Biên khảo Văn Học Nhật Bản: Từ Khởi Thủy Đến 1868 - Nhật Chiêu

tamchec · 10/11/15

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Tác giả: Nhật Chiêu
(Tái bản lần thứ sáu)
NHÀ XUẤT BẢN GIÁO DỤC
Năm xuất bản: 2007
Kích thước: 14,5 x 20,5cm
Chuyển ebook + sửa lỗi: tamchec
Nguồn: Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link

Lời Nói Đầu

Văn học Nhật Bản, nhất là những tác phẩm cổ điển vẫn còn khá xa lạ với chúng ta nếu so sánh với sự phổ biến của văn học Trung Quốc và văn học một số nước phương Tây ở Việt Nam

Những năm gần đây, mối quan tâm đối với văn học xứ Phù Tang càng ngày càng tăng. Sách biên soạn về chuyên đề này ở Việt Nam đang thiếu, ngoại trừ sách dịch. Nhu cầu tìm hiểu tinh hoa của nền văn học Nhật Bản đã phát sinh trong nhà trường và xã hội.

Đáp ứng phần nào nhu cầu đó, chúng tôi biên soạn cuốn sách này. Đây là chuyên luận được đúc kết và phát triển từ những bài giảng về văn học Nhật Bản của chúng tôi ở Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn mà dạng đầu tiên là một tập sách mỏng mang tên “Văn học Nhật Bản giản yếu từ khởi thủy đến 1868” ấn hành năm 1994, lưu hành nội bộ như một giáo trình đầu tiên về văn học Nhật Bản bằng tiếng Việt.

Cuốn sách này bao gồm hai phần:

PHẦN THỨ NHẤT: gồm 4 nội dung bao quát quá trình hình thành và phát triển của văn học Nhật Bản từ khởi thủy đến 1868.

PHẦN THỨ HAI: trích tuyển một số tác phẩm kinh điển gồm các thể loại: thơ, tiểu thuyết, chiến kí, sân khấu và truyện ngắn.

Nếu bạn thích đọc cuốn sách này như một bộ lịch sử văn học cổ điển cũng được. Câu chuyện văn chương của chúng tôi đi theo diễn trình lịch sử nhưng nó lướt trên sân băng một cách nhẹ nhàng, tránh những dậm chân quá lâu không cần thiết và những điểm cồng kềnh sự kiện.

Hoặc là, bạn có thể đọc tác phẩm này như một hợp tuyển nhỏ những chân dung trong thế giới văn chương Phù Tang: Hitomaro và Komachi, Murasaki và Bashô, Zeami và Saikaku, Ikku và Akinari. Nhan sắc của hoa đào, thế giới của niềm bi cảm, con đường sâu thẳm, bông hoa huyền diệu, trào tiếu và ma ảo... là thế giới văn chương duy tình của Nhật, nơi cái đẹp được thánh hóa và niềm đau được thanh tẩy, nơi giấc mộng chính là cuộc đời này.

Hơn mười thế kỉ văn chương Nhật Bản được trình bày qua các thời đại, qua các tác phẩm cổ điển. Phần văn học hiện đại Nhật Bản sẽ được giới thiệu trong một dịp khác.

* * *

Xin trân trọng cảm ơn Giáo sư NGUYỄN TẤN ĐẮC đã đọc và đóng góp nhiều ý kiến quý báu để cuốn sách được trọn vẹn hơn.

Chúng tôi xin chân thành cảm ơn NHÀ XUẤT BẢN GIÁO DỤC đã giúp cho cuốn sách được ra đời.

TÁC GIẢ
Click to expand...

Dẫn Nhập

Buổi đầu, khi mới tiếp xúc với văn học Nhật Bản, người ta dễ có những ấn tượng sai lạc. Chẳng hạn, vào năm 1888, bộ Từ điển Bách Khoa của Chambers vẫn còn viết về nền văn học Viễn Đông ấy như thế này: “Văn chương Nhật Bản nghèo nàn và vô vị khi so sánh với văn chương châu Âu. Thơ ca của nó chỉ là cách xoay từ đảo ngữ... Văn chương ấy tràn đầy sự vô luân” (1).

Sự đánh giá ấy tất nhiên chẳng có một căn cứ xác đáng nào mà chỉ chứng tỏ sự mờ mịt chung chung về văn học Nhật thời đó.

Nhưng rồi hơn một thập kỉ sau, năm 1899, xuất hiện một biên khảo giá trị về văn học Nhật bằng tiếng Anh. Đó là cuốn Lịch sử văn học Nhật Bản (A History of Japanese Literature) của W.G. Aston. Nó góp phần đánh tan sự ngộ nhận về văn học xứ Phù Tang mà ta đọc thấy qua cuốn từ điển của Chambers.

Đứng trước một nền văn hóa xa lạ, thay vì cố gắng tìm hiểu và đồng cảm, người ta thường xem xét nó qua lăng kính cố hữu của mình. Cả Hegel, một trí tuệ xuất chúng, cũng từng vướng phải điều đó khi nhận xét về triết học Trung Quốc cổ đại.

Đối với ông, Kinh Dịch và Khổng Tử đều chẳng có ý nghĩa gì, chỉ là sản phẩm của “người Trung Quốc xiết bao hời hợt”.

Nhắc lại điều đó để thấy rằng nếu đọc văn chương một cách vội vã, thiếu sự kiên trì tìm hiểu, thì không sao tránh được ngộ nhận, nhất là khi nó thuộc về một nền văn hóa, với chúng ta, tuy gần mà xa như Nhật Bản.

Là một quần đảo ở xa lục địa, Nhật có đủ khoảng cách để tránh xâm lăng nhưng cũng gần đủ để tiếp nhận ảnh hưởng của văn hóa đại lục.

Cái thế biệt lập tốt đẹp ấy khiến cho dân tộc Nhật dễ dàng tiếp nhận cái mới từ bên ngoài đến; nhưng do cách biệt mà họ cũng thích gìn giữ nền xưa nếp cũ hơn ai hết. Chính “thái độ kép” ấy đã tạo nên nền văn hóa độc đáo, gây nhiều sự ngạc nhiên, thán phục; tạo nên các ấn tượng khác nhau về các “phép lạ” của nó.

Theo Kazantzald, văn hào Hi Lạp, thì “tâm hồn người Nhật chấp nhận tư tưởng ngoại lai rất dễ dàng; nó chấp nhận một cách không phải là nô lệ; nó lãnh hội tư tưởng, một khi tư tưởng được lãnh hội, nó thâm nhập tư tưởng một cách gắn bó vào toàn thể truyền thống của nó và tất cả lại trở nên đồng nhất”

Một cái nhìn tổng quan về văn hóa Nhật cũng đủ cho chúng ta nhận ra các yếu tố đã cấu thành nó, các nguồn mạch của truyền thống Phù Tang: Văn hóa bản địa, văn hóa Trung Quốc và văn hóa Ấn Độ.

Các yếu tố ấy không tồn tại rời rạc mà được kết hợp rất thành công. Các tín ngưỡng dân gian, thế giới quan Thần đạo, nhân sinh quan Võ Sĩ đạo, Phật giáo đại thừa, tư tưởng Lão Trang, Khổng giáo, Thiền tông, nghệ thuật phương Đông, thơ văn Trung Quốc... tất cả được thu nhập, dung hợp, chuyển hóa và hòa tan vào tính cách Nhật Bản.

Văn hóa Ấn độ thiên về tư duy và thần bí. Văn hóa Trung Quốc thiên về hành động và thực tiễn. Văn hóa Nhật Bản thì thiên về tình cảm và cái đẹp.

Chính vì vậy văn chương Nhật không có kinh điển và sử thi như Ấn Độ, không có Bách gia chu tử như Trung Quốc; đó là một nền văn chương của tình cảm và thiên nhiên.

Văn chương Nhật, đó là “sự rung cảm, sự phập phồng nhịp nhàng theo vận tiết của vũ trụ. Chỉ vỏn vẹn có mấy chữ, một bài thơ Nhật muốn nhắc ta nhớ lại nhịp rung của vũ trụ vô hình mà chúng ta thường quên; thơ Nhật muốn gợi cho tâm hồn nỗi niềm tưởng nhớ một quê hương vô hình” (Osawa)

Quê hương vô hình mà Osawa nhắc tới chẳng qua là một thiên nhiên ở sau thiên nhiên, một thiên nhiên ở trong ta, ở trong trái tim. Sự phập phồng của vũ trụ cũng là sự phập phồng của trái tim.

Ở Nhật, nghệ sĩ và thi nhân biết cách dùng “cái vô hình” và “chân không” (khoảng trống trên bức tranh, khoảng trống trong ngôn từ) như một phương tiện diễn đạt đầy hiệu quả. Đó là một nghệ thuật thấm nhuần tư tưởng Thiền tông: “trực chỉ nhân tâm”. Từ thơ tanka, haiku đến văn phẩm của Kawabata, ta đều nhận thấy “sự rung cảm, sự phập phồng nhịp nhàng theo vận tiết của vũ trụ” ấy.

ĐẶC ĐIỂM VĂN HỌC

Đặc điểm đầu tiên của một nền văn học là đặc điểm về ngôn ngữ.

Cũng như Việt Nam thời xưa, vì không có chữ viết riêng, người Nhật phải mượn văn tự Trung Quốc. Nhưng tiếng Nhật là một ngôn ngữ liên âm, khác xa ngôn ngữ đơn âm của Trung Quốc và Việt Nam. Vì vậy, mượn chữ Hán mà ghi tiếng Nhật thì thật là phiền hà, rối rắm.

Đến thế kỉ thứ IX, người Nhật mới thành công trong việc xây dựng hệ thống văn tự phiên âm, gọi là kana, phân tích tiếng Nhật thành 50 âm.

Tuy văn tự kana có thể phiên âm mọi từ ngữ trong tiếng Nhật nhưng không bao giờ người Nhật từ bỏ hẳn chữ viết tượng hình của Trung Quốc. Văn tự Nhật kết hợp cả hai hệ thống chữ viết là chữ Hán và chữ kana.

Việc sáng tác thơ văn ở Nhật, ngay từ khởi nguyên, không bao giờ là đặc quyền của một giai cấp, thành phần xã hội hay của riêng giới tính nào. Trên văn đàn Nhật, tính chất dân chủ là điều hết sức tự nhiên. Vì vậy, trong các bộ “ngự tuyển” văn chương (sách soạn theo lệnh Thiên hoàng: Chokusen-shu = sắc soạn tập) có mặt mọi tầng lớp xã hội và tất nhiên, cả nam lẫn nữ.

Người ta thường cho rằng thiên tài sáng tạo của Nhật thường tự giới hạn trong những công trình bé nhỏ, tiêm tế. Xét về văn học, điều đó không giải thích được vì sao vào đầu thế kỉ XI, bộ trường thiên tiểu thuyết Gonji monogatari lại có thể ra đời. Bước vào thế giới văn chương Phù Tang, người ta có thể bắt gặp những bộ tiểu thuyết trường thiên dài bậc nhất, những bài thơ ngắn gọn bậc nhất, những thể loại sân khấu độc đáo, những cuốn nhật kí và tùy bút của phụ nữ... Nói tóm lại là người Nhật quen với mọi thể loại văn học từ xưa và dài hay ngắn đối với họ không thành vấn đề.

Thơ văn Nhật thể hiện ở mức độ cao nhất cái “tín ngưỡng” đáng yêu này: tôn thờ Cái Đẹp. Cái đẹp là tiêu thức, là chuẩn tắc trong cuộc sống của người Nhật từ bao đời. Từ chữ viết, áo quần đến ăn uống đều phải đẹp. Cho đến tự sát cũng thế. Trà đạo, cắm hoa, đốt hương... là các loại nghi thức của tín ngưỡng Cái Đẹp ấy. Tín ngưỡng ấy tuy không có tên gọi chính thức nhưng lại thấm sâu vào tâm tưởng, dòng máu của người Nhật hơn bất kì tôn giáo nào khác.

Lòng sùng bái cái đẹp ấy nhiều khi đi ngược lại những điều cấm kị của tôn giáo và luân lí. Điều đó đã từng gây ngộ nhận là “văn chương ấy tràn đầy sự vô luân” mà ta đã nhắc tới từ lúc đầu.

Hơn ngàn năm văn học Nhật Bản, nếu được tìm hiểu thấu đáo, chắc chắn sẽ gây một ấn tượng khác hẳn. Sự phong phú và đa dạng của nó sẽ không tràn đầy sự vô luân ấy, cũng không phải là những điều kì quái, mà là cái đẹp, một cái đẹp hòa hợp của thiên nhiên và tâm hồn.

Cái bí ẩn của sự hòa hợp ấy là điều kì diệu nhất mà thiên tài Nhật Bản đã vươn tới.
Click to expand...

Download:

MOBI: Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
EPUB: Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link

//Bản này còn thiếu hình minh họa, bạn nào có sách và có lòng thì giúp mình chụp để add vào nhé.

golddragon · 14/11/14

mình khá là quan tâm Nhật Bản, chờ nhiều sách về chủ đề Japan hơn nữa

Đăng nhập

Nội Quy Thư viện Ebook TVE-4U (áp dụng từ 21:54 ngày 26.07.2016)

Biên khảo Văn Học Nhật Bản: Từ Khởi Thủy Đến 1868 - Nhật Chiêu

tamchec Moderator Thành viên BQT

golddragon Mầm non

Chia sẻ trang này

Biên khảo Văn Học Nhật Bản: Từ Khởi Thủy Đến 1868 - Nhật Chiêu

tamchec Moderator Thành viên BQT

golddragon Mầm non

Chia sẻ trang này

Tìm kiếm hữu ích