Để tìm tên phiên âm rất dễ. Copy nguyên bản tiếng Nga: Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link sang MS Word rồi upload nó lên đây (chọn dịch từ tiếng Nga nhé): Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Cách này đã thành công với một số cuốn sách cũ mà không tìm được phiên bản tiếng Anh, chỉ tìm được nguyên bản.
Google Translate nhiều khi cũng không chính xác lắm, cùng một tên ra 2, 3 cách dịch, nhất là tên/địa danh không phải gốc Nga thì càng dễ bị dịch nhầm. Google Translate là nguồn tốt để tham khảo nhanh cách dịch. Nhưng tốt nhất nên đối chiếu bản gốc tiếng Nga, tra nguồn wikipedia, etc.
Có bảng quy đổi chuẩn mà bác Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Hiện tại Passport 2013 là bảng chuẩn, được ICAO công nhận, nhưng tôi vẫn quen dùng bảng cũ 1997 hơn. Google có đôi chút khác biệt một số tên riêng nên tôi không hay dùng, nhưng nó hay cái là nhận tên riêng nước ngoài tốt, ví dụ trong Người bạn kiên nghị có tay chủ người Đức thì nó nhận ngay ra là Schwartz chứ không phải phiên kiểu Nga (Svard hay gì đó tương tự). Ngoài ra tên nào phiên Latin đã thông dụng như Budyonny thì giữ nguyên, dù nó không khớp hoàn toàn với cách phiên hiện tại.
Ngoài chuyện phiên âm từ Nga qua Anh và ngược lại có nhiều kiểu thì một cái khó của chuyện dịch tiếng Nga là thì và cách của nó chia khá phức tạp. Google cũng thường dịch sai hậu tố của các tên riêng. Thí dụ như đem link của bạn vào google dịch trang đầu tiên Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link thấy ngay một lỗi: в городке Мариегамне: in the town of Mariehamne [đáng lẽ phải bỏ hậu tố -e] ở chỗ khác thì nó lại phiên âm Mariegamne [Mariehamn mới là tên chính xác của địa danh]
đó là thủ phủ của quần đảo Åland thuộc Thụy Điển, không phải là địa danh gốc Nga. Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Tên gốc nó là như thế khi phiên âm qua tiếng Nga thì chữ h thành г (g) hoặc х (kh). Trên wiki thì nó phiên âm sang tiếng Nga là Мариехамн Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Đây là các file .docx theo bản in gốc, nguyên bản tiếng Bun, bản Google dịch sang tiếng Anh, tiếng Việt và file epub hoàn thiện của cuốn Những dấu vết còn lại. Chúng tôi cũng không máy móc dùng hết những từ được Google dịch ra mà dùng cả quan niệm chủ quan của mình. Chẳng hạn, Пешо được Google phiên âm thành Pesho, chúng tôi đổi thành Peso. Cái câu (câu này trong bản in gốc không có). - Пешка, Пошка, майка ти кокошка! Татко ти петел, много е дебел! Được dịch thành: - Pawn, Poshka, con gà mái mẹ của anh! Bố mày là gà trống, mập lắm! và - Pawn, Poshka, your mother hen! Your father is a rooster, he is very fat! nhưng chúng tôi thống nhất để là: – Peska, Poska, mẹ là gà mái, bố là gà trống, nó là quả trứng. Một chỗ nữa, tên một nhà văn được phiên âm thành Main Reed, nhưng tra Google thì chỉ có Mayne Reid, do đó cũng chọn Mayne Reid. Còn một chỗ một địa danh chỉ có trong bản in tiếng Việt, không thấy trong nguyên bản thì chúng tôi tra Google Map. Còn một số chỗ khác sách in dùng từ phiên âm sai ngữ cảnh: mụ Toromanov, chúng tôi sửa thành mụ Toromanova. Có một số từ dùng cả Google Images để tra (upload hình lên Google Images) ra từ nữa. Tóm lại dùng mọi cách có thể để đạt được mục đích.
Không hiểu bác chuyển phiên âm thế nào mà Веселин lại thành Vesselin (hai chữ s) vậy, tôi đọc qua mấy trang đầu thấy ngờ ngợ vì tôi biết có một người Bulgaria nổi tiếng có tên Veselin là cựu số 1 thế giới cờ vua Topalov, tra lại bản gốc file bác cung cấp thì đúng chỉ một chữ s.
Xem lại thì địa danh này "Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link vào năm 1861, được đặt theo tên của Hoàng hậu Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link , vợ của Hoàng đế Nga Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link " và có nghĩa là "cảng của Maria". Vậy thì tên gốc của nó có lẽ là tiếng Nga, còn Mariehamn mới là tên phiên âm. Tiếng Nga Гавань là "hải cảng", còn trong tiếng Thụy Điển "hamn" chẳng có nghĩa gì cả. Tiếng Phần Lan gọi là Maarianhamina thì "hamina" cũng chẳng có nghĩa gì. Địa danh này cũng như Cà mau hay Vĩnh long là tên phiên âm nên không còn nghĩa gốc.
Xem lại thì thị trấn này đúng là do Nga thành lập thật nhưng mình không nghĩ đây là tên địa danh "gốc Nga", mà tên đó là tên ghép trong tiếng Thụy Điển được phiên âm ra tiếng Nga mà thôi. Nó nằm trên Quần đảo Aland nằm giữa Phần Lan và Thụy Điển. Nó thuộc về Phần Lan nhưng đại đa số cư dân nói tiếng Thụy Điển. Phần Lan là thuộc địa của Thụy Điển sau nhượng lại cho Nga đầu thế kỷ 19. Trong tiếng Phần Lan lẫn tiếng Thụy Điển thì hamn đều có nghĩa là hải cảng. Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Tương tự Copenhagen thì trong tiếng Thụy Điển là Köpenhamn, và rất nhiều địa danh gắn liền với cảng biển trong tiếng Thuy Điển đều như vậy. Trong khi đó mình không thấy địa danh nào của Nga có hậu tố -ха́мн hay га́мн ở cuối cả. Đa số đều đuôi -grad, -sk,... nên rất có thể tên của địa danh này được phiên âm ra từ tiếng Thụy Điển ra tiếng Nga. Mình nghĩ nếu phiên âm nên dùng tên của nó trong tiếng Thụy Điển (tên phổ biến nhất hiện tại) sẽ phù hợp hơn, dễ tra cứu. Và như mình đã đề cập ở trên, Google dịch không chính xác về vụ hậu tố của các danh từ riêng.
Trong tiếng Nga город (gorod) là thành phổ, nên một số thành phố có hậu tố là град (grad), nếu tôi nhớ không nhầm thì kết cấu danh (từ) - danh là sở hữu cách (cách 2) trong ngữ pháp tiếng Nga (có 6 cách). Cho nên Stalingrad (Сталингра́д) có nghĩa là thành phố của Stalin.
Vậy có thể do sự giao thoa ngôn ngữ. Tiếng Nga Гавань là "hải cảng", có thể từ đó biến thành "hamn" hoặc ngược lại. Cũng như các từ: giang, sông, kông, krong... không ai biết chắc từ nào có trước. Cố nhiên giờ nó thuộc nước nào thì lấy tiếng nước đó làm gốc thôi. Cũng như không thể viết lại tên Cà mau bằng tiếng Khmer được.
Đúng là các ngôn ngữ châu âu na ná nhau, nhưng ở thời điểm người ta xây dựng thị trấn này (giữa thế kỷ 19), theo mình họ không đặt tên thành phố theo tiếng Nga vì đa số người dân ở quần đảo Aland là người Thụy Điển, và lại Phần Lan có quyền tự trị trong lãnh thổ đế quốc Nga thời bấy giờ, nên kiểu đặt tên địa danh sẽ dùng tiếng được nói đa số ở địa phương đó là tiếng Thụy Điển. Và Marie+hamn chính là tên ghép trong tiếng Thụy Điển. Do tiếng Nga không có chữ h mà thường dùng chữ g (г) hoặc -kh (х) để phiên âm chữ h mà thôi. Thí dụ Hà Nội phiên âm ra tiếng Nga đọc là Kha-noi, Huế đọc là Guê hoặc Khuê. Nếu người Nga đặt tên thị trấn này theo kiểu Nga thì nó không có đuôi ха́мн hay га́мн, vì không có địa danh nào ở Nga mà mình biết được đặt tên như vậy cả. Trong khi đó hậu tố -hamn là phổ biến trong cách đặt tên địa danh của Thụy Điển như mình nói ở trên. Do đó mình nghĩ không có sự giao thoa nào ở đây trong cách đặt tên đó cả. Hiện tượng giao thoa đó nếu xảy ra thì phải rất lâu trước đó.
Quan điểm của tôi thì đây không phải hậu tố mà là từ ghép. Nếu người Nga đặt tên thị trấn này theo kiểu Nga thì nó không có đuôi ха́мн hay га́мн, vì đơn giản nó vẫn là từ ghép Мария Гавань Cố nhiên sự giao thoa ngôn ngữ diễn ra từ lâu rồi và ngôn ngữ Thụy điển có lẽ pha trộn nhiều ngôn ngữ khác vì lịch sử của họ.
Chuyện đặt tên địa danh bằng tiếng nước khác cũng thường xảy ra vì nhiều lí do. VD thành phố Peterburg của Nga, do người Nga xây dựng, nhưng đặt tên kiểu Đức, mãi sau mới đổi là Petrograd theo kiểu Nga. Vậy kể cả thị trấn đó do người Thụy điển xây dựng và đặt tên nhưng có khi họ thích đặt bằng tiếng Nga cho sang trọng. Nếu không sao họ lại lấy tên hoàng hậu Nga mà không phải hoàng hậu hay vua Thụy điển.
Trên wikipedia đúng như bạn nói là thị trấn được xây dựng trong thời thuộc Nga và đặt theo tên hoàng hậu Nga, nhưng dân của nó trước giờ gần như chỉ là người Thuỵ Điển. Cái tên của nó như mình nói ở trên là theo tiếng Thuỵ Điển. Rất nhiều tên thành phố/ thị trấn cảng ở Thụy điển có đuôi -hamn Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link .... Nhưng mình không thể tìm được địa danh nào trên đất Nga có đuôi gamn hay (k)hamn. Đặt tên ở một một hòn đảo mà hầu như chỉ nói tiếng Thuỵ Điển thì nhà cầm quyền họ đặt theo tên hoàng hậu Nga để chứng tỏ nơi này thuộc đế quốc Nga, nhưng không thể đặt tên theo kiểu Nga vì dân chúng không quen thứ tiếng đó. Đây là một kiểu dung hòa quyền lợi thôi. Trong giai đoạn này Phần Lan có quyền tự trị khá lớn, nên nước Nga dù là quốc mẫu cũng không thể ép một cái tên kiểu Nga trên đất Phần Lan được. Hiện tại bạn cũng có thể thấy Aland cũng có quyền tự trị rất lớn, có nghị viện riêng (toàn là người Thuỵ Điển chứ không phải là phần Lan) và tên chính thức phổ biến hiện tại là theo tiếng Thuỵ Điển.
Như tôi nói, theo tôi đây không phải đuôi mà là từ ghép. Còn chuyện người Thụy điển đặt địa danh kiểu Nga thì tôi cũng nói là rất có thể xảy ra vì nhiều lí do, ở giai đoạn nào cũng thế thôi. Chẳng ai ép họ, vấn đề là họ thích đặt thế. Đã có nhiều ông vua VN đặt tên đất theo kiểu TQ, mặc dù lúc đó VN độc lập từ lâu rồi. Bây giờ cũng vậy, khu đô thị VN nhưng lại đặt tên tây.
Thì nó là từ ghép mà. tên hoàng hậu Marie và -hamn trong tiếng Thụy điển là hải cảng. Tương tự các từ có đuôi hamn ở list trên của mình liệt kê cũng là từ ghép hết. Kiểu từ ghép này rất hay gặp trong tiếng Thụy điển (mình có học một chút). Trong tiếng Nga cũng vậy (tiếng Nga của mình không hoàn hảo nhưng mình khá chắc ngữ pháp), chỉ có điều mình không thấy địa danh nào ghép chữ hải cảng ở cuối cả. Không loại trừ là thị trấn đó có tên tiếng Nga khác, nhưng cái đó mình không biết. Mình nghĩ đây không phải vấn đề cần bàn luận gì nhiều. Chuyện quan trọng là dịch sang tiếng Việt thì nên dùng từ phiên âm latin nào là chính xác thôi. Và theo mình do tác phẩm trong tiếng Nga phiên âm từ từ gốc là Mariehamn nên phải chọn từ này chứ không dùng nên dùng Mariegamn hay Mariekhamn. Điều này tương tự như việc dịch ra tiếng Việt một tác phẩm tiếng Nga nhắc tới Hà Nội thì mình không thể phiên âm là Khanoi được. Phải trả lại từ gốc chứ không phiên âm 2 lần.
