Phiêu lưu Cuộc đời phiêu bạt của Ali Zibaq - Khuyết danh

Nếu như bạn đã từng đọc Nghìn lẻ một đêm (bộ 10 tập in trong thập niên 80) có lẽ sẽ thích thú với câu chuyện của Ali Thủy Ngân, Hát-xan Dịch Hạch và A-mát Ghẻ Chốc (nằm trong phần của nhóm Nguyễn Trác dịch, nên sẽ không có trong những cuốn Phan Quang dịch tái bản gần đây đâu). Đó là một trong những câu chuyện tôi còn nhớ, trong hàng trăm câu chuyện của tác phẩm.

Các bạn sẽ được gặp lại những nhân vật này qua tác phẩm Cuộc đời phiêu bạt của Ali Zibaq. Đây là tác phẩm khuyết danh, một kiểu truyện dân gian. Từ tác phẩm này các tác giả của Nghìn lẻ một đêm đã sưu tầm để đưa vào bộ truyện.

Có thể ví quan hệ của Cuộc đời phiêu bạt của Ali Zibaq với Nghìn lẻ một đêm tương tự như Kim Bình Mai với Thủy Hử. Nó đều là một phần của tác phẩm chính và được mở rộng, đào sâu hơn. Tuy nhiên nó có điều khác biệt: Ali Zibaq được viết trước và được sưu tập vào Nghìn lẻ một đêm ở dạng tóm tắt, còn Kim Bình Mai được viết sau, phát triển từ một câu chuyện trong Thủy Hử.

Zibaq trong tiếng Ả rập chính là Thủy ngân. Cũng như tên gọi tác phẩm, đây là cuốn truyện về cuộc đời của Ali Thủy Ngân, một tay khôn khéo tài ba đến nỗi được ví như một giọt thủy ngân, bỏ vào trong lòng bàn tay cũng có thể theo kẽ ngón tay thoát ra ngoài. Cuộc đời được miêu tả trọn vẹn, trải qua từ lúc nhỏ cho đến khi về già.

Như lời giới thiệu của nhà xuất bản, đây là một tác phẩm đặc sắc của thể loại sira, còn được gọi là tiểu thuyết kiếm hiệp (Ả rập). Zibaq là nhân vật chính, một hình tượng hiệp sĩ, bảo vệ người dân khỏi áp bức bất công và bọn cầm quyền, thống trị phong kiến. Trong quá trình hoạt động, phiêu lưu ở thế giới Ả rập (tức những thành phố lớn của Ả rập khi đó như Baghdad, Damas, Cairo... thậm chí đi xa nhất còn sang cả Tây Ban Nha), Ali so tài và thu nạp nhiều anh tài giỏi võ nghệ và mưu trí khắp nơi.

Không chỉ vậy, qua tác phẩm ta còn thấy được những nét văn hóa của thế giới Ả rập xưa. Bối cảnh của tác phẩm ở thế kỷ thứ 10, khi chúng ta kết thúc ngàn năm Bắc thuộc, thì dân Ả rập đã có những quán cà phê để thư giãn, đã có hệ thống cung điện hoàng gia hoành tráng hơn dân thường.

Tuy nhiên tác phẩm vẫn có những hạn chế. Hạn chế lớn nhất là truyện xây dựng Ali thường thua đối thủ chính của mình và nếu không có sự trợ giúp thì anh đã tèo khi chưa hết truyện. Điều đó cho thấy tài năng của anh không phải là số một. Thứ hai có tình tiết cho thấy Ali kết nạp vào hội cả người vừa giết đàn em mình, thế chẳng hóa "có mới nới cũ", "trọng tài khinh nghĩa" hay sao (tài ở đây là tài năng chứ không phải tiền bạc). Ngoài ra còn một số tình tiết vô lý và lỏng lẻo nhưng cũng có thể chấp nhận được với hoàn cảnh một tác phẩm dân gian đã có cách đây từ ngàn năm trước.

Những lời cảm ơn được gửi đến các thành viên của FB Hội văn học kinh điển. Lời cảm ơn lớn nhất được gửi đến bạn Bùi Phương Việt. Bạn đã bỏ công chụp lại cuốn sách, một công việc nhàm chán kể cả với dân làm ebook chứ chưa kể với người ngoại đạo, để có thể ra được ebook này. Tiếp theo cảm ơn ad Nam Đỗ đã giới thiệu giúp bạn đọc và tôi biết đến cuốn sách này. Cũng xin cảm ơn bác Avia (xin được gọi bác bằng nick Wikipedia lúc biết bác cách nay gần hai chục năm trước) đã cung cấp văn bản tiếng Nga để tôi có thể phiên âm các tên riêng sang tiếng Anh.

Do bản dịch dịch lại từ tiếng Nga nên tôi chỉ sửa một số tên riêng so với sách in (ví dụ Do Thái, bồ câu Hòa Bình... cũng ba năm rồi tôi không nhớ chính xác nữa) chứ không sửa những lỗi dịch sai nếu có vì tôi không có khả năng kiểm tra được.

Tóm lại, tác phẩm này đọc thư giãn thì được, còn đọc với góc nhìn của một trung niên thì chẳng thể nào thấy hồi hộp, hấp dẫn như cậu bé 10 tuổi Nam Đỗ năm xưa.

​

Thông tin sách
Tên sách: Cuộc đời phiêu bạt của Ali Zibaq
Nguyên tác: tiếng Ả rập (khoảng thế kỷ 10)
Tác giả: Khuyết danh
Dịch từ bản tiếng Nga: Жизнь и приключения Али Зибака
Dịch giả: Cao Xuân Nghiệp
Nhà xuất bản: Đồng Nai
Năm xuất bản: 1988

Thông tin ebook
Nguồn: tve-4u.org
Chụp: Bùi Phương Việt (Hội Văn học kinh điển)
Chuyển text: Caruri
Năm hoàn thành: 8/2021 (sách làm từ thời Covid nhưng giờ mới post )