0077.00010_cakeo (type done)+ Lại Thị Thu Hà (soát xong)

Thôi rồi ra chốn nước non,

Lòng son lại để sổ con chim trời.

Thú hồ bể quyến mời du tử.

Niềm thê nhi khôn giữ được người,

Biết sao trái ngược tính trời,

Giang hồ cốt ấy, trọn đời phiêu linh…

. . . . . . . .


Hôm nay ngồi rũ canh trường,

Nơi thuyền trọ, rượu quỳnh tương ai mời

Người dâng rượu xa nơi trần giới,

Lạnh lùng thay gió thổi đêm đông!

Tuy người đã khuất non sông,

Mặt hoa lãng đãng như lồng dưới trăng.

Mường tượng thấy tung tăng cười nói,

Như tưởng chừng người mới hôm qua!

Nào hay nghìn cổ cách xa.

Tài tình đến thế mà ra hão huyền!

Hoạ còn chút: trong thuyền dấu cũ,

Cây đàn tranh mốc ủ trên phên,

Phím long, dây đã rĩ rền,

Còn nguyên trên gỗ ghi tên họ người.

Nàng xưa vốn một loài trăng gió

Cũng vì vương víu nợ cầm ca.

Một đi lìa cửa lìa nhà,

Nắm xương tàn lạnh phương xa gửi nhờ.


Đêm nay hoạ có mình ta,

Đốt hương trầm cũ chờ ma dạo đàn.



*

Một mùa đông

I


Đôi mắt em lặng buồn,

Nhìn thôi mà chẳng nói

Tình đôi ta vời vợi

Có nói cũng không cùng.


Yêu hết một mùa đông

Không một lần đã nói

Nhìn nhau buồn vời vợi

Có nói cũng không cùng.


Trời hết một mùa đông

Gió bên thềm thổi mãi

Qua rồi mùa ân ái:

Đàn sếu đã sang sông.


Em ngồi trong song cửa

Anh đứng dựa tường hoa

Nhìn nhau mà lệ ứa

Một ngày một cách xa.


Đây là giải Ngân-hà

Anh là chim ô thước

Sẽ bắc cầu nguyện ước

Một đêm một lần qua.


Để mặc anh đau khổ

Ái ân giờ tận số

Khép chặt đôi cánh song!

Khép cả một tấm lòng


II

Tặng Đ. C.


Em là gái trong khung cửa

Anh là mây bốn phương trời

Anh theo cánh gió chơi vơi

Em vẫn nằm trong nhung lụa.


Em chỉ là người em gái thôi

Người em sầu mộng của muôn đời

Tình em như tuyết giăng đầu núi

Vằng vặc muôn thu nét tuyệt vời.


Ai bảo em là giai nhân

Cho đời anh đau khổ?

Ai bảo em ngồi bên cửa sổ

Cho vướng víu nợ thi nhân.


Ai bảo em là giai nhân

Cho lệ tràn đêm xuân?

Cho tình tràn trước ngõ,

Cho mộng tràn gối chăn?


III


Ngày một ngày hai cách biệt nhau

Chẳng được cùng em kê gối sầu,

Khóc chuyện thế gian cười ngặt nghẽo,

Cùng cười những chuyện thế gian đau.


Ngày hôm tiễn biệt buồn say đắm

Em vẫn đùa nô uống rượu say.

Em có biết đâu đời vắng lạnh,

Lạnh buồn như ngọn gió heo may.


Môi em đượm sặc mùi nho tươi

Đôi má em hồng chứa nụ cười

Đôi mắt em say màu xán lạn,

Trán em để lỏng làn tóc rơi.


Tuy môi em uống lòng anh say

Lời em càng nói càng chua cay

Anh muốn van em đừng nói nữa

Lệ buồn sẽ nhỏ trong đêm nay.


IV


Hãy xếp lại muôn vàn ân ái

Đừng trách nhau, đừng ái ngại nhau,

Thuyền yêu không ghé bến sầu

Như đêm thiếu phụ bên lầu không trăng,

Hãy như chiếc sao băng, băng mãi

Để lòng buồn, buồn mãi không thôi.


*

Tình điên

Tặng các bạn cũ và những ngày qua


Mười bảy xuân em chửa biết sầu

Mối tình đưa lại tự đâu đâu…

Em xinh, em đẹp, lòng anh trẻ

Dan díu cùng nhau giấc mộng đầu.


Tình trong như nước biển trong xanh,

Huyền ảo như trăng lọt kẽ mành,

Phơi phới như hoa đùa nắng sớm,

Rạt rào như sóng vỗ đêm thanh…


Hôm ấy trăng thu rụng dưới cầu,

Em cười, em nói suốt canh thâu

Yêu nhau những tưởng yêu nhau mãi

Tình đến muôn năm chửa bạc đầu…

Ngày tháng trôi xuôi với ái ân…

Bên cầu lá rụng đã bao lần!

. . . . . . . .

. . . . . . . .


Tình ái hay đâu mộng cuối trời…

Nhầm nhau giây lát hận muôn đời.

Kẻ ra non nước, người thành thị

Đôi ngả tình đi, người mỗi nơi.


Hôm nay ngồi ngắm ở bên sông

Ta được tin ai mới lấy chồng

Cười chửa dứt câu, tình đã vội…

Nàng điên “trên gối mộng” người thương.


Ta mơ trong đời hay trong mộng?

Vùng cúc bên ngoài, động dưới sương

Ta dí đôi tay vào miếng kính,

Giật mình quên hết nỗi đau thương…


Ta hát dăm câu vô nghĩa lý:

Lá vàng bay lả vào buồng ta.

Ta viết dăm câu vô nghĩa lý,

Người điên xem đến hiểu lòng ta.


*

Sứ giả

Tặng một hoạ sĩ giang hồ


Một đêm mưa gió rộn ràng,

Vô tình ta đã bên giường Quý-phi

Phi chợt tỉnh: “Đi từ đâu lại?

Mới ở đây hoặc tới từ lâu?”

Rằng đi từ độ vào thu,

Gió thu về chậm, cuộc du trễ tràng

Em: “Sứ giả Minh-Hoàng người cũ,

Chốn ngọc cung mát phủ sầu che,

Tình đi: ngấn để lụa the,

Tình đi, đi mãi mộng về tình không.”

Nghe ta nói động lòng sùi sụt,

Nửa vạt sầu che vội mặt hoa.

Thẫn thờ Phi ngắm rừng xa

Mà khi ngoảnh lại thì ta không còn.


Là chim sứ giả,

Em bay từ bể cả đến ngàn sâu,

Bay cùng sáu đảo ba châu,

Tìm hoa cho gió, đón sầu cho thơ.

Tiếng vỗ cánh trong giờ ly biệt.

Nghe vội vàng bi thiết bao nhiêu

Lang thang núi bạc mây chiều…


*

Thuyền mộng

Tặng H.


Dưới chân không nghe chèo vỗ sóng

Thuyền bơi trong cõi mơ lồng lộng

Muốn ca, nàng chỉ lặng thầm ca,

Ngại ngùng sợ gió chim xao động.


Thuyền bơi trong quãng trời xanh ngắt,

Thẳm xa, xa thẳm một màu lơ

Nhìn cây thẳm trời xa chóng mặt

Van nàng cắm lại chiếc thuyền mơ.


Ta hỏi nàng còn bơi chăng nữa?

Khẽ nghiêng đầu nàng rỉ tai ta:

“Còn bơi, bơi nữa, bơi xa nữa

Lúc khắp trời phủ ánh sao sa…”


Bập bềnh vẫn trôi trên mây bạc,

Thuyền trôi đã quá giải Ngân-hà,

Giật mình nàng nhìn ta ngơ ngác:

Không biết còn trôi bến nào xa?


Quanh ta vẫn xanh màu gợn sóng

Quanh ta thăm thẳm một màu xanh

Buông chèo nàng cùng ta tha thiết

Nhìn lại nhìn nhau bỡ ngỡ tình.


*

Túp lều cũ

Tặng Thanh-Thuỷ

Từ buổi Thạch-Sùng sạch hết khố

Thế gian còn ai khoe giàu có.

Hôm nay hoạ có vợ chồng tôi

Cùng bảo: ta giàu một túp cỏ.


Buổi mai kia một cặp uyên ương

Nhắm bến Ngân-sơn ghé con thuyền

Ai cũng bảo là khách du ngoạn

Như con bươm bướm tiết đầu thiên,

Thấy non sông đẹp, dừng một phút

Xem mỏi mắt rồi lại đi liền.

Nào hay đã nặng tình với bến,

Ngày một ngày hai, thuyền đậu yên.


Lận đận mấy thu mưa lẫn gió

Đã thấy đầu non một cảnh tiên

Nhà cỏ ba gian, vườn một khoảnh

Có hồng, có táo, có đào tiên

Lủi thủi tháng ngày hai chiếc bóng

Ra vào may có gió trăng quen.

Cũng có lúc giở chồng sách cũ

Kề vai nhau hầu chuyện Thánh hiền

Cũng có lúc xem tờ nhật báo

Đọc chuyện năm châu cười ngả nghiêng.


Một buổi trung thu chồng thử vợ:

Đôi ta sớm nặng thú thiên nhiên,

Hãy đợi lúc răng long đầu bạc

Về đây ngồi ngắm bóng trăng lên

Danh lợi chờ ta nơi thềm ngọc

Cỏ cây bịn rịn ấy sao nên

Một khoảng vườn con trao thú giữ,

Ba gian nhà cỏ mặt rêu in…

Nghe chồng nói, vợ cười khanh khách:

À anh còn lắm nợ trần duyên!

Anh trẻ anh về nơi gió bụi

Em già em ở lại non tiên,

Tuổi em non mà lòng chẳng trẻ

Sự đời như đã trải bao niên

Về đi tuổi trẻ còn hăng hái:

Có danh, có giá, có bạc tiền.

Về đi tuổi trẻ còn hăng hái :

Có chị phù dung, cuộc đỏ đen…


Giữa nơi cát bụi anh lặn lộn,

Ở non cao, em phóng mắt nhìn,

Thôi ân ái dành khi tái ngộ!

Tình em đã nguyện với chim quyên.



*

Xin rước cô em



Xin rước cô em bước xuống thuyền!

Thuyền tôi sắp trẩy bến thần tiên.

Cùng nhau ta phiêu dạt

Nơi nghìn trùng man mác,

Theo gió theo mù

Gửi kiếp phù du.

Lặng soi mình trên bể thẳm

Ta tuôn dòng lệ thắm.

Trên muôn dặm, dưới muôn trùng

Lòng ta phiêu diêu mung lung

Như hai làn mây biếc

Cùng tan nơi mờ mịt.



*

Hoàng hôn



Bên thành con chim con

Hót nỉ non

Giục lòng em bồn chồn

Buổi hoàng hôn

Em trách gì con chim con

Em oán gì con chim con?

Em chỉ hận:

Sao em ngơ ngẩn

Để tình lang em lận đận

Chốn xa xôi

Nơi tuyệt vời,

Trong lúc con chim trời

Bên em nó hát những lời..

..nước non.



*

Chia ly



Những ngày mưa lạnh gió lê thê

Ta muốn trần gian ngớt tiếng đi,

Ta muốn ngựa xe đừng rộn nữa

Âm thầm trong những buổi chia ly.



*

Trăng lên


Vừng trăng lên mái tóc mây,

Một hôm hồn lạnh, mơ say hương nồng.

Mắt em là một dòng sông,

Thuyền ta bơi lặng trong vòng mắt em.



*

Cảnh thiên đường

Tặng K.


Nhờ em chỉ hộ cảnh thiên đường

Ở tận miền âm hay cõi dương?

Hay ở trong lòng người thiếu nữ,

Một chiều nhuốm đỏ ráng yêu đương?



*

Còn chi nữa

Tặng ba nhà thi sĩ trẻ tuổi…


Giờ đây hoa đương dại

Bên sông, rụng tơi bời

Đã qua rồi cơn mộng

Đừng vỗ nữa tình ôi!


Lòng anh đã rời rụng

Trên sông ngày tàn rơi.

Tình anh đã xế bóng,

Còn chi nữa em ơi?


Còn đâu ánh trăng vàng

Mơ trên làn tóc rối?

Chân nàng trên đường sỏi

Sương lá đổ rộn ràng.


Trăng nội vẫn mơ màng

Trên những vòng tóc rối?

Đêm ấy xuân vừa sang

Em vừa hai mươi tuổi.


Còn dâu những giờ nhung lụa:

Mộng trùm trên bông

Tình ấp trong gối

Rượu tân hôn không uống cũng say nồng?


Còn đâu mùi cỏ lạ

Ướp trong mớ tóc mây?

Một chút tình thơ ngây

Không còn trên đôi má.



*

Trên bãi biển



Thừa lương khách đã vắng,

Trời nước mênh mông,

Duy còn bốn mặt nhìn nhau: lặng

Trên cát vô tình vạch chữ “Vân”

Tay vạch vừa xong sóng xoá dần.

Mỉm cười Vân sẽ nói:

“Người yêu Vân hỡi!

“Sao người lại quá điên?

“Thân này cũng diệt, nữa là tên?”

Tưởng được nhìn thu nhờ bãi cát,

Tan tác nào hay vì sóng bạc,

Cuộc trăm năm đừng có đa mang:

Tình nhân chung kiếp dạ tràng.



*

Bâng khuâng


Ta còn thấy bóng kẻ thơ ngây,

Xe chồn gối mỏi trở về đây,

Trên đường hiu quạnh khách đau khổ

Chán nản hung hăng nện gót giày

Ngàn liễu xanh xanh con cò trắng,

Lạnh lẽo xa vời ủ rũ bay.


Ta còn thấy bóng kẻ thơ ngây,

Bẻ rau lạch suối tới am mây

Nắng trần chan chát, lòng tràn héo

Mịt mù dặm cát một chòm cây,

Dừng lại đây bóng im cửa Phật,

Dừng lại trong làn khói biếc bay

Dừng lại đây là nơi hiu quạnh

Là nơi nghe thấy tiếng cỏ cây

Là nơi quên những mùi trần sự

Là nơi quên những nỗi chua cay,

Nghe thấy tiếng ngọt ngào cõi Phật,

Rũ bụi trần, chàng dừng lại ngay

Trước Phật Đài, chàng lâm râm nguyện

“Tình xưa theo gửi, nước, mây trời”.


Một hôm thuyền định dưới gốc mai

Cảm thấy lòng vơi chốc lại đầy,

Thẫn thờ tay lần tràng chuỗi hạt

Mà như lần những hạt chua cay…

Chàng vừa nghe tiếng chuông chùa nện

Lạnh lùng từng tiếng não bên tai,

Lạnh lùng như những người cung Quảng,

Bâng khuâng chợt nhớ cảnh trần ai.



*

Khi thu lá rụng


Em có bao giờ nói với anh

Những câu tình tứ thuở ngày xanh,

Khi thu lá rụng bên hè vắng,

Tiếng sao ngân nga vẳng trước mành.


Em có bao giờ nghĩ tới anh,

Khi tay vin rủ lá trên cành?

Cười chim cợt gió, nào đâu biết:

Chứa chất lòng anh biết mấy tình?


Lòng anh như nước hồ thu lạnh,

Quạnh quẽ đêm soi bóng nguyệt tà…

Ngày tháng anh mong chầm chậm lại,

Hững hờ em mặc tháng ngày qua…


Mùa đông đến đón ở bên sông,

Vội vã cô em đã lấy chồng,

Em có nhớ chăng ngày hạ thắm:

Tình anh lưu luyến một bên lòng?



*

Mộng chiều về

Tặng người bạn cũ họ Phùng


Một hôm ta đứng bên hồ Kiếm

Quanh ta rộn rịp biết bao người

Mà ta chỉ thấy người hôm ấy

In giữa không gian một nụ cười.


… Dang tay ta đón nàng vào dạ

Giật mình ẵm phải cái không gian:

Dưới nước lâu đài tan tác vỡ

Bên bờ trơ lại giấc mơ tàn.


Lòng hỡi! nàng không còn đấy nữa.

Dưới nước sao cây chẳng thấy nàng.

Không biết còn mơ hay đã tỉnh:

Cảnh trời hôm nấy mờ mờ sương.


Nàng với ta chỉ thế thôi,

Theo dõi tơ duyên bốn góc trời…

Lúc mộng nhìn nhau cười ngặt nghẽo,

Mộng tàn trên gối lệ hoen rơi.



*

O tiếp tế (1)


Vừa học u tờ

O đi tiếp tế

Hai mươi xuân trẻ

Chẳng học chi sầu

Nhìn trước nhìn sau

O qua đồn địch

___

(1) Đây là bài thơ chuyển hướng của Lưu trọng Lư vào khoảng bắt đầu cuộc chiến tranh Việt-Pháp.


O đi một mạch

Hỏi chị hỏi em

Tầm bước êm êm

Chui qua đường trống

Lách sang bên đông

O hát O ca

Đồn địch đã xa

O cười O nói

Đường qua mấy dội

O sẽ nghỉ chân

Chẳng quản xa gần

O đi đi nữa

Bóng chiều vừa ngả

O lội sang khe

Quần ướt dầm dề

Bỗng O dừng bước

Mặt soi xuống nước

Cúc áo vội cài

Nhém lại tóc mai

Rồi O chợt thấy

Xuân gầy ba bẩy

Da tuyết vàng khè

O sợ chồng chê

Nhưng O vẫn bước

Mình lo việc nước

Chồng chê “Mược” chồng

1945

Lưu trọng Lư






~~~~~~~~~~~~~~

NGUYỄN THỊ

MANH-MANH

~~~~~~~~~~~~~~



NGUYỄN THỊ MANH-MANH là biệt hiệu, nữ sĩ thường ký tắt là Manh-Manh, tên thật là Nguyễn thị Kiêm, sinh năm 1914 tại tỉnh Gò-công (Nam-phần). Con của một công chức, tri huyện Nguyễn đình Trị, tục danh Huyện Trị; ông cũng là một cây bút trong làng báo lúc bấy giờ.

Thuở nhỏ nữ sĩ Manh-Manh học ở trường Áo Tím, tức trường Gia-long ngày nay. Sau khi tốt nghiệp bằng Thành-chung, gặp ngay lúc những nhát búa đầu tiên của ông Phan Khôi khai sơn phá thạch cho nền thơ mới; lúc bấy giờ nữ sĩ là phóng viên của một tờ báo ở Sài-gòn, một mặt cổ võ cho thơ mới và sáng tác thơ theo lối phá thể, một mặt gây phong trào Nữ-lưu và Văn-học, đánh thức giới phụ nữ, khơi động nguồn máu văn học của các bà Đoàn thị Điểm, bà Huyện Thanh Quan, v.v..

Hoà nhịp, ta phải kể thêm nữ chiến sĩ, bà Phan văn Gia, đứng lên đòi giải phóng phụ nữ, đòi nam nữ bình quyền. Lại nữa, có Bùi thị Út với thiện chí cải tạo con người phụ nữ từ bấy lâu quan niệm phải ẻo lả, mảnh mai, cô hô hào phong trào Phụ-nữ Thể-dục.

Đây, ta có thể coi như một thời kỳ (từ 1932), những con người từ chốn buồng the đứng ra làm một cuộc cách mạng toàn diện mà nữ sĩ Nguyễn thị Manh-Manh đã đóng góp không nhỏ vào văn học nước nhà.

Sau cuộc khởi nghĩa 1945, nữ sĩ sang Pháp rồi không nghe thấy tin tức gì cho đến ngày nay.





GIỮA lúc đô thành Sài-gòn đang sống trong khung cảnh trầm lặng, đột nhiên xuất hiện trên tạp chí Phụ nữ tân văn số 122 ngày 10-3-1932, một bài thơ mới đầu tiên mang tên Tình già với lời giới thiệu của nhà “sáng tạo” Phan Khôi như sau: “Một lối thơ mới trình chánh giữa làng thơ”. Lúc bấy giờ là thời kỳ hưng thịnh của báo Phụ nữ tân văn nên sức truyền bá rất rộng rãi. Sau đấy, độc giả khắp ba kỳ lại biết thêm bài thơ mới thứ hai Trên đường đời (ký Lưu trọng Lư) và thứ ba là Vắng khách thơ (ký Thanh-Tâm nhưng cũng là Lưu trọng Lư).

Sau ba bài thơ mới đầu tiên ra đời, kế tiếp là những thi bản của nữ sĩ Manh-Manh, thi sĩ Hồ văn Hảo v.v…

Lược qua, ta thấy trong hồi dậy men của nền thơ mới, nữ sĩ Manh-Manh là người đàn bà đầu tiên đáp ứng tiếng gọi đàn của nhà tiên phong Phan Khôi. Nữ sĩ hết đăng thơ, viết bài, lại đăng đàn diễn thuyết hô hào phong trào thơ mới. Sự cổ võ nồng nhiệt của nữ sĩ Manh-Manh, Hoài-Thanh đã không ngần ngại viết:

“Từ hai tháng trước, hôm 26 juillet 1933, một nữ sĩ có tài và có gan, cô Nguyễn thị Kiêm, đã lên diễn đàn Hội Khuyến-học Sài-gòn thành lập đến bấy giờ đã 25 năm. Lần thứ nhất một bạn gái lên diễn đàn và cũng là lần thứ nhất có cuộc diễn thuyết được đông người nghe như thế”.

Trong cuộc diễn thuyết này Nguyễn thị Manh-Manh có trưng ra làm điển hình bài thơ mới đâu tiên của cô như sau:


Canh tàn


Em ơi, nghe lóng nghe

Gió đêm thoáng qua cửa…

Lụn tàn một góc lửa,

Lạnh ngắt chốn buồng the.


Gió đêm thoáng qua cửa…

Não dạ dẽ tỉ te

Lạnh ngắt chốn buồng the…

Em ơi, khêu chút lửa.


Não dạ dẽ tỉ te

Gió ru! “… thiết chi nữa…”

Em ơi, khêu chút lửa

Rồi lại ngồi đây nghe.


Gió ru: “…thiết chi nữa…”

Sụt sùi mấy cành tre

Em ngồi đây có nghe

Tơ lòng chị đứt nữa

(Trích trong bài diễn thuyết tại Hội

Khuyến-học Sài-gòn ngày 26-7-1933)


*


Nối gót là những diễn giả trong nước, các ông Lưu trọng Lư, Đỗ đình Vượng, Vũ đình Liên, Trương-Tửu tổ chức những cuộc diễn thuyết với mục đích bênh vực lập trường thơ mới. Người chiến sĩ trẻ tuổi của chúng ta, cô Nguyễn thị Kiêm hay nữ sĩ Manh-Manh còn hăng say trong cuộc diễn thuyết tranh luận với ông Nguyễn văn Hanh (phái thơ cũ) tại Hội Khuyến-học Sài-gòn ngày 9-1-1935.

Thơ mới, chẳng những do cách phá thể đã làm long lở khuôn sáo xưa, mà còn gieo tư tưởng lãng mạn, bộc bạch quá lộ liễu nỗi lòng khao khát yêu đương mà bao thế kỷ nay người ta cố phong nhẹm trong thi ca. Vì thớ, thơ mới vừa tượng hình liền va chạm ngay sức đề kháng mãnh liệt của phái thơ cũ.

Đã phải xốn xang như bị đinh châm chọc vào mắt khi đọc bài Tình già của Phan Khôi, lại còn gặp Viếng phòng vắng của nữ sĩ Manh-Manh, dưới nhan đề còn chua thêm trong dấu ngoặc: “Một lối thơ mới” (nghĩa là còn hứa hẹn nhiều lối nữa) đã khiến phái thơ cũ lồng lộn điên tiết trước những dòng phá thể của một người con gái:

Gió lọt phòng không

Tạt hơi đông

Lạnh như đồng

Ngồi mơ tưởng

Ngày xưa phất phưởng

Dấy động tơ lòng …

. . . . . . . . . .

Gió lọt phòng không

Tạt hơi đông

Lạnh như đồng

Ngồi mơ tưởng

Ngày xưa phất phưởng

Ấm dịu cõi lòng … (1)


Cũng như bài Tình già của Phan Khôi, Trên đường đời của Lưu trọng Lư, những thi bản “sơ sinh” của nữ sĩ Manh Manh, ta có thể coi như những phát minh cơ khí hồi thế kỷ XIX. Nền thơ mới cũng đã trải qua bao cuộc chống đối cam go, chẳng khác nào chiếc xe hơi cổ lỗ đầu tiên đã bị xem như một quái vật kinh khủng khiến thiên hạ phải hốt hoảng chạy trốn hoặc như số phận chiếc tàu thuỷ đã bị những

___

(1) Các bạn lưu ý đến điệu thơ và cách trình bày.


chú lái chèo đò ganh tức vì quyền lợi bị chạm, nên đập phá tan tành một sáng kiến và công trình khoa học. Cái tác dụng của phát minh không phải ở sự hữu dụng cấp thời của nó, mà là sự đặt để viên gạch đầu tiên cho một nền tảng.

Cứ thế, phong trào thơ mới bành trướng nhanh chóng trong toàn quốc, và được các cơ quan ngôn luận nhiệt liệt ủng hộ. Những thi tài mới lạ xuất hiện, cấu tạo những vần thơ theo thể điệu tân kỳ, lời thơ như từ ở một tư thế đang bị nén ép, bỗng vun vút bay tuyệt mù lên trời bao la của những tâm hồn vừa giải thoát. Nó là một khúc quanh bừng chói nhất trong lịch sử văn học nước nhà.

Chúng ta ngày nay nhìn lại việc qua, giữa cái cũ kỹ từ nghìn đời sừng sững như cổ thành kiên cố; thế mà, bỗng chốc, một Phan Khôi táo bạo nổ phát súng cách mạng thi ca; người nữ chiến sĩ tiền phong anh dũng và hăng say hoạt động để bảo vệ và củng cố nền tảng thơ mới bén rễ và sống mạnh, ta phải kể Nguyễn thị Manh-Manh, một tay đã góp công lao không nhỏ cho nền văn học đất nước. (1)

(Tháng 4-1968)




___

(1) Xin tham khảo thêm ở phần thi tuyển bài diễn văn của nữ sĩ Manh-Manh nói về vấn đề Nữ-lưu và Văn học.