếng ô tô chạy xa dần) (Bà PATTERXON hiện ra, dừng lại ở bậc thang trên của cầu thang gác) KÉT - Anh Kít… PATTERXON - Con làm sao thế KÉT - Khi cò mẹ đẩy cò con xuống vực…đôi khi cò con chết thật, mẹ ạ… GIOOC - (Ngạc nhiên nhìn cháu, với bà PATTERXON) – Em đã gặp mụ già chị ạ, cứ đúng như đã bàn. PATTERXON - Sao cậu đến muộn thế? Khổ ! cậu bị thương à ? GIOOC - Sượt tí thôi…còn đến muộn thì em không thể đến sớm hơn được…Trước hết, lúc em sắp sửa định sang đây, tự nhiên thằng Nich-xơ ngậm miệng dẫn xác đến. Hắn bắt em chơi cờ. Mãi mới dứt ra được…Sau đó em lại vướng phải đám biểu tình. Họ đang quần nhau với lính…quả là một cuộc phiêu lưu mạo hiểm mới tới được đây. PATTERXON - Cậu GIOOC thân mến ! cậu thật là quý hóa… GIOOC - (ngượng ngịu) Họ hàng nghèo bao giờ cũng giàu tình nghĩa PATTERXON - Cậu GIOOC khiêm tốn quá!...Mấy giờ thì hành hình ? GIOOC - Bốn giờ sáng…nhưng ngay tối nay, nói đêm thì phải hơn. Vào mười một giờ, họ sẽ dẫn nó ra khỏi nhà tù. Thế là rất tiện cho mình… Em khuyên chị lên gác với cháu, còn em ở đây đợi Ran phơ PATTERXON - (với Két) – Vâng ! Tôi cũng khá mệt rồi KÉT - (bước lên thang) (Bà PATTERXON và Két ra. GIOOC thở dài khoan khoái. Ngả xuống ghế bành, tay ôm đầu, ngả lưng duỗi chân. Sau đó đứng dậy cầm tập sách của Kíp-linh vừa bước chầm chậm trong phòng vừa đọc. Bắt đầu vung tay như hành quân) GIOOC - (ngâm) Hết ngày dài lại đến đêm thâu, Hết ngày dài lại đến đêm thâu Chúng tôi đi trên đất Phi Châu Hết ngày dài lại đến đêm thâu, Hết ngày dài lại đến đêm thâu. Vẫn còn đi trên cái đất Phi Châu này… Vĩ đại thật…nhịp thở thật là khỏe…Khi đọc những câu thơ này, ai cũng phải tiếc là sao mình chỉ có hai chân thôi. Phải cả đại đội đập chân theo mới được! (nhìn thấy Nich-xơ ở ngưỡng cửa) Nich-xơ đấy à? Đến bao giờ thế? Cậu có cái lối kỳ quái nhỉ? Cứ như là lén lút ấy thôi… NICH XƠ - Tôi theo ông đấy, ông già ạ. Xin lỗi là đến bây giờ. Cuộc đi dạo vừa rồi ra sao, ngoài phố trật tự đã ổn định, thời tiết buổi chiều thật là dễ chịu, ông cũng đang có gì vui thì phải…Ta đi dạo, ngắm sao một chút đi ! Này, ở đây cứ mỗi khi tôi nhìn thấy sao mọc tôi cứ có cảm giác như bao nụ hoa nở tung trên các cành cây của đêm Hy lạp GIOOC - (Nhìn Nich xơ vẻ ngạc nhiên và lo sợ – Có chuyện gì thế? Sao tự nhiên anh lại nói như thế? NICH XƠ - Thỉnh thoảng nói cũng thú. Khi mà người ta cảm thấy rằng bạn hiểu mình và mình hiểu bạn. Khi nào tôi có cảm giác ấy là sắp có tin vui GIOOC - Khi anh nói, anh thành người khác hẳn. Ha ha ha! anh đang có một cái gì hơi đáng sợ. Nhưng tôi chẳng có gì phải sợ anh cả. Tôi sắp về hưu rồi ! NICH XƠ - Nhưng nỗi sợ cho số phận có bao giờ về hưu đâu GIOOC - Ô ! anh lại là triết gia nữa kìa !...Đáng tiếc là khi có mặt anh em, anh nói ít quá! NICH XƠ - Khi có mọi người tôi thích nghe hơn…(cầm cuốn sách) và thích đọc hơn. GIOOC - Kip-linh bất tử ! Chỗ này này…đây…Mấy câu thơ này… NICH XƠ - Hết ngày dài lại đến đêm thâu, Hết ngày dài lại đến đêm thâu (vứt quyển sách xuống ghế bành) – cổ lỗ rồi…Tôi thích ngày hôm nay kia…và đến hôm nay nữa ! (lại gần GIOOC) Và nói riêng… thích biết cuộc gặp gỡ giữa ông và mụ già LAMBRINI… GIOOC - (Choáng nguời) Sao? Cái gì? (Cố trấn tĩnh) – A…đúng…sao anh lại nói thế/ thi hành nhiệm vụ à? NICH XƠ - Ông không nhất thiết phải biết là Nich xơ đã bốn đêm nay không chợp mắt…nhưng hôm nay tôi sẽ được bù đắp lại tất cả. Ông có hiểu thằng Kít xơ là thế nào không ?... Sao ông ngồi đực ra thế, ông GIOOC? GIOOC - Anh là một con quỷ…Quả là một con quỷ… NICH XƠ - Tôi biết rõ tất cả rồi, ông GIOOC ạ. Tôi chỉ chưa biết địa điểm Kít xơ định thả nó ở đâu thôi, ông sẽ cho tôi biết địa điểm ấy. GIOOC - Tôi không hiểu anh nói gì cả… Tôi không hiểu gì cả NICH XƠ - Ông thừa biết rơi vào tay Nich xơ là thế nào rồi chứ? Sao? Ông sẽ giúp tôi chứ? GIOOC - (Cố ghìm cho khỏi run) – tôi khuyên anh đừng nên dính vào chuyện này…Một số nhân vật cao cấp sẽ nhắc cho anh biết điều đó nếu như họ biết rằng anh có thái độ thiếu lễ độ với GIOOC Mác-lây… NICH XƠ - Ông GIOOC ! chậm một phút nữa sẽ hối không kịp đâu. Tôi có quyền bắt ông và hỏi cung ông ở một nơi khác. Và đến đây thì đừng có hòng có ai đối xử lễ độ…Nói đi chứ? GIOOC - Không, không…sao lại thế? Anh mất bình tĩnh rồi, Ních xơ ạ… NICH XƠ - Ông đừng lo, Hãy uống nước đi đã, ông là người giỏi thơ Hy lạp chắc ông còn nhớ rất rõ đoan Ô-Đi-xê nhờ dây thừng mà thoát chứ? Chính ô-đi-xê đã bảo bạn hữu trói mình vào cột buồn để khỏi bị bài ca thủy yêu quyến rũ. (Tiếng còi ô tô GIOOC - Có ai đến …Ran phơ NICH XƠ - Thôi, ông cứ bình tĩnh. Đừng lo gì cả, không nên để Ran phơ biết việc này. Đừng hở ra chút nào nhé ! Nếu không thì…Chắc ông đã từng nghe tiếng Ních xơ đối xử thế nào với những ai không chịu khuất phục nó rồi chứ? GIOOC - Đồ ma quỷ…thế là hỏng cả…hỏng cả… NICH XƠ - Im ! (Ran phơ vào) RAN PHƠ - Ô ! Chào Nich xơ, chào cậu GIOOC ! Cậu bị thương ở đâu thế? Ngoài ấy nhốn nháo thật…Cậu chui vào đúng giữa phải không GIOOC - Đúng giữa… RAN PHƠ - Quả là một cái địa ngục ! Hàng ngàn tên quỷ bôi đen dùng đủ thứ gậy gộc đá, chai lọ để hành hình lính tráng tôi… Hử ! (Ngồi phịch xuống ghế bành) - Ở đây yên tĩnh thật, lặng như tờ… GIOOC - (Nói một mình) Một cái yên lặng chết chóc…đúng là chết chóc RAN PHƠ - Cậu bảo gì thế ạ? GIOOC - Không, không…tôi hơi váng đầu NICH XƠ - Tôi sẽ dẫn ông ấy về nhà tôi. Tôi có thuốc trị vết thương rất công hiệu RAN PHƠ - Hai người đi bây giờ à? NICH XƠ - Ừ ! Chúng tôi muốn chơi nốt ván cờ. Mà tôi với ông GIOOC đang lúc chơi hăng dễ làm ồn lắm đấy…đúng không, ông GIOOC! (Nich xơ Chào Ran phơ, khoác tay GIOOC lôi đi Ran phơ ngả lưng xuống ghế bành nghỉ, Tiếng đồng hồ tích tắc, tiếng chuông gõ 11 tiếng) RAN PHƠ - (Nhìn đồng hồ, nhấc ống điện thoại) – A lô ! Thiếu tá Ran phơ đây, cho số mười lăm…Alo ! sĩ quan thường trực đâu ? Anh đấy à, Giếch?...cho giải tên Kiriakulix đi rồi chứ? …Nghe không rõ…nói cho rõ hơn nữa…Hãy nhổ kẹo cao su ra? Sao? Quay về rồi à?...Tại sao? (hoảng hốt) Tôi không biết gì hết…Hỏi lại đi, rồi báo cho tôi…Tôi đợi ở máy… (Bà PATTERXON và Két bước xuống thang gác. Cả hai cùng đều lo sợ lắng nghe câu chuyện ở máy điện thoại) PATTERXON - Có chuyện gì thế Ran phơ? RAN PHƠ - Con không rõ. Xe chở Kiriakulix đã đi từ nửa giờ, không hiểu sao lại quay về…đem theo cả nó. PATTERXON - (hoảng sợ – Thế là nghĩa làm sao? RAN PHƠ - Không có nghĩa là đình lại…đôi khi chỉ do chuyện sơ xuất nào đó trong việc làm giấy tờ mà bắt buộc quan biện lý phải hoãn vụ án lại thôi, và thế là tất cả phải làm lại từ đầu… PATTERXON - Ran phơ ! Tôi đã bắt đầu sợ…(Chuông điện thoại) RAN PHƠ - Alo..vâng…vâng…sao? Bắt Kitxơ rồi à? (vứt ống điện thoại xuống) – Thế là hết……ở đâu…?...sao họ dám làm thế ! Ôi ĐÊVI ! (ngã ngất đi) GIOOC - (Vào, già đi mất đến mười tuổi) – Kitxo bị bắt rồi. thế là hỏng cả…hỏng cả…(nhìn thấy PATTERXON) – A, chị ấy đã biết rồi (ngã xuống đi văng) RAN PHƠ - (cố lay mẹ – Mẹ ! VIKI, lấy amoniac… (Cúi xuống người mẹ, khóc) RAN PHƠ - (nâng Két dậy) – VIKI! (VIKI chạy vào. Tiếng ô tô. Ánh đèn pha chiếu vào cửa sổ rồi tắt - Uyn xơ vào. Ních xơ theo sau, bình tĩnh, thản nhiên như thường lệ UYN XƠ - Ôi, Bà PATTERXON khó chịu à? Có chuyện gì thế? (Không ai trả lời. Bà PATTERXON mở mắt. VIKI nhấc đầu bà ta lên) PATTERXON - Tôi bị chóng mặt…ông Uyn xơ đấy à? Xin lỗi ông. Tôi không dậy được… UYN XƠ - Có gì đâu, bà PATTERXON. Tôi phải xin lỗi mới đúng. Tôi đến không phải lúc…(ngừng) Nhưng vì có việc cần, hình như bà đã biết việc Kít xơ bị bắt rồi? và biết cả việc bất lương mà hắn định làm. PATTERXON - (Thản nhiên) – Vâng, tôi đã biết…mới vừa rồi… UYN XƠ - Trước Kít xơ là bạn của gia đình bà. Có thể những kẻ hèn hạ muốn đổ chuyện xấu cho bà nữa. PATTERXON - Chuyện xấu gì? thưa ông? UYN XƠ - Tôi khó nói ra lời được chuyện đó…tóm lại ta cần bịt miệng bọn xấu bụng bằng mọi cách. Họ phải cảm thấy rõ ràng là PATTERXON phủ nhận không thể có, Gọi là liên quan với ý định của tên Kít xơ…là phủ nhận không thể có gì thương xót khi hắn bị xử tội. PATTERXON - (Đứng dậy, lạnh lùng nhìn Uyn xơ – Thương xót một thằng sĩ quan đã tự hắn bôi nhọ hắn sao? Thưa ông, ông đã thay đổi thái độ mọi khi đối với gia đình tôi. UYN XƠ - Cảm ơn, câu trả lời cậu thế là đầy đủ. Chúng tôi chỉ cần như thế để chặn họng bọn vu cáo lại. Có phải thế không, ông Ních xơ? NICH XƠ - Đúng như thế thưa ngài UYN XƠ - Thiếu tá Ran phơ RAN PHƠ - Có tôi UYN XƠ - Tôi ra lệnh ông chỉ huy đội quân giải tên Kiriakulix đi xử án UYN XƠ - (Vẫn nói tiếp)- Ông chịu trách nhiệm việc đó. Sau đấy một giờ phải thi hành xong mọi việc (cúi chào) chúc bà ngủ ngon, bà PATTERXON. VI KI - Cậu Ran phơ !...(Ran phơ gạt ngã Vi ki) RAN PHƠ - Ta đi thôi, ông Nich xơ (Uyn xơ chạy ra, Ran phơ vội cầm mũ, không nhìn lại chạy ra theo, không ai nói được một lời) VI KI - Ông GIOOC…Bà….! PATTERXON - (Loạng choạng, bước được vài bước, nhìn thẳng vào bóng đêm) Không…ta không thể có gì liên quan với tên sĩ quan đã tự hắn làm nhục hắn được…PATTERXON phu nhân không chịu trách nhiện về tên Kít xơ! và không chịu trách nhiệm…! về ai cả VIKI - (Chạy theo đỡ lấy mẹ- Bà…! PATTERXON - Ngay cả đến con đẻ nữa ! nhưng có lẽ ta không có con trai? - Trước có nhưng nay thì không VIKI - (Chạy theo đỡ lấy tay mẹ – Bà tỉnh lại đi! PATTERXON - (gạt con ra)…Mà cũng không có cả con gái nữa. Trước kia nó là con cò con và dã bị rơi xuống vực thẳm rồi… (Cười)…….. PATTERXON - (Gạt con ra)…Có nghe thấy tiếng máy gì rú đấy không? ….(tiếng đoàn xe đi. Trong một khoảnh khắc khác trong bóng đêm hiện ra những ánh đèn pha sáng rực.) PATTERXON - Đó là những bánh xe và đòn bẩy…của bộ máy khổng lồ…Bộ máy ấy đang chạy…Người họ PATTERXON đã chế ra nó…nó muốn nghiền nát ĐÊVI, cả ta…cả ngươi nữa…có nghe thấy nó đang rú đấy không? Các bánh xe và đòn bẩy… Các bánh xe và đòn bẩy..đang kêu…đang rú…đang chạy…(hét lên rùng rợn) –A…a..a ! ta sẽ chặn nó lại… ta sẽ chặn nó lại!...(chạy ra ngoài phố KET - (Chạy theo ra) Mẹ….Mẹ…! GIOOC - (Đứng trong nhà run lên) – thế là hỏng hết, hỏng hết… VI KI - Trời…Sao lại có cái đêm khủng khiếp như thế này… GIOOC - Cây số ba…VIKI…họ đợi ở cây số ba, và sợ khi không thấy gì họ sẽ… VI KI - Cây số ba nào ạ…Ai đợi ai..? GIOOC - Họ sẽ giết ĐÊVI ở đó…Mụ già sẽ nghĩ là chúng ta đã lừa mụ…Mụ sẽ không tha ĐÊVI đâu VI KI - Ông bảo cháu mau lên…Cháu van ông…chết như thế nào ạ?...ông nói gì thế ạ?...(Cố lay GIOOC) – Nói đi, ông nói đi!... GIOOC - Ăn thua gì vô ích! Bây giờ thì không ai về, không cách gì cứu nổi nó nữa rồi (ngã vật xuống đi văng) PATTERXON - (Ngoài phố chạy vào) – Ta sẽ chặn nó lại !...Ta sẽ chặn nó lại !... cả bộ máy khổng lồ khốn khiếp ấy! -------------------------------- CẢNH 5 (Một căn phòng nhà nông dân, hai giường, một bàn, một bếp lửa, ĐÊVI nằm ở giường. Ở góc, ANATAXIX ngồi cắm khẩu tiểu liên. Có tiếng gà gáy. ANATAXIX hát) ANATAIX - (Hát) Hỡi người thân thương, trái tim ta ơi, khi phải xa người, đau đớn khôn cùng… Tôi không làm phiền anh chứ? ĐÊ VI - Không….Tôi thích nghe điệu nhạc ấy? ANATAIX - (Hát tiếp) Hỡi người thân thương, trái tim ta ơi! Khi phải xa ngươi, nỗi nhớ khôn người Người đi xa cách, lòng ta đau đớn Hoa kia cũng tàn, nhà sẽ nát tan Nước uống cũng chẳng còn… ĐÊ VI - Mở cửa sổ ra được không? ANATAIX - Nhỏ lửa chứ. Ánh sáng làm những người tò mò để ý ĐÊ VI - Thế nếu họ biết mấy ngày nay tôi sống ở đây thì sẽ ra sao? ANATAIX - Thì quân đội các anh sẽ tới và đốt nhà, có thể là chúng sẽ thiêu hủy cả làng nữa, Chúng nó không cần phân biệt ai phải, ai trái đâu ĐÊ VI - Chiến tranh giống như một bệnh dịch. Nó tiêu diệt tất cả mọi người không phân biệt gì cả ANATAIX - Cái bệnh dịch đó sẽ chấm dứt ngay lập tức nếu quân độicác anh rút khỏi đâu. Mọi sự sẽ thay đổi. (tin tưởng) Khi đứng trước khóm nho hay cây cam đang nở hoa, con người trở nên dịu hiền kỳ lạ. Y hệt cậu trai đứng trước mặt người yêu vậy… ĐÊ VI - Đúng..Anh cũng thay đổi nhanh thật. Khi anh nhảy bổ tới tôi ngay cạnh trại lính, anh chàng giống một nhà nông học hiền lành như bây giờ. (Ngừng) mà sao anh dám quyết định làm cái việc ấy nhỉ. Anh thừa biết rằng chỉ một sơ xuất nhỏ là đủ làm anh sẽ ra sao rồi… ANATAIX - Khi con người biết rõ mục đích việc làm của mình, người ta không sợ gì hết ĐÊ VI - Không sợ chết ư? ANATAIX - Vì lúc nào tôi cũng phải nghĩ tới cuộc sống. Cuộc sống của Kiriakulix (im lặng rất lâu) ĐÊ VI - Tôi rất muốn xem mặt anh ấy. số phận của tôi gắn bó với sô phận của anh ấy chặt chẽ. Hai chúng tôi như đôi trẻ sinh đôi liền mình…thế mà tôi chưa được thấy mặt anh ấy lần nào (ngừng) – anh ấy là người thế nào? Có giống anh không? ANATAIX - Trong chiến tranh, mọi người chúng tôi đều giống nhau cả. anh ấy trẻ tuổi hơn tôi đồng thời lại già dặn hơn tôi. Mọi người chúng tôi yêu cuộc sống nhưng sẵn sàng hy sinh cuộc sống vì anh ấy ĐÊ VI - anh ấy làm gì? ANATAIX - Một thanh niên nông dân. Nhưng anh ấy chỉ huy các đội du kích chúng tôi, nói chung anh ấy cần thiết cho mọi người hơn là tôi nhiều, mặc dù tôi có thể tự cho mình là nhà khoa học. ĐÊ VI - Anh nói không đúng! Khoa học thuộc về lĩnh vực nghiên cứu. Còn người lính chỉ là một hiện tượng nhất thời thôi ANATAIX - Không thể đồng ý như vậy được ĐÊ VI - (cười) Tại sao? ANATAIX - Mời anh đến nói với đất: "Nước tưới cho các rễ cây của người và nó là hiện tượng nhất thời. Nước chảy đến và trôi đi…” ĐÊ VI - Thế chiến tranh có giúp ích gì cho cuộc sống không? ANATAIX - sao lại không…(ngừng) – tôi nói tới thứ chiến tranh mà chúng tôi đang tiến hành kia, chứ chiến tranh để bảo vệ cuộc sống. anh muốn nghe tôi sẽ kể một câu chuyện truyền thuyết ĐÊVI - về gì? ANATAIX: Về cuộc sống. câu chuyện thế này. Một nữ thủy thần xinh đẹp, một hôm chạy trốn bọn thù địch. Một chàng trai mục đồng nhìn thấy, chạy dến giúp và cứu được nàng. Nữ thần bèn ban thưởng cho chàng mục đồng một chiếc lọ bình đựng nước và bảo: hễ trong bình này còn nước dù chỉ là một giọt nước thì anh sẽ không thể chết được ! Hãy giữ cái bình này anh sẽ trường sinh bất tử”. Chàng trai mục đồng giữ món quà đó rất cẩn thận. Sau đó một trận đại hạn khủng khiếp. Cây cối, người và cỏ trên các mục trường đều chết hết vì khô hạn. Lúc ấy chàng mục đồng muốn giữ lại cho trái đất, người mẹ đã sinh ra mình, một cây, chỉ một cây nhỏ thôi, chàng muốn giúp mẹ qua cơn hoạn nạn. Và chàng tưới dần cho đến giọt nước cuối cùng trong bình vào gốc cây nhỏ, rồi chàng ngã gục xuống chết… Cơn hoạn nạn đến rồi lại trôi qua. Cuộc sống trở lại mặt đất. Người ta nhớ tới chàng mục đồng và xây đài kỷ niệm anh ấy. Họ cho mời nhà kiến trúc tới và bảo “Xây đền kỷ niệm cho người này”. Người kiến trúc hỏi: “Đền phải cao bao nhiêu?”. Mọi người trả lời “Hãy đo cái cây này. Chàng mục đồng đã cứu được cái cây đó. Hãy xây đền cao bằng ngọn cây”. Người kiến trúc bắt tay vào việc. Nhưng khi ông ta xây xong thì cái cây đã lớn lên vượt cao hơn mái. Và ông ta hiểu rằng cây còn đang sống bao giờ cũng cao hơn tác phẩm của ông ta. Người kiến trúc bèn triệu tập mọi người lại và bảo: “Vật sống và vẫn cứ lớn dần lên, còn gỗ đã chết này không thể theo lên cho bằng được. Hãy dùng ngay cái cây sống này làm đài kỷ niệm vị anh hùng!” Mọi người đều tán thành. DÊVI: (Một lát sau) Đây là một truyền thuyết cổ lắm phải không ? ANATAXIX: Nó vĩnh cửu! (Có tiếng gà gáy) ĐÊVI: Trời sắp sáng rồi… ANATAXIX: Mới gà gáy lần thứ hai. Lần thứ ba trời mới sắp sáng ĐÊVI: Lại sắp qua một đêm nữa…Đúng! Suốt đời tôi sẽ nhớ mãi những đêm này. Nhỡ mãi nơi này, cả cái giường này…5 ngày 5 đêm tôi ở đây và anh biết không, chưa có lúc nào tôi nghĩ tới cái chết cả, mặc dù tôi biết rất rõ là bất cứ lúc nào tôi cũng có thể chết… ANATAXIX: Vì anh tin rằng, những người bên phía anh không bỏ mặc anh trong cơn hoạn nạn. ĐÊVI: Không phải chỉ vậy…(ngừng) Tôi nhìn 2 cánh tay anh…2 cánh tay thật là bình thản. Chúng bình thảnh xách nước, bình thản khêu lai ngọn lửa… ANATAXIX: Cánh tay con người bao giờ cũng bình thản khi chúng làm việc cần thiết. Chúng bình thản ngay cả khi cầm tiểu liên. Bởi vì lúc đó chúng cũng đang làm một việc cần thiết. Nếu anh có thể nhìn được khắp đảo Siprơ, anh sẽ thấy là cả hòn đảo cũng rất bình thản, mặc dù bão táp đang lay chuyển nó, vì cả đảo đang làm một việc cần thiết hiện nay, đó là đấu tranh vì quyền sống. ĐÊVI: Không phải dễ gì mà con người dám làm việc cần thiết (gà gáy). Anh nghe thấy chưa? Gà gáy lần thứ 3 …Sao chưa thấy ai lại đón tôi nhỉ? Đến giờ rồi. ANATAXIX: Trời sắp sáng (xa xa, tiếng sóng biển vừa thức dậy) ĐÊVI: (vươn vai) Lại bắt đầu một ngày…và vẫn chưa có tin tức gì cả! ANATAXIX: (đứng im như gỗ, lắng nghe, xa xa tiếng chuông đều đặn vang tới) Anh có nghe thấy gì không? ĐÊVI: Hay là có chuyện không lành ANATAXIX: Chuông…chuông…chuông đánh như vậy là có ai vừa qua đời. (Cả 2 đứng lặng lắng nghe. Có tiếng gõ ở cổng. Có tiếng gọi: “ANATAXIX! ANATAXIX!...” ANATAXIX: (Thò đầu ra cửa sổ Ai đấy? Chúng nó giết Kiriakulix rồi…lúc đêm…ở trại giam trung tâm…” (Ngoài đường có tiếng ồn ào của đám đông, tiếng kêu gào: “Chúng nó giết Kiriakulix rồi!...”Đồ khốn nạn!... “Chúng nó giết Kiriakulix rồi!...”Đồ khốn nạn!... ĐÊVI: Không…tôi không tin! Người chúng tôi không thể hành động như thế được!...(ngã xuống ghế, gục đầu lên bàn)- Không…Không…tôi không tin ANATAXIX: Im đi…Anh nghe thấy chưa. Chúng nó giết rồi! …Anh nghe thấy chưa? Tiếng ồn ào bên ngoài: “Chúng nó giết Kiriakulix rồi!...”Đồ khốn nạn!... ĐÊVI: Không! Tôi không tin!...tôi không tin! Tiếng đàn hợp xướng: Ôi đảo Siprơ, sao người vẫn rực rỡ ánh bình minh?.. Trong lúc bao trái tim người u ám. Sấm căm phẫn ngập dậy…Hãy khóc người chiến sĩ! Hỡi khúc ca rầu rĩ! Hãy bay tới muôn trái tim mọi người, sau bài ca ai điếu này đây. Ôi đảo Siprơ! Sao người vẫn rực rỡ ánh bình minh… (Têôphilix, một ông già gày gò, rắn rỏi, râu ria đã lốm đốm bạc bước vào) TEOPHILIX: Chúng nó hại chết Kiriakulix, dũng sĩ của chúng ta rồi… ANATAXIX: Bà mẹ anh ấy có đến đây với bác không? Bác để bà cụ ở đâu? TEOPHILIX: Có 2 cậu thanh niên đang dìu bà cụ tới đây rồi. Có cả 1 đứa con gái cùng đi nữa. Chúng ta sẽ an ủi bà cụ ở đây. Không phải bằng rượu…(nhìn ĐÊVI) mà bằng máu! Trong tang lễ hôm nay, tao sẽ tự trả thù cho Kiriakulix, ta là người đầu tiên gặp nó, khi nó gia nhập đội du kích chúng mình, bây giờ tao sẽ tiễn nó đi. (Ông già quay mặt đi, rung rung lên vì khóc không ra tiếng) ANATAXIX: Chúng ta đã không bảo vệ được anh ấy…Đã không bảo vệ được… TEOPHILIX: Nhưng chúng ta sẽ lấy lại máu nó. Như là danh dự của núi sông đòi hỏi. Mẹ nó vẫn còn khóc…Cứ để bà cụ khóc cho cạn nước mắt đi để nhìn cho rõ chúng ta sẽ trả thù cho con bà cụ như thế nào (LAMBRINI im lặng bước vào) TEOPHILIX: Ngồi xuống đây, bà LAMBRINI. Hãy ngồi nghỉ một chút đã. LAMBRINI: Con chết, mẹ lại cần nghỉ à? TEOPHILIX: Xin chúa tiếp nhận cho linh hồn thiêng liêng của một kẻ chịu hành hạ được lên đất chúa… LAMBRINI: Không cần. Bác Teophilix ạ. Tốt hơn là hãy cầu xin Chúa để linh hồn con tôi được ở lại dưới mặt đất này. Để linh hồn nó luôn luôn bên cạnh chúng ta. (im lặng. nghe rõ tiếng chuông và tiếng khóc. Tiếng hợp xướng nữ khóc bài ca lúc nãy: “Ôi đảo Siprơ…(cho đến hết) Mọi người im lặng lắng nghe) ĐÊVI: (sợ hãi nhìn LAMBRINI) Nghĩa là anh ấy không đến cây số 3…Không đến à?... LAMBRINI: Con ta giờ đang đi trên con đường khác rồi! ĐÊVI: Tôi không đủ sức tin chuyện đó…không đủ sức! Tin như vậy thì tôi loạn óc mất! LAMBRINI: Con ta không đến được cây số 3 (ngừng) chỉ có một người phụ nữ ở nhà anh đến đó thôi. ĐÊVI: (hy vọng) Mẹ tôi phải không? LAMBRINI: Không. Mẹ anh không đến để mà bảo rằng “Tôi không thể làm gì cho bà được. Hãy giết tôi thay cho con tôi”. ĐÊVI: Hay em gái tôi ? LAMBRINI: Cả em anh cũng không đến bảo ta “Chúng tôi đã không thể làm gì được. Hãy giết tôi thay cho anh tôi”. ĐÊVI: Vậy thì ai đã tới? LAMBRINI: Người đến cây số 3 ấy tự xưng là VIKI. Chị ta quỳ xuống chân ta và bảo: “Bà hãy giết cháu thay cho cậu ấy”. (ngừng) Cô gái ấy đối với anh là thế nào? ĐÊVI: VIKI ạ. Có gì đâu! Đây chỉ là cô người làm, người ở. Cô ấy là 1 cô gái đáng quý. Xưa nay vẫn rất tốt đối với tôi…Thỉnh thoảng tôi có nói chuyện với cô ấy. Chỉ vì cô ấy không được học… LAMBRINI: Cô ấy được học thì rất tốt. Học vấn ở trong trái tim của cô ấy (ngừng). Anh ANATAXIX, cho cô ấy vào đây. ĐÊVI: VIKI ở đây à? Bà dẫn cô ấy lại đây rồi à? LAMBRINI: Phải để bạn bè của con tôi được nghe cô ấy nói. (VIKI chạy vào. Đầu quấn khăn đen. Tay cầm áo khoác cho ĐÊVI) - Cậu ĐÊVI…! ĐÊVI: (Đứng dậy đến VIKI) Ai bảo cô tới đây? VIKI: Cháu tự đến…để bảo cậu là…cháu đã nói tất cả bây giờ…Cháu mang áo lạnh đến cho cậu. (Khóc, ĐÊVI đứng lặng, sửng sốt) ĐÊVI: VIKI…VIKI…Cám ơn cô đã mang áo tới…Cám ơn??? (ngừng) Bây giờ cô hãy trở về nhà…tôi sẽ viết thư cho cô mang đi …(ngừng) cả áo này cũng mang về VIKI: Không, không! Cậu ĐÊVI, cháu không đi đâu cả! Cháu sẽ không đi! ĐÊVI: VIKI, tôi nhờ cô…xưa nay bao giờ cô cũng vẫn nghe lời tôi. Hôm nay nghe lời tôi nốt lần cuối cùng. (với tất cả Các ông đưa giúp cô ấy về hộ. VIKI: Không, không…cháu sẽ không nghe lời cậu đâu! Cháu không phải là người hầu của cậu nữa rồi..không phải là người ở… ĐÊVI: VIKI, nói cho đúng, chưa bao giờ tôi lại coi VIKI như vậy đâu. Bây giờ tôi mới hiểu, cô là người bạn thân nhất của tôi… VIKI: Không, không…cháu cũng không muốn là bạn của cậu…Bạn bè bỏ nhau những lúc hoạn nạn. ĐÊVI: Thế thì tôi coi cô là em gái của tôi vậy… VIKI: Không. Cả em gái cũng có thể quên anh…Cháu không phải là bạn, không phải là em ..cháu chỉ là VIKI, và ĐÊVI! Em yêu anh! Em yêu anh vô cùng! Yêu hơn cả cuộc sống của chính em…Em muốn anh được sống…được sống…chỉ có vậy thôi (với Teophixix và ANATAXIX). Anh ấy cần được sống! Để giúp ích cho nhân loại…Anh ĐÊVI! Anh hãy nói cho các ông ấy rõ là anh có thể giúp ích được nhiều cho nhân loại! Hãy kể rõ như anh vẫn kể cho em nghe…Đi anh kể đi… ĐÊVI: (Mặt nhòa lệ VIKI, nhưng anh Kiliakulix còn đáng giá hơn tôi nhiều, thế mà người ta vừa giết anh ấy! VIKI: Nhưng anh có tội gì đâu? VIKI: Bà đừng giết anh ấy! Chẳng nhẽ giết cháu thay không được ư! Cháu van bà. (Khóc nức nở trên vai LAMBRINI) LAMBRINI: Cô hãy ra ngoài kia đã (Mọi người im lặng. Chỉ nghe thấy tiếng hợp xướng nữ khóc và tiếng VIKI sụt sịt) LAMBRINI: ANATAXIX! ANATAXIX: - Dạ! LAMBRINI: - Anh quyết định đi. ANATAXIX: - Để bác Teophilix! Bác ấy nhiều tuổi hơn LAMBRINI: - Bác Teophilix! TEOPHILIX: - Có tôi! LAMBRINI: - Bác quyết định đi! TEOPHILIX: - Để bà, vì bà là người mẹ… LAMBRINI: - Vậy bác nói tôi nghe: Giết anh thì có làm bọn chúng đau đớn không? TEOPHILIX: - Luật báo thù nói rõ: giết con thì bố đau, giêt một người thì đau cả giòng họ LAMBRINI: - Ý kiến anh, ANATAXIX? ANATAXIX: - Nhưng nếu cả giòng họ đã từ bỏ anh ta rồi? TEOPHILIX: - Bà ra lệnh đi, bà LAMBRINI. Máu con trai bà phải trả bằng máu. Máu kẻ thù ANATAXIX: Kẻ thù. Tôi đã sống 5 ngày 5 đêm với con người này tôi thấy rõ anh ta không phải là kẻ thù. Tôi có cảm tưởng là anh ấy chế thì chúng ta không được lợi gì. Kẻ thù cũng không thiệt hại gì. LAMBRINI: Anatexix! Con trai tôi khi còn sống bao giờ nó cũng tán thành ý kiến của anh. Nó cũng hay nói: trước khi làm việc gì hãy xem xét việc đó có lợi gì cho nhân dân và có thiệt hại gì cho kẻ thù (Quay về phía Teophilix) - Bác Teophilix! TEOPHILIX: Bà là người mẹ. Bà muốn sao thì sẽ như vậy LAMBRINI: ANATAXIX. Anh cho gọi cô gái vào đây (VIKI vào cùng ANATAXIX) Ta ban cho cô cuộc đời của anh ấy. Còn cuộc đời của cô thì ta không cần VIKI: (Sụp xuống lạy) Cám ơn bà! Cám ơn bà! Anh ĐÊVIl! Anh ĐÊVIl! LAMBRINI: Các người hãy hiến dâng cuộc đời cho những công việc có ích ĐÊVI: Tôi không bao giờ dám quên cái ơn to lớn này LAMBRINI: Thôi đi đi! (2 người đi đến ngưỡng cửa) Bác Teophilix, anh ANATAXIX. 2 người hãy tạm đi xa Tôi muốn ở lại 1 mình trò chuyện với con tôi (Teophilix và ANATAXIX ra) VIKI: Đi đâu bây giờ anh ĐÊVI: Anh đi theo em! (Quay lại quỳ xuống chân bà mẹ chào từ biệt) LAMBRINI: Đi đi “Kiriakulix con! Con có biết rằng lúc này mẹ đang đau đớn đến mức nào không! Kiriakulix con, mẹ nghĩ rằng mẹ đã hành động đúng, con có tán thành như vậy không con Kiriakulix con, con thấy không đảo Siprơ quê hương ta sẽ rực rỡ ánh bình minh, quê hương ta sẽ sạch bóng quân thù, quê hương ta sẽ tự do và muôn phần tươi đẹp. Nhất định, nhất định là như thế phải không con".
