Thơ dịch Đường thi Tống từ minh họa - Đới Đôn Bang

NIỆM NÔ KIỀU - TÔ THỨC - XÍCH BÍCH HOÀI CỔ

Đại giang đông khứ, lãng đào tận, thiên cổ phong lưu nhân vật.
Cố luỹ tây biên, nhân đạo thị Tam Quốc Chu lang Xích Bích.
Loạn thạch băng vân, kinh đào phách ngạn, quyển khởi thiên đồi tuyết.
Giang sơn như hoạ, nhất thời đa thiểu hào kiệt.

Dao tưởng Công Cẩn đương niên, Tiểu Kiều sơ giá liễu, hùng tư anh phát.
Vũ phiến luân cân, đàm tiếu gian, tường lỗ hôi phi yên diệt.
Cố quốc thần du, đa tình ưng tiếu ngã, tảo sinh hoa phát.
Nhân sinh như mộng, nhất tôn hoàn lỗi giang nguyệt.

Dịch:

Qua chốn Giang Đông, sóng cuộn trôi, anh hùng xưa vẫn còn lưu.
Thành quách phía Tây, người nói nơi đấy Tam Quốc Chu lang Xích Bích.
Đá bay mây phủ, sóng trào bờ tan, gió cuộn trên đồi tuyết.
Giang sơn như vẽ, một thưở bao nhiêu là hào kiệt.

Nhớ Công Cẩn khi xưa, vừa mới nạp Tiểu Kiều, anh hùng oanh liệt.
Áo lụa quạt lông, một tiếng cười, quân giặc thua tan tác.
Dạo nơi cố quốc, ai cười ta kẻ đa tình, sinh sớm tóc bạc.
Nhân sinh như giấc mộng, một chén rượu tế núi sông.

Thời Tam Quốc, Tào Tháo đem quân đánh Ngô. Chu Du, tướng nước Ngô dùng mưu phá tan quân Tào ở sông Xích Bích. Trận đánh quãng sông này là trên bờ nam sông Trường Giang, thuộc huyện Gia Ngư, tỉnh Hà Bắc ngày nay. Còn Tô Thức ra chơi sông Xích Bích là khúc sông ở ngoài thành Hoàng Chương.

 

HẠ TÂN LANG - TÔ THỨC

Nhũ yến phi hoa ốc,
Tiễu vô nhân hoè âm chuyển ngọ,
Vãn lương tân dục.
Thủ lộng sinh tiêu bạch đoàn phiến,
Phiến thủ nhất thì tự ngọc.
Tiệm khốn ỷ cô miên thanh thục.
Liêm ngoại thuỳ lai thôi tú hộ,
Uổng giao nhân mộng đoạn dao đài khúc,
Hựu khước thị,
Phong xao trúc.

Thạch lựu bán thổ hồng cân xúc,
Đãi phù hoa lãng nhị đô tận,
Bạn quân u độc.
Nùng diễm nhất chi tế khan thủ,
Phương ý thiên trùng tự thúc.
Hựu khủng bị thu phong kinh lục.
Nhược đãi đắc quân lai hướng thử,
Hoa tiền đối tửu bất nhẫn xúc.
Cộng phấn lệ,
Lưỡng thốc thốc.

Dịch (Nguồn thivien):

Lầu hoa én bay lướt,
Vắng không người, cây đồng ngả bóng,
Chiều về tắm mát.
Quạt lụa trắng trên tay phe phẩy,
Thoát nhìn tựa bàn tay ngọc.
Dần mỏi mệt, một mình ngon giấc.
Ai đó ngoài rèm đẩy cửa thêu,
Uổng cho kẻ mơ tiên giở cuộc.
Lạu hoá gió,
Lay cành trúc.

Hoa lựu nở tựa khăn hồng vò nục,
Đợi mọi nụ phấn hoa son tàn rữa,
Sẽ bạn cùng chàng đơn độc.
Tươi đẹp một cành cầm ngắm nghía,
Lòng thơm muôn ngàn thôi thúc.
Lại sợ gió tây làm run màu lục.
Nếu đợi được chàng tới đó,
Nâng chén nhìn hoa im đứng suốt.
Nước mắt đôi,
Cùng nhỏ giọt.

 

BỒ TÁT MAN - HOÀNG ĐÌNH KIÊN

Bán yên bán vũ khê kiều bạn,
Ngư ông tuý trước vô nhân hoán.
Sơ lãn ý hà trường,
Xuân phong hoa thảo hương.

Giang sơn như hữu đãi,
Thử ý Đào Tiềm giải.
Vấn ngã khứ hà chi,
Quân hành đáo tự tri.

Dịch:

Nửa khói, nửa mưa trên cầu qua suối,
Ngư ông say khướt không ai gọi.
Lười biếng mà sao nhiều ý,
Gió xuân hoa cỏ thơm ngát.

Non sông như có tình,
Nhờ Đào Tiềm giải ý.
Hỏi tôi đi nơi đâu?
Cứ đi thì khắc biết.

Đôi điều về Bồ Tát Man:

Bồ Tát Man đúng như tên gọi của nó, tức là Bồ Tát man di. Câu chuyện bắt đầu từ thời Nhà Đường, hồi đó sứ giả Ba Tư sang Đại Đường giao lưu văn hóa có những phụ nữ, đeo nhiều trang sức, tóc búi cao dị hợm, thời đó mọi người gọi những người đó là Bồ Tát Man.
Nhân đó, Giáo phường sáng tác một điệu hát cho việc này phỏng theo điệu Ba Tư, Hoàng đế Đường Tuyên Tông rất thích điệu hát, lệnh cho Ôn Đình Quân biên soạn lại.
Điệu Bồ Tát Man được trình diễn phổ biến trong các giáo phường thời Đường, với cấu trúc gói gọn trong 44 chữ: hai câu đầu thất ngôn, các câu sau ngũ ngôn (cấu trúc giống bài thơ ở trên).
Có rất nhiều nhà thơ Đường làm thơ điệu này: Lý Bạch, Án Kỷ Đạo, Ôn Đình Quân...

Hoàng Đình Kiên 黃廷堅 (1045-1105), tự Lỗ Trực 魯直, biệt hiệu Sơn Cốc đạo nhân 山谷道人, Phù ông 涪翁, người Phân Ninh, Hồng Châu (thuộc Giang Tây ngày nay). Ông là thư hoạ gia và thi gia trứ danh đời Bắc Tống, tề danh cùng thầy ông là Tô Thức, người đời thường gọi Tô-Hoàng. Ông đỗ tiến sĩ, có làm một số chức quan. Ông là người cầm đầu thi phái Giang Tây, một trường phái quá chú trọng đến kỹ xảo làm thơ mà không quan tâm đúng mức đến nội dung tư tưởng của tác phẩm. Hoàng Đình Kiên còn là một người rất am hiểu về hội họa và là một trong những người viết chữ đẹp nhất thời Bắc Tống.

 

MỘC LAN HOA LỆNH - HOÀNG ĐÌNH KIÊN

Hàn lâm bản thị thần tiên trích.
Lạc mạo phong lưu khuynh tọa tịch.
Tọa trung toàn hữu thưởng âm nhân,
Năng ngạn ô sa khuynh đại bạch.

Giang sơn y cựu vân hoành bích.
Tạc nhật chủ nhân kim nhật khách.
Thùy phân tân chủ cường tỉnh tỉnh.
Vấn thủ ky đầu tân phụ thạch.

Bài này tả cảnh đánh cờ vây.

 

MÃN ĐÌNH PHƯƠNG - TẦN QUÁN

Hồng liễu hoa phồn, hoàng lưu diệp loạn,
Dạ thâm ngọc lộ sơ linh.
Tế thiên không khoát, vân đạm sở giang thanh.
Độc trác cô bồng tiểu đĩnh,
Du du quá, yên hử sa đinh.
Kim câu tế, ty luân mạn quyển,
Khản động nhất đàm tinh.

Thời thời hoành đoản địch, thanh phong cảo nguyệt,
Tương dữ vong hình.
Nhiệm nhân tiếu sinh nhai, phiếm cánh phiêu bình.
Ẩm bãi bất phương túy ngọa,
trần lao sự, hữu nhĩ thùy thính?
Giang phong tịnh, nhật cao vị khởi,
chẩm thượng tửu vi tỉnh.