Tâm lý - Giáo dục G 100 Câu Chuyện Triết Lý Và Kẻ Trí - Quách Thành

100 CÂU CHUYỆN TRIẾT LÝ VÀ KẺ TRÍ

Tác giả: Quách Thành
Người dịch: Tiến Thành
NXB Hồng Đức
Năm xuất bản: tháng 8/2012
Số trang: 224 trang
Khổ sách: 13,5 x 21 cm
Nguồn sách: Chi Chi
Đánh máy: Chi Chi​

Trong câu chuyện “Tài và bất tài”, người học trò đã hỏi Trang Tử: Hôm qua, cái cây trong núi vì bất tài mà được sống (cây không bị tiều phu đốn vì nó vô dụng), còn con chim vì bất tài mà chết (chim không biết gáy nên bị chủ nhà giết thịt đãi khách). Nếu là thầy, thầy sẽ xử trí thế nào? Trang Tử trả lời: “Tài” và “bất tài” cũng đều không tránh khỏi lụy thân, muốn sống yên ổn thì phải biết ở giữa “tài” và “bất tài”.

Qua câu chuyện, ta thấy được thái độ xử thế minh triết của Trang Tử. Bậc trí giả luôn biết tùy thời mà phát huy sở trưởng cũng như khắc phục sở đoản. Người tài trí luôn được mọi người tôn trọng, bởi người tài trí biết cách ứng xử trong mọi tình huống không chỉ giúp ích cho bản thân mà còn mang lại lợi ích cho cộng đồng.

LỜI GIỚI THIỆU ​

Giáo dục nền tảng bao gồm nhiều lĩnh vực như: triết học, kinh tế, chính trị, lịch sử, văn học, toán học, ... có tác dụng giúp con người phát triển toàn diện những kỹ năng thiết yếu trong cuộc sống. Ngày nay, để có được một vị trí trong xã hội, chúng ta phải không ngừng học tập, trau dồi và bổ sung kiến thức. Thế nhưng để làm được điều đó bạn phải tiêu tốn rất nhiều thời gian và công sức. Đọc sách là một trong những phương pháp học tập vừa có hiệu quả vừa tiết kiệm được thời gian. Để đáp ứng nhu cầu đó, chúng tôi xin trân trọng giới thiệu một bộ sách hay thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau, gồm 7 quyển:

1. 100 câu chuyện Phật giáo

2. 100 câu chuyện triết lý và kẻ trí

3. 100 tác gia và tác phẩm kinh điển

4. 100 câu chuyện về mưu lược trong chính trị - quân sự & đời sống

5. 100 câu chuyện thành bại

6. 100 câu chuyện về tình cảm

7. 100 câu chuyện về sự giàu có

Bộ sách không chỉ cung cấp kiến thức nền tảng thuộc các chủ đề riêng biệt như: Phật giáo, triết học, chính trị và đời sống, văn học, tình cảm nhân sinh... mà còn có tác dụng khai sáng trí tuệ, phát huy khả năng tư duy logic; bồi dưỡng tâm hồn, dạy ta cách nghĩ, cách sống, ... và còn rất nhiều bài học bổ ích, thiết thực có thể áp dụng trong đời sống hằng ngày.

MỤC LỤC​

 

1. THIÊN ĐƯỜNG VÀ ĐỊA NGỤC​

Có một người được dẫn đi tham quan thiên đường và địa ngục.

Lúc được dẫn đến địa ngục, nơi giam giữ ma quỷ, ông vô cùng kinh ngạc khi nhìn thấy quang cảnh nơi đây. Một bữa ăn vô cùng thịnh soạn được bày ra trước mặt mọi người, nhưng ở đó không có tiếng nhạc cũng không có tiếng cười. Mặc dù đang ngồi trong bàn tiệc, vậy mà ai cũng mặt mày ủ rũ, chẳng có lấy một niềm vui. Ông phát hiện bên tay trái của họ có buộc một cái nĩa, còn bên tay phải buộc một con dao, dao và nĩa đều dài bốn thước, không thể nào cắt hay gắp thức ăn, vì thế tất cả đều bị chết đói.

Sau đó, ông lại đi lên thiên đường, cảnh trí nơi đây cũng giống như dưới địa ngục, dao nĩa cũng dài bốn thước, nhưng cư dân sống trên thiên đường này không ngừng ca hát, cười đùa. Lúc mới nhìn thấy, ông vô cùng lấy làm lạ, sau đó ông đã hiểu được nguyên do vì sao. Là vì người ở địa ngục chỉ biết mỗi bản thân mình, chẳng chia sẻ cho ai, kết quả chẳng ai ăn được gì, nên đều bị chết vì đói. Còn những người sống trên thiên đường biết giúp đỡ lẫn nhau, người bên này gắp cho người bên kia ăn, do đó tất cả đều không bị đói. Đó là cách giúp người mà cũng là giúp chính bản thân mình.

 

2. HẠT GIỐNG​

Ngày xưa, tại một quốc gia nọ, có một vị Quốc vương thông minh, hiền đức rất được mọi người kính trọng. Vị quốc vương tuổi đã cao, nhưng vẫn chưa có người nối nghiệp khiến ông luôn lo lắng. Một ngày nọ, Quốc vương nói với các đại thần:

- Ta sẽ chọn một đứa bé có tính trung thực trong vương quốc nhận nó làm con nuôi.

Rồi bảo các đại thần cho tập hợp tất cả trẻ em trong vương quốc, ông phân phát cho mỗi đứa một hạt giống hoa và căn dặn:

- Nếu ai có thể chăm những hạt giống này để chúng lớn, trổ ra những bông hoa đẹp, thì đó sẽ là người kế tục ngai vàng của ta.

Những đứa trẻ nhận được hạt giống rồi đem đi trồng, chúng chăm sóc, tưới nước, bón phân, nhổ cỏ rất chăm chỉ. Có một đứa bé trong số đó, ngày ngày chăm sóc hạt giống rất cẩn thận, nhưng một thời gian dài trôi qua, hạt giống của nó vẫn chưa nảy mầm. Cho dù nó đã đổi chậu đất khác, vẫn không thấy có sự chuyển biến gì. Ngày mang hoa cho Quốc vương xem đã cận kề mà hạt giống vẫn nằm yên.

Quốc vương đi xem hoa của từng đứa bé một, trên mặt luôn nở nụ cười hài lòng. Khi ông đi đến đứa bé này, nhìn thấy trên mặt nó vẫn còn đọng nước mắt, trên tay cầm một chậu đất. Quốc vương thấy thế bèn hỏi:

- Tại sao lại cầm chậu đất không đến đây?

Đứa bé thuật lại việc mình đã chăm sóc như thế nào, thay đất ra sao, nhưng hạt giống vẫn không nảy mầm, còn nói, đây có lẽ là do báo ứng, vì nó đã từng ăn trộm táo trong vườn của người khác. Quốc vương nghe xong vô cùng vui mừng, nắm tay nó nói rằng:

- Con rất trung thực, đúng là người mà ta đang muốn tìm.

Mọi người lấy làm lạ liền hỏi:

- Tại sao Người lại chọn đứa trẻ cầm chậu đất không này làm người kế tục?

Quốc vương cười nói:

- Bởi vì hạt giống mà ta phát cho bọn trẻ đã được luộc chín cả rồi.

Nghe Quốc vương nói vậy những đứa bé đang cầm những chậu hoa xinh đẹp kia đều cúi mặt xấu hổ.

 

3. NHƯỜNG NHỊN​

Có một chàng thư sinh vừa bước lên cây cầu gỗ nhỏ thì trông thấy một phụ nữ đang mang thai qua cầu theo hướng ngược lại, vì cây cầu vừa nhỏ vừa hẹp nên chàng bèn lùi lại nhường đường cho người phụ nữ kia qua cầu trước. Sau khi người phụ nữ kia qua cầu, chàng lại bước lên cầu để đi qua đầu bên kia, nhưng mới được nửa cầu thì gặp một tiều phu đi đốn củi về. Thấy vậy chàng không nói gì, lặng lẽ quay lại, nhường đường cho người tiều phu.

Lần thứ ba, chàng không dám tùy tiện lên cầu nữa, mà đợi đến khi mọi người qua cầu hết, chỉ còn lại một mình mới dám bước lên. Nhưng khi sắp qua được tới đầu cầu bên kia thì bỗng nhiên có một bác nông dân đẩy xe hàng lên cầu. Lần này chàng không muốn quay lại, bèn hạ mũ xuống, cung kính nói với bác nông dân:

- Này anh nông dân, anh nhìn xem, tôi đã đi gần đến đầu cầu bên này rồi, anh có thể nhường cho tôi qua trước không?

Anh nông dân không đồng ý, còn trừng mắt nhìn chàng thư sinh nói:

- Anh không thấy tôi đang đẩy xe sao?

Vì vậy họ bắt đầu to tiếng cãi nhau, không ai chịu nhường ai. Ngay lúc đó, dưới sông có một chiếc thuyền mộc tiến đến, một vị lão tăng đang ngồi trên thuyền. Hai người nhờ lão tăng này đứng ra xử lý giúp. Nghe xong câu chuyện, lão tăng chắp tay, miệng niệm nam mô rồi hỏi người nông phu.

- Có phải thí chủ đang rất vội?

Người nông phu trả lời:

- Đúng vậy, trời sắp tối mà giờ này tôi vẫn chưa đến được chợ.

Lão tăng nói:

- Thí chủ đã vội như vậy, tại sao còn tốn thời gian tranh đường với vị thí chủ này nữa? Chỉ cần lùi vài bước, thì vị thí chủ này đã qua được cầu, lúc đó chẳng phải thí chủ sẽ nhanh chóng qua cầu để đến chợ sao?

Nghe thế người nông dân không nói gì nữa, lão tăng lại cười nói với chàng thư sinh:

- Tại sao thí chủ lại không nhường đường cho người nông phu này? Có phải vì thí chủ còn vài bước nữa là qua được cầu không?

Chàng thư sinh bèn nói:

- Vì trước người nông phu này, tôi đã nhường đường cho nhiều người, nếu cứ tiếp tục như thế, không biết đến bao giờ tôi mới qua được cầu.

- Nhưng bây giờ thí chủ vẫn chưa qua được cầu mà - lão tăng lại nói: -Thí chủ đã nhường đường cho nhiều người, giờ nhường thêm cho người nông dân này nữa, cho dù thí chủ vẫn chưa qua được cầu, nhưng điều đó cho thấy phong thái của thí chủ, tại sao lại không làm?

Nghe thấy thế, chàng thư sinh tự cảm thấy hổ thẹn.

 

4. PHÚC VÀ HỌA​

Nhà thám hiểm mang theo một anh phu khuân vác đến khám phá một vùng đất hoang vu. Trong lúc chặt cây dừa do không cẩn thận ông đã chặt đứt một đầu ngón tay. Anh phu đứng bên cạnh liền kêu lên:

- Hay quá, Thượng đế sắp ban ơn cho ông rồi!

Nhà thám hiểm nghe anh phu nói vậy thì vô cùng tức giận, liền đẩy anh phu xuống một hố sâu, đi tiếp một mình.

Ngày thứ hai, nhà thám hiểm bị thổ dân bắt được. Khi họ đang định chặt đầu ông để làm vật tế thần, đột nhiên, có người nhìn thấy ông bị mất một ngón tay, cho rằng vật tế thần mà không nguyên vẹn sẽ đem lại điềm không may, bèn thả ông ra.

Nhà thám hiểm vội vàng quay lại miệng hố cứu anh phu lên và xin lỗi anh ta.

- Không cần phải xin lỗi, ông đẩy tôi xuống đây cũng là ân huệ của Thượng đế - Anh phu nói.

- Sao lại nói thế? - Nhà thám hiểm ngạc nhiên hỏi.

- Bởi vì nếu như tôi đi cùng với ông, có lẽ tôi đã trở thành vật tế thần cho bộ lạc đó rồi.

 

5. ĐIỀU KỲ DIỆU VẪN ĐANG ĐỢI BẠN
​

Hai hạt giống cùng loại được gieo vào một mảnh đất.

Một hạt nghĩ:

- Mảnh đất này thật màu mỡ, ta phải đâm chồi, không ngừng tăng trưởng, trải qua những ngày xuân hạ thu đông, phải được nhìn thấy thật nhiều quang cảnh đẹp.

Do đó, nó nỗ lực phát triển không ngừng. Mùa thu năm sau, nó đã trở thành một cây to với cành lá xum xuê.

Hạt giống còn lại nghĩ:

- Nếu như ta đâm rễ xuống mảnh đất này, rất có thể sẽ đụng phải nham thạch cứng phía dưới, như vậy sẽ làm tổn thương thần kinh mềm yếu của ta. Nếu như ta nhú mầm, nhất định sẽ bị ốc sên ăn mất. Nếu như ra hoa kết trái, có thể bị bọn trẻ con đến hái ăn, hay là cứ nằm ở đây cho dễ chịu, an toàn.

Do đó, nó thu mình lại nằm im trong lòng đất.

Một ngày kia, có con gà đến kiếm ăn, nó bới đất ra, trông thấy hạt giống nọ, liền mổ hai ba lần, rồi nuốt vào bụng.

 

6. CHIẾM HỮU VÀ BUÔNG BỎ​

Một người đánh cá bắt được con rùa biển, anh ta đem về nuôi, chăm sóc như con của mình. Thế nhưng, con rùa biển không ăn không uống cũng không động đậy gì, suốt ngày chỉ nằm khóc.

- Tim tôi ở ngoài biển lớn, ở đó có nhà của tôi, có con của tôi, có niềm vui của tôi. Anh hãy thả tôi ra đi! - Rùa biển cầu khẩn người đánh cá.

Người đánh cá không đành lòng thả nó ra, vì ông ta thích nó. Thời gian lâu sau, nhìn con rùa biển yêu quý ngày một tiều tụy, trái tim người đánh cá cũng đã nguội lạnh, ông ta quyết định thả nó về với biển.

Một hôm, đột nhiên ông nghe thấy bên ngoài có tiếng gõ cửa, mở cửa ra thì thấy con rùa năm ngoái ông đã thả.

- Nhà ngươi đã có được hạnh phúc rồi, cớ gì lại về đây?

- Hạnh phúc của tôi là ông cho, tôi không thể quên ông - Rùa biển nói.

- Ừ! Nhà ngươi đi đi! Chỉ cần nhà ngươi hạnh phúc là được rồi, sau này không cần đến thăm ta nữa! - Người đánh cá thương cảm nói.

Rùa biển lưu luyến ra đi. Nhưng, một tháng sau, nó lại quay về.

- Ô! Thế nghĩa là thế nào? Khi ta có ý muốn chiếm hữu ngươi vĩnh viễn, ta đã làm đủ mọi cách mà không lay động được ngươi. Khi ta thả ngươi đi, ngươi lại quay về - Người đánh cá nói.

 

7. CON LỪA​

Đại triết gia Socrates người Hy Lạp một hôm nhàn nhã đi dạo với người bạn lâu năm, vừa đi vừa vui vẻ trò chuyện. Đột nhiên một thanh niên trông có vẻ giận dữ xuất hiện, lấy gậy đánh vào chân ông một cái rồi chạy mất. Người bạn thấy thế, lập tức quay lại định tìm người thanh niên kia nói chuyện. Nhưng nhà triết học ngăn lại, không cho ông ta đi trả thù.

- Chẳng nhẽ ông sợ nó? - Người bạn lấy làm lạ hỏi.

Nhà triết học nói:

- Ông cho rằng tôi sợ hắn ta sao? Không, không có chuyện đó đâu, việc gì tôi phải sợ hắn ta.

Người bạn nghi ngờ:

- Vậy người ta đánh ông, sao ông lại không dám đánh trả?

Lúc này Socrates cười trả lời:

- Ông bạn của tôi ơi, ông thật là hồ đồ, lẽ nào một con lừa đá ông một cái, ông cũng muốn đá lại nó một cái sao?

 

8. NHÀ BÁC HỌC VÀ NGƯỜI LÁI ĐÒ​

Có một nhà bác học đi đò qua sông. Trên thuyền, ông nói chuyện phiếm với người lái đò:

- Ông có hiểu thế nào là văn học không? – Nhà bác học hỏi.

Người lái đò đáp:

- Không.

Nhà bác học lại hỏi:

- Vậy còn lịch sử học, động vật học, thực vật học thì sao?

Người lái đò vẫn lắc đầu.

Nhà bác học châm biếm nói:

- Ông cái gì cũng không hiểu, thật là phường giá áo túi cơm.

Không lâu sau, mây đen từ đâu kéo đến, trời bỗng tối sầm lại, sóng gió nổi ầm ầm, thuyền chao đảo như sắp bị lật, nhà bác học sợ hãi mặt mày tái xanh.

Lúc này người lái đò hỏi:

- Ông có biết bơi không?

Nhà bác học đáp:

- Không. Cái gì cũng biết, nhưng bơi thì không.

Vừa dứt lời, thuyền bị sóng đánh lật úp, nhà bác học hốt hoảng la to, mong có người tới cứu. Người lái đò sau khi cứu ông ta lên bờ, cười nói:

- Những điều ông biết thì tôi không biết, ông nói tôi vô dụng. Nhưng ông cái gì cũng biết, lại không biết bơi, vậy là không bằng tôi rồi, e là ông đã trở thành kẻ giá áo túi cơm.

 

9. VÔ DỤNG LÀ HỮU DỤNG​

Hai thầy trò thợ mộc nọ khi đi ngang qua Khúc Viên ở nước Tề, thì thấy mọi người vây quanh làm lễ cúng tế dưới gốc cây. Cây đó rất to, tán lá đủ che cho hàng nghìn xe ngựa, nếu lấy dây đo vòng quanh thân cây có lẽ cả trăm thước. Nhưng anh thợ mộc này lại không thèm chú ý đến cái cây đó.

Người học trò thấy thế hỏi:

- Thưa thầy, kể từ ngày con theo thầy học nghề đến nay, con chưa từng thấy qua cây gỗ nào tốt như vậy? Nhưng sao sư phụ không để ý đến nó, chỉ quan tâm nhìn đường đi, vậy là có ý gì?

Người thầy nói:

- Đừng nhắc nữa, đó chỉ là cây gỗ vô dụng. Dùng nó đóng thuyền, quá nặng; dùng nó làm quan tài, chẳng bao lâu sẽ bị mục nát; làm dụng cụ gia đình, mỏng manh không đủ sức chứa đồ; làm cửa hoặc cửa sổ, quá nhẹ quá xốp; làm xà cột, dễ bị mọt ăn, loại cây này không thể thành vật dụng gì có ích, do đó nó mới có thể sống lâu, mới có thể cao to như thế.

Người thợ mộc trở về nhà, tối hôm đó, cây gỗ bỗng xuất hiện trong giấc mơ và nói với anh ta:

- Ông lấy cái gì để so sánh với tôi? Những cây có hoa văn đẹp thì bị con người chặt làm vật liệu chế tạo các dụng cụ; những loại cây như cam, chanh, quất, ra hoa kết trái, qua vài mùa vụ cũng bị chặt bỏ; đối với con người thì chúng là những giống cây có ích, nhưng cũng vì thế mà tuổi thọ của chúng ngắn ngủi. Ông cho rằng tôi là kẻ vô dụng, nhưng nó lại có tác dụng nhất đối với tôi. Nếu như trong mắt ông, tôi có chỗ nào hữu dụng, thì tôi đã không thể hưởng thọ tuổi cao thế này, và cũng không có cơ hội sống đến bây giờ.

 

10. VIÊN KIM CƯƠNG​

Một nhà tu hành đến thăm và nói với Al Horford:

- Nếu như thí chủ có một viên kim cương lớn bằng ngón tay cái thì thí chủ có thể mua được toàn bộ đất đai xung quanh; nếu như có mỏ kim cương, với nguồn tiền tài dồi dào từ nó, thậm chí thí chủ có thể giúp con mình ngồi lên ngai vàng hoàng đế.

Nghĩ đến giá trị của viên kim cương, anh ta mất ngủ cả đêm. Sáng hôm sau, anh ta liền cho mời nhà tu hành kia lại, xin ông chỉ dẫn xem có thể tìm thấy kim cương ở đâu, nhà tu hành nói:

- Thí chủ hãy tìm một con suối chảy ra từ một ngọn núi cao, rất cao. Viên kim cương nằm lẫn trong cát dưới lòng con suối đó.

Vì vậy Al Horford bán tất cả ruộng vườn, quyết tâm đi tìm kho báu. Anh ta tìm mãi, tìm mãi vẫn không tìm thấy, cuối cùng bị chết ở khu vực ven biển Tây Ban Nha.

Còn người mua lại nhà của Al Horford thì một hôm ra con suối nhỏ sau vườn phát hiện trong cát dưới lòng suối có vật phát ra ánh sáng. Anh đào viên đá phát sáng đó lên, mang về nhà, đặt nó ở trên kệ bếp.

Một thởi gian sau, nhà tu hành nọ lại đến thăm, nhìn thấy viên đá sáng ở trên kệ bếp.

Nhà tu hành, nói:

- Đây là kim cương! - Ai Harford đã quay trở lại?

- Không! Al Horford vẫn chưa trở lại. Tôi phát hiện viên đá này ở sau vườn! Người chủ nhà trả lời.

 

11. TÊN TRỘM VÀ GIÁC NGỘ​

Một hôm, ngôi chùa của một vị đại sư nổi tiếng bị trộm đột nhập.

Tên trộm gặp vị đại sư hỏi:

- Tôi còn có thể giác ngộ được không? Nhưng trước tiên, tôi phải nói rõ với đại sư một chuyện. Tôi là một tên trộm và tôi không thể từ bỏ nó. Do đó đừng bắt tôi không được đi ăn trộm nữa, đó là việc không thể xảy ra. Thật ra tôi đã thử từ bỏ công việc đáng xấu hổ này nhiều lần rồi, nhưng mọi nỗ lực đều vô ích, và tôi không muốn tốn thời gian vô ích đó để làm một việc mà tôi không thể làm được. Tôi là một tên trộm, và phải đi ăn trộm. Ăn trộm chính là cuộc sống, là sinh mệnh của tôi. Và tôi phải chấp nhận số phận là kẻ trộm. Ngoại trừ việc này ra, đại sư nói gì tôi cũng làm theo.

- Tại sao thí chủ lại lo lắng chuyện bản thân là một tên trộm? Có ai nói về vấn đề này với thí chủ chưa? - Đại sư hỏi.

Tên trộm nói:

- Lần nào tôi đến chùa gặp các vị sư, họ đều nói tôi cần phải bỏ công việc này.

Đại sư cười và nói:

- Hay là anh đến đó để trộm đồ, bằng không sao họ lại quan tâm đến chuyện anh là một tên trộm, còn ta lại không!

Nghe đại sư nói thế, hắn vui vẻ nói:

- Hay quá, đại sư thật là sáng suốt, bây giờ tôi có thể trở thành môn đệ của ông rồi.

Vì vậy vị đại sư tiếp nhận anh ta:

- Bây giờ anh có thể đi, làm bất cứ gì anh thích, nhưng có một điều kiện: Phải giác ngộ! Anh có thể vào bất cứ nhà nào, trộm bất cứ thứ gì anh muốn, những thứ đó đều là đồ của anh. Anh muốn làm gì thì làm, ta không quan tâm, nhưng phải giác ngộ hoàn toàn nhé.

Tên trộm không biết hắn đã trúng kế, vẫn tiếp tục nói:

- Được như vậy thì tốt quá, tôi sẽ làm thử.

Ba tuần sau tên trộm quay lại nói với đại sư:

- Nếu như tôi giác ngộ, tôi sẽ không đi ăn cắp đồ được nữa. Còn nếu như tôi ăn cắp đồ, giác ngộ sẽ biến mất, tôi rơi vào “cảnh khốn đốn”.

Đại sư vẫn thản nhiên:

- Ta không quan tâm đến những điều đó, đừng nhắc tới chuyện anh là một tên trộm và việc đi ăn trộm của anh nữa. Bây giờ anh quyết định đi! Nếu như anh muốn giác ngộ, thì phải hạ quyết tâm; nếu như không muốn, thì anh cũng phải đưa ra quyết định cuối cùng.

Tên trộm vô cùng khổ sở:

- Nhưng bây giờ thật khó đưa ra quyết định. Tôi đã nhìn thấy rồi, nó đẹp lắm, bất luận đại sư có nói gì đi nữa, tôi cũng không thể bỏ nó.

Ngẫm nghĩ một lúc, hắn lại nói tiếp:

- Có một buổi tối, lần đầu tiên đột nhập vào hoàng cung, tôi đã mở tất cả các hòm châu báu, nếu trộm chúng tôi có thể trở thành người giàu có nhất, nhưng tôi luôn cố gắng duy trì sự giác ngộ. Khi tôi giác ngộ, động cơ bỗng biến mất, dục vọng cũng biến mất, vàng bạc đá quý trước mắt cũng chẳng khác gì cát đá thông thường. Còn khi tôi đánh mất sự giác ngộ, châu báu lại hiện ra. Cứ như thế, không biết bao nhiêu lần, thậm chí tôi còn bỏ mặc, không thèm dòm ngó đến nó nữa, bởi vì tất cả mọi việc tôi làm đều ngu ngốc, nó chẳng qua chỉ là cục đá mà thôi, tại sao tôi lại vì cục đá mà mất đi chính mình? Cuối cùng tôi quyết định, chúng cũng chẳng có giá trị gì.

 

12. AI THA THỨ CHO AI?​

Có một người muốn làm nhục Phật Thích Ca, xem Phật phản ứng thế nào. Anh ta nhổ nước bọt vào mặt Phật. Phật xoa mặt, rồi hỏi:

- Thí chủ còn có gì muốn nói không?

Cứ như anh ta vừa nói gì với Phật vậy. Điều này khiến cho anh ta bất ngờ và khó hiểu không biết nên trả lời thế nào, bèn bỏ đi.

Sau khi trở về nhà, cả đêm nằm trằn trọc không sao chợp mắt được, anh ta thấy mình đã làm một việc hoàn toàn sai, cảm thấy tội lỗi. Sáng sớm ngày hôm sau, anh ta đến, quỳ dưới chân Phật cầu xin:

- Xin hãy tha thứ cho tôi!

Phật nói:

- Bây giờ ai đến tha thứ cho thí chủ? Người bị nhổ bọt vào mặt đã không còn tồn tại, người nhổ nước bọt cũng không còn tồn tại, không ai cần xin lỗi ai. Thí chủ hãy quên chuyện này đi, không cần phải làm gì cả, người kia cũng không thể làm được gì. Hai người đó đã chết rồi, kết thúc rồi. Không còn ai, cũng không còn việc gì để làm. Thí chủ là người mới, ta cũng là người mới.

Tất cả mọi vật đều không ngừng biến hóa không ngừng vận động, không có gì là cố định. Một khi anh cố chấp, thì anh sẽ phạm phải sai lầm.

 

13. TỔNG THỐNG VÀ THƯỢNG TÁ​

George Washington là tổng thống đầu tiên của Mỹ. Ngày nay, ông được công nhận là một trong những vị tổng thống vĩ đại nhất lịch sử nước Mỹ. Ông không chỉ nghiêm khắc với cấp dưới mà còn rất yêu thương họ.

Có một viên sĩ quan ra lệnh cho tên lính theo hầu dời một cái cây bị gió thổi ngã nằm chắn ngang trên đường, cái cây rất to, người lính hầu ra sức kéo, còn vị sĩ quan kia chỉ đứng một bên nhìn.

Đúng lúc này, một người lạ bước đến hỏi:

- Tại sao anh không giúp anh ta một tay?

Viên sĩ quan trả lời:

- Ồ! Tôi là một thượng tá lục quân của đại tướng George Washington.

Người lạ cười không nói, vội chạy lại giúp người lính hầu kéo cây. Thượng tá lục quân cảm thấy kỳ lạ hỏi:

- Tại sao ông lại giúp đỡ người hầu này?

Người lạ nói:

- Tất cả mọi người trên thế giới này đều tự do, bình đẳng, không ai có quyền ra lệnh cho anh ta làm việc này.

Thượng tá lục quân hỏi ông ta là ai, người lạ mặt trả lời:

- George Washington.

Lúc này vị thượng tá lục quân đỏ mặt vì hổ thẹn.

 

14. THUẬN THEO DÒNG CHẢY​

Có một vị thánh nhân đi đến một thác nước du ngoạn, dòng thác đổ xuống ở độ cao khoảng 200 thước, nước chảy rất mạnh, đến nỗi không một loài cá nào có thể sống ở đó.

Nhưng, vị thánh nhân này lại nhìn thấy một ông lão đi vào trong thác nước, thánh nhân nghĩ:

- Ông lão kia không biết gặp phải chuyện gì mà lại coi thường tính mạng đến thế.

Bèn sai một học trò men theo dòng sông chạy đi cứu ông lão.

Nhưng không ngờ lại thấy ông lão xuất hiện ở cách đó khoảng hơn trăm bước chân. Ông ta vừa đi vừa hát, mái tóc bạc bay bay trong gió.

Thánh nhân vội đuổi theo ông lão, lúc đuổi kịp vội hỏi:

- Tiên sinh, tôi cứ tưởng ông là một vị thần, nhưng bây giờ, tôi biết ông là người thường. Hãy nói cho tôi biết, ông dùng cách gì để đi trong dòng nước chảy xiết như thế?

- Không có gì đặc biệt cả - ông lão thản nhiên đáp - Tôi không dùng phương pháp gì hết, tôi đi vào cùng với dòng xoáy, sau đó lại đi ra cùng dòng xoáy. Tôi chỉ làm cho bản thân hòa cùng dòng chảy, chứ không để dòng chảy cuốn lấy tôi, như vậy, tôi có thể dễ dàng ứng phó với nó.

 

15. BA LỜI KHUYÊN CHÂN THÀNH​

Trên đường quay trở về từ thôn trang lân cận, vị giáo sĩ nhìn thấy một người mang bán một con chim rất đẹp. Vì vậy ông ta mua con chim đó và nghĩ: “Con chim đẹp thế này, nhất định ăn rất ngon”.

- Không được có suy nghĩ như vậy - đột nhiên con chim mở miệng nói.

Giáo sĩ giật thót mình hỏi:

- Cái gì? Nhà ngươi vừa nói à?

Con chim nói:

- Đúng, tôi không phải là con chim bình thường. Nếu ông đồng ý thả tôi ra, tôi sẽ cho ông ba lời khuyên.

Giáo sĩ nghĩ: Con chim này biết nói, như vậy chắc chắn nó cũng có học vấn cao, nên đồng ý:

- Được! Hãy nói cho ta nghe ba lời khuyên đó rồi ta sẽ thả ngươi ra.

Chim nói:

- Điều khuyên thứ nhất là không bao giờ được tin tưởng vào những lời nói dối, bất luận đó là ai cho dù anh ta có vĩ đại, nổi tiếng, uy danh, quyền lực và quyền uy thế nào đi nữa. Chỉ cần người đó nói sai là không được tin.

Giáo sĩ gật đầu:

- Đúng.

Con chim tiếp tục nói:

- Điều thứ hai, không bao giờ làm việc vượt quá khả năng của mình, bất luận việc đó có cần thiết đi nữa. Vì thế, trước khi bắt tay vào làm việc gì cũng phải cẩn thận đánh giá, nắm được khả năng của bản thân. Chỉ những người hiểu được giới hạn của bản thân mới là người thông minh, và những kẻ ngốc lại luôn muốn chứng tỏ bản thân mình là tài ba.

Giáo sĩ gật đầu nói:

- Đúng.

Con chim lại tiếp tục:

- Điều thứ ba, nếu như ông làm việc tốt, thì không phải sám hối, người ta chỉ sám hối khi làm điều sai trái.

Cả ba lời khuyên đều là những điều sâu sắc, hoàn mỹ. Do đó ông thả con chim ra, vui vẻ quay về giáo đường, ông nghĩ: Ta sẽ dùng ba lời khuyên này cho buổi giảng đạo lần sau, đây sẽ là những lời diễn thuyết tuyệt vời, ba điều này đủ để làm thay đổi một con người. Ta phải viết nó lên trên tường, khắc nó lên trên bàn, như thế ta sẽ nhớ đến nó mọi lúc.

Đột nhiên, ông ta nghe thấy tiếng con chim kia cười khoái trá trên cành cây, giáo sĩ hỏi:

- Tại sao ngươi lại cười?

Con chim nói:

- Ông thật là ngốc, trong bụng của tôi có một viên kim cương rất quý, nó là vật báu vô giá. Nếu như giết tôi, ông sẽ trở thành người giàu có.

Nghe con chim nói vậy, vị giáo sĩ rất hối hận: Ta thật ngốc, ta vừa làm gì? Ta lại tin vào lời của một con chim?

Ông ta tức giận vứt quyển sổ ghi chép trên tay, rồi trèo lên cây. Vị giáo sĩ này đã già, mà trước giờ cũng chưa từng leo cây. Mỗi lần ông leo gần đến chỗ con chim đang đậu, thì nó lại bay lên cao hơn, cứ như thế cuối cùng ông và con chim đều ở tuốt trên ngọn cây. Khi ông đưa tay ra bắt , thì nó bay đi, còn ông bị trượt chân rơi xuống đất, chảy rất nhiều máu, hai chân lại bị gãy, tình cảnh rất nguy kịch.

Trong lúc ông đang hấp hối, con chim lại bay đến đậu trên một cành cây thấp, nói:

- Ông đúng là ngốc. Đầu tiên, chẳng nhẽ ông tin chuyện trong bụng tôi có viên kim cương quý giá sao? Một lời nói dối như thế mà ông cũng tin à? Ngốc thật! Sau đó ông lại làm một việc vượt quá khả năng của mình, ông đã từng leo cây bao giờ chưa? Ông cũng biết là chim có thể bay, ông nghĩ có thể bắt tôi bằng tay ư? Ông đúng là đại ngốc. Có phải ông hối hận vì đã thả tôi ra? Đã làm một việc tốt thì tại sao còn cảm thấy tiếc nuối. Bây giờ ông về nhà viết lại những nguyên tắc này và hãy dùng nó cho lần giảng đạo sau nhé!

 

16. GÀ CON VÀ HẠT NGÔ​

Có một con gà con hay ngồi trong ổ lo lắng bất an. Một hôm, có người đột nhiên xuất hiện ngoài cửa, khiến nó vô cùng hoảng sợ bỏ chạy. Đến khi nó quay lại, người đó đã bỏ đi, nhưng ở trước ổ có những hạt ngô. Lúc này, nó lấy làm lạ, nghĩ thầm: Những hạt ngô này từ đâu mà có?

Ngày thứ hai, người kia lại đến, nó lại bỏ chạy, sau khi quay lại, cũng không thấy người kia đâu, nhưng trước ổ vẫn có những hạt ngô. Người kia và những hạt ngô nhất định có một mối liên hệ. Nhưng vẫn còn quá sớm để khẳng định điều đó, nó không vội vàng đưa ra kết luận, do đó tiếp tục chờ đợi và quan sát người lạ kia. Nó đợi, cứ đợi, việc đó vẫn cứ thế diễn ra hàng ngày.

Sau đó, lý thuyết nhân quả dần hình thành trong đầu nó: mỗi lần khi người đó xuất hiện thì hạt ngô lại xuất hiện. Nó đã quan sát tổng cộng 999 lần. Bây giờ nó đã khẳng định là người đó xuất hiện thì sẽ có hạt ngô. Người đó là nhân, hạt ngô là quả. 999 lần là quá đủ, nó bây giờ đã đưa ra kết luận quan hệ tất yếu này. Bởi vì nó đã chờ đợi, kiểm nghiệm, quan sát, nghiên cứu rất nhiều lần. Vì thế nó khẳng định điều này sẽ tiếp tục phát sinh, không có gì là ngoại lệ. Đây là một quy luật. Nó rất vui mừng đợi người kia xuất hiện.

Và khi người đó xuất hiện lần thứ 1000, con gà đi về phía người đó, cảm ơn lòng nhân từ của người đó - sau cùng nó bị giết chết.

Cuộc sống là thế, nó không có quan hệ nhân quả. Cho dù sự việc đã diễn ra 999 lần, bạn không thể kết luận, lần thứ 1000 có thể là một ngoại lệ.

 

17. NGHỆ THUẬT NÓI CHUYỆN
​

Socrates có thói quen đến những khu chợ đông đúc ở Athena để nói chuyện hay tranh luận với mọi người. Ông có những cách thức rất đặc biệt để khơi nguồn cho buổi nói chuyện hay cuộc tranh luận.

Một lần, Socrates vẫn đến chợ như mọi khi và ông đã hỏi một người trong chợ rằng:

- Xin lỗi! Tôi có một vấn đề không rõ, xin ngài chỉ giúp. Mọi người đều bảo sống trên đời cần phải có đạo đức, nhưng tôi không biết rốt cuộc đạo đức là cái gì?

Người đó trả lời:

- Là phải luôn thành thực, trung thành, chính trực, còn lừa gạt, nói dối thì bị coi là kẻ không có đạo đức.

Socrates vờ như không hiểu hỏi lại:

- Vậy tại sao trên chiến trường các tướng quân luôn tìm trăm phương nghìn kế để đánh lừa kẻ thù?

- Đánh lừa kẻ thù là hợp đạo lý, nhưng lừa người của mình thì không có đạo đức.

Socrates lại phản bác:

- Giả sử như quân ta bị địch bao vây, vị tướng quân nhìn thấy chí khí quân sĩ mình sa sút bèn lừa họ: “Viện binh sắp tới, hãy dũng cảm tiến về phía trước!”, do đó phá được vòng vây và giành toàn thắng, vậy vị tướng quân đó có được xem là có chính nghĩa, có đạo đức không?

Người đó nói:

- Với những tình huống nguy cấp trên chiến trường, thì cần phải làm như vậy. Nhưng trong cuộc sống hàng ngày mà làm như vậy thì không có đạo đức.

Socrates tiếp tục hỏi:

- Nếu như con anh bị bệnh, lại không chịu uống thuốc, trong trường hợp này, các bậc cha mẹ thường nói với con rằng: Thuốc rất ngọt. Nhờ vậy mà chúng chịu uống và khỏi bệnh, như vậy là không có đạo đức sao?

Người đó đành thừa nhận:

- Cha mẹ làm vậy là đúng, không thể xem là không có đạo đức.

Socrates thấy bất mãn, nói:

- Vừa rồi ông bảo nói dối là người không có đạo đức, giờ lại bảo nói dối cũng là có đạo đức. Nói như vậy, không thể đem việc nói dối ra để xác định đạo đức. Rốt cuộc thì như thế nào mới là đạo đức? Ông hãy nói cho tôi biết đi.

Người kia suy nghĩ một lúc rồi nói:

- Một người mà không biết thế nào là đạo đức, thì anh ta không thể làm được việc gì có đạo đức, chỉ khi biết rõ nó thì mới làm được nó.

Lúc này Socrates mới thấy thỏa mãn với câu trả lời đó, ông vừa cười vừa kéo tay anh ta:

- Ông thật là một nhà triết học vĩ đại, nhờ ông mà tôi đã biết được thế nào là đạo đức, cuối cùng thì tôi đã hiểu được vấn đề mà lâu nay vẫn hoài nghi, tôi chân thành cảm ơn ông!

Đây là “nghệ thuật nói chuyện” thông qua cách chất vấn, và lấy ví dụ trong từng hoàn cảnh cụ thể để nhận thức vấn đề một cách toàn diện.

 

18. DÒNG SÔNG CÓ THỂ BAY​

Một dòng sông bắt nguồn từ miền đồi núi xa xôi chảy qua nhiều vùng quê thôn dã, cuối cùng đổ ra sa mạc. Cũng giống như những chướng ngại trước đây mà nó đã vượt qua, con sông cũng muốn thử sức vượt qua sa mạc. Có điều khi tiến vào, nó phát hiện ra nước của nó biến mất.

Nó đã thử nhiều cách, tìm nhiều đường đi khác nhau nhưng tất cả đều vô dụng. Con sông rất buồn, không biết phải làm sao vì số mệnh của nó là phải chảy ngang qua sa mạc này.

Đúng lúc đó, một âm thanh từ trong sa mạc vang đến bên tai nó: “Gió có thể đi qua sa mạc thì sông cũng có thể”. Song dòng nước của nó lại phản đối điều đó, nước cứ thế chảy vào trong lòng cát và biến mất không còn dấu vết nào nữa.

Gió có thể bay, do đó nó có thể vượt sa mạc.

- Ngươi hãy sử dụng cách thức thông thường nhất để tiến lên phía trước, nếu đã không thể xuyên qua, thì cũng không thể biến mất, mà trở thành đầm lầy, hãy để gió dẫn đường cho ngươi đi đến mục tiêu.

- Nhưng tôi phải bắt đầu từ đâu?

- Hãy để gió hấp thụ ngươi.

Dòng sông không muốn sử dụng cách này, từ trước tới nay nó chưa từng bị hấp thụ, nó không muốn đánh mất cá tính cũng như thay đổi nguyên tắc của chính mình. Một khi mất đi dòng nước, nó không dám chắc mình có thể tụ lại làm dòng sông được nữa hay không?

Cát nói:

- Gió có thể giúp ngươi làm việc này. Nó đưa nước lên, mang nó vượt qua sa mạc, sau đó lại thả xuống. Nước sẽ rơi xuống bằng hình thức nước mưa, sau đó những hạt nước mưa đó sẽ tụ lại thành dòng sông.

- Có chắc là nó sẽ tụ lại thành dòng sông không?

- Nó sẽ tụ lại. Nếu như không tin, ngươi sẽ bị cô lập ở đây và sẽ biến mất, còn nếu may mắn ngươi cũng chỉ có thể trở thành đầm lầy, mà cho dù là một đầm lầy cũng phải tốn rất nhiều năm, chứ tuyệt đối không thể trở thành một dòng sông.

- Vậy tôi có thể trở thành một dòng sông giống như bây giờ không?

- Ngươi không thể tạo ra một dòng sông ở hai môi trường và hoàn cảnh khác nhau.

Tiếng nói ngừng một lúc lại cất lên:

- Nhưng ngươi vẫn có thể giữ được tố chất chính để hình thành một dòng sông. Hiện tại, mặc dù ngươi được gọi là dòng sông, nhưng ngươi không biết bộ phận nào chính là tố chất tạo nên ngươi.

Những lời đó như khơi dậy hồi ức trong đầu nó. Nó mơ hồ nhớ đến một chuyện, nó hay là một bộ phận của nó đã từng bị gió kéo đi, quả thật từng có chuyện đó sao?

Nó nâng hơi nước lên, nắm lấy cánh tay của gió. Gió nhẹ nhàng mang nó tiến về phía trước. Đưa nó đến đỉnh núi cao, rồi cẩn thận thả nó xuống đó.

Bởi vì nó lo sợ, hoài nghi nên mỗi một hành động, mỗi một chi tiết đều khắc sâu vào trí nhớ.

Nó nghĩ:

- Đúng, hiện giờ mình đã biết thế nào là cộng tác.

Dòng sông đang học bài học của nó thì nghe thấy tiếng thì thầm của cát:

- Do chúng tôi luôn ở trong lòng sông, nhìn thấy nó xảy ra mỗi ngày nên chúng tôi biết điều đó.

Đó cũng là lý do vì sao người ta lại nói: Dòng sông muốn tiếp tục sinh mệnh của mình thì phải viết lên cát.

 

19. ÁNH SÁNG CỦA BÌNH MINH​

Rabbi nói với các đồ đệ:

- Các đồ đệ có biết khi nào ban đêm qua đi, và ban ngày lại đến không?

Các đồ đệ trả lời:

- Khi con người có thể phân biệt được đàn gia súc đang chăn ở phía xa kia đâu là con dê đâu là con chó, thì biểu thị ban ngày đã đến.

- Không đúng - Rabbi nói.

- Vậy thì, như thế nào mới đúng? - Các môn đồ hỏi lại.

- Là khi chúng ta có thể nhìn rõ được mặt của người khác, tức là khi các đồ đệ vẫn còn nhìn thấy được các sư huynh tỷ muội của mình. Bởi vì nếu các môn đồ không thể nhìn thấy được những điều này, bất luận là vào lúc nào, cũng đều là đêm tối.