Biên khảo Sài Gòn Năm Xưa - Vương Hồng Sển

4DHN · 25/1/16

Sài gòn năm xưa-Vương hồng Sển.chm-290kb
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
chúc vui vẻ
duckhai2691

Bản làm lại được đăng tại Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link.

khiconmtv · 13/3/16

Sài Gòn Năm Xưa
NXB Tổng Hợp

Download:
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link

cungcung · 17/12/15

Thêm định dạng epub

tamchec · 25/1/16

Tên sách: Sài Gòn Năm Xưa
Tác giả: Vương Hồng Sển
NXB Tổng Hợp Đồng Nai
Năm Xuất Bản: 2004
Số trang: 317
File epub gốc: @cungcung
Làm lại ebook: quocsan, tamchec
Ngày hoàn thành: 24/01/2015
Ebook này được thực hiện theo dự án “SỐ HÓA 1000 QUYỂN SÁCH VIỆT MỘT THỜI VANG BÓNG” của diễn đàn TVE-4U.ORG

Trích của Nguyễn Hiến Lê đăng trong báo Mai số 20 ngày 25-4-1961
“Đọc cuốnSài Gòn năm xưacủa học giả Vương Hồng Sển, ta có cảm giác thoải mái, dễ chịu quá.

Tôi nhớ những buổi ngả lưng trên ghế trường kỷ trong ngôi nhà chưng bày toàn đồ cổ của tác giả mà nghe tác giả kể chuyệnđời xưa, từ chuyện các chánh tham biện, truyện các cụ đường cựu tới truyện tản cư, truyện con voi sở thú... Lời rất bình dị, tự nhiên, có duyên: cứ mê đi mà nghe và mỉm cười cho tới khi nào thấy làm mất thì giờ của chủ nhân quá rồi thì cáo từ mà ra về.

Tác giả kể chuyện làm sao thì chép lại thành sách như vậy.

Đây xin độc giả nghe ông vào chuyện:

“Bởi thấy tôi là người Nam, đầu pha hai thứ tóc, làm việc trong một cơ quan chuyên môn, thêm có tánh ham chơi cổ ngoạn, tom góp giấy má cũ đầy nhà, rồi đồn chuyền ra: tôi sành sỏi chuyện xưa, tôi giỏi kêu cứu điển cố; báo hại phần đông văn hữu Bắc và Trung, ông nào quen một đôi lần, gặp nhau, hết năm ba câu lấy lệ, làm gì cũng hỏi vặn tôi kể: “gốc tích hai chữSÀI GÒN”

Thật là thân mật, tự nhiên, xuề xòa.

Rồi ít hàng sau:

Đối với các bạn nhò hiếu học, tôi xin nói lớn:

1) Chỗ nào các bạn thấy mới, đừng sợ, ấy tôi đã cân nhắc kỹ càng, cứ tin, cứ dùng: “Coi vậy mà xài được”.

2) Chỗ nào chưaêm, nhờ các bạn chỉ dùm, nếu tìm cách bổ khuyết càng tốt, gọi giúp lẫn nhau: già thua trẻ không xấu, mắc cỡ bậy, hay gì?”.

Chắc độc giả đã được dịp mỉm cười rồi chứ?

Suốt hai trăm trang in chữ nhỏ, toàn là một giọng như vậy. Thỉnh thoảng điểm những tiếng cổ mà chúng ta chỉ thấy trong các sách báo in từ đầu thế kỷ, hoặc nghe ở những chốn quê mùa, do những cụ tám, chín chục tuổi thốt ra. Chẳng hạn:

-Tôi không dám chắc đúng cả, nhưng “ăn trầu gẫm mà nghe” bây giờ không nói còn đợi lúc nào?

-Lâm cảnh lưỡng đầu thọ địch...

...hẹn hậu nhựt tri

...chết ba mươi đời vương

...trổ sanh nghề lạ

...trói kệ

Lại thêm những tiếng rất tự nhiên chỉ dùng trong một vài giới:

- ...đi la mát nơi đây.

- ...chiều chiều thả “xích-phê” đường Catinat, giày “ăn-phón”...

- ...diện áo “u-hoe”, tay lo le điếu xì-gà-tàn, thì duy có mấy cô mấy ỷ đời ấy biết cho.

...xa mú tí té.

Có chỗ tác giả như mới ta cởi áo ra ngoài cho thảnh thơi hơn nữa để nghe ông kể:

“Đèn nhá nhem, người bu đông đến múc cháo không kịp, thêm tuổi vừa đôi mươi,ăn sắt cũng tiêu, ghế bàn không có, mỗi người tự biện lấy, đứng húp ngon lành, ngó mặt nhau vẫn quen quen: Cô Ba Trà, ông cò mi Kính và tớ đây, kẻ còn người mất, đứa bạc đầu!”

Vế trong câu thường ngắn - năm sáu tiếng một - ít dùng liên từ lại gần đối nhau, bằng trắc nhịp nhàng, làm cho ta sực nhớ rằng tác giả là người rất mê hát bội:

(Xưa người thưa đất rộng, xây nhà đếm căn, nay đất ít người đông, cất nhà kể từng...)

“Trước còn bánh đặc, phần đường xá ghồ ghề, mê sức chạy mau mà quên đau... sau có bánh bông, nhưng xe nổ vỏ thì có lấy tay mà bụm!

Cuối câu thường hạ tiếng trắc y như nói lối.

Không biết cảm tưởng của độc giả ra sao chứ tôi thì thấy vui vui, nhớ lại những ông già búi tóc mà đội nón Tây và những bà già ngoái trầu trên những bộ ngựa. Nhưng tôi phải thú thực rằng mặc dầu bút pháp đó gợi cho ta cái không khí thời xưa, mà thời nầy dùng nhiều quá thì cũng ít người thưởng thức.

Sách chia làm tám phần.

-Phần thứ nhứttựa như đoạn mở đầu, nhắc qua lại cuộc Nam tiến của tổ tiên từ thế kỷ thứ XI đến năm 1780, Mạc Thiên Tứ mất, đất Hà Tiên sáp nhập vào cơ đồ chúa Nguyễn. Tác giả nhấn mạnh vào sự bình định và khai phá cõi Nam, vào công lao của các chúa Nguyễn, của Nguyễn Hữu Kính, Nguyễn Cư Trinh và học Mạc ở Hà Tiên.

Nữ sĩ Mộng Tuyết và học giả Vương Hồng Sển, mỗi người dùng một thể tài một nhà viết truyện, một nhà viết sử, hai nhà cùng một lúc nhắc nhở công lao tổ tiên một cách cảm động, sự không hẹn mà gặp đó cho ta thấy rằng phong trào ôn cố lúc nầy đương lên.

Trong phần nầy, Vương quân đưa ra một nhận xét rất xác đáng là tổ tiên chúng ta đã không chiếm đất Nam nầy của người Miên vì hai lẽ:

- Đất nầy trước kia không phải của người Miên mà người Phù Nam.

- Khi tổ tiên ta tới đây thế kỷ 17 thì tuy đã có người Miên, nhưng dân chưa đất rộng, Việt Miên tha hồ khai phá không hề xảy ra những sự xung đột để có thể nói rằng dân tộc này tranh của dân tộc khác.

-Qua phần thứ nhì, tác giả bắt đầu nói về Sài Gòn. Ông xét vết tích những dân tộc đã ở trên khu đất mà ngày nay là Sài Gòn, tức người Phù Nam, người Miên, người Trung Hoa và tổ tiên ta,để tìmxem danh từSài Gòn từđâu mà ra. Ông kết luận rằngSài Gònthời Miên làPrei Nokor(nghĩa là xứ ở giữa rừng);Trung Hoatới lập một khu buôn bán gọi làĐề ngạn(Chợ Lớn ngày nay) và người Việt tái lập một khu khác, gọi làBến Thành(Sài Gònngày nay).

Đề ngạnmà phát âm theo giọng Quảng Đông thì nghe raThầy ngồnnhayThì ngồnn, Tài ngòn. Sài Gòncó lẽ do đó mà ra, chứ không phải doPrei Nokor.

Tôi không biết các sử cũ có viết là 提岸 (Đề ngạn) hay không, chỉ thường thấy ngày nay nhiều người viết là 堤岸 (Đê ngạn; đê:bộ thổ: nghĩa là cái đê; cònĐề ngạn: Đề: bộ thủ, nghĩa là nắm lấy). Nhưng chắc là Vương quân biết rõ hơn tôi.

- Trong phần thứ ba, tác giả nghiên cứu vị trí ba thành xây ở Sài Gòn hồi xưa và ghi lại những lễ nghi phong tục thời Quan Lớn Thượng, tức Quan Tả quân Lê Văn Duyệt. Dinh Tả quân nay không còn gì, chỉ còn lại cái tênVườn Ông Thượng(Hoa viên Tao Đàn).

- Qua phần thứ tư, tác giả trở lại tìm vị trí của Prei Nokor, Đề ngạn và Bến Nghé. Đoạn nầy giá đưa lên phần thứ nhì thì gọn hơn.

Rồi ông dắt ta đi dạo xem phố phường Sài Gòn ngày xưa, bắt dầu từ Cơ thủy xưởng, Cột cờ Thủ Ngữ, tới Khánh Hội, vô Chợ Lớn, trở về Chợ Quán, phủ Tổng thống, qua Thị Nghè...

Đoạn nầy khá dài trên bốn mươi trang. Tới mỗi nơi ông chỉ cho ta hồi xưa tại đó có dinh thự, chùa chiền, chợ búa nào, ông lại giảng cho ta nguồn gốc những tên như Ba Son, Nhà Rồng... kể những chuyện thuộc về ngoại sử, giải nghĩa những tiếng nhưbắc thảo, tàu kê, gùi đội,... chép những bài thơ cổ, chẳng hạn bài thơ vịnh Mai Sơn Tự, dẫn những câu ca dao...

Những ai ở Sài Gòn đã lâu dọc đoạn đó chắc rung động một niềm hoài cổ man mác nửa vui nửa buồn.

Riêng tồi, tôi nhớ lại lần đọc đoạn hai ông đồ rủ nhau đi thăm thành Thăng Long trong một tiểu thuyết của Nguyễn Triệu Luật. Kỹ thuật của họ Nguyễn và họ Vương khác nhau xa, mà cảm xúc gây trong tâm hồn tôi thì cũng vậy.

Khi dắt ta tới Chợ Quán, tác giả ngừng trước một nhà cổ và kể cho ta nghe chuyện một bà cụ chơi đồ cổ. Chuyện xảy ra đầu thế chiến vừa rồi. Tác giả lúc đó mới ngoài ba chục tuổi mà bà cụ đó đã trên tám mươi, mới gặp nhau lần đầu mà đã hiểu nhau, trẻ thì kính già mà già thì mến trẻ, chỉ do hai cùng là những người sành đổ cổ cả. Đoạn đó tác giả viết cảm động nhất và cho ta thấy rõ cái sở thích và sở trường của ông.

-Trong phần thứ năm, Vương quân tiếp tục tả và kể lai lịch các cổ tích chung quanh Sài Gòn Chợ Lớn, các chùa chiền, các giáo khu và cho ta hiểu sơ sơ sự bành trướng của Thiên Chúa giáo tại địa phận Sài Gòn.

Đầu phần có miêu tả một vụ bốc mộ khá cảm động và tác giả đề nghị nhà nước nên sớm thảo điều lệ bảo vệ lăng cũ, mộ xưa nếu không thì miền Nam nầy sẽ chẳng còn gì về mỹ thuật và cổ tích.

Ba phần cuối,phần thứ sáu, thứ bảyvàthứ támgồm 50 trang, đọc vui nhất. Đời sống nhân vậtbản xứvà Tây, Tàu hoặc thanh cao, hoặc lố lăng, đê tiện, tàn nhẫn, quỷ quyệt từ hồi Tây đến tới hồi Tây đi, hiện lên rõ ràng trước mắt chúng ta.

Ông mỉa mai bọnhầu cận các quan Tây, bọn:Tiếng Tây thông biết, tưởng vinh trong đời.

Tây đã đi, nhưng bọn nầy vẫn còn và chung quanh ta vẫn nhan nhản một lũ tự hào rằng nói tiếng Pháp như người Pháp mà không mắc cỡ rằng nói tiếng Việt không thông.

Ông oán giậnbọn mãi quốc cầu vinh- vinh hay nhục nhỉ? - tàn sát đồng bào hồi Tây “bình định” xứ nầy; ông còn nhân từ, không vạch mặt chỉ tên họ ra, nhưng độc giả nào mà không nhận ra được chúng.

Ông khâm phục các học giả như Trương Vĩnh Ký, Trương Minh Ký, Huỳnh Tịnh Của, những vịchỉ say đạo lý và học hỏi, sống đất Tào mà lòng giữ Hánrồi ông kết:

“Nghĩ theo tay đao súng làm nên sự nghiệp như những nhà kia (tức bọn bán nước), nhưng khi nhắm mắt, sự nghiệp hoen ố lụn bại, sao bằng một ngòi bút, một nghiên mực, sự nghiệp văn chương truyền cửu của ba ông tiền bối nầy mới thật quý và thơm.”

Còn vô số nhân vật nữa, từ các nhà giàu (nhất Sĩ, nhì Phương, tam Xường, tứ Định), đến các nhà báo (Diệp Văn Cường, Nguyễn Chánh Sắt...) đến huê khôi Cô Ba con thầy Thông Chánh mà ba chục năm trước, hồi còn ở Hà Nội tôi đã được trông thấy hình trên các con tem và các giấy thấm rao hàng xà bông, song không biết là của ai, đến bọn nhà giàu nhờ buôn bán hoặc cờ bạc, bọn chỉ đọc được hai tiếng “ùy” và “no” mà bỗng nhiên phát triệu phú. Trong phần nầy còn những tài liệu tuy vắn tắt mà quý về các vụ Phan Xích Long năm 1913, và vụ phá Khám Lớn Sài Gòn năm 1916. Trang nào cũng đầy những tài liệu đáng tin cho những nhà sau nầy viết sử hoặc lịch sử ký sự.

Đoạn kết hơi ngắn (chỉ một trang) nhắc lại, những điều kiện mà Sài Gòn có đủ để thành một đô thành tối tân.

*

Như tôi đã thưa với độc giả sự hiểu biết của tôi về sử miền Nam không đủ cho tôi phê bình tài liệu của Vương quân. Tôi chỉ xin góp ít ý nho nhỏ ở dưới đây:

Tác giả cho rằng danh từdu côncó lẽ do bọn anh chị ở Sài Gòn hồi xưa mà có, vì họ hay dùng những đoản côn bằng sắt hay đồng để hộ thân. Tôi tưởng danh từ đã có từ trước nữa, mà bọn anh chị đó không phải là bọn đầu tiên ở nước ta và ở nước Trung Hoa thường dùng đoản côn tự vệ.

Tác giả bảo cây gòn ngoài Bắc gọi là câybông gạo. Hai cây đó tuy cùng một loại, người Pháp cũng gọi một tên (kapokier hoặc faux cotonnier), nhưng thực ra khác nhau: cây gạo rất cao lớn, cao như cây sao, gốc lớn có thể đến hai ôm, hoa tuy giống hoa gòn nhưng cánh đỏ như máu và lớn hơn nhiều: lúc mãn khai để chật cái chén ăn cơm. Trên hai chục năm trước, tôi có thấy ở giữa châu thành Sóc Trăng gần bờ sông, phía Sở Thủy lợi một gốc gạo cổ thụ, không biết nay còn sống không.

Vương quân đưa một thuyết để giải nghĩa tiếngtrường tiền:

“Sở Công chánh ngày nay, tuy quen tục gọiTrường Tiềncó phải bộ Công khi xưa chuyên việc đúc tiền nên nay tên gọi làm vậy”?

Thuyết đó có thể đúng. Tôi được nghe một thuyết khác cũng không hoàn toàn vô lý; xin ghi lại đây. Trường Công chánh Hà Nội là một trong những trường cao đẳng thành lập sớm nhất, chỉ sau Trường Y khoa. Hồi mới đầu các sinh viên toàn là nội trú và ở một ngôi nhà đường Paul Bert tại Hà Nội. Đường này gọi là đường Trường Tiền vì hồi xưa có sở đúc tiền ở gần đó. Nơi nội trú đó do vậy được người Nam gọi là Trường Tiền, và các sinh viên Trung Nam ra học thành tài trở về xứ thành các ông Trường Tiền, mà sở các ông ấy làm thành ra Sở Trường Tiền. Ta nên để ý rằng chỉ miền Nam mới gọi Sở Công chánh là Sở Trường Tiền, còn miền Bắc gọi là Sở Lục lộ.

Tác giả có ý bảo những nhân, địa danh miền Nam nhưVõ Tánh, Châu Thái, thì phải dọc theo giọng Nam chứ không được ra giọng Bắc:Vũ Tính, Chu Thái. Điều đó rất hợp lý. Mướn xe hơi đi chơi núiChâu Thóimà nói đi chơi núiChu Tháithì tài xế làm sao hiểu dược. Nhưng thế nào cũng có lúc ta phải thống nhất giọng nói Nam Bắc, lúc đó sẽ rắc rối đây.

Còn tiếng Sài Gòn thì đúng như Vương quân đã nói, cổ nhân thiếu chữgònphải mượn chữ côn thế tạm, vậycôn đó phải đọc làgòntất nhiên rồi, nếu đọc làcônthì bậy lắm.

*

Quả như lời Vương quân nói trong bài tựa:Coi vậy mà xài được. Xài đượcbộn kia đấy. Kẻ ít học như tôi còn thấy là có lẽ xài được gần trọn kia đấy. Chúng ta nên cảm ơn ông đã ghi lại - vô số tài liệu mà trong mấy chục năm ông đã tốn công đạp một chiếc xe máy đi sưu tầm ở khắp Sài Gòn, Chợ Lớn và các vùng lân cận rồi về cân nhắc lựa chọn với một tinh thần thận trọng đáng khen: chỗ nào chưa đủ chứng cớ thì tồn nghi.

Có đọc cuốnLe déchiffrement des écriturestrong đóErnts Doblhoferkể các công tìm tòi, suy luận trong hàng chục năm của hàng chục nhà Bác học để viết lại được một chương ngắn về cổ sử Ai Cập, Ba Tư hay Mésopotamie... mới thấy được rằng phần ai biết được một tài liệu gì về sử cũng có bổn phận phải chép lại bằng cách nào cũng được, miễn thận trọng và thành tâm là quý rồi. Nếu không vậy thì thực khổ tâm cho những người sau tìm hiểu người trước...

Nguyễn Hiến Lê
Báo Mai. Số 20 - 25-4-1961
Click to expand...

Ebook được hoàn thành với sự giúp đỡ của bác @quocsan và bác @1953snake. Trân trọng cảm ơn 2 bác.

Download
Epub: Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Mobi: Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Azw3: Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link

tulipviet · 18/5/16

Link google drive:
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link

lieu moc · 26/12/18

Em chào cả nhà! trong quá trình em đọc em thấy có mấy lỗi chính tả như trong file e đính kèm. Em không rõ có anh chị nào có thể hỗ trợ hiệu chỉnh lại các lỗi này để sản phẩm của chúng ta được hoàn chỉnh hơn. Em cám ơn!

Đăng nhập

Mời tham gia cuộc thi "CHIA SẺ KỶ NIỆM ĐÁNG NHỚ" nhân dịp TVE-4U 10 tuổi

Hướng dẫn chuyển đổi các định dạng eBook

Hướng dẫn xử lý lỗi không 'download - viết bài - xem link' được trên diễn đàn

Biên khảo Sài Gòn Năm Xưa - Vương Hồng Sển

4DHN Tiêu Dao

khiconmtv Cử nhân

cungcung Lớp 6

Các file đính kèm:

Sa iGon Nam Xua-VuongHongSen - Unknown.epub

tamchec Sinh viên năm I

tulipviet Sinh viên năm II

lieu moc Mầm non

Các file đính kèm:

Sai Gon Nam Xua_Review.docx

Chia sẻ trang này