Thơ dịch Đường thi Tống từ minh họa - Đới Đôn Bang

VƯƠNG AN THẠCH - NGUYÊN NHẬT

Bộc trúc thanh trung nhất tuế trừ,
Xuân phong tống noãn nhập Đồ tô;
Thiên môn vạn hộ đồng đồng nhật,
Tống bả tân đào hoán cựu phù.


NGÀY ĐẦU NĂM

Tiếng pháo trúc nổ vang, đã hết một năm,
Gió xuân đưa hơi ấm vào trong rượu Đồ - tô.
Khắp muôn nhà, ngàn ngõ rực rỡ ánh bình minh,
Nhà nào cũng treo thẻ đào mới thay cho thẻ đào cũ.

Chú:
Bộc trúc, Pháo trúc: người xưa nhồi lưu huỳnh, than hoa vào ống tre, đốt có tiếng nổ, để xua tà ma vào ngày cuối năm.
Trừ: gọi tắt của Trừ tịch, đêm cuối cùng của năm.
Đồ tô: một loại rượu ngon, có tác dụng phòng chữa bệnh, thường uống vào ngày Tết.
Đào phù, Thẻ đào: Biểu tượng trên miếng gỗ đào, loại gỗ được cho là kỵ ma quỷ, có vẽ hình, viết chữ.
Vào ngày đầu năm, người xưa thường treo Thẻ đào mới, thay cho chiếc năm cũ.

Vương An Thạch, là Tể tướng Bắc Tống, sáng tác bài thơ sau khi thi hành chính sách đổi mới cho nhân dân, cho thấy chính sách hiệu quả, nhà nhà an vui.

 

Mình nghĩ lên đóng thành ebook thơ nguyên tác và dịch nghĩa thì là rất hay cho người yêu thơ văn, sách....bla bala bla

 

VƯƠNG AN THẠCH - BÁN SAN XUÂN VÃN TỨC SỰ

Xuân phong thủ hoa khứ,
Thù ngã dĩ thanh âm.
Ế ế bi lộ tĩnh,
Giao giao viên ốc thâm.
Sàng phu mai tiểu tức,
Trượng lý hoặc u tầm,
Duy hữu Bắc sơn điểu,
Kinh quá di hảo âm.

Dịch:
Gió xuân cuốn hoa đi,
Trả lại màu xanh tinh khiết.
Ngõ vào rợp bóng cây
Sâu trong căn nhà nhỏ
Khi nghỉ ngơi trên ghế
Lúc chống gậy dạo chơi
Chỉ có chim Bắc sơn
Bay qua cất tiếng hót

Bài thơ nói về cuộc sống của Vương An Thạch ở ẩn lúc cáo quan về ở ẩn.
Bán San: tên hiệu của Vương An Thạch, Bán San lão nhân.

 

LƯU TỬ HUY - GIANG THƯỢNG

Giang thượng triều lai lãng bạc thiên,
Cách giang hàn thụ vãn sinh yên.
Bắc phong tam nhật vô nhân độ,
Tịch mịch sa đầu nhất thốc thuyền.

TRÊN SÔNG
Trên sông triều lên sóng bạc thưa thớt,
Bên sông hàng cổ thụ lãnh lẽo trong sương khói.
Gió Bắc thổi mạnh, ba ngày rồi không có người qua sông,
Tất cả các con thuyền nằm chụm đầu vào bãi cát.

Bài thơ tả cảnh trên sông một chiều Đông lạnh lẽo.

 

LỤC DU - DU SƠN TÂY THÔN

Mạc tiếu nông gia lạp tửu hồn,
Phong niên lưu khách túc kê đồn.
Sơn trùng thủy phục nghi vô lộ,
Liễu ám hoa minh hữu nhất thôn.
Tiêu cổ truy tùy xuân xã cận,
Y quan giản phác cổ phong tồn.
Tòng kim nhược hứa nhàn thừa nguyệt,
Trụ tráng vô thì dạ khấu môn.

CHƠI SƠN TÂY THÔN

Đừng cười nhà nông rượu lạp tửu nhạt,
Được mùa đãi khách đủ lợn gà.
Núi lại núi, suối lại suối nghi không còn lối,
Liễu xanh hoa tươi lại có làng.
Tiêu trống rộn ràng tế thổ địa,
Y phục chất phác lưu giữ nét cổ xưa.
Từ giờ vào mỗi đêm trăng sáng,
Sẽ chống gậy gõ cửa các nhà chơi.

Bài thơ tả cảnh sinh hoạt nhà nông và dịp cuối năm, một năm được mùa, no đủ.
Hay nhất bài là 2 câu: Sơn trùng thủy phục nghi vô lộ, Liễu ám hoa minh hữu nhất thôn. Tưởng là đường cùng, ai ngờ sau rặng liễu xanh là thôn làng. Hai câu này đời sau sử dụng rất nhiều.

Lục Du: Nhà thơ nổi tiếng thời Nam Tống.

 

DƯƠNG VẠN LÝ - THU SAN

Ngô diệp tân hoàng thị diệp hồng,
Canh khiêm ô cữu dữ đan phong.
Chỉ ngôn san sắc thu tiêu tác,
Tú xuất Tây Hồ tam tứ phong.

Bài thơ nằm trong 3 bài thuộc tập "Thu san thu vũ tảo tác hữu thán" của Dương Vạn Lý, bài thơ tả cảnh thu ở Tây Hồ, với sắc đỏ của lá phong, trời, mây nước.

 

CHU HY - THỦY KHẨU HÀNH CHU

Tạc dạ biên chu vũ nhất soa,
Mãn giang phong lãng dạ như hà.
Kim triêu thí quyển cô bồng khán,
Y cựu thanh san lục thụ đa.

CHU HY - ĐI THUYỀN Ở THỦY KHẨU

Đêm qua mặo áo mưa ngồi trên thuyền nhỏ
Mưa gió sóng xô cả đêm trên sông
Sáng nay đứng ở mui thuyền xem thử
Núi vẫn xanh, cây vẫn tốt như xưa

Thủy khẩu: Nằm phía đông nam Phúc Kiến, là một đầu mối giao thông quan trọng
Soa: Áo mưa làm bằng lá của người TQ

 

DIỆP THIỆU ÔNG - DU VIÊN BẤT TRỊ

Ưng liên kịch xỉ ấn thương đài,
Tiểu khẩu sài phi cửu bất khai.
Xuân sắc mãn viên quan bất trú,
Nhất chi hồng hạnh xuất tường lai.

DẠO VƯỜN KHÔNG ĐÁNG

Thương thay rêu xanh bị guốc gỗ dẫm lên,
Gõ cánh cửa nhỏ hồi lâu không thấy mở.
Khu vườn không giấu nỗi hương sắc,
Một nhành hồng hạnh vươn ra ngoài tường.

Thanh niên dạo chơi vườn xuân, nhưng thật đáng tiếc không gặp được chủ nhân.

Bài này tuyển từ Tống bách gia thi tồn quyển 18, Tĩnh Dật tiểu cảo. Đây là một bài thơ ngắn được người thời đó rất ưa thích, hai câu cuối rất nổi tiếng, có ý ví cành hồng hạnh như người con gái bị khoá chặt bởi lễ giáo phong kiến, vốn thoát thai từ hai câu trong bài Mã thượng tác của Lục Du: “Dương liễu bất già xuân sắc đoạn, Nhất chi hồng hạnh xuất tường đầu” 楊栁不遮旾色斷，一枝紅杏齣墻頭 (Liễu không che nổi sắc xuân, Một cành hồng hạnh đã vươn qua tường) nhưng khái quát mạnh mẽ hơn. Câu thơ giàu sức sống mới mẻ, sắc xuân phát triển bồng bột không thể gò bó được.

 

KHẤU CHUẨN - DƯƠNG QUAN DẪN

Tái thảo yên quang khoát.
Vị thuỷ ba thanh yết.
Xuân triêu vũ tễ khinh trần yết.
Chinh yên phát.
Chỉ thanh thanh dương liễu,
Hựu thị khinh phan chiết.
Động ảm nhiên,
Tri hữu hậu hội thậm thì tiết.

Cánh tận nhất bôi tửu,
Ca nhất khuyết.
Thán nhân sinh,
Tối nan hoan tụ dị ly biệt.
Thả mạc từ trầm tuý,
Thính thủ "Dương quan" triệt.
Niệm cố nhân,
Thiên lý tự thử cộng minh nguyệt.

TIỄN BIỆT Ở DƯƠNG QUAN

Cỏ vùng biên cương ngập tràn sương khói,
Sông Vị sóng cuộn trào
Xuân sớm, mưa tạnh, bụi hồng tan
Giờ chia tay,
Chỉ cây Dương liễu xanh,
Vin bẻ một cành.
Mặt u sầu,
Chia tay biết mùa nào gặp lại.

 

GÍA CÔ THIÊN - HẠ TỦNG

Trấn nhật vô tâm tảo đại mi.
Lâm hành sầu kiến lý chinh y.
Tôn tiền chỉ khủng thương lang ý,
Các lệ uông uông bất cảm thuỳ.

Đình bảo mã, bổng dao chi.
Tương châm tương khuyến nhẫn phân ly.
Bất như ẩm đãi nô tiên tuý,
Đồ đắc bất tri lang khứ thì.

Dịch:
Cả ngày chả thèm vẽ lại đôi chân mày, nhìn chàng chuẩn bị ra đi trang phục cũng không sửa soạn. Sợ chàng buồn, không dám khóc.
Nâng chén ngọc, cản ngựa đi. Nói lời khuyên nhủ trước lúc ra đi. Thà là ta say trước, để không biết chàng đi khi nào.

Phải công nhận Hạ Tủng đúng là ông tổ của ngôn tình.

 

NGƯ GIA NGẠO - PHẠM TRỌNG YÊM

Tái hạ thu lai phong cảnh dị,
Hành Dương nhạn khứ vô lưu ý.
Tứ diện biên thanh liên giốc khỉ (khởi).
Thiên chướng lý,
Trường yên lạc nhật cô thành bế.

Trọc tửu nhất bôi gia vạn lý,
Yên Nhiên vị lặc quy vô kế.
Khương quản du du sương mãn địa.
Nhân bất mị,
Tướng quân bạch phát chinh phu lệ.

Dịch:

Hạ qua thu tới, phong cảnh thật dị thường,
Nhạn bay về Hàng Dương không dừng lại.
Bốn mặt tiếng tù và, tiếng sáo vang không ngớt,
Trong dãy núi,
Khói bốc lên từ toà thành tĩnh mịch.

Uống chén rượu đục nhớ về gia đình nơi xa,
Việc quân chưa xong, không có cách gì trở về.
Tiếng sáo Khương văng vẳng trong sương đêm dày đặc.
Người không ngủ,
Người tướng già tóc bạc rơi lệ nơi chiến trường.

Chú: Bài thơ thuộc thể loại Biên tái (Vùng biên cương), kể về nỗi niềm nhớ nhà của người lính nơi biên thuỳ. Ở đây là vùng Tây Bắc, phía Bắc Trung Quốc, giáp rợ Khương.

 

VŨ LÂM LINH - LIỄU VĨNH
(MƯA NHƯ TIẾNG CHUÔNG)

Hàn thiền thê thiết,
Đối trường đình vãn,
Sậu vũ sơ yết.
Đô môn trướng ẩm vô tự.
Lưu luyến xứ,
Lan chu thôi phát.
Chấp thủ tương khan lệ nhãn,
Cánh vô ngữ ngưng ế.
Niệm khứ khứ.
Thiên lý yên ba,
Mộ ái trầm trầm Sở thiên khoát.

Đa tình tự cổ thương ly biệt,
Cánh na kham,
Lãnh lạc thanh thu tiết!
Kim tiêu tửu tỉnh hà xứ?
Dương liễu ngạn,
Hiểu phong tàn nguyệt.
Thử khứ kinh niên,
Ưng thị lương thần,
Hảo cảnh hư thiết.
Tiện túng hữu thiên chủng phong tình,
Cánh dữ hà nhân thuyết?

Dịch:

Ve lạnh kêu buồn thảm,
Trước trường đình lúc trời tối,
Mưa rào vừa tạnh.
Tiệc rượu tiễn đưa nơi cửa thành, không gỡ được mối sầu.
Đang lúc lưu luyến,
Thuyền lan giục giã ra đi.
Nắm tay nhìn nhau, mắt rưng rưng lệ,
Rồi không nói nghẹn ngào.
Nghĩ người ra đi,
Khói sóng trải dài ngàn dặm,
Mây chiều man mác, trời Sở bao la.

Kẻ đa tình xưa nay vẫn buồn chuyện biệt ly,
Lại chịu thêm sao nổi,
Tiết thu lạnh hiu hắt.
Đêm nay khi tỉnh rượu sẽ ở nơi nào?
Bờ dương liễu,
Gió sớm trăng tàn.
Từ nay năm này qua năm khác,
Hẳn là tiết lành,
Hay cảnh đẹp thì cũng thấy trống rỗng mà thôi.
Dù cho có ngàn loại phong tình,
Cũng biết thổ lộ cùng ai được?

Chú:

Vũ lâm linh là tên nhạc khúc, còn viết là 雨淋鈴. Trương Dã Hồ 張野狐 giỏi thổi kèn, giốc, thiện đàn không hầu, làm trưởng Tham quân hý (lo việc mua vui trong quân đội). Trong loạn An Lộc Sơn, Dã Hồ theo Đường Minh Hoàng nhập Thục rồi lại cùng vua trở về kinh. Đường Minh Hoàng trên đường đi, nghe tiếng mưa trong rừng ngân như tiếng chuông bỗng nhớ Dương Quý Phi, sai Dã Hồ làm hai khúc Vũ lâm linh và Hoàn ai nhạc 還哀樂.

 

DẠ BÁN LẠC - LIỄU VĨNH

Đống vân ảm đạm thiên khí,
Biển chu nhất diệp,
Thừa hứng ly giang chử.
Độ vạn hác thiên nham,
Việt khê thâm xứ.
Nộ đào tiệm tức,
Tiều phong xạ khởi,
Cánh văn thương lữ tương hô.
Phiến phàm cao cử.
Phiếm hoạ nghịch,
Phiên phiên quá nam phố.

Vọng trung tửu bái thiểm thiểm,
Nhất thốc yên thôn,
Sổ hàng sương thụ.
Tàn nhật hạ,
Ngư nhân minh lang quy khứ.
Bại hà linh lạc,
Suy dương yểm ánh.
Ngạn biên lưỡng lưỡng tam tam,
Hoán sa du nữ.
Tỵ hành khách,
Hàm tu tiếu tương ngữ.

Đáo thử nhân niệm,
Tú các khinh phao,
Lãng bình nan trú.
Thán hậu ước đinh ninh cánh hà cứ.
Thảm ly hoài,
Không hận tuế vãn quy kỳ trở.
Ngưng lệ nhãn,
Diểu diểu thần kinh lộ.
Đoạn hồng thanh viễn trường thiên mộ.

VUI LÚC NỬA ĐÊM

Mây lạnh bầu trời tê tái,
Một chiếc thuyền con,
Cao hứng rời bến bãi.
Vượt muôn thác ngàn ghềnh,
Việt Khê lần tới.
Sóng dữ lặng dần,
Gió rừng vụt thổi,
Lại nghe các lái gọi nhau.
Ngọn buồm cao vợi,
Thuyền băng băng,
Qua bến nam buông lái.

Cờ quán rượu tung bay phất phới,
Hàng cây mờ sương,
Chòm thôn toả khói.
Dưới chiều tà,
Ngư phủ trở về gác mái.
Sen rạc tả tơi,
Liễu già dầu dãi.
Bên bờ lũ lượt năm ba,
Đập sợi mấy cô.
Tránh khách lạ,
Thẹn thò cười nói.

Đến đây nghĩ lại,
Buồm gấm nhẹ rơi,
Sóng bèo chìm nổi.
Ôi, hẹn ước mai sau chắc gì chấp nối.
Buồn chia ly,
Luống giận năm cùng về trở ngại.
Tròng mắt lệ,
Đường đô thành mòn mỏi.
Tiếng nhạn dứt kêu, trời ngả tối.

 

HOÁN KHÊ SA - ÁN THÙ

Nhất khúc tân từ tửu nhất bôi,
Khứ niên thiên khí cựu đình đài.
Tịch dương tây há kỷ thì hồi.

Vô khả nại hà hoa lạc khứ,
Tự tằng tương thức yến quy lai.
Tiểu viên hương kính độc bồi hồi.

Dịch:

Một khúc từ mới, một be rượu
Khí trời như năm ngoái, đình đài vẫn là cũ
Mặt trời lặn xuống phía tây, bao giờ trở lại

Không thể sao được, hoa đành rụng xuống
Dường như quen biết, chim én bay về
Trong vườn nhỏ, giữa lối hương thơm, một mình thơ thẩn


Án Thù văn chương nổi tiếng trong thiên hạ, một thời danh sĩ hay về với ông. Trương tự thừa là Trương Tiên, Vương hiệu khám là Vương Kỳ. Theo Phục Trai mạn lục ghi chép, Án Thù nhân xem tập thơ Đại Minh tự của Vương Kỳ, rất khen, mời ông đến cùng ăn cơm. Ăn xong cùng đi dạo bên ao. Bấy giờ là cuối xuân, thấy hoa rụng, Án Thù có một câu cũ “Vô khả nại hà hoa lạc khứ” đề trên vách, lâu rồi mà không đối được, Vương Kỳ trông thấy nên đối rằng “Tự tằng tương thức yến quy lai” vậy nên Án Thù có thể làm tiếp phần sau của bài từ. Hai câu này hoàn chỉnh ở chỗ, hoa tàn lại có én đến, nói lên quy luật tàn tạ và sinh sôi của nhân sự.
(Nguồn thivien)

 

PHÁ TRẬN TỬ - ÁN THÙ

Yến tử lai thời tân xã,
Lê hoa lạc hậu thanh minh.
Trì thượng bích đài tam tứ điểm,
Diệp để hoàng oanh nhất lưỡng thanh.
Nhật trường phi nhứ khinh.

Xảo tiếu đông lân nữ bạn,
Thái tang kính lý phùng nghinh.
Nghi quái tạc tiêu xuân mộng hảo,
Nguyên thị kim triêu đấu thảo doanh.
Tiếu tùng song kiểm sinh.

Dịch:
Chim Yến về đúng lễ trong làng,
Hoa lê rơi vào tiết Thanh minh.
Trên ao một vài cánh rêu biếc
Dưới lá Hoàng Oanh rả rích kêu
Bông liễu bay trong gió

Gặp các cô thôn nữ xóm Đông,
Cười tíu tít trên đường đang hái dâu.
Cứ ngỡ là giấc mơ đẹp hôm qua vẫn còn,
Sáng sớm đã thắng cuộc đấu cỏ
Cười cùng đôi má xinh

Bài này hình như tả các cô thôn nữ chơi Xuân dịp Thanh Minh, đang đi trên đường gặp các em xóm bên mê quá. Cảnh đẹp người cũng đẹp.

Phá trận tử: Là tên một khúc hát thời Đường.
Đấu thảo: là trò đấu cỏ dân gian như hình minh họa. Không biết VN có vùng nào chơi không? Chỗ tôi chỉ đấu cỏ gà.